Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 26, 29 June 1867 — Palapala a Z. Hapuku mai Fatuhiva mai. [ARTICLE]

Palapala a Z. Hapuku mai Fatuhiva mai.

E ka I'pep.a Ki'okoa e; Aloha oe:— Ua lana mai ko'u manao e hai akea aku i ko'u wahi manao ma ke Kuokoa, i ike mai !ai na haipule o ke Akua mai Hawaii a Kauai, no ka mea, aohe e hiki ia'u ke palapala pakahi aku ia oukou a puu e na haipule o ke Akua me na kumu, me na alii, no ka uuku o kahi pepa, nolnila ke hai akea aku nei au i mua o oukou. Ko maua noho ana ma keia kahawai o Atuona mokupuni o Hivaoa. Ua noho mai maua ma keia knhawai i ka la 4 o Mei, A. D. IS6I. A o ka hiku keia o ko maua inau makahiki o ka noho ann, o na hana 0 nei mau makahiki ehiku, he mea nui noia. Aole no i uiha ka manao no ka hnna a ke Akua, no ka paakiki o na kanaka ma na mea ' kahiko a na kupuna, a me ko Inkou mau inanao kolohe, a me na mea ino he nui loa, aka, e koho ana no hookahi ka pilikia pu ana me koke Akua poe kanaka, pela ma Heb. 11; 25. A i ko maua noho una he maluhia ma na kino, pela no ka ike no na makahiki ehiku. Aohe no he hoopopilikia ino mai o ka poe naaupo, a hao mai i na mea ma ke kmo, no ka mea, ua pnni mai la ke Akua i ko lakou ! manao ino, ua moe tifalolrfā mā'ka pofifckā l oluolu nuiikai, a hoolana aku ka manao i ke Akua ka mea hiki ke hooinalu pono mai i na mea a pau. i Na hua i luluia ma ke kihapal. O ke ao mau aku i ka poe naaupo i hele mai ma ka ! pule, a me ka poe mawaho, ua loaa ka helu- ■ helu i kekahi poe ma ke Kauoha Hou olelo Hawaii. O na la Sabati, o ka poe i launa i nui mai, o lakou no ke hele inai i na la Sa- ! bati, me ka paanaau i na pauku o ka Baibala, me ka heluhelu, me ka Ui, ma na kanawai he umi o ke Akua, a me ke kuhikuhi aku i ke Akua hookahi maluna o na mea a pau, a me ka Hoola no na lahui kanaka a pau 0 ke ao nei, oia o lesu Kristo, a ine ka hana a ka Uhane Hemolele. E hoohanau hou ana i ka manao o ke kanaka ī mea e ola ai ka uhane o be kanaka. No ke aloha i ko lakou mau uhnne, nolaila, hai aku i ka olelo a ke Akua i ko lakou j mau pepeino, a no ko lakou hoolohe mai, ua 1 hala ole ka olelo a ke Akua no ko lakou paakiki. O ka hua maoli ma ke kihapai. Aohe no 1 ohi mai i ka hua ohaha o ka honua, no ka i mea, ke kali nei no ka mahiai i ke kuaua ! hope. Ma ka nana aku he nui na mea e ino ai na mea kanu ma ke kihapai, o ka wili mau o ka ponalo inaluna o na mea kanu, nolaila ke kakani o na mea kanu aohe he kupu iki mai. O ke aha la ea ? Oia na oihana hoowa-1 lewale he nui, o na hoowalewale kahiko me ' na hoowalewale hou i hiki inai, mai na malihini o na aina e mai, a paa loa i ko lakou naau ia inau mea hoopailua, pelapela, pilau,; nui ke aloha i ko lakou mau uhane i ke ala-1 kai hewa ia eia poe. O iNA HUA INO MA KEIA KAHAWAI. ; O ke kaua, ia maua i noho malihini mai; ai, oia ka mahina o lune la 15, IS6I. Ua ! pepehi malu ia kekahi kanaka o ko inaua kahawai, e kahi poe iho no o lakou, a ua pau i ka ai ia na lima, a ine ke poo, e koe okoa iho la ke kino holookoa a ke aloha me kekahi wawae, o kona moa o Tiviuta k., no ka hoomauhala ke kumu i make ai. , Aia i ka la 30 o lune 1861, ua ku ī ka poka kekahi mau kamaka ekolu, ma ke poo ke ku ana aku, o Huenanaa k. o Tahiti k. o ! Nina k., he mau makaainana okoa ka mea nana i hele inai e kaua, oia o Ekuoha, he ! mau