Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 8, 23 February 1867 — Page 3
KE KUOKOA, HONOLULU. FEB RUARI 23, 1867.
No ke kau Hookolokolo ma Waimea Hawaii.
Ma ka Poalima, Feberuari 8, ua kukulu ia ka Aha Hookolokolo ma Waimea e like me ka hoolaha ana a ka Lunakanawai Kiekie. O ka Mea Hanohano Robata G. Davis a me Hon. D.K. Naiapaakai ma ka noho.
A ua waiho koke ia mai i mua o ka Aha ka hihia nei i manao ia, oia hoi, Ke Lii kue ia Paakaula k. a me Kahauliko k. Hoopii ia laua no ka pepehi kanaka ia Hanale Kalaka (haole) o Kauhako. Kona Hema, Hawaii. I ke koho ia ana o na jure a mahope iho, ua noi koke mai o Mr. Aeto, ke kokua o na paahao e heluhelu ia ka palapala hoopii ma ka olelo Hawaii. Ua unuhi io mai ka olelo haole a i ke kanaka. O Kaheina ka elemakule a me Kahalwaa he wahi keiki ua hoike nana i hoomaopopo mai i ke ku i ka hewa o na mea hoopii ia. Ua hoomau ia mai keia hookolokolo mai ka Poalima. Poaono a hiki i ka la Sabati. Ia la ua hele na jure i ka halepule o Rev. L. Laiana e hoolohe ai i ka haiolelo, malalo o ka malama ana o ka Luna Makai Nui o Kawaihae. No ka mea, aohe e ae ia na jure e hele aku i kekahi wahi e, oiai aohe i pau ka lakou hana. I ka Poakahi ae ua hoomaka hou ka hana, a po ia la, pela no hoi i ka Poalua a hiki i ka hora 6, o ke ahiahi, komo na jure i ka rumi, a mahope iho o ka hora 9, o ka po, ua puka mai ka olelo hooholo a na jure e hoohewa ana.
I kekahi la ae, he hoopii na Ke Lii kue ia Papa no ka poe. Hookuuia. Ua waiho pu ia mai he mau hihia na Ke Lii kue ia Keo Ilihune, no ka wawahi hale. Ke Lii kue ia David Eldridge wawahi hale me ke komo wale ana. Ma ke noi a ka Loio Kuhina ua hookuu wale ia.
Ma ka Poalima ae, ua hai ia ka olelo hooholo a ka Aha e Hon. Robata G. Davis maluna o na paahao Paakaula a me Kahauliko na pepehi kanaka, e li ia laua ma ka pu-ai maloko o ka pa o ka halepaahao o Kawa mawaena o ka hora 9 a me 12 o ke awakea o ka la 5 o Aperila e hiki mai ana. — A ua lawe ia mai na pepehi kanaka i Honolulu nei maluna mai o ke Kilauea i kela la Sabati aku nei, a eia laua ke paa mai nei ma Kawa, me ke kali ana no ka la 5 o Aperila e hiki mai ana.
Ko Kohala mau mea hou.
[Ke aie nei makou i ka mea i kakau inoa mahope o keia palapala no kona hoiliili ana mai i na mea hou a pau o Kohala, me ka hoouna pololei ana mai i ke Kilohana Pookela.]
KA PALAU ANA — Ma keia mau la e hele nei, he manawa kupono ia no ka palau ana, nolaila, ke oehu mai nei na keiki o ka Ahahui mahi ko o Kohala, mamuli o ka hooponopono mikioi ana a ka Luna Nui o ua Hui 'la, oia o (D. D. Balauina) ma ka ike aku, ua holo ka hana ana iloko o keia mau Hebedoma, a o na keiki Hawaii hoi, oia o Mr Kealoha a me E.C. Bond. Ke okioki mai nei ka laua mau palau i ka ili o ka Honua, me he Honu la ka luu aku a ea ae, ke eku mai nei no hoi ka ihu o ka palau a kahi poohina o Mareka.
KA WILI KO. — Elua wili ko ma Kohala nei i keia manawa; hookahi wili mahu, a hookahi wili wai, o ka wili Mahu, ke ku wale nei oia iloko o keia mau la, aole wili. Ma ka lono mai, a loko ae nei o Kaaona, alaila, hoomaka oia i kana hana o ka nau oka-oka, a o kahi wili wai hoi, ke hoomaka nei oia i kana hana, o ke ku-e kai-ue.
No NA KULA, — Ke hoomahinu nei na Kula o Kohala nei, he 12 wale no hora Kula o ka Hebekoma, ua like me na la 3 o ka pule o ka uuku ka o ka palahaku ka mea i emi ai na la Kula, aohe pela mamua aku nei, he mau no na la Kula elima o ka Hebedoma.
HALE KULA. — Ua kukulu ia iho nei, a ua paa maikai ka Hale Kula o Haena, mamuli o ka hooikaika ana a ka poe uuku wale no oia wahi, me ke kokua pu ana mai o ke Aupuni a eia oia ke ku kilakila nei iloko o keia mau la, ola ko laila poe ua loaa ka Heiau kahi e hoonana ai i ke Akua.
