Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 37, 14 September 1867 — Page 2

Page PDF (2.00 MB)

KE KUOKOA, HONOLULU, SEPATEMABA 14, 1867.

kaukau ia e waiho mai, aia nae a hooholoia ka Bila e hooko ana i ke Kuikahi.
            Hoihoi hou o Hon. Nahaku i kana olelo hooholo.
            Hoike mai ka Hon. Loio Kuhina i kona manao, ke hooholoia keia Bila, e waiho mai i Bila e haawi ana i kekahi mau dala o ka waihona Aupuni, e uku ai i na lilo o ka Elele Kuhina o ka Moi.
            Noi mai ka Hon. Kuhina o na Aina E, e hapai i ka hana o ka la. Ua hooholoia,
            Noi mai ka Hon. Kuhina o na Aina E, e heluheluia ka Bila ma kona Poo. Hooholoia.
            Noi mai ka Hon. Kuhina o na Aina E, e hooholoia ka Bila ma ka heluhelu akolu.
            Hon. J. W. Keawehunahala. He Bila ano nui keia, a he mea kupono ole i ka hooholo wale ia me ka noonoo ole. Ke ano mihi nei au, i ko'u o lima koke ana ma ka heluhelu alua. I ka nana'ku ua makemake loa ia keia Bila e na hoa o ka Hale, e na kalnaka hoi o ke kaona nei. Aole nae ia he mea e paa mai ai ko'u waha e kamailio ole ai. Ua lohe au i ka manao o kekahi, aole no e pilikia ana ko kakou noho ana me na Lahui e ae i keia Bila. Ina e holo keia Kuikahi, a noi mai kekahi mau aupuni e ae e hooholo i mau Kuikahi o ia ano me lakou, aole anei ia he mea e emi loa ai ilalo na loaa o ke Aupuni? Pehea la e paa ai keia hakahaka. E auhauia ana anei ka brandy a me na waiwai e ae? Nohea mai la ke dala e ukuia ai na oihana Aupuni? Ina e haawiia ana i na Aupuni e ae keia ano Kuikahi, aole au i ike i kahi e loaa ai ke dala me ka auhau ole i na kanaka maoli o ka aina. Ina he auhau maoli, nawai e hapai i keia kaumaha? Ina e auhauia ka waiwai, aole anei e kaumaha ana ka poe waiwa? Ina he kaumaha na auhau, aole anei e kupu mai na kumu hoohaunaele? He mea hiki no ia'u ke hai aku i kekahi haunaele o keia ano, a me ka pii ole no ia o ka auhau a ka nui loa.
            Ke ike nei au ma ka Papa Hoike o ke Kuhina Waiwai no ka makahiki 1866, o ka nui o ko kakou loaa mai na dute mai, he $308,000; kokoke ia e like me ka hapalua o na loaa Aupuni a pau. He hiki anei ia kakou ke haalele wale i keia puu dala mai na dute mai? O na lilo o ke Aupuni no keia mau makahiki elua ua hiki i ka $850,000 a oi ae, ma ka Bila Haawina o keia Kau Ahaolelo iho nei. Ke oi nei na lilo mamua o na loaa, a ina e hooko kakou i ke Kuikahi Haawi Like, nohea mai anei ke dala e hookaa ai i na aie? Ina e hoomahuahua ae kakou i na auhau, aole anei e oki na kalepa i ka lawe mai i na waiwai kalepa? Ke haiia mai nei e emi ana ke kumukuai o na lole a me na mea e ae; eia nae, i mea e hookaa aku i na auhau o lakou, e hoopii auanei na kalepa i ke kumukuai o ko lakou mau waiwai. Ina e hoomahuahuaia na auhau, mamuli paha huhu kekahi poe kanaka kalepa o na aina e mai, a hoopii kela i kona Aupuni, a e ikeia auanei e like me mamua, na moku manuwa maanei e hoopilikia mai ana ia kakou Ina hoole kakou i na aina e ae, aole e haawi ia lakou i Kuikahi Haawi Like, aole anei i loaa ia lakou ke kumu kupono e hoohalahala'i. Ka hoike nei ka haiolelo a ka Moi, e pono i na auhau e waiho like ia maluna o na kanaka a pau. No ka ike ole ia aku o ka manao o na Kuhina no ka auhau ana, nolaila, ke hai aku nei au i ko'u manao i keia wa. Ina e kaumaha ana na auhau, e hulihia auanei ke Aupuni, a e kahea aku auanei kakou i na Aupuni e ae e kokua mai i ko kakou pilikia. He hoolaha paha ko kakou i ke kanawai o ka Oihana Kaua, a pepehi aku paha i kekahi Enelani paha, Amerika paha, a hao mai ana ua mau Aupuni nei, aohe nao ai i ka paapaa Aole no au e noi i ke kapae loa ana ae i keia Bila; ke makemake, nei nae au e lohe i ka manao o kekahi mau hoa no keia mea.
            Hon. L. Aholo. Ke ake nei au e hooholo i keia Bila oiai o ka holo ole he mea ia e hiki ole ai ia kakou ke hana hou aku. Aia a holo ka Bila ike kakou i ka manao o na Kuhina, aole mamua. Ina he pono ole ko lakou ano o ka imi ana e pani ai i ka hakahaka, ina hoi he hookaumaha i ka poe ilihune, na kakou no ia e hoohiolo iho.
            He manao no paha ko kakou e pilikia ana, aka ke manao nei au ua nana ke aupuni no keia mea, a o ko'u makemake e holo ka Bila.
