Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 12, 23 March 1867 — Page 1

Page PDF (1.58 MB)

This text was transcribed by:  Kapua Adams
This work is dedicated to:  Hawaiian Class

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

"KA NUPEPA KUOKOA,"

HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU

I kela Poaono keia Poaono.

$2.00

No na mahina he UMIKUMAMALUA!

$1.00 no na mahina eono.

ME KA HOOKAA MUA MAI.

----------

            NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.

            KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.

NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.

O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.

AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.

L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

 

KA "NUPEPA KUOKOA."

Is published in Honolulu

EVERY SATURDAY,

$2.00 per annum, or $1.00 per six

months, in advance.

ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.

KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line. PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.

ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.

THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.

L.H. GULICK.

For the Publisher.

Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.

Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

J.W. Keawehunahala.

Loio! Loio!!

--

O KA POE MAKEMAKE I LOIO E KO- @@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@

KIKIHALE,

@@@@@@@ KAHAI E @@@@ loa@ no ma ka

@@@@@@ Honolulu, Oahu.

Honolulu, Feb 9, 1866

MOKU KUNA WAWIKI!!

--

E HOLO MAU ANA KEIA WA-hi moku i Molokai i keia pule kela pule mai Honolulu aku ma. A in a he ukana hoo@@ ka kekahi a e holo ohua ana paha, aluila, e ulu@u @@ i ke K@@@@ oia

                                                KAHALEMAKE

NO HONOIPU ME NAOHAKU.

-----

Ka Moku Kuna

"KOHALA"

O HOWARD KE KAPENA.

E hele mau ana keia moku ma na Awa i olelo ia maluna, no na @@ a me na ohua. A ninau i ke Kapena a i ole ia, ia @@

                                                KAKELA me KUKE

-----------

HE MOKU HOLO MAU

No Lahaina, a me Makena.

O KE KUNA KALEPA PAA

maikai,

"Kate Lee."

O Fountain ke Kapena,

E HOLO MAU LOA ANA A HIKI MAI

no hoi ma na Awa i olelo ia maluna. No na ukana a me

na ohua, e nina i ke Kapena ma ka moku, a i ole ia ia

28-tf C. BREWER &co. (BURUA MA)

------------------

No Hilo.

KA MOKU KUNA

"MELE HILO,"

O Sebastian ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE

Awa maluna, no na ukana ame na ohua e ninau ia

HULIPAHU, (L. L. TORBERT).

 

No Hana, Kaupo, a me Maliko,

KA MOKU KUNA

'MANUOKAWAI,'

O Merchant ke Kapena.

E HOLO MAU ANA KELA MOKU I NA

Awa i haiia maluna. No na ukana a me na ohua, e ninau

ia C. BREWER &co. (BURUA MA)

-------------------

NA BUKE I PAI IA E KA PAPA HAWAII

______

Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4.00

   "      Obana, ano nui, me na k@           2.50

            a me na Moohana                        5.00

   "      Obana uuku iho, me na Moo-

            hana, ili ulaula.                                         1.00

    "     Ohana, me na Moohana wale no,    62@

    "     Okoa,  -       -           -                  50

Kauoha Kahiko, i paiia i ka M.H. 1838,     25

Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho,  12

Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.)         25

Haiao,             -           -           -           -                    12

Hele Malihini Ana      -          -                   25

Wehewehehala,           -           -                    25

Lira- Hawaii, -                       -           -        25

No ko ke Akua Ano, -          -                   25

Lira- Kamalii,             -                       -           -        25

Kumumua Hou           -                                12@

Moolelo Ekalesia,        -          -                   50

Hoike Palapala Hemolele,      -                    25

Himeni Hawaii me na Leo Melo, 1834,       25

Ninauhoike,                                                  12@

Ui Kamalii no na Kula Sabati                      12@

Kumu Leomele                                            12@

Haawina Kamalii, Buke 1, a me 2               12@

Haawina Kamalii, Buke elua i huiia,          25

            Eia na buke i haa@i wale ia.