KA HANA A KEKAHI POE. — He mea kaumaha a ehaeha i ka manao o ka poe pono, ke lohe aku i ka hana a kekahi poe iloko o keia mau la, penei no ia: ka wili ka uala me ka wai a awaawa kupono no ka inu ana a ona, a kuai aku me ka poe mea dala; e like me ka nui o ke Kumau, pela no ka nui o ke dala e loaa mai ai, olu iho la ka manao, he wai ko lalo, penei ka Solomona. O ka waiwai i loaa hewa mai, he mea ia e poino ai. A o kekahi poe hoi; hana lakou i ka uala a awaawa, a hele aku na kanaka e inu, a piha na opu, loaa ka hana o ka pu-ha me he Honu kua oolea 'la. O ke kumu o ka manao o na kanaka, o ka hoole ana o kekahi mau makai a me ka Loio, aole kanawai e papa mai ana i keia hana. O lakou na kumulau nana e hoolaha nei keia hana uko ole, no ke komo pu no iloko oia huikau.
NO NA HALE KUAI.—Mamua, hookahi no Hale Kuai ma Kohala nei, aka, i keia manawa, eha lakou e ku kehakeha nei.
JOHN ADAM, PILIALOHA.
Kohala. H. Feberuari 13, 1867.
PAU O HONOKAONA I KE AHI. — O ke ahi nui i hoopau mai nei i ke kulanakauhale o Honokaona ma Kina, ma ka la 31 o Okatoba i hala, ua oleloia oia ke ahi nui i akahi a ike ia ma ia kulanakauhale. He nui loa na haneri hale i pau i ke ahi, a ua make hoi he mau haneri kanaka. I pakele wale no na haole no ka hooikaika lokahi ana mai o na kamaaina a me na puali kaua. O na pulupulu, laiki a me na waiwai e ae i hoahu nui ia malaila e na pake, ua lilo i lehu, a hiki ole hoi ke hooala ae i wahi mea e loaa mai ai ke dala. He poino nui keia malaila.
Na mea pili Aupuni.
Ma ka waiwai o Alapai (k.) i make. Maraki 2 hora 10 A.M. e hooponoponoia ka moowaiwai a Kuheleloa w. imua o ka Hon. G.M. Robikana ma Honolulu Oahu.
Ma ka waiwai o Opunui (k) Maraki 6-hora 10 A.M. e hooponopono ia imua o ka Hon. G.M. Robikana ma Honolulu Oahu, ka moowaiwai a Kahakauila w. ka lunahooponopono waiwai o ka mea i make.
Ma ka waiwai o Napipi (k.) Maraki 1-hora 10 A.M. e hanaia imua o ka Hon. Robaka G. Davis ma Honolulu Oahu, ke noi a Hoomana k. no ka hookohu ia ia i Lunahooponopono waiwai no ka mea i make ma Kaakopua Honolulu.
Ma ka waiwai o Keawe (k.) Feb. 27-hora 10 A.M. e hana ia imua o ka Hon. G.M. Robikana, ke noi a Keohokui w. no ka hoo kohu iaia i Lunahooponopono waiwai no ka mea i make ma Honolulu Oahu.
Ma ka waiwai o Kanealoha (k.) Maraki 2 hora 10 A.M. e hooponopono ia imua o ka Hon. G.M. Robikana, ma Honolulu Oahu, ia moowaiwai a Healauwai w. ka Lunahooponopono waiwai o ka mea i make.
Ma ka waiwai o Kamakai (w.) Feb. 26 hora 10 A.M. e hoolohe no ka Hon. G.M. Robikana ma Honolulu Oahu, i ke noi a Puahiki, no ka hooiaio i na Palapala Kauoha hope a ka mea i make.
Hunahuna Huikau.
KUPIKIPIKIO KE KAI. — Ma na la hope o ka malama o Okatoba i hala aku nei, ua nui loa na makani ino i pa lauwili mai ma na kai o Kina, a ua nui ka poino i loaa aku i na moku e holoholo ana ma ia mau kai.
— O ka nui o na barela palaoa i hoounaia mai i Hawaii nei mai Kapalakiko mai i ka makahiki 1866 i hala aku nei. he 7518; a o ka nui hoi o na eke oka ai a ka lio, 3,040.
— Ua hiki aku ma Victoria kekahi mokuahi, a ua lawe pu aku oia i ke Kapena o ke kiapa Maunakea i ili ai, me elima luina, a he wahine kanaka kekahi. Ua oiaio loa no ka lohe i hiki mai i o kakou nei, i ko lakou malama ino ia ana e na Ilikini.
— E haalele ana o Kauka Bikiniga i na kaiaulu o Hawaii nei, a e holo ana i Kina, pela ka lono. Wahi a kana olelo, "Aole au e poina i na hookipa maikai ana a Hawaii nei."
— O ka nui o na manawa i ku mai ma ke awa o Honolulu nei iloko o ka makahiki i hala, elima wale iho no. Elua mokuahi kaua Amerika, elua mau manawa Rukini, a hookahi manawa Perusia. I keia makahiki 1867 hoi, o Lakawana ka mua.
— Ma kekahi pepa i paiia ma Bosetona i ka la l o Ianuari iho nei, ua ike ia iho, ua paiia ke kii o ka Hokuao Hou, me ke kii o ke keena o hope, a me ke kii o Binamu opio e noho ana
GENERALA M.L. KAMIKA. — Ua komo iho nei keia Kanikela hou ma kana hana i hoouna ia mai ai, oia hoi ka noho Kanikela ana ma ke awa o Honolulu nei. Ma ka ka la 15 iho nei o Feberuari kona lawelawe ana i ua hana nui la. O kona mua iho nei o A. Caldwell, ua haalele iho ia Honolulu nei, a hoi aku i konu aina hanau. Iaia e noho ana ma ko kakoa nei Alo Alii, ua loaa no iaia na mahalo ana a kona poe kanaka a me na kamaaina o ka aina holookoa o Hawaii nei.