            Ina e weheia na dute, alaila komo wale mai na waiwai kalena, a he auhau kakou i ua mau waiwai nei ma ke ano waiwai paa. A no ka haawi ana i keia ano kuikahi o na aupuni e ae, aia no ia i ko kakou manao; ina e ikeia he mea kupono ole, he hoole no ko kakou. Malia o hooko ole mai o Amerika Huipuia, a ina e hookoia ua hiki no ia wa e nana ai i ka pilikia, "O ka ino o kekahi la ua nui ia nona iho."
            Hon. C. R. Bihopa. O ka manao o ka hoa hanohano no Waialua, eia paha ke ano; E aho ka mau ma ka ilihune i mea e mama ai na auhau; ina e waiwai ana kakou, e nui mai auanei na auhau. Ke manao nei no nae au, ina he kanaka waiwai ua hoa nei o kakou, aole ia e hoole ana i ka auhauia. Na ka Ahaolelo o ka Aina e hooponopono i na auhau. E hoole ana anei na kanaka i ka mahuahua o na auhau ke mahuahua like ka waiwai o lakou?
            He aina mahiai keia o kakou. Ua haawi mai ke Akua aloha i ka aina kupono i ka hooulu i na mea ulu he nui wale. Na kekahi mau aina e aku e hana me ke akamai i na mea e pono ai ko kakou noho ana, a na kakou ka hooulu i ka hua o ka aina. Ua manao ka Moi, ua manao o Kamehameha III, a me Kamehameha IV, e pono e kukulu i Kuikahi e kokua ana i ka pono o ka poe mahiko, mahi kope, miki &c, e kuai aku ai no na mea i hanaia, me ke akamai ma Kaleponi, ma Oregona a me na Mokuaina e aku.
            O na auhau kaumaha ma Ame rika Huipuia, kekahi kumu pilikia ia ia kakou. I na makahiki i hala aku nei, ua emi ka nui o na kanaka, ua mahuahua, nae na waiwai hookomo, ua mahuahua mau no hoi ka huina pau o ke Ko a me ka Raiki a me ke Kope. No ka huli o na kanaka e hooikaika ma ka mahiai—ke kumu oiaio a ka waiwai ia kakou. I ka makahiki 1856 he hapalua miliona pauna ko ka i hooiliia aku i na aina e; i ka makahiki 1866, he 17 miliona pauna. Iloko o 1856 aole raiki i hooiliia aku; iloko o 1866, 850,000 paona. A he nui no hoi ka wiki i pau ia kakou o ka aina nei. Ke manao nei kekahi hoa, e hooiliia mai ka raiki o Amerika maanei. Ke hooili mau nei kakou ilaila me ka uku no i ke dute kaumaha. Ekolu haneri paha tona ka hooulu raiki o keia makahiki. Iloko o 1866 na waiwai hooili aku o keia aupuni, he $460,000; iloko o 1866 he $1,300,000. Ua pono loa kakou i ke dala i loaa mai ia kakou no keia waiwai hooili aku.
            O na kuleana o na kanaka na aina momona loa; ma kekahi mau aina, ua pau loa ka aina maikai i ke kuleana ia. Ina e hooikaika hana ka poe mea aina, e nui ana ka lakou waiwai kuai aku, ina nae he inu rama a he palaualelo, alaila o ka poino wale no ka mea koe. Ina e hookoia keia Kuikahi, alaila, e holo mau ana no na mokuahi i Kaliponia, a e hooili mau ia na alani, maia, ko, manako, a me na mea ulu i hiki ole ke laweia ma na moku pea. O ka mahiai i keia mau mea, he mea ia e pono ai na ano a pau. Aole no he mea kupanaha ke kue o kekahi poe no ka ike ole i na pono, eia nae ua maopopo, a heaha ka mea e kue hou aku ai.
            O ka mea i oi ai i keia wa ka noho oluolu ana o na kanaka, oia no ke kokoke mai o Kaliponia me ka lako o na kanaka maoli i ke dala. Aole au i makau i kekahi pilikia e ae me na aina e ae; mamuli e makaukau ana kakou e hooholo kuikahi me lakou i mea e pono ai keia aina. O ko kakou pomaikai maanei, he kumu no ia e oluolu ai na kanaka a me na Elele Aupuni o ia mau aina i ko lakou nana ana mai a ike i ua pomaikai la.
            Hon. Kuhina o na Aina E. Aohe no a'u olelo nui e pane hou aku ai i keia wa. Aia no i keia aoao ka olelo hope, aka nae, ua ae no makou e pane hou mai kela aoao.
            Hon. D. Kalakaua. Ua kokua no au i ka Hon. L. Aholo, aka, he makemake nae ko'u e ike aku i ka Bila Auhau. Ua manaoia o ka hakahaka he $67,000. E nui aku ana i ko'u manao. E kii ana na kalepa Olelo E i ko lakou mau waiwai kalepa i Ame rika Huipuia, i komo dute ole maanei. Ke manao nei au ua pono loa o Hon. C. R. Bihopa, i ka hooholo ana o ka Hale i kana hoololi i ka olelo hooholo a Hon. L. Aholo. O ka pono loa no e waiho mua ia ka Bila Auhau imua o ka Hale. E oluolu paha na Kuhina i ka'u ninau—aole anei e mahuahua ano, i ko lakou manao, ka hakahaka mamua o ka lakou i olelo ai?
            Hai mai ka Hon. Loio Kuhina, aole paha e hiki i ka naauao a me ke akamai o kekahi kanaka ke hoopololei hou aku i ka makou i imi ai no keia mea.
