Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 28, 13 Iulai 1867 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ke kumumanoa o D. Baldwin

 

Ka Buke, Pule Kpka Maikai a Maikai ole.

            Ua kauoha mai ke Akua i na @@@@@@ @ e mohai i na holoholona he nui loa. Hookahe ia ko lakou koko, a kauka ko lakou kino ma ke kuahu, i mohai e oluolu ai ke Akua. Ina e mohaiia ia holoholona me ka manaoio ia Iesu, e oluolu mai no ke Akua, e like me kona oluolu ia A@ela.

            Ua oleloia, ua kakau kekahi poe ma lapena, i ka lakou mea e noi ai i ke Akua ma ka pepa, a puhiia ia pepa ma ke kuahu, a

pii ae la ka uwahi ua pepa nei iluna, a lawe aku la i ka makemake o uia kanaka noi, a hiki aku i ke Akua. Ina paha ua kauoha mai ke Akua ia kakou, pela e pule ai, a puhi kakou i ka palapala i ke ahi me ka manaoio, e lanakila no ia pule. Aole e lanakila no ka pii ana o ko uwahi, aka, no ko ke Akua ike ana i ka makemake io iloko o ka naau. O ka pule oiaio, no loko mai ia o ka makemake pono. Pela ke kakau ana i ka kakou pule ma ka pepa, a heluheleia imua o ke Akua i ka wa pule ; in a ua kauoha mai ke Akua ia kakou pela e noi ai, a hana kakou me ka manaoio, e ae mai no ke Akua ia pule. Eia me ka pohihihi o keia hana ; aole he kanawai ma ke Baibala a pau, mai Kinohi a pau ka Hoikeana, i haiia'i kahi olelo no ke kakau ana i ka pule, a pela e noi aku ai i ke Akua. Aole ka poe haipule mai kahiko loa mai, i pule mamuli o ia ano. Aole no hoi he pule buke a Enasa, Noam Abe@@@@, Isaka a me Iokaha, no ka meam aole he kakaulima ma ka honua, mai ka wa ia Adam@ a hiki ia Mose, oia hoi 2500 makahiki a keu. Mai ka wa o Mose a hiki i ka wa o Iesu, oia hoi 1500 makahiki, ua pule maoli ka po haipule, mai loko mai o ko lakou naau, e like me ka kakou e hana nei - pela ka nana aku. Mai loa iho ia o Hezekia, a hele aku la o Isaia i on a la, a hai aku la, "E make ana oe." Haliu ae la ko Hezekia maka ma ka po ia @@ pule aku la ua @@howa. Aole paha i kakauia kana pule. He pule lanakila, a hoohuiia mai, he 15 makahiki ma ke ola o Hezekia.

            Ua kakauia kekahi mau pule a Mose, Davida a me na mele hoolea he nui wale a Davida, ma ka buke Halelu, i mea e himeni ai ka poe Isareala ; aole i mea alakaii i ko lakou nonoi ana i ke Akua.

            Ua kakauia kekahi pule a Iesu n okana poe haumana ; aole nae lakou i noi ma ia mau hua ; aka, he mea hoike mai i na manao kupono i ka pule, e like me na kahuna pule i na wa a pau e ai aku ai i na haipule i na mea kupono i ke noi aku. Aole akaka, ua hahai o Iesu, a o kana poe haumana paha, i na hoa o keia pule. He pule pokole oa keia, aka, o Iesu, i kona manawa i hele ai i ka @@@@@@ e pule, ua pule oia mai ka po a ao. Aole pule buke iwaena o na ekalesia a pau a hiki i ka 500 makahiki mahope mai o Iesu.

            Ina pela keia mau mea, e ninau mai auanei kekahi, "Nohea mai ka pule buke?" A penei a pane aku ai - Ma na makahiki mua o ke aupuni Pope, ua hoomaka kekahi mau pope e kakau i mau pule no ka ahaaina. Ua hui hou ia kekahi mau pule hou e kekahi mau Pope mahipe mai. Ua hanaia hoi kekahi buke pule no ke Aupuni o Farani ; a he buke okoa no ke Aupuni o Sepania. Ma Beritania no hoi, ua hanaia kekahi mau buke pule no na ekalesia alii ; no ka mea, he lala ia ekalesia no ka ekalesia. Pope ia manawa. Ma ka olelo o Roma keia mau buke a pau. Aoje nae he akaka iki i na kanaka o ia mau aina.