E HOLO ANA KA Moi Wahine o Beritania Nui i ka Hoikeike Nui o Parisa, ke hiki aku i ka malama o Aperila ae nei. E hele ana ia e ike maka i na mea hoikeike nui o Parisa. Nani wale kona kilohi wale ana iho i na kahakahana paupau i kuku ia i ka ie a ka wahine Hawaii, a hooluu ia i ka palaholo a me na mea ano Hawaii a pau.
NO W. HOAPILI KAAUWAI. — I ko makou poe heluhelu nupepa, e hauoli auanei oukou ke lohe mai aia no ke ola la o Hoapili ma i Nu Kilani i keia wa. Ma na nu hou i hiki mai nei mai Nu Holani mai, ua ike iho makou i na olelo a kekahi nupepa penei: "O Mr. Hoapili o ka Pae Aina Hawaii, ka mea i holo mai i Nu Kilani mai Enelani mai, ke hoao nei oia e ake e kamakamailio me Matuaera ke alii maoli oia wahi, o Uilama Kamikana ka inoa haole o ua 'lii nei, ua hoole oia aole e ike aku ia ia no kona kue i ko Beretane, oiai mai Beretane mai o W. Hoapili Kaauwai. Auwe! Aloha ino ka Hawaii e noho mai la i ka aina makamaka ole. Hookahi wale no ala o laua e manao ai e hiki hou mai i Hawaii nei, o ka hoi hou i Kapaa malaila mai a hiki i Hawaii nei. Aloha no hoi olua.
Haina o na Ninau i ka mea ike.
He oiaio auanei ko makou lohe no ka wahine i ki pu ia ma Kailua i ka malama o Noemaba, o Kalama kona inoa, ua hoohiki oia mamua o kona make ana, i ki pu maoli ia oia e ke kaikamahine o Ma ria kona inoa? Haina, Ae.
He oiaio anei ua make koke oia mahope o kona hoohiki ana pela? Haina, Ae.
I ka Poakolu la ehiku o Novemaba, hiki ae o J.W. Kea, Lunakanawai Apana, makai o Malae i Kaneohe, e waiho ana o Mere Kalama maloko o ka hale o Hau, a hoohiki iho la oia imua o J.W. Kea, i ki pu maoli ia no oia e Malaia, oia na haina o na ninau, o ka mea nana ka pu, o Samuela Andrew, o na mea nana i hoopiha i ka pouda a me ka lu, o Pali a me Kekahuna, o Marie ka mea nana i ki mai i ka pu; o kahi i kiia ai maloko o ka hale o Samuela Andrew, ma Kailua, o ka mea nana i ki, aia i Kaunakahakai, i Molokai i kahi i hiolani ai, oia a me Pali.
NA KA OHANA, KA POE I IKE.
KA HOIKE ANA O KA MANAOIO,
MOKUNA VIII.
No KRISTO KA UWAO.
Koho ke Akua, iloko o kona manaopaa mau loa i ka Haku ia Iesu Kristo, i kana Keiki hanau kahi, e like me ka berita i hanaia iwaena o laua, i Uwao iwaena o ke Akua a me kanaka, i Kaula, i Kahuna, a i Alii e lilo ai i Poo a i Hoola no kona ekalesia, i hooilina o na mea a pau, a i mea nana e hookolokolo i ko ke ao nei. Ua haawi mai oia i poe kanaka nona, mai ka mau loa mai, e lilo lakou i poe mamo nana, nana no lakou e kuai, a kahea, a hoapono, a hoomaemae, a hoonani mahope1.
O ke Keiki a ke Akua, o ka mea alua iloko o ke Kahikolu, o ke Akua oiaio a ola mau loa no ia, no ka io hookahi a like hoi me ka Makua, i ka hiki ana mai o ka manawa maopopo, ua lawe oia i ke ano kanaka me kona mau nawaliwali aole nae i hewa, a nolaila ua hui maoli ke Akua a me ke kanaka iloko ona2.
Ua hooluolu loa ka Haku o Iesu i ka pono o ke Akua, ma kona hoolohe hemolele ana a me kona kaumaha ana aku ia ia iho i ke Akua ma ka Uhane mau loa me ke kina ole, a ua kuai hoi i ka hoolaulea ana a me ka hooilina mau loa iloko o ke Aupuni o ka lani, no ka poe a pau a ka Makua i haawi mai ai nona3.
Ke hana nei o Kristo iloko o kana oihana uwao, mamuli o kona mau ano elua, iloko o ke ano kanaka e hana ana i ka mea kupono ia ano, a iloko o ke ano Akua e hana ana i na mea kupono ia ano: aka nae, no kona hookahi ana, i kekahi manawa, ma ka palapala hemolele, ua hoopiliia i kekahi ano o ka mea kupono i kekahi4.
(l) Is. 42:l. 1 Pet. 1:19, 20. 1 Tim. 2:5. Io. 3:10. Oih. 3:22. Kan. 18:13. Heb. 5:6. Hal. 2:6. Lu. 1:13 Ep. 5:23. Heb. 1:2. Oih. 17:31. Io. 17:6. Hal. 22:30. Is 53:10. 1 Tim. 2;6. Is 55;4.5. 1 Kor. 1:30.
(2) Io. 1:1.14. 1 lo. 5:20. Pil. 2:6. Gal.4:4. Eb. 2:17. 4:15. Kol. 2:9. Kom. 9:5. 1 Tim. 3:16.
