Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 28, 13 Iulai 1867 — Ka Nupepa Kuokoa. Ke kumumanao o D. Baldwin. [ARTICLE]

Ka Nupepa Kuokoa.

Ke kumumanao o D. Baldwin.

Ka Bcke, Plle koka matkai a maika: ale. (Jn kauvh& mni ke Akya i na ieiiio e moh»i i nai holoM«n| &e iiui io#. l^iookEhe ia ko iakou koko. « kaulu io l iko'i kioo ma ke kuahu. i mohu e oloolu ai Le Akua. Ina e mohnisa ia holoholon* nie ka manaoio ia l<?«o. e otoo!u M*f no ke AWdd; V !iW ihe"* kona oluolu i& .. i ' f : L-i ."■ Ua oletdfa.ua kak*a ' kekahi poe ma : pana, i ka Iako« mea € noi ai i ke Akua ma j ki pepa. a puhiia ia pepa ma ke koahu, a I pii ae la ka uwahi o ua p*JM nei Jluna, a lawe aku !a i ka makemake o ia kanaka noi, a hiki aku i ke Akua. !na paha ua knuoha ; roai ke Akua ia kakou, pela e pu}e ai, a pu- J hi kakou i ka polapehi i ke ahi me ka m«- | naoio, e lanoki!a do ia pule. Aole e laoaki-| la no ka pii ana o ko uwahi, aka, no ko kej Akua ike ana i ka inakemake io iloko o lra ' naau. O ka pule oiaio, no loko mai ia o ka' makemake pono. Pela ke kakau*aoa i ka | kakou pule inn ka pepa, a heluheluia imua ] 0 k'* Aktia i ka \va pule ; ina ua kauoha mai | ke Aku> ia kakou pela e noi ai, a linna ka. j( kou me ka manaoio, e oe mai no ke Akua ia pule. £ia uoo J»».pohihihi o.k«ia ; aole ho kanawai m;i ka Baif»Ja a pnu, inai Kinohi a pau ka Hoikeaiia, i haiia'i kahi olelo no ke kakau ana i ka pule, a pela e nōi aku ai i be«Akun< Aoie kn poe haipuleeiai kahikō loa mai, i puli? mamuH o ioaiVo. Aō« le iu> hoi ho pufo,Uikb a Eiupa, Noa,Abcft>lmrrm, a nio lakoha, no ka.uiea, aole he kakaulima ma kn honua, mai ka wa ia Adamu a lūk» m Mpse, osa boi 250U makah>ki a keu. a{ ka wa o *\YosVa hiki i ka wa afesu, oia hol 1000 inakahiki, ua pule maoii ka poe haipule, inai loko mai o ko lakou aeau, o Hko ine ka kakou e hann nei— pela ku nana aku. M«i lou iho la o Hezekia, a heie aku ia o laaia i ona la, a hai aku ia, "E make ana oe." Haliu ae ia ko Hezekia miknima ka<paja,3apuJe, nku la ia,lahovn. Aole paha i kakauia kana puie. He puio ianakiia, a'hoohuna mai, he 15 maka* hiki n»a ko olu o Hezekia. Ua kakoum keka!»» oiau pulo a xMo»e, l)avi(ia a ine na mele hoolea he nui \vdle a Dnvido, ma ka buke FLalelu, i mea e himeni ai kn poo Iseroeh ; nole i mea alakai i ko inkou nonoi nna i ke Akua. Ua kakauin kekahi pule a lesu no kana poo hawaana ; aole nne lakoo i.noi maia. mnu hua ; akn, ho mea lioike mai i na manno kupono i ka pule, e iike ine na kahuna pule, i \)n sya a pau e ao aku ni i na haipule 1 na mea kupono i ke noi nku. Aole akitka, ua imhai o ieau, a o knna poe haumnna j>aha, i nu hio o kein pule. 1U pMe pokole ion . o i kona maun\yu i v heie ai Cic| puie, ua pule oia jnli kn po a no. Aole pule buke iwnena o na ekalcsia a p?VO makahiki o lesu. Ina pela kein mau mea, e uinau niai aōnnei kfekahii mai ka pulo buke ?" penei o pnne nku ni—Mn na makahiki mua, o ke nupuni Pope, ua hoomnkn kekahi mau i mnu pulo no ka al\nnina. Un hui hou ia