            Ua hoomakaia ka pule buke ma kekahi mau ekalesia ; ma Beritania, i ka makahiki 1080, no ka naaupo loa o na kahuuapule ʻ a no ia naaupo, ua kakauia e na Bihope, he mau buke homile, oia hoi he mau haiao pokole, i mea e heluheluiaʻi na @@@@@ naaupo. I ka wa i hemo mai ai na ekalesiaa o Beritania, mai ka ekalesia Pope mai, i ka makahiki 1534, lawe pu mai lakou i kela hana, ka pule ma ke buke ; a ke paa loa nei ka ekalesia alii o Beritania ma ia hana, a hiki i keia wa e noho nei.

            Ina e hoike kakou i ka maikai a me ka maikai ole o ka pule buke, alaila, eia paha ka mea e hai aku ai :

            Aole kekahi o na ekalesia a pau o ko kakou mau aoao, mai na aina o Europa a Beritania, a Merika, a pela aku a p@@i ka honua, i pule ma ka buke. Nui no na kanaka naauao ma ia mau aoao, a haipule io hoi ʻ aole lakou i pule buke, no ko lakou manao, aohe i kupono ia hana i ka Euanelio. Ina o manao kekahi o kakou i pule nana, aole akaka, he hewa nai la ʻ aka, aole i mahao na ekalesia o ko kakou aoao, ua ao mai o Iesu a me na lunaolelo i ka pule, mailoko mai o ka buke. Ina paha ua hana lakou mamuli o ia ano, i na ua waiho mai i ka lakou mau pule no na ha@@una a pau. O John Know, he kahunapule kaulana o ko kakou @@@@ ; ma Sekotia, kakau oia kekahi mau pule, ma ka makahiki 1@80, a olelo oia, "Ina ua hawawa kekahi kahunapule, a hiki ole ke pule, mai loko mai o kona naau, e pono e nana i ka pule kakauia." Eia nae ka kakou i keia wa, in a me ia ka hawawa o kekahi kanaka, he pono e lilo oia i kekahi hana e, aole i ka oihana a ke kahunapule. Eia kekahi mau mea akaka ole ai ka pule buke :

            1.loa e heluheluia mai kekahi mea hou, makaala loa ka poe lohe. Makaaia paha i ka lua o ka heluhelu ana, aka, i na heluhelu pinepine pau ka noonoo o ka poe lohe, Ua lilo ia i mea wale a waba. Aohe mea haliu mai i kona pepeiao. Oia ke kanawai no ka naau o kanaka a pau. O keia ka kanawa maluna o kanaka a pau, ua pili pono i ka buke pule o ka ekalesia alii o Beritania. Ua heluhelu mai ia na pule o ia buke, iloko o ko lakou mau halepule a pau, no na makahiki 300 a keu. Aneane hoomana ia keia buke no kona ano kahiko. Ua nana ka poe haipule io ia mau pule, a hoomana oiaio ; aka, ouka ka mea malaila e makaala ai ka lehulehu o ke anaioa. Ia lakou like keia pule me ka makani e halalu mau ana. Ina paha e pili pono kahi mau hua i ko lakou naau, noonoo lakou, ua kakauia no kanaka o ka wa o Elisabela. Eha loa ka naau o kakou i ka ike ana i ka nanea o kanaka o ia mau anaina i ka wa pule.

            Halawai pu mua me kekahi alii koa haipule o Amerika. I aku la ai ia ia, aia iloko o ka ekalesia Bihope kou mau makua a pau ; pehea oe e pili nei i ka ekalesia ana in a okoa ? I mai la oia, haalele ai i ka ekalesia Bihoa no ka @@@@ o ka haipule io iloko o ia ekalesia, aohe mea e pumehana ai ka naau.

            2. Eia ka loa o ka nanao. O ka pule i kakau ia i ka namawa hookahi, aole ia he pule kupono i na manawa a pau. O ka pule i kakau ia i ka mahahiki 1550, aole e kupono i na pilikia a pau o keia wa e noho nei.

            Ma Mataio 5 : 13, kapaia ka ekalesia, o ka paakai o ka honua. Pehea e lilo ai ka ekalesia i paakai ? Aole anei no ka mana o ka lakou pule e hoomaemae i ka honia, a me ka pale aku i na pilikia o ka honia. Oia kahi hana nui e mana ai ka ekalesia. Nolaila, eia ka hana a ka poe haipule, ke hue i na hewa a pau, a me ke nio aku i ke Akua e hoomama i kona huhu, e like me Mose i noi ai no ka poe Iseraela, a hoopahele ia lahui kanaka, i ka wa ua makaukau ke akua e luku ia lakou.

