Ka Nupepa Kuokoa, Volume VI, Number 4, 26 January 1867 — He makana. [ARTICLE]

He makana.

EKk Kvcsoa ī.; ALrn\ oe:—O kahi huac!efo e kau ae !a maiuna. oiu e hookomo iho ma kahi Waawale o koa p'AeWe. He wahi WeiWi haniu hou ke ano i» ka Ekak'ia o K-o'.i'i, Maui Hik-na ; aohe he-'o o na hsna kol ua no ko ke Akua aupuni. »r» hoi ka mahinahou a me ke o!a kumu. to« W*i !oa Wa Ic«ia enai o'keia mao kokaa. aka. o ke kokua luakini nae ka mea holo ma Weia Eka !e*ia. Ak.i hoi. i ke homo ana i keia makahiki hou, ua loaa mai kahi makaua uuku. oia hoi §6 00, ma We kohoana o Kaulia, kekahi Lunakahiko mi ka makahiki hoa ka manaw?len. a e lilo ia ininawalea i ko na aina e. I ka lu!u ana. aohe nui o ka poe lulu mni no Wa manawalea. Ua lohe nui na hoahanau i Wa pilikia o Wo ke AWua poe e noho mai la i ko na aina e, a heaha la ;a i ka manao. He apana lako keia ika inna aku, no ka mea, ke lawe nui ia nei ka ni i Makawao e Wuni ai i ke da!a, a ua lako ka noho'na kino, aka.o ko ke Akua Aupuni ka i piiikia. Peia maoli ika ike aku. S. Kamakahiki. Keanae, Maui, lao. 16, 1567.

P'.AKOLIKO, MANUA. KĒHEHINA, \ lanuari 9. 1567. ( "Aloha ke kaha o Palaau, Enua in nei e ka iaikioe, He ahaiiono nn ka Lawemalie Ke kaena la i ke kaha o Iloli, Holo koele a k.\ la i ke pili, Ua ena wnle i ka pua o ka akuli, Ke ike nku i ka lai a ka manu, j Me o'u hoaaloha i ke Uai o Kolo—e—ae— i E ae mai oe a he oono keia, He like nu me ka wna kon, Ke ku malie iho no i kealia, E kala ae i ka hnla o ke kaeleloli, Ke kao ae ia ke kaao, Ke hoolauna ne la E ike i ka aekai o Hilia—e—ae— E ae mai oe i kuu makeinake, Alaila hopuhopu kaua i ke aloha, He nloha oiaio maloko o ke kanaka, E ae mni ka pono—e ae— He aloha—e." I ko'u nnna ana'e i na hua kanaenae, e ka hoahoa ana no oukou e na makainaka, a mo n»i hoaaloha kaikuaana, a mau hoahanau kaikaina, a me o'u kaikuahine, 44 hanini ka waimaka o ka opua, aia a hiki mai ka unu lau o lalo, o ke aha ka ka maluakele e lawe nei i ka wai, o kana uknna no ia e inalama ai oke aloha, oke kaukai a hea ia mai ka pono, alaila neie oe i ka haawi waiwai ole.'' Ua hooinanawanui au i leo'u hoakea ana i ka moooleio Hawaii —kn īnooleio kapu a na kupuna kahiko o kakou i huna maka welawela loa ai; a nolaila, ua nanupo loa ka nui o na kanaka a me na 'lii i ke kuauhau kupuna. Aka, he au hou keia wa, aua hiki ke honkea ia na mea huna o ke au kahiko, o ka wa naaupo o na kupuna o kakou, Eia ka hewa nui lon, o ka pau loa o ka poe akamai loa o Hawaii nei i ka wa kahiko; a ke niinamina neiuu i ko'u poe kupuna. Ina i loaa ia'u ka naauao ī ko lakou wa e ola ana, ina ua pololei maikai ka mooolelo Hawaii. Aka, ke hoomanawanui nei au, mai loko inai o'u, ma ka paa naau ma na hana iloko 0 kuu wa kamaalii. Ua inaikai ka hoonohonoho nna oWa moooleio. Eia ka hewa, o ke kakau ana paha—ua haule kekahi, ua koino hewa keknhi. Pela na huahelu o na 'makahiki—a no ka poe kukulu kepau kekahi; a nolaila, ua loaa kekahi mau hewa o k i mooolelo. Aka, oka nui oka mooolelo, ua pololei, a ua maikai no. O ko'u hoa kuka olelo kekahi hemahema. Aole hoi i ka'u ipu kuaha ; i ka ia la hoi ; a 1 ole hoi, hoohoihoi mai hoi kekahi, aloila, hooponopo aku. Oka launa ole inai hoi kekahi o kuu poe hoahanau, a niha loa. I iho la au ia'u iho :

