Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 6, 9 February 1867 — HE Palapala keia I kukani ma Aperila, 1866, no ka Aha Lunakahiko o na Mokupuni o Maui. [ARTICLE]

HE Palapala keia I kukani ma Aperila, 1866, no ka Aha Lunakahiko o na Mokupuni o Maui.

Na Rky. D, Baluina. Ua wnnnna ia anei ma ka Palapala Hemolele kn hiolo ana o ke Aupuni Pope i ka maknhiki 1S06 ? Kc neeiH'e aku nei kakou i ka Milenio, ka \va e hoopiha ia 'i na 'wnwn, e hoohnahaa ia 'i na puu, a e hana ia 'i ke nlanui no kn Haku—Nolniln, kupannha kahi mau haua a Iehova i keia wn. A hiki nku kakou i ka la 31 o kela Dek. e iko mnoli kakou i na hnna o ka makahiki 66—aole like loa pela ke Aknka o na wana* na—Aole nae ho ke noonoo kakou ia mau wanana i keia wn. I na he oinio. kokoke mai ka pau ana o ia aono pouli, he meo ia e ala ai ka pule a ka jH>e haipule ma na aina a pau—1 na he oiaio 0 ka niakahiki keia e pau ai ka mana o ka Pope, i na e hana kakou e like me Daniela, 1 ka wa e kokoke pau ke pio ana o na Iuda* io, no na makahiki 70; e pule me ka hooke ai, e noi i ke Akua i biki wawe ka pau oia aoao pouli, aoao hookiekie loa» aoao pepehi hoomainoino i ka poe haipule, aoao huna i ka Palapnla Hehiolele, a ua uhi inai ka pouli maluna o na Aupuni he nui. 1 ka imi ana i kn makahiki e pao ai ka eknlesia Pope—Elua tnea e noonoo ai.

1 Ehia makahiki e ola ai ia eka!es& 1 2. Heaha ka makahiki niua o ia eka!esīa? He luhi make hewa ko kakou huii aaa i na makahiki e o'a "i ka eka!esia Pope; no ka tnea, ua hu'i na kanaka oaaoao he lehulohu, a ua ae like iakou a fsu, 1260 makahiki, oia na makahiki mai ka hoomaka ana oia ekaleāīa a hiki i ka wa e piu ai. Penei e akaka ai keia helu ana—Ma Danieia 7:5.25-kapa lakou ika pepeiaohao uu» ku, o ka Pope, a e mau ana ia no ka manawa, a me na manawa, a me ka hapa manawa. Ma Hoikeana 12:14, hooholike ia ua Pope nei me ke Deragona nui,a e lanakila ana i ka makahiki, a me na makahiki, a me ka hapa makahiki-oia 3£ makahiki. Ala ka Pauku 6 oia Mokuna-kapaia ia maka« hiki 1260 na la, o ia ka heiu manawa oka wa kahiko-he 30 na ia i ka malama, he 12 maiama i ka makahiki hookahi. 0 keia wanana ma Danieia a me keia ma Hoikeana, hookahi no ia; a i na kapaia ka la, he makahiki e like me Ezek. 4:6-e maopopo 1260, o ia na makahiki mai ka hoouiaka ana o ka ekalesia Pope, a hiki i ka \%a e pau ai. Eia hoi kekahi, o ka holoholona ma Hoikeana 13:5, o ka Pope ia, a e hana ana o ia i na mala he 42-iloko o ia mau maia he42, e ioaa na ia 1260-Pela Hoikeana 11:2,3 hehiiu ka ekaleaia oiaio 42 malama; a hoike na hoike eiua i aahu ia i ke kapa inuino i na ia 1260. Pili keia mau hua he!u a pau i ka wa'e ianakila ai ka ekaiesta Pope ma ka honua, o ia hoi 1260 makahiki—Noiaiia, t na ike īa ka niakahiki mua o ka Pope, e hui pu me ia makahiki 1260 a ioaa ka makahiki e pau ai. Aka, he pohihihi iki ka maknhiki rnua. Eia ke kumuo ka pohihihi nna. Ua ulu iiiiii mai ka Pope, mai ka mea uuku a hiki i ka wa j hookiekie ai oia inaluna o na'lii maoii, a maiuna o lehova—Auhea ia ka makahiki o keia Ane Kristo nui? 1 ka W;i mamua, ua manao kekahi poe, o ka makahiki 533 o ka Haku, oia ka makahiki mua o ka Pope, no ka inea, ia makaniki kau ka i\loi o Koma i kanawai—E lilo ke Kahunapule o Koma i Bihopa Nui, nmluna o na ekaiesia a pau, aole nae i lilo io ia Kahunapule ia manawa i Pope; no ka mea, aoiei ae na Hihopa e e noho malalo ona. Eia hoi kekahi. Ina he oiaio, oka makuhi 533 ka makahiki mua o ka Pope, e liui mai i ka 1260 makahiki me ia. a loaa ka makahiki 1793, ka makahiki e pau ai ka Pope; oia hoi o ke 73 inakahiki keia o ka noho ana o ka ekalesia Pope—Aohe oiaio o keia.