            I ka makahiki 1666, (he wa ia i nui loa ai ka hewa ma Ladana, a me na hana lealea a pau) hiki mai ma laila kela mai ahulau, weliweli loa ka pelega, a wela loa me he ahi la maluna oia kulanakauhale, Nui na tausani i make aole e hiki ke hana pahu kupapau, no ka lehulehu o na mea make. Hoolei like lakou i na mea waiwai a me na mea ilihune iloko o kahi lua nui hookahi. Hooikaika loa na kahuna lapaau ; aole nae akahele iki ka mai, he luku loa. Paumako loa na lii a me na kanaka, manao lakou, e make pau loa ana. Olelo lakou, aole e koe na kino o lakou, nolaila, holo nui lakou i na luakini a pau e imi i ola no ka uhane. I ka hiki ana o lakou ilaila, in a wehe lakou i ka buke pule o Henere VIII., aole e loaa ka lalaui ano e. Hoohaahaa lakou ia lakou iho imua o Iehova - hai aku i ko lakou hewa, a nonoi aku i ke Akua, mailoko mai o ka naau weliweli loa, a emi koke aku ia mai luku loa.

            I  ka makahiki 1750, a ma ia hope mai, piha loa ke aupuni o Farani i ka hoomaloka, hoowahawaha loa lakou i ka Baibala. Pihoihoi ka poe haipule ma na aina a pau, o laha aku ia mai i na aina e, a noi mau i ke Akua, aole nae i kakahua kahi buke pule no ia pilikia a lakou i makau ai.

            Mai ka makahiki 1800 a ka makahiki 1815, holo na kaua o Ponepate ma na aupuni a pau o Europa, manaoia 1,000,000 koa i make iloko o ia mau kaua. Aneane pau na hale o Beritania i ka awe i ko lakou poe make.

            I ka makahiki 1830, hoomaka ke Kolera, kela mai make loa, e holo i ke Kamohana Akua. Holo aku i Persia kai eleele, ma na aupuni a pau o Europa, ma Beritania, a lele aku i Amerika, a pela ka holo ana a puni keia ao i na makahiki ekolu. Makaala na aupuni, makaala na haipule, aole nae i kakau i ka pule. Oia wale no kahi o ka pule mana.

            I ka makahiki 1855 i hala aku nei, e kahe ana ka muliwai ahi o Maunaloa ma Hilo. Ua neenee a kokoke. He mea weliweli loa. Pau na ululaau, pau na aina imua o ke ahi ulaula, a manaoia, e piha ana ke awa o Waiakea i ke au. hooki ai na haipule a pau, halawai pinepine, a pule naae i ke Akua e hoohuli aku ia muke mai o lakou aku. Hemahema anei lakou i ka buke ole?

            I ka makahiki 43, kau ka have Beritania ma keia Pae Aina a puni. Ike ko Lahaina ia have, hooki ai lakou, a pule nui i ke Akua, pule na haipule a pau o Hawaii nei, no ka minamina loa i ko lakou have. Aole i pana ka lakou pale, aka, ua heluhelu ke Akua iloko o ko lakou naau, a hooko mai i ko lakou makemake. Kau hoa ka have Hawaii.

            He oiaio, aole hiki ke pai i na hemahema a me ua pilikia a pau o kela kanaka keia kanaka, o na oihana o ka ekalesia o na lii, o na aupuhi keia ao, aka e hiki i na haipule a pau ke hai aku ia mau pilikia i ke akua, a i na puke oiaio lakou, aole e poina ka lakou pule i ke Akua, no ke pai ole ia.