4 - Ka pouii ke alohn Kannhoa, Aole cu i ka haua e ke anu, (Ja oni wale a ke oho o ke kupukupu, I na hoa liko pua kaunoa i ka la, I ka ia loiele ia e ka makani—Ae—ho—i—e." Eia keknhi mea kupanaha loa o ko'u ike ana. ma na kilohana o ko kakou pae moku nei, nie he io ia e JeJe kauaheahe ana i ka welelau o ka makani —nie he kaupu la ka lelele hoolnhalaha i ka imo o ka lani. Owai ia ? (O ka inoa o kahi kanaka kakaumooo* (elo.) He oiaio no la ; ke hihia nei na pololu, a me na polukuluku a ke kupilikii o ka mai maluna o kona wahi apana potera a kona wahi kino, a ua nawaliwali na wahi lala nana e lawelawe kn hana o ke kilohana Kuokoa, i ahona i kahi wawae hema. Aka, ua olelo ae no nae oia, ua hiki iaia ke hoomanawanui i ka mooolelo o ka aina, a o kona on*> hanau ke Aupuni Hawaii. Ua minamina oia i ka hoopokole i ke au o Kame* hameha 1., e like me ka makemake o na kapena o ke Kuokoa. O kona makemake, o ka inooolelo pakahi o na moku mai Hawaii a Kauai. Oka uuku o kahi o kekahi, aole paha e hiki i Hakalaaai—i Keoiewa paha e pae ai. ika maUima o Maniki e ike ai kakou i ka mooolelo o Ka.nehameha 1., i ke kumu o ka lilo nna o ke aupuni iaia o Hawaii. He nui paha ka poe e olelo ana, oka inake ona o Kiwalao i Mokwohai, oia ke kumu ililoai keaupuni ia Kamehameha—a he nui kn poe i alakai hewaia e lohe puahiohio. Ao ka olelo a kekahi poe, he lawe wale o Kaiuehameha i ke aupuni—he kipi i ke aupuni. AWa, e ike no oukou ike kumu o ka iiio ana o ko aupuni—oia ke kukolu ana oke aupuni Hawaii e ano hou. R ike ana oukou, a maopopo ia oukou, he kumu ka! 14 Kaune tnai eia ka poli, Oi koena ke koen« aloha, Hoomen'na ke aloha. Hiki mai ana he mea hou wale, E—i—a —aa ka manawa roe be ahi U», Ale he mea'na i kunia wela loko,

O li:x h"»rv>a -V V"» i«n * V->. h'll^eU, P-.V» k-'M K 5 e uhi ki t:> /i ;wi »r,o. E"'ter"t r.ui • 0 a Wn uWi'iWi— L»pi apa—ke aki i ke a'oha." E piiH!* ana i k<*u ona pme ae k» ino*» Ic'ooKafena kuke. i kapaia e ko H;t«~ai» nei o Lono. oia kek?.ai akun o pre kahiko. Aole no i like me kn moooieio Hawnii ?nua — ui oWoei no kefs. me ka h*vtWaWai:i o ke adq. E Sawe e ka poe puni moeokio o ka aia-i hannu ; akahi no o huai ke keiki o ke ehuk\ii. Ct kii in na ipu ku.ihi a Kakae, ke weheia ues Olopio tne Mar.ena. O K'iwalawa'a o ka »pu weno a Kikuihewa. «a wehe ii ke poj. Ona ka laau a Mnnoia. oa kuikiii papaia. O na palui kapu a Laa, o Opuku «??e Hawea, ua knekeii. '• E al.i mai oe e moe ioa nei.aia ka ia i o uii. Ouliuli ka i pnii e uli. ka ua lelehuna. e Hopae. e ku» e kle ka wahine, i kai o Makuukeeu. kahi akua. hoopunini k^hī aV.ua." E'a ka wa e lawe 1 ka ahailono o ke kiiohana peokeln Kuokna. E na keiki o ka ua kukalahale, noho ua kiowao o Lunkaha—no oukou ka olelo ta : 4 - Ho.i ke ahi. koala ke ol i, o na hale wale no ka i Honoiulu ; o ka ai no ka i Nuuanu, o ka ia no ka ihila." E kūi, e holo. e ho» ka tii o Munoa,ua halii ka ua liiilehua i na kahawni, ke opu mai la kn ua kuahtne i ka 011:". o ka ohia—he lua lailua Kahoiwai na Kana ; o«hcokni». Hoowuha ka.-naiii o Palolo, ua puiuelo i ka ua puanaiea, he mau wahine noho i ka la o Kuia'mmhi me Huawa. He kane noho ika unmk:—nana ike kaeiekei. Eia ke keiki o ke ehukai. ke hoala aku nei ika niooolelo oka wa k ihiko. E na k«iki holohnlo kahakai o Kealia. uhai ulih o Puukea, huh ae ke aio iuka me ho kanaka la ka puakala—he ula ke pili o Kauelaau, knu aoa liuna o Hekili—he honnu ii ilo o Koula. Eia ke kilohana Kuo\oa In—ua piha oia, up. iuhe na pepeiao, ua 010 ka ai, ua peupeu ka nuku. ua uwai kahela na uha, ine he nioa holoholo la ia e luli nei. la uina ni leie hauli e ka manawa, Lele pioe loke» i ke aio'ia. Aloha mai nei heU* a hiikn.i, Hoi Innnau ka mnka i Hnnnkewa, 1 ka wawa o kn pihe inoluloloa, Hokuku kuu manao iluna ilalo, Pihoihoi kuu n-anao ia oe, Hapuku waie nna au o ko aloha—e— ; Aiohn—aloha—e." S. M. KamakaU.