Haawina Baibala.

Ui.

Hoike Pope

Palapala Liilii, Helu 4.

"           "           "      6.

"           "           "      7.

"           "           "      11.

"           "           "      16.

Mai hana ino i na holoholona, Helu 17.

Ka Davida Malo Kumumanao.

Ka Moolelo o Batim@@ Puaaiki.

                                    L.H. Kulika.

Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Abahui Euane-

                        lio o ko Hawaii Pae Aina.

KA MOOLELO O KAMEHAMEHA I.

-----

H.S.M. KAMAKAU.

HELU 20

----

KA MOOLELO O KAHAHANA

            I ka lohe ana o ana o Keawehano i keia mau ma puna leo, o kona pane mai la no ia me ka @ mai. "Eia ko lei hulikua, eia ko papale mahiole, o ka ahuula o olua e mahele." Na ia la ka hua mahele o ka ahuula, o ko ia nei @lau aku la no ia i ka ahuula a Kaakakai e aahu ana, a huki mai la i kekahi kihi. a aahu iho la ; e haalele mai ana hoi o Kaakakai i ua ahuula nei, e huki mai ana hoi keia, pau loa ka ahuula iluna o ia nei. (Kapohu) a nele loa iho la o Kaakakai i ka ahuula.

            Iloko iho la no o ia manawa pokole i hoaikane ai o Kapohu me Keawehano, a o manawa no oia i pane aku ai ia Keawehano ; "Elua oʻu mau, o Kahekili a o Kahahana ; in a e holo ae kou haku e kaua me koʻu mau haku, a i lanakila hoi koʻu mau huku maluna o kou haku, alaila, o oe kaʻu ola nui ia la." A pela no hoi o Keawehano i hoohiki aku ai imua o Kapohu. Hooholo like iho la laua i ka laua mau olelo hoopaa.

            I ka manawa o Kalaniopuu i holo ai i ke kaua i Maui me kahekili, oia hoi ke kaua i Kamokuilima a me Kakkanilua. A o Kapohu nae ia wa, aia no oia me Kahahana ka Moi o Oahu, a e noho ana hoi o Kahahana ma Molokai ia manawa. hoouna aku la o Kahekili i ka elele e hai aku ia Kahahana, ua hiki mai o Kalaniopuu i Houuaula i ke kaua, nolaila, hoouna mai la o Kahahana i na koa e kokua ia Kahekili ; a o Kapohu nae kekahi i holo pu ma ia huakai, me kona manao e halawai pu me Keawehano, no na olelo hoohiki a laua. O ka la nae hoi a Kapohu i hele aku ai mai Honolua aku ma Kaanapali, oia no ka la i hoouka ai ke kaua a ka poe Alapa, i kapa ia hoi o ka poe Piipii, a oia no hoi ke kaua ana i Kakanilua.

            I ka hiki ana nae o Kapohu i kahi hoouka ai ke kaua, ua pau nae i ka luku ia ka poe Alapa, a ua pau naʻlii a me na koa i ka make, a o Keawehano nae ke alii i koe e pepehiia ana ; a komo aku la o Kapohu iloko o na koa, a hoopau aku la i ka pepehi ana ia Keawehano. Olelo aku la nae o Kapohu ia Keawehano, i ka i ana aku ,"Aole keia o na olelo hoohiki a kaua, no ka mea, o ka kaua i olelo ai, o ka la hoouka nui o ke kaua, e noho ana kou alii me kana poe kaua, a pela no hoi koʻu mau alii. I ka hoouka nui ana o na aoao elua, a i hee koʻu mau alii me ka luku ia, alaila, owau kau ola nui ia la ; a pela hoi kou aoao, in a hoi e lanakila koʻu mau alii, a luku nui ia kou aoao, alaila, o oe kaʻu ola nui ia la ʻ a ilaila kaua e ika ia ai he mau punahele i ko koua mau Moi. O keia mainoino a maewaewa i loaa ia oe, he kaua powa, nolaila, loaa ole oe iaʻu."