            3. Eia ke kolu o ka manao. Ina pule oiaio kakou i ke Akua, in a e kali kakou a loaa ka mea a kakou i noi aku ai, e like me ka olelo, " O ka mea e noi ia, e haawi ia mai." Ua paipaiia hoi kakou e hoomau i ka kakou pule a loaa ka kakou i noi aku ai. Ua like keia hana me ka Baibala, aka, in a makaikai nui kakou i ka poe pule ma ka buke. Eia ka kakou e ike ai, o ka lehulehu o ka poe pule ma ka buke, aole lakou i heluhelu ia pule, me he mea la, e haawi ana ke Aku i kekahi mea i kakau ia iloko o ia pule, aka, ia lakou, ua like ia hana me ka mohai maoli i ke Akua, he mea hoolaulea aku ia ia, i oluolu mai ke Akua, a hoopau i ko lakou hala, i ola ko lakou uhane i kela ao. O kahi poe hana pela, o na lii a me na kanaka o Beritania, a me kahi poe o Amerika, he poe pakela moekolohe, pakela iau @@@@, lilo i ka hula a me na lealea he noi wale, aka, hiki mai ka @@@@ pule. hoomaikai lakou i ko lakou maka, a heluhelu pu i na pule, a manao lakou ua huikalaia, e like me ka poe a ke kahuna Pope e kala ai i ko lakou hewa. Ua hookahuli keia poe i na kanawai o ka Euanelio. O Iesu Kristo wale no ka mokai e pau ai ka hewa.

            4. Ua lilo ka buke heluheli i ka pule, i mea e hiki ai i ka poe hewa ka pule, me ka huli ole i ke Akua. He mea hoopailua keia i ke Akua, Solomona 28: 9.

            5. I ka wa mamua ka wa i hana ia ai na buke pule, aole i ikeia ka iho nui ana o ka Uhane Hemolele maluna o na ekalesia. Nolaila, aole i komo nui ia noi ana iloko o ka pule a lakou i kakau ai, a i keia wa, henehene maoli na mea he nui loa o ia aoao i ka ka Uhana iwaena o na ekalesia.

            6. I ka makahiki 1701 ua hu na ekalesia oiaio o Beritania i mea hoouna misionari ma na aian naaupo. Aia ia hope mai, nui ia mau hui ma na Aupuni o Europa.

            I ka makahiki 1812, hoomakaia ka hui mua ma Amerika no ia hana. I keia wa, nui na hui iwaena o na haipule a pau, i Hawaii nei kahi, e hooikaika ana e hoopau i na akua lapuwale o na aina. Aole hiki i na ekalesia pule buke ke noi i ke Akua, i holo ia mau hana nani, no ka mea, aole i ike ia keia mau hana i ka wa i kakau ia'i ko lakou buke pule. Pela, aole lakou e pule no na Hui Pai i ka Baibala, ua Hui Pai i na palapala liilii, na Hui kukulu Kula Sabati, na Hui kinai i na mea on a, a pela aku he nui loa. Na hana keia e pio ai na ino, a e piha ai ka honua i ka malamalama kupanaha mai ka lani mai. Oopa maoli na ekalesia pule buke.

 

Palanala Hoike a ke Komite no ka

Hoike Makahiki o ka Puuku o ka Papa

o ka Ahahui Enanelio Hawaii.

 

Ma ka huli ana i keia Palapala hoike, a me ke kuka pu ana me ka Puuku, ua akaka i ke Komite ka nui o ka luhi ma ka hooponopono i na Buke helu no na hana he lehulehu, koe no hoi ka luhi o ka hooko ana i kekahi hapa oia mau hana. Ua ikeia no ma keia Hoike o ka Puuku ka pololei a me ke akaka e like me ke ano mau o kana hana.

            Aole i hoikeia kekahi lilo o ka waihona no na lilo-kaapuni o ke kakauolelo. He nui ko makou manao no ka pono o kona hele pinepine ana, a me ka hooikaika ana mawaina o na kihapai e ae o keia pae aina, ka paipai ana i na ekalesia i ka manawalea kekahi hana nui i kupono ia ia. Nolaila ua oluolu makou i ka lohe, ua hooholo iho nei ka Papa e hoihoi ia ia i na lilo kaapuni mamua, a e hoolako ia ia ma ia mea mahope aku.