            Hon. G. B. Ukeke. Ua kuhi mai nei au ua pau ka hoopaapaa ana no keia Bila; eia no ka ke imi nei kekahi poe e hoohiolo i ka kakou i hana ai i nehinei. O kekahi mau hoa i kokua i nehinei, eia no ke kue nei, a o ko lakou lauwili wale ka'u mea i mahalo ole ai. Aole keia kuikahi he mea ano hou. I ka wa kahiko he haawi ka makou i na kaikamahine a me na wahine i mea hooaikane ai, a maopopo ke aloha. He mea e nae keia a kakou e haawi nei, aole he wahine a me ke kaikamahine. Ua hooholo kuikahi kakou mamua me Amerika Huipuia a ua ikeia ka pono, a eia no keia pono hou i haawiia mai. Mai noho oukou a hoomaka'uka'u wale ia e kekahi. He manao no ko'u no na auhau. Ke koi nei au e ninau koke ia keia Bila, ke pau ka'u olelo ana. Aia a kela makahiki, alaila kuka no ka Bila Auhau.
            Noi o Hon. J. Kupau i ka ninau mua. Hooholoia, 22 ae, 10 hoole.
            Ninauia ka "Bila e hooko i ke Kuikahi Haawi Like." Ma ka ae a me ka ole ka ninau ana.
            HOOHOLOIA—33 ae; 4 ole; 2 maopopo ole.
            Na hoole—Hon. Ioane Ii, J. W. Keawehunahala, S. W. Mahelona, J. H. Heleluhi.
            Koho ole—J. K. Kaunamano, J. H. Kamalo.
            Hai mai ka Luna Hoomalu i ka Rula 41, e koho na hoa a pau o ka hale, ke hookuu ole ia e ka Hale.
            Ma ke noi o ka Hon. Kuhina o ko na Aina e, ua hookuuia na lala i koho ole.
            Ku ae la kekahi mau hoa o ka Hale, e hooia i ka lakou hoole ana.
            Hon. C. G. Hapakini. Ina he mana ko ka Hale, e ake au e papa ia ka hoolaha ana i na hana a keia la. Ua hilahila au i ko'u lilo ana o kekahi o na lala no keia Hale, i ko'u ike ana i na kumumanao a me na olelo hupo a kohu pupule i hoopukaia i keia la.
            Noiia mai e hoopanee. Ninauia, a ua hooleia.
            Ninau aku la ka Hon. Loio Kuhina i ka Luna Hoomalu, o ka ninau hope anei keia no ua Bila nei? Pane mai la ka Luna Hoomalu, O ka heluhelu akolu ana ka hooholo ana. Ma ka oluolu ana mai o ka Hale, waiho mai la ka Hon. Loio Kuhina i ke ano o ka auhau hou e pani ai i ka hakahaka o na loaa Aupuni, a me ka Bila Auhau. Heluheluia imua o ka Hale. Eia ke ano nui o ua olelo hoike la:
            E auhauia na waiwai a pau 3/4 o ka hapahane ri. Opiuma 100 hapa haneri. Ka Baka 50. Na mea Gula a me na mea Kala 50 hapa-haneri.
            Na waiwai a pau o na kanaka kupa malalo ae o ka hane ri dala, aole e auhauia.
            Hon. Loio Kuhina. He mau hua olelo pokole ko'u no keia Bila. Ua hai mai ka Moi, i kona makemake e auhau kaulike ia na ano kanaka a pau. I ka hookumu ana i keia Bila, ua hoomanao makou i keia mea. Ua auhauia na waiwai, ma na wahi a pau. O ke kanaka i oi ae ka waiwai, oia ka i auhau nui ia. O na kanaka ilihune, o lakou ka poe i hookuuia i ka auhau kaumaha. Ina ua hooikaika ke kanaka a loaa ke kuleana i like ke kumukuai me na dala he 100, ua auhau ole ia kela kanaka. Pela ina $100 wale no ka nui o kona waiwai lewa. Ua oiaio ka Hon. G. B. Ukeke i olelo ai, aole hookaumaha ana ke aupuni i ka poe ilihune.
            Ua auhauia ka Baka, he mea ia e ulu ana maanei, a o ka auhau ana i 50 hapahane ri, he mea ia e pono ai ka mea mahi baka. He mea auhau mau ia ka baka ma na aina a pau, aole he mea ia e ola ai ke kanaka, he mea hoolealea wale no, e pono e auhauia. Pela he mea lealea wale no na mea gula a me na mea dala, a o ka poe i lako ia mau mea, e uku ana no lakou.Ua hooikaika nui makou no keia Bila, a ke manao nei makou ua ano kaulike. Ina e hookoia ke Kuikahi, e emi ana ke kumukuai o na mea e pono ai ka noho kino, a he mea ia e pono ai na ilihune.
            O ka ninau nui nae, ka auhau waiwai, o ka hapa-haneri hookahi. He mea mama loa nae keia, i na auhau o na aina e. Ua lohe au ua auhauia kekahi poe ma Amerika Huipuia a i ka hapa-kolu o ka loaa makahiki. Aole e hoonuiia ka lilo o ke Aupuni no na Luna Helu a me na Luna Auhau.
            Noi o Hon. L. Aholo. "E waihoia ke kumumanao a me ka Bila i ke Komi te no ke Paipalapala, a na lakou e pai no ka Hale.
            Hon. Kuhina o ko na Aina E. Ua lokahi ko'u manao me ko ka Kuhina Waiwai Kuikawa. Ina aole e makemake ko ka Hale e noonoo a e kuka i keia wa, e paiia no ua Bila la ma na nupepa, a e kuka nuiia ma ka aina holookoa a hiki i ka wa e akoakoa ai kela Ahaolelo.
