Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 11, 16 March 1867 — Page 3
This text was transcribed by: | Kanoelani Shizuru |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KE KUOKOA, HONOLULU, MARAKI 16, 1867
@@ EKALESIA OKOA @@ MOANALUA .-- Ma @@ P@@@@@@@@@@@, @@ @@@@@@@ he @ka@ @@@@@@@ M@@@@@@. Ua @@ @@ ke @oi @@@@@@ @@@ @@@@@@ @@ ke @@@@@@ i Ekalesia @@@.
@@@@ @@@@@@@ K@@@@.-- E hele ana @ R@@ L. H. K@@@a. M. Ku@@a. me Z. Po@@@@ H@@@@ K@@@@@@, a @ Sa@@@@@ ma @@@@@@ a@@@@ no ka hooponopono Eka@@@@ @@@@, @ like me ka @oo@olo ana o ka A@@@@ @@@@@oo Oahu nei.
@@@@@ ANA KA HO@@AO i Fakuhiwa ma @@@@@@@@@ o Maraki nei, nolaila, o ke poe @@ @@@@@@ @ @@ i @a @@@@ @@ @@ makamaka @ @@@@ @@@@@ i o @e p@@@ loa ke hoo@@@ @@ @ @@@@@ @ ka p@@@@@@ i Hilo, a heo @@@@ H@@@ i Fa@@h@@.
HE HAWAII I KE KAUA .-- Ma ke k@ ana @@@@@ o ke kialua H@@uao i ka Poakolu iho nei @@ @@ aku makou he wahi kanaka Haw@@ o A@@@@ P@@@@ kon@ inoa, oia kekahi @@@@@@. O Hanalei, Kauai kona onehanau a i ka makahiki 1863, haalele mai la @@@@@ @@@ai o Hawaii nei, a ka@ aku la @@@@@ o kekahi @ko@ola nona ka inoa Fan@y a h@@@ aku la ia i ka p@@o a na p@aheke @ @@@@@ ana i ka @@@ o ke kai. E lima ma@@@ @ @@ ka @@@i o ka hoo ana hiki i Amerika @@@ @@@ @@ o ka wa k@@ i k@l@@@ o Amerika H@@@@@ @a komo aku la oia i ka P@ali K@@@ helu 29 o Nu Havena, Konetikuta. O k@ @@@ o na kanaka i komo ia puni hookahi he H. I ka hele ana i ke kaua, ua make aku h@ k@@@h@ a koe hookahi oia. Ua k@p@ ia oia @ina @o Hokuao i Nu Havena, @@ ka @@@@ ana o B@@@@ opio he kanaka Hawaii @@@@ hiki mai nei oia i Hawaii nei. Ua @@@@@ paha oia i ka @ke hou ana i ka aina, a me na makamaka.
Maui.
HE WAHI P@@@O ke hoomakaukau nei na makana aloha, e hooili aku maluna o Hoku Ao, no ko lakou Misionari o Rev. Z. Hapuku, e noho @@ ka pae aina o Fatuiwa.
UA NUI MA LAHAINA .-- Ua hiki mai ia makou he palapala na T. H. Ka@eiakala o kela wahi maluna, e hai ana i ko lakou ka@@ nui ana i na laau iloko iho nei o na la ua nui, a ua kapa aku lakou i ka ua he "ho hono."
KULA BERETENIA MA LAHAINA .-- Ua poloai ia mai makou e kekahi makamaka kupono o Lahaina, e hoomaka ia ana he kula haole ma ia kulanakauhale i keia mau la iho, a e hoonoho ia n@a ko makou makamaka opiopio, oia o Ioane M. Poli i kumu no ua hale ao la ma@@@la.
KU KE KUHOLA, KAHULI KA WAAPA.-- Ua pa @o ia mai kekahi o makou e Poli o Lahaina, ma ka la 4 o Maraki nei, ua ku kekahi kohola i ke o ia mawaho ae o na kaiaulu o ia kulanakauhale. I ke ku ana no nae o ke kohola, a hai pu ia aku la ka waapa, a holo a ia ana i ka moana, e ole e holo ia inai e kekahi poe e kokua, pakele ai ke ola o ka poe maluna o ka waapa piho.
KA I NO HOI PAHA o ke kohola wale ka mea hou ma Lahaina, eia no ka hoi o ka i-@ aikanaka no kekahi o ka moana, oia hoi o ka mano-- ke hele la a kalali ke kuala i ka ili o ke kai. I hookokoke mai nae ka hana, ku no i ke o, pau ae la ka ikaika, m make wale iho la. Wahi a ka mea nana makou i hai mai, "Aole au i ike i na mano nui 3 e like me keia mau mano waiho nei." Nu@ui io aku la no paha, kau ino ku weli.