ia a maoa i ike ai. Eia kekahi poe i pepehiia, a ai ia lakou, \ 0 Titivehi w. no Ekuoha mai ia wahine, pau 1 ka ai ia e na kanaka o Atuona, he umi a keu ka poe i ola, oia ka mahina o Augake i; ka la 12, 1862, iloko no oia malama i ka !a 30 oia makahiki no, ua kalua ia o Tatepuu k. no Atuona nei e ko Hanamenu. ! A i ka mahina o Dek. 19 t 1864, o Titihau ! w. no Atuona nei no, pau no i ka ai ia e ka-1 hi poe o lakou iho. Aug. 26 1965, o Tau- j tau w. no Atuona nei no, pau no i kahi poe ! o lakou i ke kalua ia. OeL 26 1865, o Kei-! kipalai k. no Atuona nei, pau i ko Ekuoha i ka ai ta. Dec. 1S 1565, Ohaihai w. no Ha-

n3t«£uoa mai. ua hanaa keiki ma aoa p«u iho no ikaai ia e Atoon*« an4. 15156, o Hiupo k. no H«am«a n noho i Hariapatto, pepehia eko Ataona poe. »> el 26.1566. l'ehiwmoe k. no pepehi'* e ko Atoooa poe a paa i ka ai ». Oia ka poe i make i ke kaoa mai ka makahiki 1861 a hiki i ka makahiki 1567. l Eia Jta !aa o na hua ino. Oka rama i loaa mailoko mai ona niu. Ca malama :n kona wn momona i mea e ooa ai kanaka. aua make kahi poe ma ia hana ino. Eia ko lakou mau in<». Dev. 22, ISW. o Peni k. he kanaka Tahiti no kona ona, ua kf poka ia a make Io«, ma Atuona kona make ana. Oct. 9, lS6t», 0 Vaitei k. mom»ku ia e kaoa keiki a make loa. Dec. 20, 1566, o Tupiipi k. na ko maua alii i ki pu ia ia a me kahi mau kanaka eiua a make ioa. Oia na mea a maua i ike maka ai ma keia kahawai. Ao ke kanaka i pepehiia e ko maua alii, oia ke kaua i kaua ia mai no na mahina eha, mai Dekemaba a hiki i Maniki.; A o na poka, ua le!e mai maluna o ko maua ha!e i ka po me ke ao, o ka nui o na mana- ■ wa o ke kaua ana mai o ka aoao kue mai i < ko maua alii be 15, aohe mea i ku i ka poka j ma na aoao a elua. j Ano ko'u hoomaka'u ina poka ika lele , mai maluna o ko'u poo, ua paku ae au i na 1 pa aa ma kahi o na poka e lele mai ai, aohe I he wahi pokn i ku inai i ko maua haie, aia | ma na niu e ku ai, a ine na wahi kaawale e i ae, no ka mea, ua hooakea mai no o lehova j 1 ko maua noho ana, M Oia ke kokua ko-; koke loa i ka wa pnpilikia" o kona poe ka-! naka loa o kona poe knnaka. ; A ua pau nae ke kaua i ka mahina o M«- i raki 19, 15(57, a eia lakou e hana aua i kn | hana aua inoo ino nei he inu nima i ka po a ine ke no. f Eia ke kolu ona hua ino. oke Knun o ' na knhawni e mai. Hookahi no kahnwni no kahawai manao nui loa inai i ke kaua i ko makou kahawai, oia no ke kahnwai o j Et ; Joha, mai ka makahiki IS6I a hiki i ka ! makahiki 1867. Oka hele ana mai a kein j makaainana e kaua, he hele pee mai kahi n he hele hoike mai kahi, aohe no i pau kona hele ana inai i ke kaua, o ka nui o kana mnu knua i hele mai, mai ko mnua noho ana a hiki i keia inakahiki, aohe i ike ia. Aole i pau kona hele kaua mai, ke imi nei no i kahi e loaa ai na heaua i mea e mohai ai i na akua o lakou, wahi a ka lakou olelo wahahee ana mai. Eia keia hua ino;ika makahiki 1563, ua noho mai kekahi kumu Pope, oia o Orai, ke kumu mua i noho ma Uapou me Nuuhiva, a ma Tahuata, a hoi hou hoi e noho ina Nuuhiva, a hoi hou mai no e noh® ma Tahuata, a hele inai e noho ina Atuona mokupuni o Hivaoa. I kona noho mua ana mai, he mau hana ino inai kana, a ine na olelo pelapela haumia, a kapa mni i ko'u inoa o " Lapuwale." Aka, ma ka nana aku, he hoio ka hana ma ka hooinaka nna, a mahope iho, nole no e