(3) Rom 5:19. Heb. 9:14. Rom. 3:25, 26. Heb. 10:14. Ep. 5:2. 1:11,14. Io. 17:2. Heb. 9:12, 15.
(4) 1 Pet. 3:18. Heb. 9:14. Oih. 20:28. lo. 3:13. 1 Io. 3:16
MOKUNA IX.
NO KE KOHO KUOKOA ANA.
Ua haawi ke Akua i ke kauoha i ka pono e koho kuokoa a hahai mamuli o kona makemake iho, aohe mea keakea ia ia i hiki ole oia ke hana i ka pono a i ka hewa paha 1. I ko kanaka wa hewa ole, he ikaika kona e hana i ka mea pono a oluolu i ke Akua, he mea hiki nae ke loli ae a haule mai ia pono mai.2 A i ka haule ana o ke kanaka iloko o ka hewa, ua lilo kona ikaika a pau e koho i kekahi pono uhane e pili ana i ke ola : nolaila ua makemake ole ke kanaka maoli i ka mea maikai a ua make oia iloko o ka hewa, aole e hiki ia ia ma kona ikaika iho ke hoohuli ia ia iho a hoomakaukau paha ia ia iho ilaila 3. Aia a hoohuli ke Akua i ke kanaka hewa a hookama ia ia i keiki nana, hoopakele no oia ia ia i kona pio ana i ka hewa, a ma kona lokomaikai wale no ua kokua ia ia e koho kuokoa a e hana hoi i na mea maikai ma ka uhane; ua koe nae kona ino, aole he hemolele kona koho ana i ka mea pono, a ua koho oia i ka hewa i kekahi manawa 4. Aia ma kela ao wale aku no kahi i hoohemoleleia mai ko ke kanaka makemake a koho luli ole oia i ka mea maikai5.
(1) Iak. 1:14. Kan. 30:19. Io. 5:40.
(2) Kek. 7:29. Kin. 1:26. 2:16, 17. 3-6.
(3) Rom. 5:6. 8:17. Io. 15:5. Rom. 3:10, 12. Ep. 2:1.5. Kol. 2:13 Io. 6:44, 65. 1 Kor. 2:14. Ep. 2:2—5. Tit. 3:3—5.
(4) Kol. 1:13. Io. 8:34, 36. Pil. 2:13. Rom. 6:18,22. Gal. 5:l7. Rom. 7:15.
(5) Ep 4:13. Iude 24.
MOKUNA X.
NO KE KAHEA LANAKILA ANA.
O na mea a ke Akua i koho ai i ke ola, a o lakou wale no kana e kahea lanakila ai, i kona wa pono, ma kona olelo a me kona Uhane1, mai ka hewa a me ka make a i ka lokomaikaiia mai a me ke ola ma o Iesu K risto la,2 e hoomalamalama ana i ko lakou naau i hiki ai ia lakou ke apo iho i na mea o ke Akua, e lawe aku ana i ko lakou naau pohaku a e haawi mai ana i naau io, e hoano hou ana i ko lakou makemake, a ma kona mana e hoohuli ana ia lakou i ka mea maikai a e kauo lanakila ana ia lakou io Iesu Kristo la: ua hana ia nae keia i koho maoli lakou i ka hele mai, no ka mea, na kona aloha i hookuu i ko lakou makemake3.
(1) Rom. 8;30. 11:7. Ep. 1:10. l Tes. 2:13, 14. 2 Kor. 3;3, 6.
(2) Rom. 8:2. 2 Tim. 1:9. 10. Ep. 2:1—5
(3) Oih. 26:18. 1 Kor. 2:10. 12. Ezek, 36:26. 11:19. Kan. 30:6. Ezek. 36:27. Io. 6:44, 45. Mele a Sol. 1:4. Hal. 110:3. Io. 6:37.
MOKUNA XI.
NO KA HOAPONO ANA.
O na mea a ke Akua e kahea lanakila ai oia hoi kana e hoapono ai, aole ma ka hookomo ana i ka pono iloko o lakou, aka, ma ke kala ana i ko lakou hewa a me ke apo ana ia lakou me he poe la i pono, aole no kekahi mea i hanaia iloko o lakou, aole hoi, no kekahi mea a lakou i hana'i, aka, no Kristo wale no, e helu ana i ko Kristo malama hemolele ana i ke kanawai a me kona mau ehaeha a me kona make ana i pono okoa no lakou, e apo ana lakou ia ia a e paulele ana maluna ona a maluna hoi o kana pono ma ka manaoio: a ua loaa mai ia manaoio ia lakou, aole no lakou iho, he makana ia mai ke Akua mai.
Rom. 8:30. 3:24. 4:5 — 8. 2 Kor. 5:19, 21. Rom, 3:22, 24 —28. Tit. 3:5, 7. Ep. 1:7. Ier. 23:6. 1 Kor. 1:30.31 Rom. 5:17 — 19. Pil. 3:9. Oih. 13:38, 39. Ep. 2:8. Io. 1:12. Rom 3:28. 5:1. Iak. 2:17, 22, 26. Gal. 5:6.
MOKU MANUWA FARANI. — Ke lohe wale ia mai nei, he mau la ku wale mai no keia no ka mokuahi kaua Farani Venus. O ka nui o kona mau pukuniahi, he 32.
Mai A Re v. J. Kekela mai.