            Hon. Keawehunahala. Aole i maopopo ka hooko mai o Ame rika Huipuia i keia Kuikahi, e pono no e waiho a e hoopanee i keia Bila na kela Ahaolelo.
            Ninauia ke noi a Hon. Aholo. Ua hooholoia.
            Hoopaneeia ka Hale a i ka la apopo, hora umi.

POAKOLU, Sepatemaba 11.

Halawai ka Aha i ka hora umi. Puleia e ke Kahunapule.
            Hai mai la ka Peresidena i kona minamina i ka ike ole ia o kekahi ona mau Hoa Alii, a me na Luna Makaainana no hoi kekahi, ma ko lakou mau noho. E hiki mai auanei mahope ua mau hoa nei, a hoopau manawa i ka lakou mau ninau ano ole. Ke ili nei maluna o'u, e kena i ka Makai o ka Hale, e kii aku i ka poe hoololohe.
                Heluheluia ka Moolelo.
            Noi mai o Hon. Kamalo, e hoololi i kona inoa ma ka ninau no ka Bila Kuikahi, a e komo pu me na ae. Kauia kona inoa me na ae, a aponoia ka moolelo.
            Hoike mai o Hon. J. O. Dominis, ka Luna Hoomalu o ke Komi te no ka hooiaio ana i na Bila Kanawai, ua waihoia imua o ka Moi ka Olelo Hooholo, e haawi ana $6,000 no na lilo o ka Ahaolelo, a me ka Bila Hooko Kuikahi, a ua kakau inoa ia ka Olelo Hooholo a me ka Bila e ka Moi.
                Aponoia ka Olelo Hoike.
                Waiho mai o Hon. Pinehasa Wood i olelo hooholo.
            Oiai ma ke Kanawai o ka Aina, ua kohoia ke Kokua Mua o ka Aha Kiekie i Komisina hooponopono i na Palena Aina, a oiai ke waiho wale nei kela Oihana, ma ka make ana o ka mea i aloha nui ia, Hon. G. M. Robikana, a aole i oluolu ka Moi e pani mai i kona hakahaka;—oiai hoi ua ili nui mai ka pilikia no ka hooponopono ole ia o na palena aina, a ke hoopohopo nui nei kekahi poe mea aina, o laweia aku e ka make ka poe i ike pono i ua mau palena la, a e nui mai ana ka hoopaapaa ma na Aha Hookolokolo ma keia hope aku;
            Nolaila—E HOOHOLOIA : E noi haahaaia na Kuhina e waiho imua o ka Hale Ahaolelo i Bila no keia mea, i hookoia ke Kanawai, a e hoomamaia mai na pilikia o na kanaka.
            Noi mai ka Hon. Kuhina o na Aina E, e hoomoe, oiai e noonoo ana ke Aupuni no ia mea, a e hooponopono koke ana. Hoomoeia. He 23 i ae, 5 i hoole.
            Hon. Loio Kuhina. E like me ko'u hoolaha inehinei, ke waiho nei au imua o ka Hale he Bila e haawi ana no kekahi mau Lilo Kuikawa.
            No na lilo o na Kuhina Elele Kuikawa $l0,000; No na lilo i ka Hoikeike Nui ma Parisa $3,000; No na lilo i ka Aha Kieie Kuikawa ma Hawaii $1,000; No na lilo o ka Ahaolelo Kuikawa $6,000.
                Hooholoia ma ka heluhelu akahi.
            Ma ke noi o ka Hon. Kuhina o na Aina E; ua kapaeia na rula o ka Hale, a waihoia ka Bila ma ka heluhelu alua.
            Noi mai ko Hon. Loio Kuhina e hooholo i ka Bila ma ka heluhelu alua.
            Hai mai ka Luna Hoomalu aole make noiia no ka heluhelu alua. Heluhelu alua ia ka Bila. Ma ke noi o J. W. Keawehunahala waihoia ka Bila i ke Komite o ka Hale. Lilo ka Hale i Komite Hon. J. H. Kapuniai ma ka Noho Hoomalu. Noi o Hon. J. Aholo, e heluhelu pauku ia ka Bila. Hooholoia.
            Heluhelu ia,--No na lilo o na Elele Kuhina Kuikawa $10,000.
            Noi mai Hon. J. G. Hoapili, "E hooholoia keia pauku."
            Hon. J. W. Keawehunahala. He makemake ko'u e ike i ka nui o na lilo no ka Elele i hoouna ia mamua ma keia hana.
            Hon. Kuhina o na Aina E. Aole au e hoomanao nei i na lilo no ka hele ana o Hon. W. L. Lee e hiki ai ia'u ke hai aku. O na lilo o ka hele ana o Hon. E. H. Alani, nana iho no i uku i ka hapanui, no kona makemake e ike i kona one hanau. Ua kikoo ia ma ka waihona Aupuni $1,000 wale no.
            Hon. Kuhina o Na Aina E. He noi ka makou no na $10,000, aka nae, aole i maopopo ka lilo o ia man dala a pau. He noi ka makou i ka $10,000, i mea e makaukau ai no na pilikia a pau. E hiki ana paha i ka elima tausani a e oi loa ana paha, aohe i maopopo. Ina e halawai hou ka Ahaolelo, alaila e hoike no makou i na lilo a pau, o kela a me keia dala. Aole maopopo ka loihi o ka noho ana o ka Elele Kuhina ma Wasinetona.