hiki, ua hoole mai ke Akua i kana nuiu hnna kanakn. Ua lilo hoi kana hoohilahiln ana mai ia maua, i mea e kau aku ai iluna iho ona kona hoohilahila mai. ETa no ia : 0 ka loaa ana ona i ka mai ikaika loa a mai make, oia hoi i ka malama o Sepatemabn, la S—lo o ka inakahiki 1563. Hiki mni la hoi kekahi mau kumu Pope 2, a nnna iho e make ana, ke ole e loaa kekahi kokua ia mai.. A mahope iho, hoouna mai kahi kumu Pope i kahi kanaka e hele mai ia'u i laau lapaau, a ua haawi nku au i ka Innu kupono hoonnha, he mau hua ale ola, no ka mea, ua paakiki o loko o ka opu, aole hoi he puka o ka mea ino mawaho. A i kona ai nna, ua nui ka hi, a pau ae la ka inm. A i kona ola ana, o ka pau no ia o ka olelo iuo ana mai, a paa iho la kona waha. Olelo mai na kanaka ia'u, me ka i inai, " Heaha kau mea i hoola aku ai i kela haole hoino ia oe, a amunmu mai ia oe ?" C)!olo aku au ia lakou, "Meia no kona hoino mni. Pela wale no ko ke Akua poe kanaka e hanaia'i. Pomaikai oukou ke hoino ia mai ma ka inoa o lesu Kristo." N» KA ĪLIIIUNE WAHI KATA OLE. Ua hoomanawnnui no ma ia inea e like mu ka Paulo, "e noho ilihune a e noho lako." O ko maua moe ana o ka po, he wahi kapa inaoli no na kamaaina. Pela ko maua ike iho ia maua ; a he wahi palule i kekahi inanawa maluna, a hume malo no au, a inalama kahi awelu no ka la Sabali a me na la halawai. Kuai Aina. Ua kuai au i kekahi aina e aku, mamuli 0 ka paipaiia mai e ko'u inau hoa, o lilo hoi Ika poe Farani ike kuai ia. O keia aina nae, he wahi e ku maikai ai na moku, a e ulu ai no hoi na mea kanu he nui ; a he apana aina moinona ; a he wahi no hoi e hanai ai ina holoholona. Oka nui oua aina nei, ua kokoke paha e hanari na eka ma ia apana aina, aole nae i ana ia. A o kona kuinu kuai, he $50.00. Ua lilo keia apana aina ia'u, ma ka la 15 o lulai 1565. Ua olelo hoi na kumu Pope o mua i ko inaua alii ina e lilo i ke kuai ia e iakou, aole e ku ko makou moku ma ia wahi. Ano keia lilo e ana ia'u, ua nui loa ka ininaniina o na kuinu Pope ia wahi, no ka lilo ana ia'u o mua. I Ua hele mai no hoi ke Kiaaina malaila e nana ai, a ua mahalo no i ka maikai o kahi e ku ai na moku ame na manuwa, a pela aku. O keia oo hoi kahi maikai o Hivaoa nei a puni. A o ka lua, he apana aina pa hale, a ua hiki aku paha ika ewalu eka ka nui. A o kona kumu koai, he $90.00. Ma keia apana ama kahi e ku nei ko maua hale. He aina momona no keia, he nui lea ulu, ka maia, ka uwaia, ke ko a me na mea e ae ke kanu ia maiaila. Ua lilo keia aina ia'u ma ka malamao Mei 24,1866. Ua koi nui mai no ko'u mau hoa ia'u e kuai i keia apana aina, a akahi no au a ae i ke kuai i keia makahiki, no kuu manao no he hana apiki ka poe naaupo, e like me Matunui i hoopunipuni ai ia kauwealoha ma i ka aina,a ki-1 paku ia a pau loa, aohe mea noho maluna! oia aina i kuana ai. Ma Aiuona nei, oui na ; ama i lilo i na kumu Pope, a pela no hoi ma na wahi e ae o keia mokupuni o Hivaoa D . eL lto maua «lii no ke» nwu ain. elua a u i kuai ai. Eia nae kahi manao maloko eoi ai « E pooo ana paha aole paha ?" k» mea no hoi, ua ike la ma ke ano o keia lahui, he naaupo he pololei ole ma ke kuai ana. Pela ko'.i mamo ia oukou e na haipule o ke Akua, mai Hawaii a Kauai. E pule noi ookou i ke Akua no makou, i holo kana ha. kL IWa t| Da i° k6ia ! ? hul ' Maka «<»oko Ameoe ° U Krisl °' 8 mau aku -