            Hookahi mea nui ma keia Hoike a makou i nana aku ai, oia ke koena dala nui, ua oi i ka $7,000 ; ua oi kela i ka hapakolu o na loaa a o na lilo paha a pau ; a ua waho wale kela koena ma ka waihona mai ka hoomaka ana i ka hopena o ka makahiki. He oiaio, ua hele like ka hoolilo anan me ka hopu ana mai, aka, ke waiho nei ma ak waihona na dala he $7,039.32. No ka oihana Kuwaho na $1816.48, ka huina, a no ka waihona okoa na $3,387.52. O ka huina o keia mau mea elua he $5,204.00.

            ua like no ka oho ana o ka waihona i ka hoomaka ana o ka Makahiki, a pela like no i ka makahiki mamua, me he mea la he ano pakela nui mau keia o ka waihona. I ka nana ana o ka oukou Komite aole keia he ano e hauoli ai, no ka mea ua waiho mai ka Haku i kana waiwai me kakou i mea e hooliloia ma kana mau hana, aole i mea e waiho wale ia, Aole @@@ e olelo ana makou ua hemahema ka ikaika a me ka mikioi o ko oukou Papa. Aole pela ; ya akaka loa ko lakou hana ana me ka nui o ka malama, noonoo, miki, a me ka imi ikaika ma ka hoolilo ana i na dala.

            Me he mea la nae, aole i loaa i ko oukou Papa ke alanui kupono e hele ai, e pau aku ai na dala i ka hooliloia. Aka, ea, malia paha he kumu keia e hoohuoi ai kakou, a ka mea e pono ai, e hoololi iki ia ke ano o ko lakou imi ana i na hana, a e huli lakou e hoomakuakua i ka hana ma kekahi aoao e ae. Ina paha i oleloia o ke koena dala nui ma ka Oihana Kuwaho, no ka huli ana i mai misionari hou, me ka loaa ole, malia paha eia ka oiaio, ua hooikaika pakela ka Papa e hoomohala ae i na hana Kuwaho, a ua hoolawa ole paha ma ka aoao Kuloko.

            Ke noi haahaa nei makou e imi ia me ka pule a me ka hooikaika, ma keia mau ninau, peneui ; Aole aneu e waiho ana kekahi mau hana pono nui ma ko kakou kipapai Kuloko me ka hoonawaliwali no ka nele i ke kokua ole ia ? Aole anei i pili loa kekahi o keia mau hana nawaliwali i ke ola kupono a me ka ulu ana o na ekalesia o kakou, a i ka hoomau ana hoi o keia lahui, nana e hanai i ka oihana Kuwaho, a i ke hoomakaukau ana hoi i na paahana kupono no ke kihapai o ka Haku ? Eia no hoi, o ka Haku o ke kihapai a pau, aole o kahi i maki ole ia wale no, uka o kahi i maki ia kekahi, aole anei oia i hoike lea mai i kekahi mau hoailona akaka o kona olioli nui i kekahi mau hana ma kona kihapai, a pela i kuhikuhi mai ai he mau hana kupono kela na kakou e malama a e hoomahala ae?

            Ina paha kakou e imi i ka haina o keia nenai hope, penei ; Ma ka lala hea o ko kakou mau hana ko ka Haku hoomaikai nui ana i ka makahiki iho nei ; aole anei ia ma ke kula hanai kaikamahine mamakae i malama ia e ko kakou Papa, a me ke kula Hanai Kaikamahina ma Makawai i kokua ia kona L@@@ ma koaa ola e keia Papa ! Ma keia mau kula a elua, ua oili na naau o kakou, a ua hauoli loa no hoi, i ka ikea ana o ka hana nui o ka Uhana, aole i ikeia kekahi hana ikaika o ka uhane e like me keia mau hana no na makahiki he nui, aole me keia poe aina, aole ma na kihapau kuwaho o kakou. Aole wahi e ae i hoomaikai loa mai ai ke Akua i ka oukou manawalea, a i hoonui nui ai i na luhi o na hea o kakou, e like me keia mau kula hanai. Aole anei o keia ka lima o ka Haku e peahi mai ana ia kakou e hoomahala'e i ko kakou hana ma kela aoao?

            Eia hoi kekahi, aole anei he hemahema i pono ka hoolawaia ma ke ao maikai ana i na keiki kane, a ma kela ao maikai loa ana hoi i hoomakaia i ka wa opio loa ma na kula hanai ?

            Ina he mea pili kupono i ka hana o keia komite, ke kuhikuhi aku i kekahi mau lilo e pau ai ka pakela dala o ka waihona, ua makemahema makou e hoike haahaa aku i ko makou mau wahi manao penei ;

            Akahi. E kukuluia ke Kula Hanai Kaikamahine o Makawao maluna o kahi kahua maika ma ke kuai ana mai i na hale a me ka aina, a me ka kokua ana i ka uku o ke kumu kokoolua.

