Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 50, 15 December 1866 — Page 4

Page PDF (1.51 MB)

This text was transcribed by:  Laura Kamalani-paikai
This work is dedicated to:  To my kupunawahine kualua Kaapuni (Poohina) Poepoe

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

 

Ia Home Mau.

(LEO. HOMEWARD BOUND.)

Ua kakau hou ia.

 

1. Eia na hoa, ke holo ae nei

Ia home mau, home mau;

Ma ka moana huhu e kaa e

Ia home mau, home mau

Pii mai na ale, a ooloku @

Luli ka moku i o a i o

Paa i ka Luna, ke holo ae @

Ia home mau, home mau.

 

2. Kau na ao ino, e holo no nae

Ia home mau, home mau;

Aia mao la, ke weheia’e

Ia home mau, home mau;

E ka Pailaka, e kiai maikai,

Hooholo pono, a hoomalu mai,

Nou ka makani e holo ae ai

Ia home mau home mau.

 

3. Pau koonei home, e oni paa nae

Ia home mau, home mau;

Hui na luhi, a holo pu ae

Ia home mau, home mau;

Pau no ilaila, ka uwe, ka makau,

Pau ka hoi na ino, na eha a pau;

Pii pu na hoa, a maha pu no,

Ia home mau, home mau.

 

4. Ei’ae ke awa, ke komo ae nei

Ia home mau, home mau;

Wiki e hele, a pae uka, e,

Ia home mau, home mau;

Mele ia Iesu, memela a mau,

Ua ola, ua malu, ua hala ka po;

Komo hooho, hooho mau no

Ia home mau, home mau.

 

HAWAII

 

[TRANSLATION.]

The Endless Home.

(TUNE, HOMEWARD BOUND.)

 

1. Lo! O companions, we onwardly glide

To th’ endless home, endless home;

O’er the wild ocean we roll with the tide

To th’ endless home, endless home;

High rise the billows, and dash on in swells,

Hither and hither our life vessel reels,

Steered by our Helmsman, she still bends her sails,

To th’ endless home, endless home.

 

2. Dark storms are lowering, yet onward we move,

To th’ endless home, endless home;

Yonder is peering, thro’ thick clouds above,

The endless home, endless home;

Guard us, O Pilot, O guard us with love,

Bear us on safely, give peace from above,

Send prosperous breezes, that on we may move

To th’ endless home, endless home.

 

3. Homes here are changing, but fixed that above,

The endless home, endless home;

Join us, ye weary, together we’ll move

To th’ endless home, endless home;

There will be banished all sighing and fears,

Banished all evils, all griefs, pains and tears;

Come then with us and with us rest from cares,

In th’ endless home, endless home.

 

4. Lo! here’s the harbor, we’re passing straight o’er

To th’ endless home, endless home;

Hast’ning we’ll anchor, and bound to the shore

Of th’ endless home, endless home;

Singing to Jesus, we’ll sing and sing long,

Rescued, and tranquil, our night is all gone;

Enter then shouting, and shout ever on

In th’ endless home, endless home.

 

HAWAII.

 

Ke holo nei oe i hea?

 

            Ua ninauia kekahi Kapena moku “e holo ana oe i hea?” Pane huhu mai la oia, ‘ke holo pololei nei au i ke ahi pio ole.’ He oiaio paha ia, no ka mea he kanaka hewa loa no o a, a ua ku paha kona moku ma ke awa o ia wahi, a ua pae oia i uka. Auwe! aole ka he awa o ia wahi, aohe uka; he luaahi aa mau loa ia. Aka mai nana aku i ua Kapena hewa loa nei, ua hala iho la ia. E nana i ka ninau ‘ke holo nei oe i hea?’ He nui ka poe e holo ana, he nui ke ano o ka holo ana, he nui na wahi e holo nei, ua pau loa na kanaka, kamalii, i ka hookomoia iloko o ka poe holo. Ke holo nei ka! ka poe oopa, lolo, elemakule loa me na keiki ai waiu? Ae, aohe mea i koe.