            Hon. J. W. Keawehunahala. O ko'u hoohalahala, no ka ukupaa. He makemake ko'u e ike i na lilo no kela a me keia mea
                Hon. Kuhina o na Aina E. O na lilo no ka telegarapa kekahi lilo nui.
            Hon. J. W. Keawehunahala. Aia ka ma Kapalakiko ka Elele o kakou? aole anei ma Wa sinetona, heaha la kana e telegarapa pinepine nei?
            Hon. Kuhina o na Aina E—Ua loaa mai ia'u he telegarama ma keia leta hope mai nei, mai Wasinetona mai, a he telegarama hoouna aku ka'u mai nei aku ke holo hou ka leta.
            Hon. J. W. Keawehunahala—Ua ae au i ka hooholo o ka Bila.
            Manao o Hon. D. Kalakaua ua kue ka Bila i ke Kumukanawai (Pauku 15?)
            Kahaha loa o Hon. G. B. Ukeke i ke kue ano ole o kekahi poe.
            Hooholoia ka pauku.
            Heluheluia ka pauku no na dala 3,000, a hooholoia.
            Heluheluia ka pauku no ka $1,000, a hooholoia.
            Heluheluia ka pauku no ka $6,000, a hooholoia.
            Hooholo holookoa ia ka Bila, a hoopauia ke Komi te o ka Hale.
            Hoike ka Luna Hoomalu i ka hooholoia o ka Bila ma ka heluhelu alua, a aponoia ka hoike, a waihoia ka Bila e kakau poepoe ia a e ninauia ma ka heluhelu akolu i ka la apopo.
            Noi mai ka Hon. Kuhina o ko na Aina E e hapaiia ka hana o ka la, no ka Bila Pani Hakahaka.
            KUMUMANAO no ke pani ana mai i na dala e poho ana, mamuli o ke aponoia ana o ke Kuikahi Haawi Like me Amerika Huipuia.
            Ua manaoia e loaa mai ana kekahi mau dala, ma ka hoonui ana i ka auhau ma ka waiwai paa a me ka waiwai lewa.
            Ua oleloia mai ua pono ke hana hou i na Kanawai e pili ana i na Palapala Ae Kalepa, na Hoailona Pai o ke Aupuni, a me na uku Awa ku moku, a e kau hoi i kekahi auhau maluna o na dala loaa a kela kanaka keia kanaka iloko o ka makahiki. Ua noonooia keia mau mea e like me ka hiki iloko o ka manawa pokole.
            Ka manao e waihoia aku nei, aole paha e lawa no ke pani ana mai i na dala a pau loa, aka, uuku loa ke koena, a hiki no ke hooponoponoia mahope.
            Na dala i manaoia e poho ana, e like me ka hoike ana ma kekahi papa mamua aku nei, $63,265.44. Ua manaoia aole auhauia ka waiwai o kekahi kanaka ina aole oi aku mamua o na dala 100, alaila, koe Ewalu Miliona Dala, ku i ka auhau. I keia manawa ua auhauia ka waiwai 1/4 keneka, aka, ina auhauia 3/4 keneka, alaila, loaa $40,000.00. Ina kauia ke dute maluna o ka Opiuma, 100 keneka, a maluna o na mea gula a me na mea dala, a ma ka Baka, 50 keneka, alaila, loaa $17,500.00. Na loaa i manaoia, $57,500.00 Aole manao nui ia ke koena, no ka mea ua uuku loa ia.
            Ke waiho aku nei me keia i kekahi Bila Kanawai i hooponopono ia me ka noonoo nui i mea e hooko ai i keia manao. Malaila ua oleloia aole no e lilo ana ua Kanawai la i Kanawai mamua o ka aponoia ana o ke Kuikahi. Me ka mahalo.
            Ia ka Mea Kiekie M. KEKUANAOA, Peresi dena o ka Ahaolelo.

HE KANAWAI
E HOOMAKAUKAU AI NO NA LILO I MANAOIA
OLOKO O NA LOAA O KE AUPUNI.

NO KA MEA, ua manaoia e aponoia kekahi Kuikahi Kaulike, i hana e ia e ka Elele Kuhina o ka Moi, a me ka Elele o Amerika Huipuia, a no ka mea hoi, ua aponoia ua Kuikahi la, alaila, ua kupono ke hoomakaukau ia i mau kumu loaa hou no ke Aupuni, nolaila,
            E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai o ke Aupuni:
            PAUKU 1. E auhauia a e ohiia maluna o na waiwai paa a me na waiwai lewa a pau o kela ano keia ano, maloko o keia Aupuni, i hoakaka ole ia ka auhau ma ke Kanawai, a e hookuu ole ia paha ma ke Kanawai, he ekolu hapaha kene ta iloko o ke dala hookahi, ma ke kumukuai i hoakakaia, aka, o ka waiwai paa o na kanaka kupa a pau maloko o keia Aupuni, ina aole i oi aku ka nui mamua o na dala hookahi haneri, alaila, aole e auhauia, a o ka waiwai lewa a na kanaka kupa a pau maloko o keia Aupuni, ina aole oi aku ka nui mamua o na dala hookahi haneri, aole no e auhauia, a o ka waiwai wale no i oi aku mamua o ia mau dala, ke auhauia.
            PAUKU 2. E kauia, e ohiia, a e ukuia maluna o na Opiuma a pau i hookomoia mai iloko o keia Aupuni, ke dute e like me hookahi haneri hapahaneri ad valorena, a maluna o na Baka a pau o kela ano keia ano, a maluna hoi o na waiwai a pau e manaoia no ka hana a e mea hoonani paha i hana holo okoa ia a hana hapa ia paha no loko mai o ke gula, dala a me na pohaku hoonani, i dute he kanalima hapahaneri ad valorena.