            Alua. E hoolawa nuiia ke Kula Hanai Kaikamahine ma Kawaiahao i na hale a me na mea hoolako e pono ai.

            Akolu. E hapai ikaika ia na hana e hiki ai ke kukulu i kekahi Kula Hanai kaikamahine ma ke mokupuni o Hawaii.

            Eia no hoi kekahi manao, ua pono e kukulu pinepine na hoa o keia Aha i ka oihana ao ma na kulu Hanai imua o na Ekalesia, he mea kupono loa ia no ko lakou manawalea ana.

            Ke paa nei ka nanao o ka oukou Komite, o kekahi hoomohala ana'e o na Hana Kuloko, e like me keia ka mea e hiki ai ka hooulu i ka namawalea o na Ekalesia. E hoala pono ia'e kela hoikaika hooluolu uhane o na Ekalesia ma ka hea ana mai, aole o ko waihona pakela, aka, ma ka hea ana o ka waihona i hakahaka a me ka pololi, i kokua ia e na leo noi ikaika no na aoao hana mai e ulu nui ana. Aole no he pakela io ke dala o kakou. Ua lawa ole ke dala. Aole i hookokoke iki ae na Ekalesia i ka palena kupono o ko lakou manawalea, e hiki ai na hana lehulehu a ka Haku i waiho ai imua o lakou.

S.E. Bishop,

J,W, Hanu,

D. Puhi.

 

Na kula hou i hoomaka ia ma ke Kihapai o Waialua nei i keia makahiki i hala iho nei

 

            Kekahi kula i kukulu ia, oia ke kula kaikamahine. Ua hoomaka ia i na makahiki i hala aku nei, malalo o ka hoomalu ana a Rev. O. H. Kulika ka Peresiadena oia kula, nana e hookele pono nei i na haumana i ka makau ia Iehova. Ke kumu nui ia i kukulu ia ai keia kula, i lilo na haumana i poe makau i ke Akua, no ka mea, aole waiwai o na kula a pau i na aole i hui pu ia ka pono o ka Haku me ka naauao, pela no. Aole kohu ka palaoa i na aole ka hu ; i na e awili ia ka hu me ka palaoa, e maikai auanei oia, ka mea nana e hoohu nei a lilo i popo palaoa. I ulu no keia mea he kula a me ka hoonaauao ke alakai pu ia me ka ike ia Iehova ; ulu no ka naauao ulu pu me ka mole, alaila, waiwai ke ao ana a na kumu, aole lakou e luhi hewa.

 

Ke kulu o Mokuleia, ke kula o Kamooloa, Waialee a me Kahuku.

 

            Keia mau kula a eha, ua hoomaka ia e ka Ekalesia o Waialua, na ka lima o ke Akua i alakai. Oia ua haalele ia keia mau kula e ka aupuni ; ua haalele ia na keiki e noho naaupo ana e like me na hipa e auwana ana i ke kula me ka noonoo ole, aolaila, ua imi aku ka Ekalesia o Waialua nei, ua kukulu i hale kula a hoonoho aku i kumu kupono e ao aku i na mea e naauao ai, a me ka ike i ke Akua. Nolaila, eia ka Ekalesia o Waialua ke ku nei, ua paa ka akau a me ka hema. Ua holo keia mau kula imua, aole i hoi hope. E like me ka laau i kanu ia ma ka pa muliwai a hoomaka ae kona ulu ana, emi hoi iho anei ia laau i lalo ? Aole, e pii mau ana a hiki i ka luluu ana o kona mau lala i ka hua. Pela no keia mau kula i hooulu ia e keia Ekalesia, aole i emi i hope, aka, ke pii mau nei imua a hiki i ka wa a ke Akua e hoohua mai ai i ka hua. I na aole i imi aku keia Ekalesia i ka uhane o keia poe keiki, i na ua mau ka emi o keia lahui. I na e hoomalu pono ia na kula malalo o ka malu o na kumu kupono, i na pela e waiwai ai ke kukulu ana o na kula. E like me ka moa e hoopunana ana i kana mau keike e haalole aku ai i na makua, pela no anei na keiki e malama pono ia ai e na kumu a hiki i ka wa e hookuu ia aku ai me ka maika a me ka maluhia.

            Pela ka Iesu i olelo mai ai e like me na keiki liilii me lakou ke Aupuni o ke Aku, a ke minamina nei paha ia i na keiki i alakai hewa ia i na makahiki mamua aku nei, no laila, ua alakai ka lima o ke Akua i keia Ekalesia e aloha ia poe keiki.