 

            Ke ano hoi o ka holo ana, ma ka wawae no, a ma ka lio, a ma ke kaa maoli, a ma ke kaa ahi, ma ka waa, ma ke kau-o, ka moku maoli, ka moku okohola, ka moku kalepa, moku mahu, moku manuwa, moku lewa, moku make, moku ola. A o ka poe lolo, me kamalii ai-waiu, maluna o ke aha? A maloko o ke aha ko lakou holo ana? Na ka poe naauao e noonoo.

 

            A, ke holo nei kakou i hea? He nui na wahi e holo nei, i ke kolohe, i ka paani, i ka lealea ino, i ka hewa, i ka pono, ka hana, ke kula, ka halawai, i ka hookolokolo, i ka halepaahao, i ke okohola, i ke kalepa, ka powa, ke kaua, i kela aina keia aina e makaikai ai, e ike i na makamaka, e lawe i ke ola, e lawe i ka make, i ka baibala, i ka pauda, me ona mau pu, me na pahu rama. A ke holo nei kakou i heia? I ka make o ke kino, i ka la hookolokolo nui, a o kekahi i ka make o ka uhane iloko o ka lua-ahi, a o kekahi, i ke ola o ka uhane iloko o ka lani.

 

            A, o oe e ke keiki, ka makua, ke kane, ka wahine, ka opiopio, ka ui; ka ikaika, ka palupalu, ka elemakule, ka luawahine, ka haole, ke kanaka maoli, ke kumu, ka haumana, ke kahunapule, ka hoahanau, ka mea naauao, ka mea naaupo, ka mea waiwai, ka mea ilihune, ke kamaaina, ka malihini, ka mea akamai i ka himeni, a maa i ka pule, ka haku, ke kauwa, ke alii, ka makaainana, ke holo nei oe iloko o ka moku aha? E nana i kou moku; he moku puka he moku paa ole, he moku ua piha i ka aila honua me ka paula, me ka poe powa, he moku lawe ia oe i ka moana anu, a paapu i ka hau, i na pukoa e ili ai a nahaha, a poholo oe iloko o ke anu paha, o ka wela paha. Oia anei kou moku e holo nei? E wiki oe i ka lele iwaho, mai kali ilaila o wela ka aila, ka pauda, a pau ka moku me oe pu, aiole ia e ala mai na powa a pepehi ia oe i ka hora au i manao ole ai. E wiki i ka haalele ia moku, a ee aku ma ka moku paa, ka moku lawe ia oe i ke awa o ke ola, kahi e pae aku oe i uka, i ke kahakai o ka lani. O Iesu hoi ia moku, ilaila ka poe pono io. E komo pu kakou a pau a holo pu aku i ke ola mau loa.

 

HAWAII.

 

Alakai Hewa!!

 

            I ko’u hele ana ma na pali­­­­­­­—Koolau, hiki aku la au ma Waialee i ka hale o Kuheleloa, ike aku la au he poe kamaaina, a he poe malihini, e wawahi ana, e hili ana, e hikiikii ana i ka Awa. Pane aku la au ia lakou. “Aloha oukou,” aloha mai la lakou a pau. Pane hou aku la au. Nui no na mea e make ai o Hawaii nei; o ke ola hoi ka mea e imi ia nei, hookuu wale ia mai nei na anela luku i ka lahui. Ninau aku la au, nawai keia awa? pane mai lakou, na Naawalu, a e lawe ana ihea? i Heeia, ua lilo ia lakou nei. He palapala kuai awa no ko ia nei? ae mai la lakou, “ae,” owai kona inoa, o Kamaaue, ninau aku la ia ia, he hoahanau no nae paha oe? pane mai la ia “ae” no ka aoao hea? no ka aoao Katorita. He oluolu no nae paha ka oukou mau kumu i keia hana? ae, wahi ana, aole no he hoahewa mai ia makou ke ai malie i keia ai; olelo mai lakou aole e haumia ke kanaka ke ai i keia ai. Hoomaopopo hou aku la wau, aole io no o lakou hoahewa i keia hana? pane mai la oia me ka wiwo ole, “aole.” Alaila i aku la au, ina he oiaio kau e olelo no ke Akua ko lakou hoomana, no ka mea, ke olelo mai nei ke Akua, “aia mawaho ka poe ona,” aole lakou e komo i loko o ke Aupuni o ke Akua, na lakou la no ia ka papa i na kanaka, aole e heluhelu i ka Palapala Hemolele. Ka lula pololei, e pono ai ke ao ana, ka papa ana a me ka hoonaauao ana ma ka Haku, i hou aku la au, ke alakai hewa ia nei oukou ilalo i ka po. I mai la kela, he hoahanau no hoi au ma na aoao, a no ko’u ike ana i na pono hou ma kela aoao, huli au malaila. Ninau aku la au, heaha ia mau pono hou? Hai mai kela. O ka hele malihini a me ke kala ana o ka hala. Ahe, o ka hele malihini hea? O ka hele malihini ana o ka Iseraela. Ahe, aia mahea kahi i kauoha mai ai ia oukou e hele malihini ma Hawaii nei, kahi a oukou i hele kamaaina ai? Ninau aku la au, aole i lohe ma keia aoao i ka mea nana e kala ka hala? Ua lohe no au ma keia aoao, o Iesu ke kalahala, ahe, a haalele oe i ke kalahala io i haawiia mai e ke Akua, a hahai ma ke kala ana a ke kanaka? no ka mea, ke olelo mai nei ka oukou mau kumu, na lakou no e kala ka hala. Ke alakai hewa loa ia nei oukou iloko o ka pouli, a nolaila ua huhewa loa oe a lilo i ke kuai awa, i ka hana pepehi kanaka, me ka manao e loaa ka waiwai malaila. Eia ka Solomona, ‘O ka waiwai i loaa hewa mai aohe ia he mea e pomaikai ai’. A noho malie iho la ia me ke ano oluolu—