            PAUKU 3. Aole no keia e lilo i Kanawai, a hiki i ka wa e hoike ia mai ai ma ka Olelo Hoolaha Alii, ua aponoia e na aoao elua ke Kuikahi Haawi Like, i hooholoia e ka Elele Kuhina o ka Moi a me ka Elele o Ame rika Huipuia, ma San Francisco, ma ka la Iwakalua kumamakahi o Mei, Makahiki Hookahi Tausani Ewalu Haneri Kanaono Kumamahiku.
            PAUKU 4. O na Kanawai a me na hapa Kanawai a pau e kue ana i keia Kanawai, ua hoopauia.
            Noi mai o Hon. J. H. Kamalo, e lilo ka Hale i Komite e kuka no keia Bila. Ninau ia a hooleia.
            Waihoia ka Bila ma ka heluhelu alua.
            Noi mai o Hon. J. A. Nahaku, e hoopaneeia ke kuka ana no keia Bila a i ke Kau Ahaolelo o keia makahiki aku.
            Hon. G. B. Ukeke. E pono paha e noonoo no keia Bila i keia wa. Aole no wau i manao pela inehinei, ua hoololi nae au i ko'u manao. Aohe i ikeia aku ka manao o kela Ahaolelo, e like ole ana ko lakou naauao me ko kakou nei.
            Hon. C. G. Hapakini. Mea e no ua hoopohala i ka naauao o ka poe Koho i na Luna Makaainana. Aole anei e heluhelu ana na makaainana i keia Bila me ka noonoo, a e hoouna mai i ka poe i makaukau loa no ke kuka ana no ia mea. Heaha la ka kakou e wikiwiki ino nei? Aole no wau i ike i kekahi kumu nui no ka hooholo koke ia ana o keia Bila. Aole i hookoia ke Kuikahi ma Wa sinetona. Ke hai mai nei na Kuhina aole i noonoo nui ia keia Bila mamua o ka waihoia ana mai. Ke hoike nei au i ka makemake o ka mea nana i waiho mai i keia Bila, a i ka hana kupono no hoi, i ka'u noi ana i ka manao e hoomoe i ua Bila la. Eia hoi kekahi, aole i aoia ka Poe ikohoia e ko lakou poe koho no keia mea ka auhau ana. E pono e waiho i keia mea imua o ka aina holookoa.
            Kokua mai o Hon. D. Kalakaua i manao hoopanee.
            Hon. Loio Kuhina—Aole no i hookumuia keia Bila e ke Aupuni. Ua koi nui mai ka Hale e ike i ko makou kumumanao auhau, a nolaila ko makou waiho mai i keia. Ina aole e hooko mai ke Aupuni o Amerika, alaila aole no he hakahaka e pani aku ai. He mau kumu no e lilo ai i mea kupono loa ka ninau koke ia o keia Bila. E pihoihoi ana na kanaka a pau o ka aina no keia mea iloko o keia mau malama ae eono; e imi ana kela mea keia mea e hoololi ae i ka auhau mai kona poohiwi iho, a i ko ka hoa launa. E imi nui ia ana na mea e holo ole ai ka Bila. O keia ninau a pau no ka auhau ana, aia no i ka Hale Ahaolelo, a e hana lakou e like me ko lakou manao. Ina e hoopaneeia keia Bila, e lilo auanei paha ua hoopanee ana i kumu e kue ai kekahi poe, me ka olelo ua hoopaneeia no ke ano pono ole. Ke hopohopo nei au, o kuhihewa mai na kanaka i ke kumu o ka hoopanee ana. Aole au e makemake e hookauo nui aku i keia Bila imua o ka Hale; e noonoo nae na hoa o ka Aha o kuhihewa mai auanei ka poe mawaho i ke kumu o ka hoopanee ana.
            Hon. C. G. Hapakini. He mea aneane hiki ole ke kokua pono i ka'u noi. Ua kokua kekahi o na Kuhina i ka hoopanee, a ua kokua kekahi i ka ninau ma keia Ahaolelo. I ka'u nana'ku, ua kuhihewa paha na Kuhina i ke kumu o ke, noiia ana e waiho mai i keia Bila. I ka'u nana ana, ua noi aku na hoa o ka Aha e hoike mai i keia Bila i mea e maopopo ai ia lakou ka pono a me ka ole o ka Bila Kuikahi. Aole au i manao he makemake ko ka Hale e hooholo i ka Bila Auhau i keia Kau Ahaolelo. O keia Bila Auhau, aole paha he mea pohihihi loa, e hauhili loa ia ai na manao o na kanaka, a aole no e kuhihewa ana ka poe mawaho o ka Hale no ke kumu o ka hoopanee ana. He minamina ko'u i ke ano kue o ko'u manao i ko na Kuhina. I kuhi au hookahi no waapa o ko'u pahee like ana aku me lakou i kai o ka muliwai.
            Hon. L. Aholo. E pono e kukaia ka Bila. Ina e hooholo ole ia i keia wa, ke makau nei au aole e hooholoia ma keia hope aku. Ina no e hooko ole mai ke Aupani o Ame rika, heaha anei ka hewa?
            Hon. Kuhina o ko na Aina E. Ua hoike aku nei na Kuhina i mau kumu e kuka ole ia ai keia Bila. Aia no me ka Hale. Aole no i kue na Kuhina kekahi i kekahi.