kekaiii mnu puie hou e keknhi mnu Pope mahope inai. Ua hanaia hoi kekahi buke juile no ke Aupuni o Farani; n ho buke oleon no ke Aupuni o Ma Beritania 110 hoi, ua hanaia kekahi umu buke pule no na ekatesu\ aiii ; no ka mea, he s lala ia eknlesia no ka ma'-' nawo. Ma kn olelo o Koinh Weia ouke a pnu. nae ho i na knnnka o UinUti aina. Ua hoomnkaia kn pule bnke m<t kekahi mau ckal9sin ; ma Reritania, i ka makahiki J()9ft, no ka'nanupo ton o na knhuunpoie ; a no ia naaupo, un kakauia e nn Bihopā. he inau buke homile, oiā hoi,Jie pokole, i mes e ,ht 1 uN'luia'i na aau• po. 1 p i hemo mai on o I>eri(nnin, mai kn ekaieam f*ope mai, i ka mnk«hii(i'rsi)4\ iaWe inai lakou ī keJo? hnnn, ka pule ma ka buke; a ke paa 100 ixqi ka ekalesia alii o Beritnnia ma ia J\aqa, n hikM keia \v» e noho nei. ' • Ina e hoiko klkou i,ka • me ka maikai ole o ka pulo buke, aUiia, eia pnha ka mw .«M\ aliiu ai: ! ; Aolo keknhi o na ekat*6ta a pau o ko kakou inau aoao, mai na aina o £uropa a Beritania, a Ameiika, & peiaaku a puoi ku. honu«, i puie nm ka buke. Nui no na kanaka nnauno ina ia mau aoao, a haipule io hoi ; nole iakou i pule buke, no ko iakuu mauao, aoho i kupnno b hana i ka Euanelio. Ina crmanao kekahi o kakou i puie nana, aole nknV», he hfctra ndi ia J likh, able i mKhao na ekatē»ia o ko kakou noao, ua ao mai o iesu n me na iunaolelo i k* pute, mailoko | tusi o hake. Ina paha ua hann lakou j inamuli o ia mno, ina ua wniho mai i ka lakou nwu pule no na hannuna n pau. O John Knox. he kihanapuie kauiaaa o ko kako<i ab*c<; ma Sekoua, kakau oia i kekahi tnau pule, ma ka makahiki U"6O, • oleio oia, a ina ua hawawa kekahi kahunapule, a hiki ole ke puie, mai ioko mai o kona naau, e pono e nnna i km pule i kakauia." Eia nae ka kak4tt I keia vra, ina me ki ka havrawa o kekahi kanaka, he pono e iiio oia i keka&i hana £ aole i ka oihana a ke kahunapultj. Eia kekahi mau mea e akaka oie ai ka pule boke : 1. loa e hoiuheluia mai kekahi mea hou,

• m«ka4U ioa 1* poe4ahe. Makaak jpai*a i ka iua o ka heiaheiu ana. aka, »» heluheiu ptV, epir.cia piu ka noonoo o k"a poe iohe. Ua iilo i?! i mei wule a waha. Aohe mea haliu mai i kona pepeiao. Oia ke kaoawai no Va naau o kanaka a pau. 0 ke)3 kmmwai maiuna o kanaka a pau. ua piii pono i ka buke pule o ka alii o Beritania. Ua he!uhe!d mau ia na pu!e o ia bake. iioko o ko likou mau halepoie a pau, no na makahiki 300 a keu. Aneaoe hoomaoa ia keīa huke no kona aoo kahiko. Ua nana ka poe oai- > puie io ra mau paie, a hoomana oraro; ska, 'euko ka mea maiaiia e makaaia ai ka iehaiehu o ke anaioa. la iakou like keia pule : me ka makani e haiaiu mau ana. ina paha !e piii pono kahi mau hua i ko lakou na»u, | noonoo lakou, ua kakaoia no kanaka o ka wa o Elisabeta. Eka loa ka naau o kakou i ka ike ana i ka nanea o kanaka o ia mau j anaina i ka wa pule. | Haiawai pu maua n>e keknhi aiii koa haii pole o Amenka. ( aku ia au ia ia, aia iioj ko o ka ekalesia Hihopa koa ennu makua a jpau ; pehea oe e piii nei i ka ekale«ia anai- ' na okon ? I mai ia oia, haaieie au i ka eka- | lesia Bibopa no ka uuku o kn haipuie io iio- | ko o ia ekalesia, aohe mea e pumehana ai ; ka nnau. | 2.