! Ma na Keneturia elima, a Eono, Eha, Bihopa i hooikaika nui e ake no kela a me keia e lilo i Bihopa Nui maluna o na ekalesi a pau—Aole nae i hiki, o ka Bihopa o Alekanederia ma Aigupita, a me Anetioka, e mi koke aku laua; aka, ko Konesanepeli kiekie a ikaika o ia,a hiki i ka makahiki 606. Nolaila, ua akaka, aole i lilo ke Kahunapule o Roma i Pope io a hiki i ka ma- ! kahiki 606. la makahiki (606) pepehi o lhocas, i kona alii ia iVlauritio ka Moi o Turekea me Asia, 1 kau koke o lhocas i kanawai hoohaahaa i Ua ; Bihopa o Konesanepele, a hookiekie loa o ia | i kona punahele ia Bonepake 111, Bihopa ma i Koma i Bihopa nuimaluna o na ekalesia u p-au. Ma ia wa mai, kikoo aku na Bihopa 0 Roma, a hookiekie loa maluna o na ekalesia a pau, a hala kahi mau Keneturia, kapa o ia ia iuiho o ke panihakahaka o lesu. Nolaila, nui ka poe naauao o ka makahiki 606, ka makahiki mua o ka Pope. I na pela, e hoohui ia 1260 makahiki a loaa 1566 ka makahiki e pau ai ka Pope. Ua ae na kariaka iliaauao he nui loa ma na aina naauao mamuli o keia manao. Ua ao ia mai au i keia manao i ko'u wa opiopio, a lana loa kuu manao, o ka mnkahij ki 1866 e hooko ia 'i ia wanana. Ma Hoii keana 17:16. O na p«pciaohao he umi, lehiihu lakou nei i ka wahine hookamakama, | a e hao lakou la ia, a e hele wale o ia, a e | ai hoi lakou i kona io r a e puhi aku ia ia i ke !ahi,oiako'u manao i keia wa e noho nei. j O kekahi kumu ma Ainerika o ia o Keo. t Albert. Bames no Piledelepia, un kue o ia ! i keia manao no ka makahiki 606—1 kona ! mnnao, o ka makahiki 752 o ka Haku o ia | kn makahiki mua o ka Pope. I na pela, o makahiki 2012 ka makahiki e pau ai ke Aupuni Pope. Eia ke kumu o ka Mr. Ba--1 rnes mnnaoana pela. Ia makahiki 752, haI awi o Pepina ke alii nui o Farani ia Setepa- ! no 11, kn Bihopa o Roma ekolu aina, o ia o | Kaoena o Koma me na aina pili pu a me j Spo!eti a ma ia hana, lilo i;a Bihopa o Rof ma i 'lii mnoli. I Ua hui pu ke ano 'lii me ke nno kahuna- ' pule. O ka hoomaka ana nn ia o ko lakou ī hookiekie loa, wahi a Mr. Barnes, nolaila. ' o la ka makahiki mua o ka Pope. Aole kaI kou e kanalua i ka naouao o Rev. A. Barnes. e hiki nae ia kakou ke noonoo i knhi inau mea i keia wa. Penei. ' 1. I ua o ka ioaa ana o ia mau aina eko- ; lu ia Setepano 11, i na paha o in ka mea i I lilo ai ia B:hopa i Pope, aole anei e pa« ko- . na Pope ana ma ka hoohemo ana aku ia t mau aina ? Aka, eia ka oiaio, i ke kaua ' ani o Victor Emmanuela, ke 'lii o Italia i ! makahiki ISSS—S9 paha; pio ia mau aina ; ia ia koe o Koma wale no, a o na koa Farn- ! ni na 'lii maluna o ia kulunakauhale. 1 Nolaila, i na pololei o Mr.Barnes, o ka ehiku makahiki keia o ka pau ana o ka Pope. 2. Aole o'u manao, o ke ano 'lii inaoli ka ; hewa nui o ka Pope—lm like iki ia ano ine ko na Bihopa o ka eka!esia Enelani. Pao I loa lakou iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni, he mau 'lii maoli no lakou. Ma Amenka | ua koho pinepine īa na kahunapule no ka

Ahao'e'o ma W 3 s;De:ona, a n<j r;a Ahaolelo o na rno!īu o ka ama a ma k>hi mau tnok ;. ua koho ia m kahunapuie i niau Kiaaina. He kahanapuie kaulana ke Kiaama o Tenesi i ke.a wa. Aole r»ae i kapi ia keta ano lii o hkou be hewa nui.