UA KOHO IA O PAIKULI e ka Ekalesia o Kaanapali, e hoi aku ilaila e hai ai i ka olelo maikai a Kristo. He haiolelo no oia, a mai Waikane, Oahu mai kona holo ana i ke Kula Kahunapule o Wailuki, a ma ia kula oia kahi i ao ia ai e Rev. W. P. Alekanedro ma na mea hohonu o ka Baibala. A no ke kahea ana mai a ia Ekalesia, ua ae aku oia i ke noi.
AOHE NAO OPALA .-- Aohe io ka hoi ua wai nui o ua aina la o Maui, ke hiki mai nei ka palapala a Rev. D. Puhi, o Kipahulu, o na alahaka a me na kipapapohaku e hiki ai ke hele ia, i keia wai nui iho nei, hao ia aku noho ana i ka moana, a o ua mau alanui la i keia wa, aohe e hiki i na lio ke hele, a he imi pono wale aku no ko ke kanaka ma ka hele wawae ana. Ino io aku la.
IKAIKA KA PONO MA WAILUKU .-- Ke hai mai nei o G. L. Kaleihoa o kela wahi maluna, i ka huli nui o na kanaka o Wailuku i ka miki i na halawai haipule. I ka wanaao e kani ai ka bele, hele mai na hoahanau kane a me na hoahanau wahine, a ma na keena elua i hookaa wale ia ko na kane, a pela hoi ko na wahine, a hiki mai ke Kahunapule, alaila, hui like ae la. He hoopaanau mau pauku baibala kekahi. He keu keia o ka wa eleu o na kane a me na wahine. O ka makou keia e olioli nui nei, no ka pae ana mai o ia leo hoohauoli manao.
NO KA PONO MA MAUI HIKINA .-- Penei ka palapala a kekahi makamaka o kakou: "Aole ulu pono ka hana aka Haku maanai, no ka nui o na mea keakea i ka hana a ka Haku ma keia mau kihapai ekolu, oia hoi o Hana, Kipahulu a me Kaupo. O ka on a ka mea nui i hana ia ma keia mau kihapai, ua makemake i ka lealea, a ua poina loa na hana maikai. O ke kanu awa kekahi, a o ke kalepa awa ana kekahi, a me ka inu no hoi; a o keia mau mea kekahi nana e keakea nei i ka holo ana o ko ke Akua Aupuni. Pilikia no ka manao no keia mau hana ino iwaena o makou, aole nae pilikia loa, no ke koe ana no o ka poe maikai iloko o ka Haku."
KE LA@NA nei ka Uhane o ke Akua me @@ kaikamahine o @@ @@ @@@@@ o Makawao. Ke hana nei ka Mak@ i k@@@ hana kup@@@@@ iwaena o @akou. E hoomaikai nui aku ka poe haipule i ko kakou Mak@@ @@@o o ka @oi @@ keia m@@ a e noi aku ia ia e hooho@@@ mai @@ naau o na haumana a pi@ @@ ko@ ma ka p@@@ o Iesu Kristo, a e hoomau i kona uhane me @akou.
PEPEHI KANAKA MA LANAI.-- Ua hiki hou mai i o makou nei ka lono kaumaha, mai kekahi mai o na mokupuni o keia pae aina, oia o Lanai, ua make kekahi wahine ma ka aoao o k@@@ kane. I ka po o ka la 27 o Feberuari @@@@ ko aua manawa@@@ ana, a na ia k@ma paha i h@p@i ae i na lima kak@@ha o kana kane a menemene ole hoi i ka p@@@hi mai@@@@o aku i kona aoao pal@paiu, ka io o kona mau ia, a me ka iwi o ko@@ mau iwi; a aia ua ka@@ malu ia aku @a wahine la nona ka inoa Ka@ak@@. Ua p@p@ah@@ ke k@@@ ia ana, @e ka hoolaha akea ae o Papa@na a me kona ohana, ua make wale iho no ia. Mahope iho nae o ka hala ana o kekahi mau la, ho wale ae la no ka @@he, ua pepehiia o Kamakaoi. I ka lohe ana o ka Luna Makai o Lahaina, eia hoi o Pika, ua holo koke aku oia e ike i ka hopena o kela hana weliweli. Ia hiki ana aku, hoai hou ia, eia nae, ua lohi loa ka Luna Makai, a ua l@@hi loa na la o ka waiao ana i ke lepo o ke kino make, aka, aole nae i nalowalu kahi i hou ia ai i ka pahi. O ka manao no nae a ko Lanai poe, na ke kane no i pepehi. O ua kane nei nae, he wahine moekolehe no ka kekahi ana, a i kekahi manawa, ua hakaka ua wahine mare nei me ka wahine ma@ua@i a ke kane; a hilahila paha ua kane nei, hoopuka mai oia i kana olelo e, "e make ana oe ia‘u." Ua olelo pinepine no hoi o Kamakaoi i ka haole Moremona i kona wa e ola ana, no knoa maka@ ia Papalua no ka pepehi mai ia ia. Ka i no a hala, o ka make io no ka ia! Ma ka la 8 o Maraki ka holo ana o ka Lana Makai e nana i ua wahine make la. O ko makou lohe hope loa mai nei, e hoolaha ana ka Luna Maki o Lahaina i Olelo Hoolaha e haawi ana i $10000 i ka mea nana e hai mai ka mea nana i pepehi ia Kamakaoi.