 

            Paipai hope au iaia e haalele i ka aoao Pope alakai hewa, a hele ole ma ka oiaio. E hoopau hoi i ke kuai awa, a e imi i hana e pomaikai ai oia a me hai.

 

            E na alakai maka po? E mihi koke a e hele i o Iesu la i kalaia ko oukou hala, a i ola oukou a me ka oukou poe i hoohei ai a paa i ka upena a ka make. Aloha no.

 

M. KEHUKAI.

 

Waialua Novemba 20 1866.

 

He mau ninau.

 

            Ninau 1. Aia kekahi laau e ku ana maluna o Lihau, o ka loa nae o ua laau nei 45 kapuai, a pa mai la kekahi makani kauaula hai iho la ua laau nei elua pauku, aka nae, o ka elua hapakolu o ka pauku loihi, alaila, loaa ko ka pauku pokole. Eia ka ninau. Heaha ka loa o ka pauku loihi? Heaha no hoi ka loa o ka pauku pokole?

 

            Ninau 2. A kokoke make kekahi kanaka ma Kona i Hawaii, o kuna kaikamahine aia i Honolulu kahi@oho ai. A o ke keiki kane aia ma Kauai @ kauoha iho la ia, penei, Ina e hoi mai kuu @mahine aole e hoi mai kuu keiki kane, alaila, o ka @ o kuu loaa, na kuu wahine, aka, ina i hoi mai kuu keiki kane, alaila, o ka @ o kuu loaa na kuu wahine. Eia nae, ua hoi like mai keia mau keiki elua. Pehea ka nui o ka loaa na kekahi a me kekahi ina $1,120 kana loaa?

 

            Ninau 3. O ka like ole o na puuhuahelu elua he 6 ia, ua oi aku ke suea o ka puu nui he 47 i mua o ka palua o ke suea o ka puu uuku. Heaha kahi a me kekahi?

 

            Ninau 4. Elua mau puuhuahelu, ko laua huina hooluulu 28, a o ko laua huina hoonui 152. He aha ia mau puu huahelu.

 

            Ninau 5. E imi ina puuhuahelu elua, o ko laua huina he 14 e like no ka pa 18 o ka puu nui me ka 4 o ke suea o ka puu uuku. Heaha ia mau puuhuahelu?

 

            No ka manao ana mai o keiki nei, e hoouna aku i keia mau ninau elima, ina hiena o ka moana Pakipika e noho mai nei, mai Hawaii a hiki aku i Kauai e hai mai i ka haina o keia mau nioiwela a me ka hana pu mai kekahi. Ke hooki nei au maanei. Me ke aloha.

 

NA W. K. PAULO.