            O keia mau olelo a Kapohu me Keawehano, aia maloko o ke mele ka olelo ana, a he akamai loa hoi laua i na olelo ana maloko o ke mele, aka, no kuu manao aole oukou e ike ana i ke ano o na loina maloko o na mele, a no ka loihi no hoi kekahi, a no ke ano ike no hoi kekahi o ka poe opiopio.

            Ua lawe ola ia o Keawehano imua o Kahekili, a ua hai aku o Kapohu ia Kahekili no ka laua mau olelo hoohiki. Ua ae mai no o Kahekili, me kona malaa pono no hoi ia Keawehano maloko o ka hale, aka, no ka nui loa o na eha i loaa ia ia, nolaila, aole no i oia o Keawehano. A lohe o Kamoeau ua make o Keawehano, pii mai la oia e ike. O kamoeau, oia no kekahi kanaka akamai loa ma na mea o ka lani a me ka honua, a me na loina o kela ano a me keia ano e pili ana i ke kane a me ka wahine. Ua ao ia oia e Kapaahulani ma o Oahu, aka, ua noho nae ma Hawaii me Kalaniopuu. He aikane hoa aloha ia na Keawehano, a he kanaka laa loa ia i kela alii keia alii, aole e make- ua ike no hoi o Kahekili ia ia. O ka laua mau olelo me Keawehano, maloko wale no o ke mele- (No ka nui loa o ua mele nei, aole au i hui pu me ka moolelo ; oia kekahi akamai o ka poe kahiko). I ka wa kahiko, i ka noho ana i ke kuaaina a ilihuna, a pololi aia no maloko o ke mele e noi ai i ke alii i kapa a me kela mea keia mea, a pau ae ia ka pilikia ; o na mele oia ano, ua ku no i ke akamai a me ka noiau. a ua kapa ia hoi lakou he poe "akeakamai," he poe "noii i na mea ike ole ia."

            I ka pau ana o ke kaua i Kamokuilima, a hoi o Kalaniopuu i Hawaii, alaila, holo aku la o Kahekilili i Molokai e halawai pu me Kahahana kana keiki, ka Moi hoi o Molokai a me o Oahu. O ka Kahahana hana nae o ia mau la, e kapu ana oia ia Kupukapuakea ka heiau ma Wailau i Molokai. I ka pau ana nae o ke kapu heiau, ua hoi ae o Kahahana o noho i Kanalu, e hana ana na kanaka a pau o Molokai ia Paikahawai kekahi loi nui malaila.