            Hon. J. H. Kamalo. He kokua ka'u i ka Hon. C. G. Hapakini. Ina i hoopaneeia ka Bila, alaila, ua waiho makaukau ia no kela Kau Ahaolelo. He nui ka manawa i koe mahope o ka lohe ana ua hooko mai ka Senete o Amerika. Aole au i manao e haalele ana kekahi na hai, i ke kaumaha o ka auhau ia. Ke ninau mai nei kekahi, heaha anei ka hewa ke hooholoia ka Bila Auhau ke hooko ole ia ke Kuikahi e ko Amerika! Eia ka'u, he hoopau manawa.
            Mea Hanohano P. Kanoa. Ua manao kekahi mau hoa o na makaainana ka poe e auhau nui ia ana, nolaila ke noi e ike i ke kumumanao auhau o na Kuhina. Eia i ka ikeia ana aku, ua pono no, aole i auhau nui ia na makaainana. O ka lakou kumu o ka noi ana, no ko lakou nana nui i ka pono o ko lakou mau makaainana. He kokua ka'u i ka manao o Hon. G. B. Ukeke, e hooholo koke i ka Bila i keia wa. A he kokua no hoi i ka manao o ke Kuhina Waiwai Kuikawa, ina e hoopanee kakou, hoowahawaha loa mai auanei kela Ahaolelo i ua Bila hoopanee nei.
            Hon. C. R. Bihopa. Aole i kueia keia. Bila e kekahi lala. Aole au kue iki i ka Bila, aka i ka ike pono o na hoa o ka Aha, ua kokua wau i ka hoopanee wale no. Ina paha he wa loihi aku keia a akoakoa hou ka Ahaolelo, ina ua oluolu au i ka ninau koke ia o ka Bila, no ke kokoke mai nae o ia wa nolaila ua kokua wau i ka hoopanee. He mea pono loa ka waiho loihi o keia mea imua o ka poe noonoo o ka aina nei. Ina e hiki i ka wa e hapai hou ai kela Ahaolelo i keia mea, alaila e like ana me he mea hou, aole mea la i hoowahawaha e kakou nei.
            Hon. Kuhina Waiwai Kuikawa. E oluolu ka Hale e nana mai i keia Pauku o ke Kuikahi. Pauku IV, no ka Hooko ke koke ia o ke Kuikahi ke hooholoia e ka Ahaolelo Amerika.
            I ka holo ana aku o ka mokuahi mai Honolulu nei aku, e laweia ana ka hooko o keia Ahaolelo i ua Kuikahi la. He mea hiki i ke Aupuni mao e hooko i ke Kuikahi i ka malama o Dekemaba (he mea olelo wale keia a'u.) Ina e hooko koke ia, e kauohaia mai paha auanei kakou e hookomo waiwai dute ole ma ka la mua o Ianuari. Ina pela, haule aku paha kekahi hakina o ka loaa Aupuni ke holo ole keia Bila.
            Hon. C. R. Bishop. Ina no e holo, aole e ohiia ka auhau, aia a ka malama o Dekemaba, 1868—koe nae ka dute o ka Opiuma, Baka, &c.
            Hon. Kuhina o ko na Aina E. Pela paha. Eia nae, aole anei e lawe noi ia mai na waiwai e kau dute nui ia keia mau malama koke ae nei, oiai aole dute nui o keia wa e hele nei.
            Hoopanee ka Hale---ma ka ninau ana, 18 ae, 12 hoole—a i ka hora 10 o ka la apopo.

POAHA, Sepatemaba 12.

Halawai ka Aha i ka ho ra umi. Puleia e ke Kahunapule.
                Heluheluia ka Moolelo a aponoia.
            Hoolaha mai o Hon. W. Pinehasa Wood, i kona manao e waiho imua o ka Hale i Bila e hoololi ana i ke Kanawai no na Palena Aina
            Ma ke hoi o Hon. L. Aholo, hapaiia ka hana o ka la.
            Hon. Kuhina o ka na Aina B. Mahope mai o ka hoopanee ana o ka Hale inehinei, na noonoo nui makou i ka ninau imua o ka Hale, a ua manao makou he mea pono e kokua i ka hooholo ia o keia Bila i keia Kau Ahaolelo Kuikawa. Ua hoike ko'u hoa kokoolua, ke Kuhina Waiwai Kuikawa, imua o oukou i keia mau manao a me kekahi mau kumupaio, a ua noonoo nui ia keia mau mea e ka hapanui o na hoa o ka Aha. Aole no wau e hai hou ana i na manao ana i hoikeike aku ai imua o oukou, aka, ke waiho nei au imua o oukou i mau manao ano okoa loa, a he mau manao ano koikoi no hoi.
            Ua hoike mai keia Hale Ahaolelo, ma ka hooholo aneane lokahi ana, i ko lakou oluolu a me ko lakou makemake i ke Kuikahi; ua hoike no hoi lakou i ko lakou manao uluulu ma ka hooholo ana i ka Bila Haawi i mau dala e uku ai i na lilo i ka imi ana e holo keia Kuikahi; a eia ka makou e noi hou aku nei, o ka hooholo i keia Bila, i mea e pau ai ka pilikia hookahi i koe, a e hoopau e mamua i na kumupaio a pau e hapaiia ana e ka poe i kue i keia Bila ma ka Ahaolelo o Amerika Huipuia; oiai e loaa ana paha ko lakou kumupaio e kue ai, mai loko ae o na hana o kakou nei o keia Aha.