            A ke ku nei keia mau kula me he ipukukui la, aohe mea nana e kinai e pio ai, a ke kaulana kau nei ma na kihi eha o keia mokupuni, oia na kula i hooulu hoi ia ma ke Kihapai o Waialua nei.

NAU NA HELA.

 

No ka malu ulu o Lele.

 

             E na makamaka o ke keena Kuokoa ; Aloe oukou : - Ua kauko i a mai au e kekahi o ko oukou keena Oihana, a i loaa ia'u na mea ano nui a mau mea hoi oaha o keia kulanakauhale ; e pono ia'u ke hooili aku na ko kakou " Kilohana Pookela." A no ia leo kanoka ke oluolu nei e hana pela.

            No ka wi.

            Ua pule hoi ka wela a me ka hahana loa o ka wi ma o makou nei i keia mau la. A no ka mea hoi i kekahi wa o ua lai ulu nei, ua loaa kahi pai i ka hapaha, a i ka nui loa ana mai o na pai ua hoemiia i ka hapawalu. Ina la mamua aku nei, ekoluhapawalu e a hiki i ka ekouluhapaha ke kumu kuai o ke pai hookahi.

            A no ia mea, ua imi a ua noonoo keia kulanakauhale no na kumu iwi ai, a me na mea e pau ai ka wi ana mamua aku nei. A me he mea la, mahope iho o ka pau ana o na halawai kuka no ia mea, ua paopao ikaika ia kela a me keia mea ma ke kanu ana i ke pu, uala, kalo, ia mea ku ia mea ku, a i ka manao o ka mea e kau nei i keia, e pau ana paha ke ano pilikia o keia kulanakauhale no ka wi, i na mahina hope loa o keia makahiki.

            No na hua ulu.

            Ua olioli makou i ka haawi ana mai o na kumuulu i keia wa i kona mau hua ohaha a nemonemo - he ai haaheo no ia na ko ka malu ulu nei keiki kamaaina e kaena ae ai me ka i ana iho. "Hookahi no hua ulu, hala ka la maka poniuniu." - A na ka hua a ka ulu e hoopau nei i kahi mau la nele o makou i ka poi ole - A i ka nana iho, o kahi laau no keia nana i hoowehiwehi a hoohanohano mai i ka noho ana o keia kaona kupolu i ka lai ; a i ia ae e ka poe haku mele.

"No ka hoa lai ke aloha,

O ka malu ulu o Lele,

Lele mai ana ke aloha,

Paila i ka nui kino."

            No na kulu la o ke Aupuni

            Ua hoike ia iho nei na Kula aupuni ma ke kauoha a ka Lunakula o keia apana, i ka Poalua ka hoike ana - Na D. Kahaulelio i alakai na hana ia la, malalo o ka hooponopono ana a A. Kamakekau, Mrs. M. Kamakekau, Mrs. Mariana, a me Mr. Kukea na kumu o keia apana.

            Aole no i nele ka puuwa o na mea a pau i hele aku e ike i na hana o ia la, i ka olioli a me ka hauoli o ka manao kanaka ; i ka ike ana aku ua ao no na kumu i ka ike a me ka naauao i loaa ia lakou i ka lakou poe haumana, e like me ke kulana i loaa ia lakou o nei mea he akamai - a ke i anei i Kiilau, ka mea nana ka hoakaka wale, i nui ke aho e na hoa uhai a holo o ka naauao. "Aia no kahi make o Lele i uka."

            No na Kula Kuokoa.

            I ka Poakahi iho nei o keia hebedoma ka hoomaka ana o ia mau kula Beritania, malalo o ke ao ana o Ioane M. Poli, a me Mrs. L. M. Moku. A ke lana ko'u manao, i na e lako pu ana na kula i na palapala e pono ai ke kula ana, e loaa ana no i ka mea hooikaika mau ka naauao.

            No Lahainaluna.