            I ka halawai ana nae o Kahahana me Kahekili, he nui loa ko laua aloha kekahi i kekahi, aka, he aloha hookan@ani paha ko Kahekili ia Kahahana, no ka mea, ua kuko nui o Kahekili ia o Oahu a me Molokai no ka nui loa o na aina momona, a he nui hoi na loko ia a me na kuapa, o na wai puna me ua loi kalo ; a ua piha loa ka mokupuni o Oahu i ka momona, a ua ane kokoke like pu ka mokupuni o Molokai, nolaila, na kikoo ia hoi na maka o Kahekili e ka hia-a a me na kuko ino. Nonoi mai la no hoi o Kahekili ia Halawa, oia kona aina o Molokai, a haawi no o Kahahana ia Halawa. He ahupuaa nui o Halawa, aia ma ka Hikina Akau o Molokai, a hui pu me Wailau, ma ka aoao akau o ia mokupuni no. Ninau mai o Kahekili ia Kahahana, "Pehea la kuu kauoha ia oe no koʻu mau aina ma o Oahu?" Pane mai hoi o Kahahana "Aohe e loaa, ua paa i ke kahuna nui ia Kaopulupulu, aole e loaa a Kualoa a me ka palaoa pae." Olelo aku o Kahekili, "Kupanaha! Kupanaha! maoli no o Kaopulupulu. Ua haawi mai no o Kaopulupulu i ke Aupuni o Oahu iaʻu, aka, no kuu nana aku ia oe i ke keiki a koʻu kaikuahine, a o oe naʻu no hoi i hanai, nolaila, aole au i lawe i ke aupuni noʻu ma kaua haawi ana mai- a oia no ke kipi o ke aupuni, a he kaili aupuni ia." O keia mau olelo a Kahekili, he mau olelo akamai na Kaleopuupuu, i ao aku ia Kahekili, he mau olelo wea , a he mau olelo kaahumuhaka he mau olelo imihala, i komo ka huhu ia Kahahana, a pepehi aku oia ia Kaopulupulu a make, no ka mea, ua koi o Kahekili e kaua ia Molokai a me o Oahu, a ua hoole ia e Kaleopuupuu, aohe e lilo o Oahu a me Molokai, ua paa ia Kaopulupulu, a oia no hoi ke kahuna i oi aku o ka mana ; a in a kakou e kii aku e kaua, alaila, e lilo pu ana ke aupuni o Maui nei ia Kahahana, oiai e ola ana no o Kaopulupulu. A penei wale no ke kumu e lilo ai, o ka waiwai o Maui nei, e lawe i Oahu no Kahahana, a e olelo aku i na olelo huna e make ai o Kaopulupulu. Aia a make o Kaopulupulu, alaila, o ka lilo ka hoi ia o ke aupuni o Oahu. O Kaleopuupuu, oia ke kahuna nana i hoala ka heiau o Kaluli, a nana no hoi ka olelo kaulana e i ana, "E wahi ka ma-ka-ha i pii ka ia." O Kaleopuupuu nae, he kaikaina oia no Kaopulupulu, ke kahuna a Kahahana, aka, ua kuai ke kaikaina i ke ola o ke kaikuaana no kona hanohano, a me na waiwai opala e palaho wale ana, a e imi ana i ka hanohano no Kahekili ma ke koko o kona kaikuaana.

            I ka hoi ana o Kahahana i Oahu, a ua hala na makahiki eono o kona noho Moi ana no ke aupuni o Oahu a me Molokai, alaila, haalelo iho la oia i na olelo ao a Kaopulupulu a hana iho la oia mamuli o kona makemake iho, me ka hookaumaha wale aku i na makaainana ; a ua huai ia na iwi kupapau o na ilina, i mau iwi maka pua pana iole, a i mau iwi ka makau na ka poe lawai ; a o ka iwi hoi o naʻlii wahine, a i mea kumu kahili no hoi. A no keia mau hana ino a Kahahana, hele aku la o Kaohulupulu e ao ia Kahahana, a e hoike aku iaia no ka pono ole o kana mau hana a o ia hana, aole no i pili i ka hana aloha i kona mau alii a me na makaainana. O na oleloao nae a Kaopulupulu, aole no ia he mea e loli ae ai o ko Kahahana manao, nolaila, kakau iho la o Kaopulupulu ma kona kuli, a pela kona poe kanaka a me kona ohana a me kona mau aialo a pau. O keia uhi eleele i kakauia ma ke kuli he hoailona no ia no ke alii hookuli.