Hawaii.
DALA MAHINA HOU .-- Ua loaa mai nei na dala he kanaha ($10.00) mai ka Ekalesia mai o Kohala Komohana, oia hoi he mau dala mahina hou. Ke waiho nei ua mau dala nei ma ka waihona o ka Papa Hawaii.
HE LUNA KUOKOA HOU .-- Ua koho aku ka luna nui o ka nupepa Kuokoa ia G. W. D. Halemanu, o Hamakua, i Luna Lawe Nupepa no ia Apana. Ke lana nei nae ko makou manao, e holo ana kana mau hana, a e ohi nui ia ana ke "Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii," ma ka apana kahi ana e noho ana.
MAKE KA WAHINE A REV. S. KUKAHEKAHE. Ua haiia mai ia makou ka lono i ka pule i hala ae nei, ua lawe ia aku la ka wahine mare @ Rev. S. Kukahekahe e ka Mea Mana Lo@, a aia ke puliki ia la ma kona poli. Ua waiho iho i na hoehaeha ana a ke kaumaha i ka hoapili o ke kane, a ke kanikau elemakule nei oia i kana wahine i hele e.
UA KOMOHIA E KE ALOHA .-- Ma ka Rev. H. I. Pahio, on Onomea. Hilo, Hawaii palapala ia makou, ua ike ia iho kona mahalo nui i na haole, na pake, a me na kanaki i ko lakou hookaa ana mai a pau i kona ola maka hiki. I ka hoopuka ana nae, ua oi loa ae mamua o ka mea i hooholoia nona. Ka nui o na dala a na haole i kokua mai ai, he $48.50; a o ka na pake a me na hoahanau, he $134.75. Huina pau o na dala i loaa mai nona, he $183.25.
Kauai.
KANAKA KAAWE IA IA IHO .-- Ua lona mai i ko makou makamaka, Kauhilo, kekahi palapala mai i Kauai mai, e hai ana, ua kaawe kekahi kanaka Hawaii ia ia iho. No Lihue Kauai ua kanaka hoomainoino la ia ia iho. He keu mai nei ka hoi o Kauai i kea wa . No keaha la keia lawe ola a nui loa ma ia mokupuni. O ka inoa o ua kanaka la o Kealakai. Aohe no iopuopu iho, lohe hou ia mai ua pepe kekahi kanaka ma Kauai i ke kaa pipi, a na make loa.
Na Mea Pili Aupuni.
Ma ka waiwai o ke Kaahiwa k, Maraki 22, hora 10 kakahiaka, e hoolohe no ka Hon. Robata G. Davis ma Honolulu, Oahu, i ke noi a Kaanaana k, no ka hookohu ia ia i Lunahooponopono waiwai no ka mea i make ma Kawaihapai, Waialua, Oahu.
Ma ka waiwai o Nohoikahiki k, Aperila 17, hora 10 kakahiaka, e hoolohe no ka Hon. D. K. Naiapaakai ma Waipio, Hamakua, Hawaii, i ke noi a Kamalanikapu w. no ka hooponopono ana i ka waiwai o ka mea i make kauoha ole ma Ahualoa, Hamakua, Hawaii.
Ma ka waiwai o Kaol@lo w. Aperila 17, hora 10 kakahiaka, e hana ia i mua o ka Hon. D. K. Naiapaakai ma Waipio, Hamakua, Hawaii, ke noi a Kaluna w. e hooponopono no ka waiwai o ka mea i make ma Waipio.
Ma ka waiwai o Namokuelu k. Maraki 27, hora 10 kakahiaka, e hana ia imua o ka Hon. A. M. Kahalewai mai ke kulanakauhale o Lahaina, Maui, ke noi a Mahoe e hookohu ia ia i Lunahooponopono waiwai no ka mea i make ma Hamakualoa, Maui.