3. Ao.e akaka-o keii eni'lii o ka Pope ke kumu o kona hookiekie loa, n>a ia hope niai. He n.iei n.au keia, he mtiu rnea nui koikoi, kaumaha. »veia lea. ka i oleio ia eo ka Pope raa ka Paiapiiia Hemoiele, kapaia 0 ia. Oka mea oieio i na tnea nui ku-e t ka mea Kiekie—Hookiekie ae ia ia ia iho maluna o na mea a pau i kapa ia he Akua, me he aku 1?, e noho ana ia iloko o ka luakini o ke Akua, e hoike ana ja ia iho, o ia ke Akua—E hookaumaha ana a « kaua ana 1 ka poe haipule, e hoomainoino ana i ke [ Akua, a me kona poe-a me kona luakini. ■ O kona hiki ana mai, mauiuli no ia o ka | Satana hana ana ia, me ka mana a me na ; hoaiiona kupanaha hoopunipuni. E waha-1 hee ana me ka hookamani, e popa ana i ka mnre f ame kekahi mau mea ai. E nana i j keia mau oleio a pau a me na oielo ehe nui [ loa ma Danieiu 7:25. 2 Tesal. 4:9, 1 Timo-'; to 4:2.3, a me Hoik. 13:6,7. j Ua ku-e keia mau manao i na olelo a Mr. | Barnes nolaiia, oole pono kakou e ae aku i! kana makahiki 752; aka, e hoi hou kakoa i j ka makahiki 606, o ka hoomaka ana oka • Pope, a o ka 1566 ka inakahiki hope o ia. | Aupuni. A e kaii ahonui kakou a hiki aku i ka ia [ 1 o lanuari M. H. 1567. E ioaa auanei ka i moolelo o keia makahiki a pau. Ina aole e ! hiki ma: kekahi poino nui i ka Pope a me j kona mau koo o paa 'i um Europa: aiaila, e ! e ae aku kakou, ua hewa keia heiu ana. | Keknhi inau Hnna Pili i I£a aoao Pope | i Kakauia Inntiari 1, 1807. j Ua hala ka makahiki 1566, me kana mau ! hana a pau —Ua nui na hana hou ma na f Aupuni o Europa-na hana e pihoihoi ai ia j mau aina, na hana epuiwani ka Pope. j He hana iki i ko kakou manao, ua hahau ke ! Akua ia Ekales'ta, he hahau e hioio ioa'i ; j aoie nae e hiki ia kakou i keia wa, ke kakau* | pono ia i na hana o ka makahiki 1566 ma Europa, no ka mea, «ole i pau ia mau mea i ka palapaia ia mai.

He hapa ko kokou lohe i na hana o na malama hope ekolu o l?ela makahiki, oia o Oct. Nov. a me Dec.—Eia hoi kekahi, o kahi mau hana, e hoohua nmi no ina hua he nui, aohe nae i ikeia na hua n pau ī keia wa. Aka, ua ike ia, aua iohe ia keknhi mau mea e laim ni ko kakou manao, i ka hioio koke arm o ke Aupuni o ka Pope. E hiki ke hai pokole ia ia mau mea —Penei. 1. Mai ka Pope mua mai, o Koma a me Itaiia a pau, ke poo o kona Aupuni. Oka Popo poo kiekie loa nmiuna o na Ekalesia a me na'iii o ia aina—l keia mau makahiki ehiku, ua iaha iki ka 13aibaia ma Italia. me ka ae o Ke'lii Nui—Naauao na nina e, naaupo na miiiona o Itaiia. Nolaila, i kei<\ mau maknhiki, ua ulu nmi iwaena o Itaiia ka manao kue i ka Pope. Huna Ke'iii Nui oV. Emanueia i kona wahawahu ; nka, o kona alihikaua o Garibaidi, a hai maopopo aku oia imua o kanaka a pau—O ka Pope ka enemi nui o llaiia—Knua lakou i na aina o ka Pope, oia la\ hapakolu o itali;i a pau ; a lilo ia mau aina a pau maialo o ka Moi o V. Emanueia, koe nae i ka Pope ke kuianakauhale o Koma, puni o Koma ina koa he 10,000, o Farani, a hiki ole ia V. Emnnuela ke kaua ia iakou, o huhu o Farani ia ia. Oia ko mea i malu ai ka Pope i keia nmu makahiki.