-Bm-ka a ktr manno. O ka ptile i | kakau ia i ka manawn aole ia he pule kupono i na manawa a pau. O ka pule i kakau ia i ku makahiki 1550, aolee kupono i na pilikia a pau o keia wa e noho •nei."" Ma Motaio 5 : 13, knpaia kn ekalesia, o ka |)aakai o ka honua. Pehea e iiio ni ka ekalesia i paakai ? Aole anei no ka mana o kn lakou pule e hooinaemae i kn honun, a me ktt- aku i ua piiikia o ka honua. Oia kahi hana nui e mnna' ai ka ekalesin. Nolaila, ein ka hana a ka poe haipule, ke kue i na hewa a pau, a me ke noi aku i ke Akua e hoomama i kona huhu, e like liie Mose i noi ni no ka poe Iseraeia, a hoopahele ia lahui knnako, j kn wa na maknuknu ke Akua e luku ia iakou. I ka makahiki 16t>6, (he \va m i nui loa ai ka hewa ma Ladnna, a me nn hana lealea a pau) hiki mai ma laila keia mai ahuiau, weiiweii iea ka pelega, a weia loa me he ahi i|i maluna oia kulanakauhnie. Nui na tausani i inake, aole e hiki ke hana pahu kupapau, no ka lehulehu o na mea make. Hooiei like iakou i na mea waiwwi a ine na inea iiihune iloko o kahi lua nui hookahi. Hooikaika ion nn kahana inpnau ; nole nae nknhele iki ka mnL, he luku loa. 'Paumako ion nn 'iii a me na kanaka, manao lakou, e tnake pau loa nnn. Olelo lakou, aole e koe aa kino o iakqu, nolaiin, holo nui lakou i na luakini a pnu e imi i oln no ka uhnne. I ka hiki nna o lakou ilnila, inn wehe iakou i ka bukn puieo Heuere Vlll.,aole e ioaa ka Inlaui ano e. Hoohaahaa iakou in !akou iho imua 0 lehova—hai aku i ko lakou hewa, a nonoi nku i ke Akua, mailoko nuii o ka naau weliweli lon, a eini kokeaku ia mai luku loa. I ka mnkāhiki l*tSo. a ma in hope mai, piha l<Ja kō liiupuni o Farani i kn hoomaloka, lon iakou i ka- Baiba!a. Pihoihoi ka poe haipule ma na aina a pau, o laha tiktt ia nmi i na aina e, n noi mnu i ke .Akua, aole nae i kakauia kahi buke puie no 1n piiikia a inkou i mnkau ni. M«i' kti mnkahiki ISOO' a ka makahiki 1815, holo na kaim o Ponepate mu na aupuni a pnu o Europa, mannoia 1,Q00,000 koa 1 mnke iloko o in mau kaua. Aneane pau ha hale o Beritania i kn uwe i ko Inkou poe make. • I kn mnkahiki 1830, hoomaka ke Kolefa, kela loa, o hoio i ke $qmohaim l*Akau. Holo aJ»u i Peresia kai eleele. mn n.l aupuni a pnu o Eurjpa, mn Heritnnia, a lele aku Amerika, a pela W holo ana ji puni koia ao i na makiihiki okoiu. Mnkaaia na aupuni, mnknnln na haipule, nole nne , i kakan i pule kue i ke K'oleni. Pihn ko inkou nnnu i ka pule. Oia wnie no kahi o ka puie mana. 1 kn mnkahikw lSoō i haln nku nui, e knhe nna ka muiiwai nhi o Mnunnloa ma Hiio. Ua a kokoke. He meaWeiiweii mr Pau na uiulaau, pa\i na aioa imua o I ke ahi ulauln, a manaoia, e piha ana ke awa 0 Waiakea i ke mi. Hooki ai na haipule a pau, iiaiawai pinēpine, a pule naau i ke Akua e hoohuii aku in muke mai o lakou aku. Hemahema anei Jakou i ka bvke oie ? I ka m«kahftci 