 

Halehoolai, Hawaii, Nov. 30, 1866.

 

Kanu Niu

 

            E o’u mau hoa mahiai, e kanu nui kakou. I ka wa mamua, e noho ana na’lii kahiko o kakou, ua nani na kahakai a pau a kakou me na ulu niu.

 

            O kakou nae. Ka hanauna hou, ua manaka wale i ke kumu niu, a ua hina ilalo, a kokoke nalowale kela mau ulu laau nani, hanohano o Hawaii nei.

 

            I ko’u manao ua oi aku ka nani o keia laau a kakou, mamua o na laau malihini a na haole e hoolaha hou mai nei. Ua maikai nae kekahi oia mau laau haole, aka, o ka nani o na laau Hawaii, oia ka niu.

 

            Ke makemake nei keia kanaka Hawaii e ike hou iloko o ko’u wa elemakule, i na ulu niu a’u i ike ai i ko’u wa opiopio, a mahuahua ae no nae ka lehulehu o na kumu niu.

 

            Ia wa, no na’lii wale no ka aina a pau, a me na niu e ulu ana. Ia kakou e noho kuleana, kela me keia mea ma kona wahi iho, e hiki no ke kanu i na niu kokoke i ka hale, a ulu no na kumu, me na hua e lewa maikai ana, ke nana’ku.

 

            Auhea oukou, kuu mau hoa! He mea waiwai na hua niu, Ua lilo mau i elua a ekolu paha no ka hapawalu hookahi, ina o ka niu hualau kau e kanu ai, ua haneri a keu kona hoohua ana i ka makahiki hookahi. He umi $10.00 dala akeu aku no ke kumu hookahi i kela me keia makahiki.

 

            Ua pookela loa aku ia loaa i ko ka mahi ko. He waiwai hoi na mea a pau a ke kumu niu e hooulu ai. He waiwai ka lau niu i mea aho hale, he waiwai hoi ka pulu, he mau kaula paa loa.

 

            Ua mahalo au i na kapena moku e mahalo ana i na kaula niu, i loaa ia lakou ma na mokupuni e, a e huhu ana ia kakou, no ko kakou palaualelo i ke kanu ole i na niu, a me ka hana ole i na kaula niu paa e kuai ai.

 

            Oiaio no, pono kakou ke hilahila. Ua kanu no wau he umi, i ka wa i loaa mai ai kekahi kuleana ia’u, a ke hua mai nei a lehulehu, a no ko’u ike i ka make pono o keia mau kumu he umi, e kanu hou ana au a lehulehu i keia hooilo. Kakou pu ea? A hala na makahiki hou aku, ekolu, eha, a e lima paha, e ike hou auanei kakou i na lau niu ma kela ma keia kahakai o Hawaii nei, e kapalili ana iloko o ka makani.

 

NA’U NA LEHUA.

 

Ke Kanaka Pena Kii

 

            Ua ike paha kekahi o kakou i na kii i pena ia ma ka lole ua hana ia a maloeloe, he nani loa kekahi mau kii i hana ia pela. Aole he hana hiki wawe keia ka pena kii oiai ua lilo he mau malama i ka mea hookahi, a ina paha ua hapala kolohe ia ke kii e kekahi, minamina lua ole kakou no ka pau wale o ka manawa a me ka luhi o ka hana i mea ole.

 

            E nana i keia kanaka pena kii. He kii nui kana i hana’i ma ka lole (Canvass), a i mea e loaa aku ai kau wahi o luna, ua hana ia he alapii me ka papa-hele (Staging) e hiki aku ai a hana ma na wahi maluna loa. Me ka ikaika a me ka hoomanawanui kana hana a aneane paa. Alaila ku ae la a nana me ka mahalo i ka nani o ke kii, me ke kaena ana i ka maikai o kana hana.