            Ua makauia e kekahi poe; na makemakeia hoi e kekahi, a ua kamakamailio nui ia e kekahi.—ka nui ana o keia Aupuni e kau dute maluna o na ko e laweia aku ana i mea e pani ai i ka hakahaka ma no loaa Aupuni. Ina e hooholo oukou i keia Bila, alaila, ua loaa ia makou he kumu e hoomaopopo loa aku ai ia Amerika Huipuia ke ano oiaio o ko kakou hana. Aole no he mau huaolelo ma ke Kuikahi e papa maoli mai ana i keia (dute hooili aku), aka, he kue paha ia (dute) i na mea i manaoio ana ke Kuikahi. Ina e hooholo oukou i keia Bila, alaila, e hoohamau ia ana na waha o ka poe kue, a me na kumupaio e holopono ole ai ke Kuikahi. Ina e hooholo oukou i keia Bila, alaila, e maopopo ana i ka poe ano oluolu mai ia kakou, ma na aina e, ko kakou imi ole i waiwai no ke Aupuni ma kekai ano auhau i kue i ka pono o ka aina, a i hoahewa ia no hoi e ka hapanui o ka poe i hoao maoli i keia ano auhau.
            Eia hoi keia manao kokua a'u e pakui hou aku nei; E manaoio auanei e kekahi poe e kau du te nui ana kakou maluna o kekahi mau mea i hanaia ma Amerika Huipuia i olelo ole ia ma ke Kuikahi, a ina he lole paa i ka humuhumuia. Ina e hooholo oukou i keia Bila, e maopopo ana aole pela ka kakou, a e hoikeia, ko kakou manao e auhau i na waiwai a pau i mea e paniia ai ka hakahaka, oiai he hakahaka keia i pono ai na mea a pau. Ina he pono ko oukou manao o loko, aka, e lilo ole kela manao i kumu hana, a ike ole ia ma ke akea, alaila, ke ike pono nei au, e kapa mai ana ka poe kue, o ko oukou hoopanee ana, he makemake ia e paa mua ke Kuikahi, a mahope e hapai i kela mau ano auhau a'u i kuhikuhi ai maluna ae nei.
            Hookahi o'u manao i koe. Ua makemake loa kekahi poe maanei, e auhau nui i na mea ano pili i ka lealea wale no, e laa ka Bia, ka Ela, ka Pota, ka Lole Kilika, na Waiala, a pela aku. I ka nana wale aku, he maikai paha keia, aka ke ao aku nei au i ka pono ole e keia hana, oiai o na waiwai kalepa keia e loaa ia kakou mai Europa mai, a he mea kaulike ole i ko'u manao ka hoopilikia i keia kalepa i hoomaka hou mai nei me Enelani a me Farani a me Geremania. Ua haawi kakou ia Amerika i ka pono mua ma keia Kuikahi, a aole paha e pono e haawi hou i kaumaha maluna o ka Europa i ka auhau ana i na waiwai mai Europa mai.
            E oluolu oukou e noonoo ma keia mau manao a'u i hoike aku nei, a e lokahi paha ko oukou manao me ko'u, i ka'u olelo ana he mea pono e hoohamau aku i na olelo kue ma ka oukou hana koke ana ma ke ano lokomaikai. Nolaila, o keia Ahaolelo, ka Ahaolelo nana i hana mai keia hakahaka ma na loaa Aupuni, nana no e hooholo i mea, e paniia ai ua hakahaka la. Ua pili pu keia mau ninau elua; e pono na ia poe hookahi no e hooholo ma ia mau ninau. Alaila, e hoi aku oukou i ka poe nana i koho mai ia oukou, me ka ike pono na hana oukou e like me ka mana i haawiia ia oukou i na mea a pau e holo ai keia hana pili i ka lahui holookoa.
            Noi mai o Hon. Ailuene Boyd e lilo ka Hale i Komite no ka Bila.
            Hai mai ka Hon. Kuhina Loio, i ke kue i na rula o ua noi nei.
            Hoihoi o Hon. E. H. Boyd i kana noi. Ua kue au i ka lawe ia ana mai o keia Bila imua o ka Hale. Eia ua laweia mai he pono no e hooholo o pihoihoi auanei ka aina i ka hoopanee ana. Ina i makemake keia Kau Ahaolelo e hoololi hou he mea hiki no ia lakou. Aole no e pono e hana me ka noonoo ole ma keia mea o ka auhau ana no ka mea he ninau ano nui keia a kupono i kekahi mau malama e noonoo. Aole e lilo keia Bila i Kanawai kumu hana mamua o ka malama o Augate 1868, nolaila ke kakau nei au i ka hooholo. He mau mea maloko o keia Bila a'u i kue ai. Ina hoopanee kakou i keia Bila, a ikeia na ano o na mea e auhauia ana, e lawe nui mai ana kekahi poe i kela mau ano waiwai ma keia mau malama koke aku nei, a nele ke aupuni i kekahi hapa o ka loaa i manaoia. E koho ana wau ma ka hoole i ka hoomoe i keia Bila.
            Hon. J. W. Keawehunahala. Ke haawi aku nei au i kuu mahalo i na Kuhina no ko lakou lawe ana mai i keia Bila. Aole au i kue i ka Bila, aka ua kue au i ka hooholo i keia manawa. E piha opala auanei na Buke Kanawai me na kanawai hoololi wale i mea e hoopau ai ke dala. Ua olelo mai ke Kuhina Waiwai Kuikawa i nehinei, e hahai ana kela Ahaolelo mamuli o ka kakou ma ka hoopanee ana. I ka'u nana'ku, aole pela ka hahai o kekahi Ahaolelo mamuli o kekahi. E pono e waiho i keia ninau no ka auhau mamua o ka aina holookoa. Aole au i manao ua pau mai nei ka noiau a me ka akamai o ke Aupuni holookoa iloko o keia