             O Kahekili hoi, kakali iho la oia a hala kekahi mau makahiki, aohe nae he make o Kaopulupulu, alaila, hoouna mai la oia ia Kahui, oia hoi ke aikane punahele a ua Kahekili nei, iaia hoi ke ola a me ka make, a nana no hoi e hai ka heana a Kahekili o kona noho Moi Aupuni ana. Pane aku la o Kahekili, "E Kahui, e lawe oe i ka waiwai i Oahu ia Kahahana a e hai aku oe i kuu mau olelo iaia ma kahi malu." Ae mai la no hoi o Kahui i na olelo a pau a Kahekili. Holo mai la no hoi o Kahui i Oahu me ka waiwai i o Kahahana la ka Moi o Oahu. A halawai o Kahui me Kahahana, a me na olelo aloha no hoi no ka hiki ana mai o ka malihini. Pane aku o Kahui ia Kahahana, "He wahi olelo huna na ko makuakane, o oe no nae owau, pela mai nei ko makuakane i kauoha mai nei iaʻu." Ae aku la no hoi o Kahahana. Kamailio aku la hoi o Kahui, "I hoouna mai nei ko makuakane iaʻu, no kona aloha ia oe, no ka haawi ana ae nei o Kaopulupulu i ke aupuni o Oahu nei i ko makuakane, aka, aohe nae he makemake o ko makuakane ia hana a Kaopulupulu, no ka mea, nana mai no o Kahekili, a o oe no hoi ka i ala keiki, nolaila, hoouna mai nei kela iaʻu e hai aku ia oe mamua i lohe oe, pela mai nei kana kauoha iaʻu."

            O keia mau olelo huna a Kahekili, ua waiho no iloko o Kahahana, me kona hai ole aku i kekahi alii a me kekahi kahuna a kilo hoi, me kona imi ana i mea e make ai o Kaopulupulu, i kumu e lilo ai ke aupuni o Oahu ia Kahekili. A hala hoi kekahi mau makahiki, a i ka malama hoi o Feb. o ka A. D. 1782, olelo aku la o Kahahana ia Kaopulupulu, "Ke makemake nei au e kaapuni i aina, e hoala i na hale o ke akua." Olelo aku o Kaopulupulu, "He manao maikai ia o ke ʻlii, o ka pouhana no ia o ke aupuni o ke akua- a o ke alii e malama i ke akua e like me Kualii kou kupuna na hoo@ihi mai no ke akua i ka noho aupuni ana, a me ke ole a kanikoo, a haumakaiole, a ku i koko, a palalauhala, a kau i ka puaaneane, a kau i ke ao malana ; o ke ola ia o ka haipule ana i ke akua, aohe kipi o ke aupuni. Ina e ilihuna ke aupuni, a pilikia paha, he wi, he papaa la, he ilihune i-a ole a kanaka ole paha. Eia no na kumu iloko o Hikimelemele ka opua. Elua nae alanui o ke alii e hele ai e kaapuni i ka aina. 1. O keia alanui la, he alanui a ua aupuni keia, o makia hulihonua aupuni keia, paa ke aupuni nohe e naue. 2. O keia alanui la, he alanui la, he alanui la, he alanui haawi aupuni keia i waho." (Ua hewa paha ke kahuna i ka hai ana i ke ano o ke alanui, aka he mea nae ia e maopopo ai i ko ke alii manao ke alanui hewa e hele ai, a e a ua ai i ke aupuni. O oe hoi e ka mea heluhelu, nau no e noonoo iho i keia mau alanui, a noai paha ua olelo kou mau kupuna ia oe, a ua maopopo ke ano ia oe.)

            Noonoo nui iho la o Kahahana i na olelo a Kaopulupulu, a manao huhewa iho la ia, "Ua haawi io no ka o Kaopulupulu i ke aupuni ia Kahekili." Koho iho la no hoi o Kahahana i ke alanui e hele ai oia hoi ke alanui e haawi ana i ke aupuni i waho. Kaapuni iho la hoi o Kahahana ia o Oahu, oia a me naʻLii, na Kuhina, na puali, na aialo, a me na kahuna, a ua hoalaia na luakini poo kanaka. O na aina hoi o Kaopulupulu, oia hoi o Waimea a me Pupukea, a e noho ana no oia malaila. O ka huakai kaapuni a ke ʻLii, ua hele no me ke kapu ana i na heiau, a me ko lakou ai pu ana no hoi i na momona o na aina. I ka hiki ana i ka huakai kaapuni a ke alii ma Waianae, hoala ae la o Kahahana i ka heiau o Kamohoalii, a kena aku la e kii ia Kaopulupulu i Waimea.