Ma ka waiwai o Hiilawe k, Maraki 27, hora 10 kakahiaka, e hana ia i mua o ka Hon. A. M. Kahalewai ma ke kulanakauhale o Lahaina, Maui, ke noi a Waiwaiole w, @ hoonoho ia ia i Lunahooponopono waiwai @@ ka mea i make ma Hama@@@@, Maui.
Ma ka waiwai o K@@@@ k a me Kupa k. Maraki 27, hora 10 kakahiaka, e hana ia @ m@ o ka H@@ A. M. K@@@@wai m@ ke ku@@@ka@ha e o Lahaina, Maui. ke noi a Ke@@@ona w. no ka hoonoho ia ia i Lunahooponopono no ka waiwai o na mea i make ma H@@ak@aioe, Maui.
Ma ka waiwai o Kaawili k. Maraki 27, hora 10 kakahiaka, e hana ia i mua o ka Hon. A. M. Kahalewai ma Lahaina, Maui, ke noi a P@@ihi w. no ka hooiaio i na palapala ka@@@a hope a ka mea i make.
Ma ka waiwai o L@@kia w. Maraki 20, hora 10 kakahiaka, e hoolohe no ka Hon. G. M. Robikana ma Honolulu, Oahu, i ke noi a Kapule, no ka hooponopono ana i ka me@waiwai o ka mea i make.
Ma ke kolamu olelo o ke Kauoha o ka Nupepa haole, @a ike iho makou, ua kohola e ka Moi o W. F. Ailen i ukali no ka Moi, a o kona kulana he kanela, a o E. Hofman hui i ukali nui, nona ke kulana he mekia.
Ua kohoia o M. Kapihe o Makawao, Maui i Komisma no na Pa i like ai me kanawai i hooholoia ma ka la 14 o Feb. 1859.
Hunahuna Huikau
HE MAKAMAKA HANOHANO .-- Ma ka la 9 o Feberuari iho nei, ua haawi aku ka Peresidena o Amerika Huipuia i ke aloha o ka lahui holookoa, oia aupuni maluna o Keoki Pipoke (Peabody) kekahi on a miliona oia aupuni, no kona haawi wale ana Hookahi miliona dala mai loko ae o kona puu dala, no ka hoonaauao i na keiki o ke Komohana Hema.
KE MAU NEI NO ke kaua mawaena o Sepania a me na aupuni o Kili a me Peru. E ninau mai paha auanei kekahi poe , i ka wa hea la auanei e pau ai? I ka wa hea la, aole makou i ike.
O KE KUMUKUAI PAHA o na waiwai i hoouna ia ma Parisa no ka hoike makahiki, mai kela wahi keia wahi mai o ka aina, ua hiki aku i ka Elima miliona dala, oia hoi L1 ,000,000 ma ka helu Pelekane.
O KA NUI O NA WAHINE Hawaii e paa nei na inoa i loko o ka buke inoa, oia hoi na wahine e malama ia nei ma Ke kanawai e olelo ana, "He Kanawai e hooemi ai i na mai ino," he hookahi haneri iwakaluakumamaha. Oia ka nui mai ka makahiki mai i ka hala a hiki i keia wa .
HE MAU MAKA ALOHA .-- Maluna o ka moku kuapa Ethan Ellen i holo ai i ka Poakahi iho nei, a i ike iho makou ii ka hoi ana aku o Kapena Kalina, T. H. Kohake a me Caldwell ma. He mau maka keia i maa i ka ike a ko ke kaona nei poe, a ke lono ia mai nei, nohe i akaka ka ike hou ia mai o na maka o ia poe ma ke alo alii o Hawaii nei.
MARE PAHA AUNEI .-- Ua lono wale ia mai e kokoke ana ka e hoohui ia ka Moi o ke Aupuni o Helene me ke Kamalei o ke Aupuni Emepera o Russia. Pela paha, a i ole paha.
UA KOHOIA KE KEIKI ALII NAPOLIONA i Luna nui o ka hoikeike nui ma ke Kulanakauhale alii o ko laua Aupuni. E holo pono ana paha kana hana.
UA KU MAI NEI HE moku waiwai no ka Hui o Bur@a ma, a ke kiola nei na ukana o kela ano keia ano. Ke nui loa mai nei na waiwai o kakou mai na aina e mai. Ke lana nei ka manao e emi mai na kumukuai o kela a me keia mea.
Make i aloha nui ia .