 

            Ia manawa nee iki kela i hope a ku nana hou, a nee hou aku, a pela ka nee ana i hope a kokoke i ke kae o ka papa kahi ana e ku ai e pena. Iaia e ku ana pela me ka make mahope ona ke nee hou iho, ua ike kekahi kanaka a maka’u loa o haule kona hoa. Ina paha e kahea aku a huli koke ia, o ka haule wale no ia a make iho. Noonoo ae la keia hoa ona, heaha la ka mea e pakele ai, a holo koke aku la i mua o ua kanaka pena kii nei, lalau i ka palaki a hapalaaku la i ka pena ma ke kii a haukae loa. O ka holo mai no ia o ka mea nana ke kii me ka ukiuki loa no keia hana kupanaha, a ino maoli no, aka i ka ha’i ia ana ‘ku o ke kumu o keia hana oia hoi i mea e holo kela i mua a pakele ke ola, alaila hu mai la ke aloha ma kona naau. No ka mea he mea uuku wale no ke kii, a me ka luhi i ka hana hou ana, ke kau paona ia me ke ola o ua kanaka nei. E ole ka hoonaukiuki ana iaia a holo imua, ina ua haule.

 

            @ o Iesu me keia hoa lokomaikai; aole i makemake kela e make kekahi o kakou, nolaila ua holo mai ia iwaena o kakou a me ka make. Ua ike kela e paulele ana kakou maluna o na mea mae wale o keia ao, nolaila ua kaili aku o Iesu i na k@ a kakou i hana ai, a hoomana ai paha — he keiki paha — he hoa’loha — he waiwai paha; a ma ia kaili ana ua wehewehe mai keia i kahi nihinihi a kakou i ku ai ma kae o ka make. A ma ka lawe ana aku o ka mea a kakou i manao nui ai. ua huli paha kekahi o kakou a hopu aloha aku iaia, me ka haawi ana i ke ola a me ka make iloko o kona lima — ka lima o Iesu.

 

LEHUA.

 

Ka Uila Nui a me ka Hekili Nui!

 

            Ua lohe ia ma Waialua nei ma ka waha o ka poe Moremona e olelo ana, “aia a hiki mai ka uila nui, a me ka hekili nui, alaila, oia ka manawa e pau ai ka poe iloko o na hoomana e ae i ka make a koe wale no ka poe iloko o ka hoomana Moremona.” Ea weliweli ino! pehea la auanei kakou e pakele ai e komo koke paha kakou iloko o ka hoomana lanakila!

 

            Ea, e hoomaopopo kakou i ka oiaio ole o na wanana a lakou i hala. Ua wanana lakou, o “lanai” oia o Ziona Hou, kahi e noho mau loa ai ka poe Moremona a hiki mai ka luku a me ka make, oia wale no kahi e koe. Aole e liuliu a lilo i mea ole a hookumu Hou ma Laie, a ke houluulu hou nei, aka, ke lohe ia nei he Ohumu kekahi poe no ka hoopaiia o na holoholona a ua ike ma ka au elua lio e ku ana me na wahi kaula pokole loa ua hele a wiwi loa.

 

            Eia hoi elima paha makahiki mamua aku nei, hoopuka ia ae he Wanana ma Laie e ka poe Moremona, a e olelo ana, aia a hiki i ka malama o Okakoba oia makahiki alaila, e pili ana ka Lani me ka Honua, a e make ana na mea e ae a pau, a koe ka poe Moremona, me ke ala hou mai o ko lakou poe i make mua, a ola pu ­­— A mai ia wa mai a hiki i keia wa, aole i pili iki ka Lani me ka Honua — Aole i make na mea e ae — Aole ko iki, a pela no ma Amerika, mai ka hookumu ana mai o ia aoao, aole wahi wanana i ko — “Mau ka nele.” He hoike ia o ka hoomana Oiaio ole.

 

            Nolaila, e na haipule iloko o ka Ekalesia o Kristo, e hoomanao i ka Iesu i kauoha mai ai. “Ina e olelo mai kekahi kanaka. Eia ka Mesia maanei, aia hoi mao, mai manaoio oukou ia.”

 

M. KEHUKAI.

 

Waialua, Novemaba 30, 1866.

 

No Waimanalo i Koolaupoko

 

            NO KA PA O KA LUAKINI. — Ua hooikaika iho nei makou i ka pa o ko makou luakini a ua paa pono me ka maikai, aohe no he nui o na hoahanau nana i hooikaika iho nei, he uuku no; huiia mai nae na wahine mahuahua, hiki ai i ke 50 a oi ae.­­

 

            AHAAINA. — He wahi ahaaina luau ko makou ma ka paa ana o ka pa o ka luakini: i mea hooluolu i ka paa ana o ka luhi o makou a hoomaha iho la.