I ka makahiki 1565, ua ae Ke'lii o lrarani e hoihoi i kona mau koa a pau i Farani, iloko o ka makahiki 1866.—Ua hoihoi ia kekahi hapa i kela Sept. a ua lohe kakou i ka la 4 o keia Dei'.k, e hoi ana ke koena. I na i pau na koa kiai, e aha ana ka Pope ? Ua man.io ia e pili oia a paa loaa i ke kuianhkauhnle o Komn, a e hoolaulea aku i ka Moi ana i hoino'i, oia o V. Einanuela. Eia ka manao paa loa o ko llulia, j na e noho ana ka Pope ina Koma, e noho oia malalo o Ke'lii, a me na kanawai o ke Au"puni, e like me na kanaka a pau—lna pela, o ka pau no ia o kona noho Pope ana. 2. Eia kekahi, ua hooikaika loa ke Aupuni o Italia e hoopau i ka naaupo oka aina-be 26,000,000 kannka ma haliaa pau, elima makahiki mamua aku nei, he 17,000,000, oia poe kai ike ule i ka heluhelu i ka palapala. No na kula i kukulu ia i keia wu he 13.000,000 wal<* no kai ike ole, oia ka hapalua o na kanaka o ke Aupuni. Ua pau ke kapu o ka Baibala a me ka haiolelo ma na wahi a pau o haiia—O ka naaupo ka ai aka Pope. lna pau ia, aole e ola kona Aupuni. 3. Eia kekahi—lloko o ka 1866, ua kue ka Ahaolelo o ke Aupuni o Italia i ke kanawai e hoopau ana i na hale Moneka, a me na hale A«na, o Itaiia a pau, a ī Dek. i ha(a aku nei ka maiama e pau loaa aku ai, lehulehu loa keia mau hale, aole o kana mai 0 ka waiwai i hoahu ia malaila—Eia ke kanawai o ke Aupuni, ekoluhapaha oia wai\vai a pau e lilo i ke Aupuni, a hookahihapaha e lilo i ke kokua ina kuia a me na Kahunapuie ilihune. i mai kekahi palapnla, mai kela aina mai Ao)e kekahi hahau kaumaha e like me keia 1 haule maluna o ke Aupuni Pope mai kinohi mai.

4.' Eia kekahi kanawai o ke Aopuni i kau ai i ka makahiki 1566—Ua ae ia na j Kahunapule Pope e mare i ka \rahine. a ke mare pinepine nei lakou i Ueia \va. Aole kakou e honhewahewa i ke ano o keia mau , kanawai a pau. Ua hehi ke Aupuni o Italia i ka Pope malalo o ko lakou wawae, oa lilo oia i mea o!e. A kahi no i ka mnkahi-' ki 1866 ke emi ana o ka Pope ilalo loa. Ua manao oSlr. A. Bames no Piiadelepia—o na Aupuni liilii iloko o ltaha na pepeiaohi>o he umi—ina pela, ke hooko nei paha lakou ia olelo—Hoik. 17: 16, e hao lakou i ka Pope. o ai i kooa īo, a e puhi akn īa ia i kc ahi. Aka, ua noi ka poe'

maunv i m.inao oni A'-puni hr» umi o Ea* rop-i. , v.a rs.i np-o.ni o U Aupuni kahīko o Koir».i) o n he unii : » ui ne e h.wvi i ko : akoa Aupuni i ka holoho oni e me Ho»K. 17 : 17. s bi* ii i ki wa e ī;oo*o:a': na o'eio # ke Akua. !Vc!ai)j. « rvina k.ikou i ke ano a me iia hat;a a kfi.t in m Aupunī. O Iminnia aia no mab!o o kn Popo a hiki i ka n*akab?ki 1534—Nui loa na kaaawa i puhi ia t ke ahi a hooiuainoino ia. a hahno ia tioko o ka hale paahao, nn ::i aina ao »a niilama ole i 03 kaaa'»rji o ka Popo—Oaa o Faram i ke k«ko o r»a haip.il? i kahi \n, a hoomalu ioa ia Aupuni ika p»>e Pope nia na aiki a :au a hik: i *.em \va e iuho nei.