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE :-- Ua make ma Koleaka, Honolulu, Oahu, o Emele Paewahine w. he kaikamahine oia i aloha nui ia e kona lehulehu a pau. Ua make oia no ka mai, he "Hanau keiki." Ua hanau ia oia ma Kualoa, Oahu i ka makahiki 1848, i ka malama o Feb. a ua make oia i ka makahiki 1867, i ka malama o Maraki, Nolaila, o ka nui o kona mau la ma keia ao, he 19 makahiki me elua la, a hele aku la oia i ka hale mau o ke kino, i ka poli koo-u hoi o ka honua.
Ua mare ia oia me kana kane, he Koa no ka Hale Alii, mamua aku o ka make ana o ko kakou "Moi Kamehameha IV." a maloko no olaila ko laua wahi i noho ai, me kana wahie puali kane, iloko o na makahiki elua i hala ae nei, a ua loaa mai hoi ia laua na hua ekolu, mailoko mai o ko laua puhaka; eia nae, ua haalele mai la oia i keia ao me ke kaumaha, a me ka luni, a ua hele akula oia i kahi hiki ole ke hoi hou mai. Ma Honolulu nei no kona wahi i hanai ia ai, nolaila, he kaikamahine oia, a he kupa hoi no ua kaona nei, a ke noho nei hoi kona mau lehulehu, a me kona mau makua me ke aloha nui nona, a aia hoi maluna iho o kana kane ka haawe nui kaumaha a ke aloha, a me ka luuluu. Oiai hoi oia, e kunewa hookahi ana ma keia ao, me na wahi Hapuu a laua. Eia iho malalo nei na wahi lalani mele kanikau nona.
He Kanikau Aloha no E. Paewahine.
Kanikau he aloha hoi keia,
Nou no hoi la e Paewahine.
Ua hala e aku oe, i ke kulu o ke aumoe,
Au iho nei makou, na kini lehulehu no
Chorus .-- Aole, ua hala. Ua lilo ka uhane,
Ua hele i ke ula hoi ole mai.
Kaumaha luuluu wale, kou poe a pau,
I ka hele koolua ole, i ka hale mau o ke kino,
O ka puolo waimaka, ka makou e hii nei.
Me ka-u me ka minamina, i kou hele ana,
Chorus-- Aole, ua hala. Ua lilo ka uhane,
Ua hele i ke ala hoi ole mai,
Na J. W. Kaheana.
Hale Alii, Maraki 13, 1867.
Na mea hou o Lahaina, a me Lahainaluna.
E KA LUNAHOOPONOPO@E; Aloha oe :-- Eia mai na mea hou o na aina @on@ na inoa i hai ia maluna.
NA WAHI WILIKO .-- Eia no ke hoomaka nei na wiliko i ka laua hana o ka naunau, aka, ma na la i kaa hope ae, ua lohe oukou ua paa ka wili nui maikai no ka a@e, a ma keia mau @a, ke wili nei @oa i na wahi o-u-o-u-o ko.
KO LAHAINALUNA.
NA MEA KANU .-- Ke kanu nui nei na haumana o ke Kulanui nei i ka p@hi, kuh@@, maia, manako, akaak@i, ioia, aka, ua haawi mai no ke Akua Mana Loa i ka ua mai ka lani mai, a eia ke ulu nei, e pau ana paha i na peel@a.
HE MAKEMAKE E ULU NA INIA MA PA-UPA-U. He nui ka makemake o S. E. Bishop a me C. B. Andrews e ulu na inia ma Pa-upa-u, a he nui no na keiki i pii aku e kanu i na inia.
NA LOIKALO A NA HAUMANA.-- Ke hana nui nei na haumana i na loikalo, mamuli o ka hooponopono maikai ana o na lunaaina, ke ulu nei na loikalo, aole no hoi he ike ia o ka wi e like me mamua. Ua kamail@o mai no hoi o Andrews. "Aole ou makemake e wi o Lahainaluna ma keia hope aka." Aka, e ko ana n@ paha kona manao.
NO KE KUMU HOU .-- Aole no i loaa ka mea pani a ko Kakina wihi, i haule aku nei, aka, ke pani nei no kekahi mau haumana ma kona hakahaka, a i na no e loaa ka mea pani, alaila, e pau ana no ko lakou no ana paha.
KA AHAHUI IMI PONO KRISTANO-- Ua hoomaka ia keia hana ma ka la 21 o Iulai, 1866. A ma ia la i hui ai na hoahanau, a kapa i ka inoa o ua Aha nei. "Ka Ahah@i nui pono Kristiano o na hoahanau o Lahainaluna," a ma kela Poaono keia Poaono e hui mau ai. A ua koho ia kekahi i Pelesidena, a i hope Pelesidena, a ua koho ia i mau Komite mai hana, haiolelo, a kakauolelo.
E pule mau hoi oukou e na hoahanau o na Ekalesia mai Hawaii, a Kauai no keia Kulanui. Me ke aloha.