PUAMAU. HI VAOA. }
Okatoba 17, 1866. }
REV. L.H. KULIKA; ALOHA OE a me kou ohana hale: — Ua loaa mai kau palapala o Feb. 1866, a me na pepa au i hooili mai ai ma Tahiti. He nui ka hauoli i ka ike ana i na mea a pau maloko o na nupepa.
E ola pono ana makou a pau na kumu; ko Fatuiva, ko Hivaoa, Uapou a me Uahuna; aia malaila o Laioha ma i keia manawa, aono mahina o laua malaila.
He mau palapala ko'u ma ka malama o Maraki, i hooiliia aku ma kekahi moku okohola e holo pono ana i Honolulu, ua loaa aku paha?
Ua ike paha oukou no ka wahine a Rev. A. Kaukau, oia hoi o Kaiheekai, ua haalele i kana kane, a ua lilo i ka lalau me na kamaaina o ka aina, kahi a laua e noho ana. Pilikia o Kaukau, lilo ka wahine i ka lapuwale, a mahope mai, make kana keikikane, ka hope mai o Sera, ke kaikamahine e noho pu la me olua; i palemo iloko o ke kai ka mea i make ai, aole nae i ike o Kaukau i ka make ana, ma Nuuhiva ia i kela manawa, a ia Kaiwi ka malama ia manawa.
He nui na kaua ma Fatuiva a me Hivaoa nei, a me Uahuna. Ke mau la no ke kaua ma Fatuiva; ko o Omoa, kue ia Hanuvave me Evaeva — he kaua loihi kela, aole pau. E hiki nae ia Kaiwi a me Kaukau ke hele i o Omoa a i Hanavave. A ua make no kekahi o lakou iloko o na kaua; a o na mea i make o lakou iloko o ke kaua, a lilo aku i na enemi, e pau no ia lakou i ka ai, a i ole, e lilo i mau mohai no na kii leo ole.
He wahi mai lele hoi kekahi ma Fatuiva, he hi-koko, he 60 a keu poe i make.
He kaua kuloko ma Puamau nei, ma ka malama o Mei, la 9 ka hoomaka ana o ke kaua, a ma ka malana o Augate la 17 ka pau ana. O Maheatete, kue ia Kehauomoea, oia na'lii kaua, a nui ka poe me kela a me keia. A iloko o keia kaua kuloko ana, ua hookokoke ia mai na pilikia ia maua. Ua, hiki mai kekahi kanaka ma ko maua hale nei, a ua hao aku i kekahi aahu o'u, a ua lilo loa aku — he kanaka no ua ano launa mai ia makou, aka, i na la kaua, ua ano e ae na maka.
A mahope mai, ua pepehiia kuu mau holoholona e ka poe kaua, oia hoi elua piula, hookahi hoki, i ki ia i ka pa, a pau i ka ai ia e ka poe kaua.
A ua hele mai kekahi poe ma ka po e hoao e puhi i ko maua hale kahiko me ke ahi; a no ko'u ala ana me ke kiai i kela po i pakele ai.
Ua ala no kekahi poe, a i ka wa i a ai ke ahi, pau lakou i ka hiamoe, a owau no hoi ka mea e ala ana, pakele ai. No ka manao ino no o na kanaka ke kumu o ko lakou hana ino mai, aole no ko'u hana i kekahi mea kue ia lakou. Aole au kokua iki ma kela aoao a ma keia aoao o ka poe kaua, kuokoa no i ka lakou mau hana ino.
Kue no kekahi poe ia'u, aka, o kekahi poe no, aole pela, he poe makamaka no, a makemake e kokua mai.
Kue no hoi kekahi poe i ke kumu Farani, hao i kekahi mau mea i o ia, aka, he poe no hoi kekahi e kokua ana ia ia * * *
Iloko o keia mau pilikia i kauia mai imua o na maka, aole no i kaniuhu a hoohalahala i ka Haku.
Mai ka hoi ana aku o Ioane Ii, nui ka poe hele pule ma Puamau nei, a me ka poe hele kula. A i ka wa i lalau ai o Kaiheekai, mai laila mai ko lakou emi ana, a olelo pono mai no kekahi poe. "Ka! Ke manao nei makou he wahine haipule io o Kaiheekai, eia ka he hoopunipuni wale no." Oia kekahi mea keakea nui mai i ka hana a ke Akua.
Eia kekahi mea keakea nui mai ma Puamau, o ke kumu Farani. Ua pau ka nui o no kanaka i ke kuai ia me na waiwai. Penei: E hele nui ana na kanaka e kuai i ke kumu Pope, no ka baka, io-bipi, no ke apuapu, ka makau, ka lole hoi, a o ka poe hele ole i ka pule, aole e loaa iki mai kekahi mea ia lakou, nolaila, ua hele nui ko Puamau nei i ka pule a ke kumu Pope, no ka manao i loaa mai kekahi mea ai na ka opu; a o ka'u poe haumana kekahi i kauoia aku ilaila, no ka mea, aole a'u mea e haawi ai ia lakou.
He nui io no ka waiwai o ka poe kumu Pope, a ke hele nei ma Mahoi, Hauahi, Hanapaaoa e ka ana mai i loaa na haumana. He uuku wale no ka poe e launa mai ana ma ko makou mau halawai Sabati, he umi a keu. A o keia poe uuku, ua oi aku ia mamua o ka poe hele i ka pule Pope, no ka mea, "Ma ka ai make wale lakou! A o ka poe i launa mai me maua, no ke aloha i ke Akua, a me ka makemake e lohe i ka olelo o ke ola mau loa ma o Iesu Kristo la.