43, kau ki ! Hae BeVitania Aina a puni. Ike ko Lahaina ia hae, hooki ai lakou, a pule nui i ke Akua, puie na hnipule a pau o Hawaii oei, no ka minnmina loa i ko lakou hne. Aoie ī paiia ka lakou pole, aka, ua heiuheiu ke Akua iioko o ko lakou naau, a hooko mai i ko lakou hof l&hne T HMvati. He oiaio, aole hiki ke pai i na hemahema n k 1 o kefa knhakn fceia kan«U, o na oihanA o kn £Hlesia o na 'lii, 1 nt*«p9ii&ieit&K akm ilUtf I i h«ir pulea pau ke haiaku ia mau pilikia i ke Akua, a i na pni? ViMo i*kou, noie \e poina ka iakou puie i ke Akua, no ke pni ole ia. 3. Eia ke koiu o ka manao. Ina puie oiaio kakou i ke Akua, ina e kali kakou a ioaa ka mea a kakou i noi aku ai, e like ine ka olelo, " O ka mea e noi ia, e haawi ia mai/' (Ja £atpaita hoi kakou e hoomau i ka kakoa pole a loaa ka kakou i noi alra ai. 1 Ua like keia b«na me ka Baibaia, aka, ina makaikai nui kakou i ka poe poie ma ka buke. Eia ka kakou e ike ai. o ka lehulehu o ka poe pule ma ka buke. aole lakou i beluhdu ia puie, me he mea la. e haawi ana : ke Aku i kekahi mea i kakau ia iloko o ia pule, aka, ia lakou, ua iike ia hana me ka , mohai maoli i ke Akua, he mea hooiauiea

•kti m m i otuotu mm% ke Ako» f a feoopta i ko likoa haia. i oU ko .iīoj übtae i kela ao. O kahi poe hana p?!a. onalu a. rne na. kanaka o Bcnunit. a mc kahi poe o Ame- { rika, be poe pakeU moekoloiie, pakeU 100 , BfM, iiio t ka hula a me nt leaiei he soi ; waie, ak*. hiki n»ai ka honi pale. hooamkai; lakou : ko Ukoo enaka, a po i oai puk?, a manao Ukoo. ua huikaiaia, e iike <ne { ka poe a ke kahaoa Pope e kaia ai i ko fau 1 koa bewi. Ua hookahaii keia poe ioa kanawai oka Euanelio. O lesa Kristo «aie j no ka mobai e pe» »i ka be«a. | 4. Da iiio ka boke heiuheio ika paie, i 1 mea e hiki ai i ka poe hewa ke pote« me ba : huii o!e ike Akoa. He mea hoopaiioa keia j i ke Akaa, So!otnona 29: 9. | 5. I ka wa mnmoa ka wa i hana ia ai oa | < buke pale, aoie i ikeia ka iho nui ana oka j | Uhane Hemolele malana o na eka!esia. No- - laila, aole i komo noi ia noi ana iloko o ka ; ' puie a lakon i kakaa ai, a i keia wa. ; hene maoii na mea he nui loa o ia aoao i ka 5 ka Uhana iwaena o na eka!esia. ' 6. Ika makahiki 1701 oa hui na ekaiesia oiaio o Beritania i mea hoouna ;rima na aina naaupo. Sla 'ia hope mai, . nui la man hui ma na Aupuni o Europa, | Ika makahiki ISI2, hoomakaia ka hui ma Amerika no ia hana. 1 keia wa, nui na hui iwaena o na haipule a pau, i Ha- , waii nei kahi, e hooikaik t ana e hoopau i Jnaakua lapuwale ona aina. Aoie hiki i |na ekalesia pule buke le noi i ke Akua, i hoio ia mau hana nani, no ka mea. aole i ,jr. - . . . ' , ike ia keia mau hana i ka wa i kakau ia'i jko lakou buke pule. Pela, aole lakou e pu» i le no na Hui Pai i ka Baibala, ua Hui Pai i |na palapnla liilii, na Hui kukulu Kula Sa- ' bati, na Hui kinai i na mea onn, a peia aku he nui ioa. IN'a hana keia e pio ai na ino, a |e piha ai ka honua i ka kupainaha mai ka lani enai. Oopa maoli na eka- ; iesia pule buke.