S. M. P. KALEO-OPIO
Lahainaulua, March 9, 1867.
Manao Paipai.
E NA KANAKA HAWAII: ALOHA OUKOU.
Owau kekahi o ko oukou makamaka lawe nupepa, e ike i na mea hou a me ka ulu ana o na hana poao a naauao i waena o ko kakou nei lahui. Ua olioli kuu naau i ka ike ana i ka lawe nui ana o na kanaka i ka kakou nupepa ke Kuokoa, i keia makahiki. Nolaila, ia oukou e na elemakule a me luahine heluhelu palapala ,a ia oukou hoi e na kanaka opiopio o ke aupuni palapala. Ke kau leo aku nei au ia kakou a pau e lawe nui i ko kakou nupepa, me ka uka pu aku i kona uku makahiki, e like me olelo hoolaha a ka Luna Hoopuka. He waiwai io maoli ko ka nupepa, he mea e pomaikai ai ke kino a me ka uhane pu kekahi. Ua oi aku ka waiwai o na pepa he 52 mua o na dala elua i kuai ia i ka aila lauoho, i ke kiaha ra@a nui, i kahi huluhulu awa, a pela aku, no ka mea, he nui loa ka waiwai o ka heluhelu nupepa, a me ka pomaikai, he mea ia e hoo@i@ ni i ka noonoo o ko kakou lahui ma kekahi mau mea; a e pii aku iluna i ka noho ana naauao, i ka noho maemae a me ka hooikaika i mea e pono ai ka noho ana mau, ua ola ko kakou mau kupuna me ka nupepa ole, me ka palapala nipuupuu lauki, aka, ia kakou na kaimalii o ka palapala, e ola ana kakou me ka waiu bata a me ka nupepa. Ua olioli ka manao e kokua like na mea a pau e makemake ana e hoolaha loa ia ka malamalama o ka naauao ma keia pae aina, aole wahi e hiki ai ia kakou ke kanalua iho, oiai ua hooko io mai la ke Akua mana loa i ka oiaio o keia nupepa, aole mea e pio ai ka malamalama o ka lahui Hawaii. E o‘u mau haku, na makua, na kaikuaana, na pokii, a me na hoaaloha iloko o ka ili ulaula. E ala! E ala!! E ku kakou iluna, a e manao iho i na hana e paa ana i ko kakou lima, a e makaala iho. No ka mea, ua akea kona mau aoao, a ua hohonu kona naauao, a me kona mau kuinu manao, he luaole no ia ma keia pae aina i waena o keia lahui Hawaii, aole oia i nana i ka mea kiekie a i ka mea haahaa ilalo, aole i kela aoao a i keia aoao, me ke kokua ole i ko lakou pomaikai like, aka, ua nana ia me ka naau hoopono i na mea a pau. Nolaila, e lawe kakou i ke Kilohana Pookela o ka lahui Hawaii. Me ke Aloha.
A. H. HALUALANI.
Waipahu Kaamola Molokai, Feb. 26 1867.
Ko na makuhine malama ana i na keiki
KA AI KUPONO E HANAI AI I KE KEIKI A HIKI I KA OPUU ANA O KA NIHU. O ke ano o na waiu kupono e hanai ai, oia no na waiu i ane like me ka waiu o ka makuahine ponoi, viz., na waiu o na holoholona, ko ka bipi, miula, hipa, a me ke kao. O ka waiu bipi nae ka waiu i maa loa i ka hanai ia, a o ko ka miula no hoi kekahi, aka, o na waiu e ae, ua hanai ia, a hanai ole ia paha ma na wahi a pau o ke ao nei.
Ua like wale no na mea i huipuia iloko o na waiu a pau, mai ko ke kanaka a i ko na holoholona, aka, okoa iki na haawaina. He mea nui no hoi ka hanai ana i na waiu o na holoholona, e akahele, me ka malama pono ka hanai ana i ua mau waiu la i na keiki, ke ole e loaa ka waiu kanaka kupono e hanai ai. Ma ka ke kanaka loina, ua olelo ia ana pu iloko o ka waiu kekahi mau mea nana i hoomau i ke ola o na mea opiopio, viz,
1. O ka @ o ka waiu, oia ka mea nana e hoo@@@ i ke kino, 2. O ka @@@a o ka waiu, oia ka mea hoomomona i ke kino, ua huipu me ka @@@ hana me ke k@paa o ka waiu, oia hoi ke kolu o na mea iloko o ka waiu, 3. kopaa o ka waiu, oia ka mea e hoomau ai i ka wela o ke kino, 4. ka paakai o ka waiu, no ua iwa ia o ke kino.