            I ka hele ana o ka elele a hiki i Waimea, pane aku la ia Kaopulupulu, "I kena mai nei ke alii iaʻu e kii mai ia oe, a i keia la no e hele ai." E hoi oe a hai aku i ke alii, apopo maua hiki aku, wahi a Kaopulupulu.

            I kekahi la ae, hele aku la o Kaopulupulu a me Kahulupue kana keiki hanau kahi, a hiki ma Kaananiau i ka Lae o Kaena, olelo aku la o Kaopulupulu i kana keiki, "E pule ae au i ke akua o kaua, i haiia mai ka pono a me ka hewa." Ae aku la no hoi ke keiki. O ka pule iho la no ia o Kaopulupulu a pau, alaila, pane aku la oia i kana keiki, "Ke olelo mai nei ke akua, e make ana kaua, a eia no nae i ke alanui o ke ola, a eia no hoi ke alanui o ka make la."  Koho iho la no hoi ke keiki ma ke alanui o ke ola. Pane aku ka makuakane, "Ina kaua e hele ma kau alanui e manao nei, aole e ku kamakaia i ke ao a i make kaua, ku kamakaia i ke ao. E make ana ke alii, e lilo ana ke aupuni, aohe pua alii o Oahu e puka i ke ao ; e ah@ no kaua ma ke alanui o ka make." Ae mai la no ke keiki. I hiki ana aku no o laua nei i Waianae, e kena koke ae ana no o Kahahana i kona Ilamuku e pepehi ia Kahulupue ke keiki a Kaopulupulu. I ka ike ana o Kaopulupulu i ka papehiia mai o kana keiki, kahea aku la oia. "I nui ke aho a moe i ke ka-i! No ke kai ka hoi ua aina." Holo aku la o Kahulupue a luu i ke kai o Malae, a malaiki oia kahi i make ai. A lohe naʻlii a me na makaainana ua make o Kahulupue, aohe oluolu iki o ko lakou manao. O Kahahana, aohe on a hoolohe i na oleloao a ka poe kakaolelo a me naʻlii. A hiki ma Puuloa i Ewa, pepehiia iho la o Kaopulupulu, a make iho la ke Kahuna Nui o ka Moo- A make o Kaopulupulu, pau ae la ka manao pono o naʻlii a me na makaainana, ua olewa ka noho ana o ke Aupuni.

                                                                                                ( Aole i pau.)

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

HE KEIKI ALII HESANA

A ME KA PILIKUA AI KANAKA

------

HELU 1.

He umikumamahiku na haneri- makahiki i hala aku nei i au wale ka la, a ma ka Poalua (oia hoi ka la mua o Aperila) i kupu ai ka makemake o ke keiki alii Hesana e hele i ka hahai @ia makana helehele iloko o ka ululaau loloa o Kasimia a me na oawawa uliuli o ka wao-kele.

            O ua Hesana nei ka hooilina Moi o na Kasimia (Cashmere) a pau. he keiki alii i aloha nui ia e lakou, a he hiwahiwa makamae hoi na kona makuakane. Ia ia i hele ai i ka hahai holoholona, aole oia i kono aku i mau hoa hele pu kekahi me ia, o na ilio hahai wale no ana elua, o H@@eta me Liona ko laua mau inoa. O ua mau iho nei ana ke keu o na pu-ku-niahi, aohe e pakele ka liona ia laua, aohe no hoi he manu lele e oi ae mamua o ko laua mama.

            Aole i liuliu aku ko lakou holo ana, ike ia aku la kekahi dia kane nui momona, a o ko lakou hoomaka koke no ia i ke alualu i ua dia la. Aka, owai la e hiki ke hoomaopopo aku i ko lakou ano iloko o ko lakou wa e holo ikaika loa ana? no ka mea, ua like me ka puahiohio ikaika e naholo ana iloko o ka ululaau- A e like me kou hoao ana e ike pono i kekahi lala o ka huila oiai oia e poniu ana, pela auanei kou makemake i ka hoao ana e ike pono i ko lakou mau helehelena.