Nani ka paakiki o kanaka o keia mau aina ma na hana kaua, a me na hana hula, ahea la ia e pau ai, aia no ia i ke Akua, "Aole mea iki e hiki ia oukou ke hana ke ole au."
Ma Aperila 1866, haalele Laioha ia Hauahi, ua holo ma Uahuua e noho ai, a ua holo mai, ke launa nei kekahi poe ia laua ma ka pule a ma ke ao kula, a he kaua hoi ma kahi a laua i noho aku ai, a he umi poe i make o ko laua wahi.
He Kiaaina Farani e noho ana ma Nuuhiwa i keia wa, alaa ana holo ana mai i Puamau nei i keia wa, ma Augate, a ua hiki hou mai i keia wa, aia i Fatuiva, o ka hoi mai koe. E hoopii ana au i ke Kiaaina Farani, no ka poe nana i pepehi kuu mau piula me kuu hoki.
Ua naha ka moku kiakahi o maua o Kaukau ma Tahuata, ma Oomoa kahi i ku ai,
a ma ka po moku ke kaulahao, a lilo, a i ke ao ana ae, imi Kaiui ma, a loaa elua kanaka i kau iluna, a no ka pea ole, he pea ihu wale no, nolaila, ua pae pu i ke puhiia e ka makani, a kau i Tahuata, pela iho la kona nahaha ana.
Ua make o Aberahama Natua ka hoahanau mua ma Futuiva. Ua make ia iloko o ka Haku.
E kakau wale ana au i keia palapala a hooili ma ka lima o ke Kiaaina, a nana e hooili ma Tahiti, a pela paha e hiki ai io oukou la.
E haawi i ko maua aloha nui i na Misionari a pau ma Hawaii, a me ua hoahanau Ekalesia, a me na hoalauna a pau loa. E pule nui i ka Haku no makou — O ke Akua pu me oukou. Na'u na J. KEKELA.
Hoike o ka Fuuku
O ka Ekale sia o Waialua a hiki Ianuari 1. 1867.
NA LOAA O KA MAHINA HOU NO NA MALAMA 9.
Apana 1 Kula Kaikamahine $60.69
" 2 K. Sabati — na Pokii 34.62
" 3 Waialee - - 3.50
" 4 Waimea - - 6.88
" 5 Ukoa - - 23 37
" 6 Kawailoa - - 40 00
" 7 Paalaa-kai - - 8.25
" 8 Paalaa uka - - 18 07
" 9 Kamooloa - - 20 63
" 10 Kauaula - - 9 00
" 11 Mokuleia - - 5.25
" 12 Na malihini - - 6.37
$236.63
Malama o Augate haawi mahina hou ... 26.06
Kokua ku i ka wa o na mea ekolu .... 45.00
$307.69
Na loaa, kokuaia no Hokuao hou 13.50
Na loaa no ka Hoolako Luakini 20.68
Na loaa no ka Hale no ke Kahu
Ekalesia a ua hookaaia ia ia 84.50
NA LOAA DALA HANAI KUMU no na Malama 9, mai ka la 1 o Aperila a hiki i Dek. 31, 1866:
Apana 1. Kula Kaikamahine 27.50
" 2. Kula Pokii
" 3. Waialee — P. Ili a me Kiaaina na Luna - - 10.25
" 4. Waimea — Kuia ka Luna - - 28.25
" 5. Ukoa — Kahakai ka ka Luna - - 17.12
" 6. Kawailoa — Komo ka Luna - - 27.62
" 7. Paalaakai — Wana a me Lono na L. 14.61
" 8. Paalaauka — Haumu ka Luna 23.26
” 9. Kamooloa — D. Kapua a me Puaa na Luna - - 22.13
" 10. Kauaula — Kuemanu ame Ili na L 22.13
" 11. Mokuleia — Namomoku ka Luna 8.53
" 12. Na Malihini - 1.00
$202.40
Na loaa a pau o na Malama 9, a hiki i Dekemaba 31, 1866, - - $628.77
Ua nanaia a ua pololei.
J.P. KAUWALU,
Luna nana Buke Helu o ka Ekalesia. Waialua. Oahu, Ian. 9, 1867.
HANAU.
Feb. 21, ma Palauea Honuaula hanau o Kiliaa w, na Keliaa me Kaelehiwa.
Feb. 26, ma Paeahu Honuaula hanau o Une Halama k, na Halama mo ke alohanui.
Mei 8, ma Oneuli Honuaula hanau o nakanaelua w, na Lomilo me Kaaialii
Iune 22, ma Palauea Honuania hanau o Kamaka k, na Nalalaniewalu me Kaelehiwa.
Iulai 13, ma ma ia wahi no hanau o Haka w, na Paalua me Niau.
Aug. 22, ma Ulupalakua hanau o Inoaole w.
Okat 29, ma Oneuli Honuaula hanau o Wahaino w.
Dek. 1, ma ia wahi no hanau o Kamai k.
Dek. 22, maeahu hanau o Kale k.
Ian. 20, ma Ulupalakua hanau o Ohule k.
Feb. 2, maeauea hanau o Hopoe k.
Feb. 2, ma Kawaiahao hanau ke kaikamahine na Hina me Kamahana.
MAKE.
Ian. 30, ma Manoa make o Kahola w.
Ian. 31, ma Manoa make Kaulamakani w.
Feb. 1. ma Manoa make o Poka w.
Feb. 14, ma Makiki make o Kalua Kapohaku k.
Dek. 20, ma Kipahulu Maui make o Nahinu w.