Eia ma keia papahelu malalo iho nei ka like o@ o na mea i huipu ia iloko o ka waiu, mai ko ke kanaka a i ko na holoholona. Ua mahele ia iloko o na hapa 100, penei:
NA MEA ILOKO Waiu o ka
O KA WAIU.
Wahine, Miula, Bipi, Hipa, Kau
@@@ ka waiu-- 250 182 448 4@0 402
Ba@@-- 518 0.11 3.13 4 20 3 32
Kopaa o ka 6 52 608 4.77 5@0 5 28
waiu paakai 0.24 0.60 0.68 0.58
Wai-- @@.80 21.65 @7.02 @5.62 @6.80
Ma keia papahelu, ua ike ia o ka waiu hipa a me ke ako, na waiu i aneane like me ko ke kanaka. Aka, ua nui loa ka io o keia mau waiu, nolaila, he hakuhaku paa ko laua waiu, a he hohono hoi ko ke kao e like no me kona lahea, nolaila, he hoopailua ke keiki i ko ke kao waiu, a he mananalo hoi (ono ole) i ko ka hipa. Ua like no na io o keia mau waiu me ko ka bipi, aka, aole nae he nui o ka ba@a, a nolaila i kohu pono loa ai ka waiu bipi no ke keiki opiopio.
Ahahui Ekalesia o Kauai.
Ua halawai keia A@ahui ma Anahola ma ka la 13 o Feb. nei. Kohoia o Rev. J. Waiamau i Luna hoomalu. Lilo ka hapalua hora mua i ka haipule ana.
Eia na inoa o na Lala o ka Ahahui i hele mai a me na Elele o na ekalesia:
E. Ioane, E. Helekunihi, J. Waiamau, J. W. Kamika, A. Wilikoke, a me D. Kealahula.
Eia na inoa o na Elele-- Hookiekie no Waieli-- Kanaana no Koolau; E. Pahuai no Wailua: Hupuku no Lihue, A . Makanui no Koloa; D. Kanakahelela no Waimea; A Kapahee no Niihau.
Heluhelu ia ka moolelo o ka halawai ma mua a ua aponoia.
Heluhelu ia kekahi palapala a Rev. T. Keana ma ka inoa o ka Ahahui Euanelio o Hawaii Hikina, e aloha m@ ana i ko makou Aha nei.
Kohoia o Rev. E. Ioane i komite e pane aloha aku i ka Aha Euanelio o Hawaii Hikina.
Heluheluia ka halapala a Poli, ma ka inoa o ka Ahahui Ekalesia o Oahu; a Kohoia o J. W. Kamika i Komite e pane aku ai i ua Ahahui ia .
Ma ka halawai ahiahi o ia la, haiolelo o D. Kealahula imua o ka Aha; ma Mat. 16: 3 ke kumumanao, "na hoailona o ka manawa."
Feb. 14-- Halawai hou ka Aha i ka hora 9 1/2 kakahiaka, a lilo ka hapalua hora mua i ka haipule.
Heluhelu mai kela a me keia Lala o ka Aha i kona haawina ma ke kumumanao i haawi e ia .
Kohoia o D. Kanakahelela, D. Kealahula a me Kahananui i mau Elele e hele ana i ka halawai makahiki o ka Ahahui E@a@elio o Hawaii nei ina Honolulu i ka malama o Iune e hiki mai ana.
Hooholo ka Aha e malama ia ka 28 o Feb. nei i ka mihi, hookeai, a e nonoi i ke Akua no ka palaka o na hoahanau a me na kanaka.
Hooholo ka Aha e halawai hou makou ma Waioli i ka la 14 o Augate e hiki mai ana; a o Rev. D. S. Kupahu ka mea haiolelo imua o ia halawai.
He mau la na keia, a nolaila aole hele nui mai na kanaka, he olioli nae ko makou naau a ua hoi aku me ka manao lana, ua makepono ka halawai ana.
J. W. Kamika
Kakauolelo
Ka Poe o Waialua
I keia hooilo, he nui ka ua, a me ka makani ina Waialua nei, i keia mau la, ua ku kekahi wahi moku ma ke awa o Waialua nei, a hoopuni ia ke awa e na nalu, a nou mai ka makani nui mai ke Komohana mai, a pihoihoi ke kapena, a me ka poe kela, ame kahi poe o uka nei, no ka mea he makani wawahi moku keia o keia awa.
Aka, ua lana ka manao i ka poe, lawe aku ka waapa i ke kaula a hoopaa i ua poe la, a le@@a iho, a loaa iho la ka lai iloko o ke kapena moku, e like me na lai ekolu o Waialua nei.