            I ka Poaha la 4 o Iulai, ua pii aku au i Lahainaluna me kekahi o ko'u ohana, ma ka poloai ana mai a kekahi o na kumu o ia kula. O ka mea mua a'u i mahalo ai. o ka ike ana aku i ka mala ke ma ka aoao hikina o ke alanui e ulu maikai ana, he kula panoa ia wahi i na la mamua aku nei, a i keia wa, ua uliuli maikai a nani ke nana aku. Pela hoi ma ke alo iho o na hale noho o na haumana, a me na mea kanu e ae he nui wale, ke hooulu ia nei na laau malumalu i mea e nani ai ia Puu Panoa. A i ka nana ana ku i ka pa o ka hale noho o Rev. C. B. Aneru, ua hele wale a ulu wehiwehi i na laau o na ano he nui : Me he mea la e i mai ana, o uka lilo o ka Qaokele ka hoa e like ai.

            I ka hora 10 A. M. o ka la i oleloia maluna, ua komo aku au e makaikai i ka lumi kula o Mr. Aneru, he olelo haole na ka Papa 1, ame ka Papa 2 Na hana ia mana. Ua eleu no na haumana i ka pane aku a pane mai ma ka olelo haole iwaena o lakou lakou iho, ua lana ko'u manao, e lilo ana kekahi o ia poe i mau kumu kula ma ka olelo kaole ma keia hope aku, iwaena o ka lahui kanaka.

            No Rev. M. Kuaea.

            I ka Poalua iho nei kona hiki ana mai me kona ohana, maluna mai o Kilauea ; Maikai no kona ola, @ ke hapai nei oia i ka hana me kona mau hoa lawe hana, a mau makua no hoi o ua pono nei. E aloha auanei e Kilohana.

J.H. Moxo.

            Lahainaluna, Iulai 5, 1867.

 

Ka Hoike a ke Komite no na Kumu hoike manaoio.

 

            Ua heluhelu pono ko oukou Komite me ka hooponopono i na mea hemahema. O na kumu hoike manaoio, a me kekahi hapa o ka paaku kuhukuhu e pili ana i na kumumanaoio, a ua apono makoi i keia hoike manaoio, he mea kupono no na ekalesia a pau o keia Aha, koe nae kekahi mau lalani ma ka hapa hope o ka mokuna 24 pauku 3 a me ka 4. No ma ma@e.

            Nolaila, eia ka mea kupono i keia Aha, e kauoha aku i ka Papa Hawaii, e pai aku me ka hooponopono o ka oukou Komite a haawi wale aku i na kahu ekalesia, e like me ka haawi ana i na palapala liilii e ae. E nana lakou a hiki i ka hui hou anan o keia Aha. A i na aole mea kua, alaila, e lilo keia i kahua no na ekalesia a pau malalo o keia Aha.

Na Komite,

J. D. Paris,

J. F. Pogue,

E. Johnson,

D. Baldwin

 

LAAU LAPAAU! 
 AIA MA KAHI O 
 KAKELA ME KUKE. 
 Ma Honolulu. 
 J.T. GOWER. - Makawao, Maui 
 J.D. HAVEKOST. - Wailuku, Maui. 
 C.H. WETMORE. - Hilo, Hawaii. 
 J.W. SMITH - Koloa, Kauai. 
 HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO 
 NO HOI. 
 Laau hoopau Naio me na Koe, 
  A DR. JAYNE.

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.

O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.

Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka moi wahine,a me na mea like.

Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:

Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la ahiahi. E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne, 
 JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku,ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.

Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.

Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha iau ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.

Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.

Aole a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

Laau Kunu a Kauka Jayne,

hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hoola i ka mai

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui, na mai i oia ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia.

HE KUHA KOKO ANEI KOU? 
 HE KUNU ANEI KOU? 
 HE EHA ANEI KOU KANIA-I? 
 HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE? 
 AOLE ANEI HE KUNU OO OU? AOLE ANEI OU MAI KUNU? 
 AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao? 
 A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne. 
 --------  
 NA MAI HOOPAILUA. 
 Mai o ke Ake! 
 Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia. 
 (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)

He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne. Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)

O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko 
 a hoopau NAIO me na KOE, 
 A Kauka JAYNE, 
 e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau. 
 NO NA MAI MA KE AKE 
  MAI LENA, 
 MAI MA KA OPU HANAWAI. 
 NA MAI WELA, 
 KA HAALULU, 
 KA MAI O KA ILI, 
 KOKO INO, 
 MAI NALULU, 
 MAI KUNA, 
 MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.

Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai

PUHA. 
 ALAALA, 
 KAOKAO, PUUPUU, PEHU, 
 KUNAKUNA, Hanene, Lolo, 
 na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana 
 LAAU HOOMAEMAE KOKO. 
 88-1y.