Feb ma Kaneohe Oahu make D. Kaaoao.
Ian. 2, ma Honuaula Maui moke o Kaheananui k.
Ian. 3, mo i a wahi no make o Nainoa k.
Ian. 21, ma Palauea Honuaula make o Kahakumakani.
Feb. 5, ma ia wahi no make o Kalani w.
Feb. 24, ma ia wahi no make o Keahi k
Feb. 28, ma Keawakapu Maui make o Kaupe w
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA MEA NANA I hoolimalima i kuu Apana Aina e waiho la ma Halawa-uka, Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii, e huki oukou i ko oukoiu wahie mai keia la aku, a hiki i ka la hope o Maraki e hiki mai ana, no ka mea, e pili ana ia'u ka aina i ka malama o Aperila. Ke popa aku nei au i na mea a pau, aole e kii hou i na mea ulu a me na mea e waiho ana ma kuu aina, ina e kii kekahi i na mea i papa ia, e hoopii no au e like me ke Kanawai. KAHEA.
Halawa, Kohala Akau, Feb. 20, 1867. 237-1t*
OLELO HOOLAHA
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU. ke papa aku nei au i na kanaka, aole e kii wale i na mea e ulu ana maluna o'u mau kuleana, oia hoi o
PAIHAALOA a me KAPUNA.
Aole hoi e hookuu hou i na holoholona, Bipi, Lio, Miula, ina e loaa i kuu Luna kekahi holoholona hele wale, e uku ka mea holoholona i $1.00 no ke poo. No ka mea, ua loaa mai ia'u ke Sila Nui. O Kauliokamoa ka'u Luna i hoonoho aku ai.
KAHEA.
Halawa, Kohala A., Feb. 20, 1867. 273-1t*
LIO HELEHEWA.
EIA MA WAIOHINU, HE LIO ahinahina, he mau wawae keokeo kona mahope, a o kona hoailona kuni, H ma ka uha hema mahope. K kii koke mai me na dala elima ($5.00) a hala na la he 15, e lilo ia'u keia lio, mai ka la e puka ai ma ka Nupepa Kuokoa. J. BOAKA.
Waiohinu, Kau, Hawaii. Ian. 28, 1867. 273-1t
OLELO HOOLAHA.
UA IKE OUKOU I NA OLELO HOOLAHA a kuu wahine amre o Kuaalu, no na kumu 4. 1. No kuu hoeha pinepine; hoopunipuni kela. 2. No ka lewalewa o kuu lima malalo iho o ka la. Pehea la ka ka pono, e pelupelu ka paha a poepoe? 3. No kuu ohi i kona waihona i he palau ia. 4. No ka lepera o'u. Ua hala ke kau o ia mea. Ma keia mau kumu eha, heaha ia ia? He ule u paha. Aka, aole i kupono keia mau kumu 4. Eia mai ka pane pololei ke naue aku ia ma na alanui o ka Kaona, ke maale ae la ma ke kiiouohi o ka poe Hanohano. 1. Ua hoopii ia keia Kualu e a'u ma Ewa. 2. Ua hoopii hou iho no au no ka holo ana e pee ma Honolulu, a loaa ma Kaaauhi, hoopaaia ma Kawa hookahi mahina. 3. Hoopii hou ia imua o ka Lunakanawai Hoomalu a me ka Ilamuku no ka 4 o na ike maka, o ka haalele wahi moe o Kuaalu. Ua hoopiha wale aku keia mau Olelo Hoolaha a ka'u wahine mare ma ka rumi o ke Au Okoa, o ka la 11 iho nei o Feberuari nei. Ua like na mea heluhelu nupepa i ke kumu 3 o ko Kuaalu kukulu manao ana, e olelo ana na Waiki i ohi mai kona waihona. Aole na'u, na ke Au Okoa no i ohi aku la kana pohaku nui palahaku. Me ke aloha no ia kaua. WAIKI.
Moanalua, Oahu. Feb. 13, 1867. 273 1t*
I KA POE
MAHI PULUPULU!
E KUAI NO AU I KA PULUPULU SIAILANA i kela manawa keia manawa a pau ma ka
UKU MAKE PONO LOA.
E lawe mai ma kuu Keena Pulupulu ma Honolulu nei.
273-3m H.M. WINI.
HALEKUAI MAKEPONO!
EIA KEIA HALEKUAI MA MONIKAHAAE, mauka aku o Haleakala. O ke kumukuai o ka lole e lawa ai ka holoku, he $1.50 ; aole anei he makepono keia? I ka nana aku na makepono loa! Nolaila, e wikiwiki mai oukou e na makamaka. Me ka mahalo
J. FISHER
Honolulu, Feb. 13, 1867. 272-2t*
KANE HOOKUKE WAHINE.
O KA'U KANE MARE O ATIMA (PAKE). ua hookuke kumu ole mai oia ia'u a me na keiki a maua, a ke noho hoopiliwale nei makou me ka maopopo ole o ka mea nana e malama i ko makou ola. Nolaila, e ike ana nae ua kane mare nei a'u e pili ana ke kai o ke kaikamahine Kaauamo, ma ka aie ana aku i ka poe mea waiwai, i ola ai a me na keiki, a na ua kaae mere nei no a'u e hookaa, oiai aole i weheia ko maua berita no ka mare ana. Mrs. KAAUAMO.
Honokaupu, Feb. 15, 1867. 272-4t*
KAUKA LAPAAU.
- O -
Dr. Kennedy (Kenede) kona inoa.