Nani ka pomaikai i ka Lunamakaainana ikaika, a naauao, a me ka Ahaolelo, a me ke Aupuni. Na Keehukai
MARE
M. Kanao-- Kapila-- Feb. 19, ma Waimea, Hawaii, @@@@@@ e Rev. L. L@@@ua, o M. K@@@@ k, me Ka@@@@ @.
KAILI-- O@@-- Ian. 22, ma Kona @@@@, m@@@@ e Rev. J. D. Pa@@@@, o Kaili @@ Kaawa a me @@@@ w. @@ K@@@
HANAU.
Ian. 22 ma Uho Wa@m@a Hawaii @@@ @@@ K@@@ wahin@ k.
Ian 24, ma N@waawa Kona H@@@@ @@@@@ K@@@.
MAKE.
Mar. 15 @@@ Pelekane H@@@@@ make o J. Keakak@@ka@@ni K@@@@ k. He mai @@@@ k@@a.
Feb 25. ma Kah@@ @@@ i@ke o Koa k.
Mar. 4. ma ia wahi no make o Kuaka k.
Mar 5. ma ia wahi no make o Nala@@ ka w.
Mar 9. ma ka Halemaipake Kalihikai make o @mele w. no Wailuku Maui ola.
Feb. 2, ma Kahuku Oahu make o Ma w
Feb. 22, m@ ail no make o L@@ili w.
Mar. 4 ma ke Manui @@@@@ make o Aberahama k.
Feb 20. ma Pae@@, H@@@ @@ Maui make o Kuhilani w.
Feb 17. ma Wa@@ make @
HOOLOHE MAI! MAHELE B.
1st Hawaiian Cavalry.
KE KAUOHA IA @KU NEI NA HOA o ke KAUA LIO MAHELE, e hele ae ma Aina Hou, ma ka @@@@ 12 o ka Poaono, Maraki 16, me na kahiko a pau ma@@@@ o ka Lio po @@ hoolewa ana i ke kino kupa@@@ o ka Hou, G. M. Robikana.
Ma ke kauoha o
CAPT. W. H. DIMOND.
ALAPAI, 1st Sergeant. 2@@-@@
OLELO HOOLAHA
E IKE AU A NEI NA KANAKA A PAU ke nana mai ua @@ ke kula o Kapahhahili @a ma@a ma ka hooma@@@@@, o@a hoi ka aina kula o Hon. C. Ka@@loa, e waiho ka ma Waikiki. Nolaila, o ka poe a pau e makemake ana e h@@@@@@@@@@@@, o@ ka h@@@@ ana i ua Lio,
E HAALELE ANA KA
Moku Ahi
"KILAUEA"
Ia Honolulu i kela Poakani keia Poakahi.
Ma ka Hora 1 1/2 ponoi, ia hiki
i ka wa l@ h@@ ia k@ a@@ Ae holo ana i
KONA, HAWAII,
A me na Awa ku moku malalo iho nei
LAHAINA,
KALEPOLEPO
KAWAIHAE,
KAILUA,
KEALAKEKUA.
Ma ka hoi ana mai, e haa@@ @@ ana ia
KEALAKEKUA & KAILUA, ma ka Poakolu.
KAWAIHAE, " " po Poaha.
KALEPOLEPO, ma kakahiaka Poalima.
LAHAINA, " ka po Poalima.
H. HACKFELD & Co.
NA @@NI
HALE KUAI!
O KA HALEKUAI O KAHI H@OLE
NO KAWAIHAE.
E HOLO MAI ANA KE K@ NA MA
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka maoli na @
He Mea pili i ka Lahui Hawaii! @
KALEKO
KILIKA
KEOKEO
HULUHIPA
Na lole o na ano a pau.
Noho Lio a me na Kaulawa.
Hale kuai mauka a o Hale Mahoe.
Hale kuai ma Alanui Nuuanu.
E hele mai e hoao i ike pono.
Na’u na AKK
Papa Nukama (R. Newcomb)
-A Me -
Toma Kea (Thomas Cross
Na Mea Humu Buke
Alanui Kalepa Makai o Hale L@a.
HALEKUAI HOONANI O NA WAHINE
KE KO AKU NEI KA MEA NONA @
HALE KUAI HOU!
Ua wehe ae nein a mea nona@
I Ka Poe
MAHI PULUPULU
E kuai no au i ka pulupulu @
Ailana @
KAUKA LAPAAU
Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.
Aia Ko’u Hale Pai Kii Ma
Monikahaae
Mawaena o ka Haleki @
OLELO HOOLAHA
O KA OLELO HOOLAHA A KUU WAHI- @
Olelo Hoolaha
KE KAUOHA IA AKU NEI KA MEA, @