            O ka owe a na lau laau ka mea lohe ia, o ke aoa a na ilio a me ke pohapoha a na kapuai o ka lio o Hesana, a o ko ke dia, aohe wahi hamuhamu e lohe ia no kona mau kapuai. Puehu aku la na manu noho kuahiwi i ka lewa, a muimuia hou ae iluna o na lala-laau, holoholo aku la na iole kahiki, a pee iho iloko o na poopoo pohaku, me ke kapalili kupinai o ka puuwai: a meha iho la ka leo o ia pupu moe wai, aohe lohe iki ia o ko lakou ulili mai, a me he mea lakou la e hamau aku ana i kekahi, aohe mae ho-a-imu ae o uahi auanei.

            He leo aheahe kai lohe ia e uwalo mai ana i ke keiki alii Hesana, mai loko mai o na omalu palipali kahi i pa-e mai ai ; aohe pae i maliuia aku ua leo la. O ke ano o na leo la, aohe leo kanaka, aka, he aheahe e wale no ke lohe ia aku. E i mai ana ua leo la, "E hoi, mai hoomau oe i ke alualu ana i ke dia," aka, no ka puahio loa o ka holo ana a ka lio, a me ka hi-hio a ka makani i na pepeiao o Hesana i hiki ole ai ia ia ke hoomapopo i ua leo la.

            I ka hoomaopopo lea ana i ka mama o lakou a pau, ua oi palua ia ka mama o ke dia imua o ko na ilio hahai, a o ko na ilio hahai hoi, ua oi palua ia imua o ka mama o ka lio, a o ko ka lio mama, ua oi palua ia imua o kekahi mea mama e ae ma ka ili o ka honua, a pela no hoi me ke kowa iwaena o lakou, ua oi palua ia ko kekahi imua o ko kekahi.

            Ekolu hora o keia holo ikaika ana o ka lio, nana ae la ke keiki alii mamua pono aku on a, aohe mea ike ia aku, aole na ilio hahai, aole hai ke dia, oia hookahi wale no keia e holo nei ; kaohi mai la oia i kona lio. a i alawa ae ka hana ma-o a maanei, nani ke eehia o keia wahi ana e ku nei, no ka mea, aia oia iloko o kekahi owawa pali hohonu, a o na welelau o na pali ma na aoao on a, me he mea la ua hookui aku laua i ka lani, aohe he meheu alanui i ike ia aole hoi e hiki ia ia ke hoomaopopo ae i kana wahi i hele mai ai, ua uhi ia mai la e ka naheleloloa mahope, a o na paia manoanoa o na pali e ku kahako ana, aohe e hiki i kekahi wawae kanaka ke keehi aku ma ua mau paia la, no ka mea, aole i hanaia ia mau paia no na kapuai kanaka.

            Lele iho la ia mailuna iho o ka lio a ku ilalo- Auwe! heaha la kou manao e ke kanaka iloko o ka moana wehiwehi, i ka wa e kahuli iho ai kou wahi waa, a au hoau ana oe i ka moana. A in a ua loaa ia oe ka weliweli a me ka mihi i kahi e pakele ai kou ola i ka make ; pela iho la ko ke keiki alii kulana iloko oia manawa ana i lele iho ai ilalo mai kona lio mai, no ka mea, i ka pa ana no o kona mau kapuai i ka lepo o ko ka lio wa no ia i puiwa ae ai a holo aku la me ka mama loa, me ka hanele iho i ke keiki alii e ku oeoe hookahi iwaena o ke awawa poopoo. Nana wale aku la no ia a hiki wale i ka @alowale ana o ka lio mai kona mau maka aku, pau ae ia kona manaolana ana no ka lio, a e aho ka huli aku i kahi e loaa ai ka mooa o ke alanui e hiki ai oia ke hoi i ka hale.