AIA NO KONA HALE KAUKA MA ke Alanui Papu, makai iho o ka HALE AUPUNI.
Honolulu. 245 1y
HALE PAI KII!
AIA KO'U HALE PAI KII MA
MONIKAHAAE,
Mawaena o ka HALEKUAI BIPI a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumukuai o na KII. H.L. KEIKI (CHASE.)
267 -1y Mea Pai Kii.
HALE KUAI HOU!
UA WEHE AE NEI NA MEA NONA na inoa malalo nei he HALEKUAI HOU ma Monikahaae, mawaena o ka Hale Kuai Bipi a me ka Hale Kauka o Dr. Kenedy ma ke Alanui Papu. O kekahi o maua, oia hoi o SCHUTTE, ua maa no na kanaka iaia, ma ka Halekuai o Painapa. Eia hoi maloko o keia Hale na ano LOLE he nui wale, e lawa ai ka makemake o na kane a me na wahine, oiai he mau lele kane a he mau lole wahine maloko o keia hale. A e kuai aku ana no maua me na makamaka Hawaii a pau i na mea i makemakeia. GRUNWALD & SCHUTTE.
271-tf
Kelema ma (Delemar & Co!)
NA HAOLE PENA HALE, KAKAU inoa a me na hua hoonani e ae. Ke kau leo aku nei maua i ka lehulehu me ka hoike ana, ua lilo ka Hale Pena o KILILANA ia maua. A o na kauoha a pau e hooiliia mai ana ia maua, e hooko koke ia no me ka hikiwawe.
271-1m
Olelo Hoolaha.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU. ua hoonoho aku au ia LONO (k) i mea nana e malama i kuu Aina ma Waiahole, Koolaupoko, Oahu - Oia ke kuleana o Naaweawe mamua. Ina e komohewa a hana ino malaila kekahi holoholona, na Lono e hoopai e like me ke Kanawai. A.F. JUDD (ALPAKI - Loio.)
271-3t
OLELO HOOLAHA
No ke kula Hou e kukuluia ana ma
KAWAIAHAO.
E HOOMAKAIA ANA HE KULA HAOLE ma Kawaiahao ke lawa pono na haumana. E ao ia ana ka olelo Enelani ma ka heluhelu a me ke kamakamailio ana a me na palapala a pau e makaukau ai na haumana. E hoomakaukauia na keikikane no ke komo ana i Lahainaluna, a i n kula Kiekie e ae no hoi e like me ka makemake o na makuau O ka poe i makemake e hookomo i na keiki i ke Kula, e ninau ia H.H. PAREKA, a i ole ia D. MALO ma Kawaiahao.
Honolulu, Feb. 14, 1867. 272 4
I KA LEHULEHU!
UA LOAA MAI I KA MEA NONA KA inoa malalo nei na lole ano hou o na aina e mai, ma na moku i ku hope mai nei, a e kuai make pono loa ia aku ana i ka poe e kipa mai ana a hoinainau me a'u ma ko'u HALEKUAI ma ua huina o Alanui Maunakea me Alanui Beritania. Eia ke ano o na mea hou i kupono no na mea a pau:
Na KAMAA BUTI a me na KAMAA MAOLI maikai no na wahine a me na kamalii.
Na Kalakoa mai Amerika a mai Farani mai,
Na keokeo laula i-a,
Na keokeo laula nunui, 54, 63, 72, 80 a 90 in.
Na hainaka lilina ume naau,
Na paku makika nahenahe,
Na pehea nani o na wahine,
Na upa kila maikai,
Na kaei ili o na Lede, na kaikamahine a me kamalii
Na kamaa ili laholio no na kane i hele wale a kii i ka wai ka hila.
Na kamaa Buti a me na kamaa maoli i humuhumu ia no Kane.
Na kamaa buti a me na kamaa maoli i kakia kuiia.
Na kasimea eleele o kane,
Na kasimea ahiahia maikai no na kane,
Na peahi ano nu hou no na kane,
Na puliki silika nani,
Na Puliki keokeo,
Na kuka eleele holopu,
Na Palule maikai a
DAVISA a me JONE.
Na KA-LA PALULE LILINA,
Na PALEMAI PALULE,
Na PALEMAI PALULE MALINO.
Na PALULE UWEWAHINE a Kalakoa,
Na LEI,
Na HAINAKA LILINA kupono no kane,
Na KAWELE AUAU,
Na MAMALU KILIKA,
Na KAMAA LOLE kamalii,
AILA mahu
PALULE alu makalii,
Na PAA LOLE Kasimea mai luna a lalo.
O na palule keokeo emi mai no ke kuike ke dala.
MIKINANE (M. McINERNY).
Honolulu, Ian. 31, 1867. 270-5t
E HAALELE ANA KA
Moku Ahi
"KILAUEA"
Ia Honolulu i kela Poakahi keia Poakahi.
Ma ka Hora 4 1/2 ponoi, (a hiki i I ka wa e hai hou ia'ku ai.) A e holo ana i
KONA, HAWAII,
A me na Awa ku moku malalo iho nei
LAHAINA,
KALEPOLEPO,
KAWAIHAE,
KAILUA,
KEALAKEKUA.
Ma ka hoi ana mai, e haalele ana ia
KEALAKEKUA & KAILUA, ma ka Poakolu.
KAWAIHAE, " " po Poaha.
KALEPOLEPO, ma kakahiaka Poalima.
LAHAINA, " ka po Poalima.
H. HACKFELD & Co.,
270-tf NA EGINI.