Liio rrt.(ti o Sep,\nia i ka Pope a hiki i keia \va. Puienu u ka poe haipuīe m* »a aina ma ka h:io mnnamana. Pio nae ka ieo o Sepania iwuena ona bhui kanaka, pau kona mana—Na Kahvina i hoohuli i k*» Helev:tia, mai ka Pope mai—Na Luten i hoohuii i ko Perus:a a me ka hapaiua o ko Geremania, aiikeaiike na hauiuana Pope a me aa hauinana hooie-pt>(>e īloko o Gereuia- ; nia. a hiki i keia wa e noho nei. O Auseturia ke aupuni kokua nui ioa i ka Pope, i na huiauna a pau—He oupuni, nui loa ia he 35,000.000. kaonku. O Geremaoia me kona mau kanaka he 30,000,- ' 000, ai.i no rnaiab o Auseturia ; peia no o ; V r enetia kekahi apana o luiia me na kana-• ka 3.000,000, nolaiia. nui ko Xuseturia n:a-1 na e hoomalu'i ika Pope, a wela ioa kona ? huhu ī na hooie-pope i na manawa a pau. . Eia kekahi mau mea i hnna ia iwaena o j keia mau Aupuni. i ka niakahiki 1566, ma | Apenia paha ua hoohiki pu Ke'lii o Perusia ; me Ke'iii o lialia o V. Emanuela, e kaua ' iike iaua ia Auseturia, a ioaa ko laua make-! inake. Makemake o Ualia e hui hou o Ve- i netta me ke Aupuni o Itaiia, a e pau kona : piii ana me Auseturia. ! Makemake o Perusia ina apana aina \ eiua i kaiii ia inai ioko mai o Denemaka. ] Eia kekahi, paa ka manao o Perusia e hui \ o Terenmnia malalo o Perusia ; aoie e noho { hou mamuii o Auseturia- Noiaiia hooma- j kaokau ia inau Aupuni ekoiu e kaua. Ma- j ioko o iuiai ke kaua aim, a 30 h ka ioihi j oin kauaana. j Hoio mai ka puaii koa o Auseturia 1.000,-1 000. iakou, a halawai me ka puaii o Peru-1 sia 600.000, inanao na kanaka a pau e la- j nakila koke o Auseturia no ko iakou lehu-! lehu ; Aoie pela ko ke Akua nuinao. Au-| hee ioa ko Auseturia, nui na mea make, nui • na pio, neenee aku ko Perusia a kokoke i ke | kulanakauhaie alii—Weiiweii na'iii o Ause-1 turia—Nonoi koke mai e hoopau i ke kaua,i a e huawi ia Italia a me Perusia i na mea a pau a lakou i no: ai. Akahi no ke aupuni nui he i iiio koke i na ia he 30. i aupuni uuku, iole, nmna oie, me he mea ia ua hahau ia e ke Akua—Hana lakou i oleio kuikahi. Ma ia kuikahi, hui na apana he 36 o Gere:nania j malalo o ke aiii o Perusia malalo o ke Au- j puni hooie-pope ; a e hookahi ana me Perusia um ia hope niai. '

Eia hoi kekahi, haawi koke ia o Venetia me kona mau miliona ia V r . Eumnueia ke Alii o ltalih, a kuknla koke o V. Emanula i ka non ana o ka Baibaia ma ia aina a pau. O ka hua nui o keia knu.i—Ui lilo o Auseturia ke kia nui o ka hale o ka Pope i keia \va, i kia popopo, a hiki oie ke kokua hou ia aoao hoopunipuni loa. No ke kokoke mai o ka manawa e hoi ai na koa i kiai ia Koma, pihoihoi ioa o Pio Nona ka Pope, nana oia i na'iii a pau o Europa kaua mau keiki wahi ana, aohe mea i kokua mni—Ku mainao aku lakou, e iike ine HoiK. 1S: 10. no ka maknu i kona pilikin—Ma Sept. kauoha ka Pope i na Ekaiesia Pope a pau e puie nui ia Marie, Petero, Pauio, ame kahi nmu haipule e ae no na.

Ma ka maiama Oct., oielo mai kona kahuna nui ia i;», mai iuna waie mai no e loaa nmi ni ke kokua. Nolniin, heokanwaie ka Pope, īeiwa umu la e puie mau ni na Ekaiesia n pau o Koma ia Mikaela, ka iuna Aneia, e iho mni a e ouai i kona mau enemi o pau, i hilahila lakou.

1 ka la 11 o Dek. i haia aku nei, pau ioa na koa Fnrani i ka haaieie ia Roma, a un hoi aku i ko lakou nina—lna e noho o Pio Nona ma Komn, nole he Pope. E hiki anei ia ia ke haaieie ia Itaiia, a noho Pope ma ka aina e ?