            Mahope iki iho, huli ae la ia e nana i na aoao laumania o ka pali, aia hoi, he waha o kekahi ana nui e hamama mai ana. Hele aku no ia ilaila me ka manaolana he wahi ia e loaa ai ka malumalu, e hooluolu iho la i ka wela haoa o na kukuna o ka la e kiola iho ana maluna o kona kino opiopio, a manao wale ae la no hoi ia he wai paha maloko o keia ana, i mea hoona ia ai ka maloo o kona puu i ka ua mea he makewai.

             I kona wa i halo aku ai maloko o ke ana, nani ka nui o kona @li@li i kona ike ana aku i kekahi wai mapuna huihui iloko o ua ana nei, wikiwiki ino aku la ia a kupou poo iho e inu wai, aka, aole i liu@u iho kona kupou ana, wa ana keia leo nui wawalo, mailoko mai o kahi poliuliu o ke ana, a ia ia i nana ae ai, aia hoi, e pii mai ana he pilikua nunui weliweli. Elua no kikoo ana o ka loaa no ia o ua Hesana nei, a umiki ia ae la ia me he pulelehua la iloko o kona mau manamanalima.

            He hooweliweli ke kilohi aku i na helehelena o keia pilikua, no ka mea, ua like okoa iho la no kona poo me he puu mauu maloo nui la, a o kona waha hoi me he umu hao nui la, a o na lalani niho me ke alo me he mau omoomo palaoa nunui la, i hookulalani ia; a hulali mai la kona mau maka me ka ula kolekole, ua like me ka ipu kukui ulaula ma na aoao o ke kaa mahu ; a o kona ihu aole i kana mai ka pupuka ino, aohe mea hiki ke hoohalike ae ma ke ao nei e like me kona ihu nunui mohaluhalu.

            He kakaikahi na pilikua nunui, ahona iki o na helehelena ke nana aku, aka, o keia pilikua, oia hookahi ke keu o ka pupuka ino alauka a no kona hoowahawahaia e na pilikua e aea pau aole oia i a-a e hoolauna aku me kekahi ano pilikua e ae o ko lakou ohana hookahi ; hoohiki iho no ia e noho hookahi iloko o kona ana, me ka ike ole ia mai e kekahi. Ua kapaia kona inoa o Pupukaioo, aka, aole i ike iki ke keiki alii i keia mea ino, a kahi no ka ike.

            Uwo ae la ua pilikua nei me ka leo ikaika: -"E ao aku au ia oe e ka mea i komo wale mai nei iloko o koʻu hale e inu wale ai i koʻu wai. O na ia a pau i hei iloko o kaʻu upena, e ale ana au ia lakou, e like me ko oukou alapoho ana i na io pipipi"

            Ia ia e kamailio ana pela, hele koke aku la ia i kana hale-pa, a lawe ae la iwaho he pepa ai, a me ka hue vinega, ua like ka nui o ua mau hue la me ka pahu lole.

            Nana iho la o Hesana i keia mau mea a ka pilikua, me ka haalulu o na lala, a maopopo iho la ia ia o kona manawa koke no keia e amu ia ai e ka pilikua, nolaila, pane ae la ia, "Ke minamina nei au me ke kaumaha kuhohonu ke nonoi aku ia oe ; aole au i kupono no kou aina awakea, no ka mea, he olala wau ; aole nei he makee no koʻu ola iho, aka, he mea oiaio, aole au e kupono no ka ai ana i keia manawa he iwi-iwi, a he olala loa ao hoi, he hauna i ka ai ana iho, ke ike maka iho la no oe i koʻu ano." Ia manawa ana e kamailio nei, uwi ae la ka pilikua ia ia a ane hiki ole ke kamailio.