 

            LUAKINI HOU.—He wahi luakini hou eia ma Waimanalo nei he luakini pope ia, o ke kumu o ke ku ana o keia wahi luakini maanei, he wahi hoahanau no Kawaiahao wahi ana, olelo aku la au e kii i berita nona, aole kii, a hele mai oia e ai berena ma ka ahaaina aole nae na luna i haawi iaia, hoohalahala kela, a huli i ka pope a kukulu i luakini a oia ke kumu (o kona inoa o Punee.)

 

            NO KA WI.—He nui ka uwe o na kanaka ma Waimanalo nei no ka wi, aka, e kikihi nui ana no nae hoi i ka maauauwa i Honolulu i kela poaono keia poaono, kupanaha no keia. Oia iho la no kahi hunahuna la he mau ia kani a ka wai.

 

S. WAIWAIOLE.

 

He haole i kahaia

 

            I ka la 2 o keia malama oia hoi kela la Sabati i hala aku nei, ua kahaia kekahi haole o Marsh kona inoa e ke kauka Bafama (Dr Buffum) i mea e ike pono ia ai ke ano o ka mai i make ai.

 

            O ka mai i make ai keia haole he Deliruma Teremena (Delirium Tremens) oia ka mai i loaa mai i ke kanaka mamuli o ka inu ana i ka rama, a me na wai ona e ae, pela hoi i kekahi manawa e loaa no keia mai i ka poe puhi piuma, nau baka, puhi baka a me na mea like e ae oia ano i komohia e na mea hoomalule kino.

 

            I ka nana ana ia loko o keia haole ua ino ke ake mama, ke ake paa, ka puuwai, a me ka opu, ma ka upa akau o ka puuwai, ua nawaliwali na mea paahana ua oolea kekahi mau a-a; ma ke ake mama na nui loa ke ino eleele, hauliuliiki; ma ka mana hema o ke ake mama, he aneane e alua iniha paha ka nui o kahi maikai iki, a ma ka mana akau ua alua paha iniha a keu iki, a ma ia mau wahi ke api malie ana o ke ake mama iloko o kona mau la hope, me ka paupauaho. Ma ke ake paa ua haeleele kauwahi, a ma ka opu aku kahi i oi loa ke ino kikokiko haulaula, puupuu paakiki kauwahi, a paluhe wale. O ka aoao malalo o ka opu kahi ino i oi mamua o ka aoao maluna, o ke kumu o ia, no ke koana mau o ka rama ma ia wahi, no keia mai ke kumu o ka hoopailua, ono ole ka ai, poluea, a me ka olalau o ka manao, a me ka noonoo ana.

 

Kia Hoomanao Maikai

 

            O na hana nui kaulana a na Kamehameha e pomaikai ai na kanaka i ko lakou noho Aupuni ana, he kia homanao maikai mau loa ia i kukulu paa ia ma ka puuwai aloha o na kanaka, ia hanauna aku, ia hanauna aku.

 

KAMEHAMEHA I

 

            Ua kaulana ke Au ia Kamehameha I, no kona na’i ana i na moku a pau, mai Hawaii o Keawe a Kauai o Mano, a lilo i Aupuni hookahi.

 

            A no kona haawi ana mai i ke “Kanawai Mamalahoa.” “E hele ka elemakule a moe i ke ala. E hele ka luahine a moe i ke ala. E hele ka keiki a moe i ke ala” Aole mea nana e pepehi, e powa, a e hao: “Malu ke kula aohe lele Pueo.

 

            O ka hua olelo wanana, “E oni wale no oukou i ka pono a’u i imi ai, aole e pau.” E mau io ana paha ka malu o keia aupuni malalo o ka inoa Kamehameha, elike me ke kumu Kanawai a Kamehameha V.

 

KAMEHAMEHA II

 

            Ua kaulana ke Au ia Kamehameha II, no kona AINOA ana, a me kona haawi ana i ka AINOA no kona poe kanaka, mai Hawaii a Kauai. Oia ka hoomaka ana e wehe i ka pouli o ka hoomanakii, a e wehe mai ke “Alaula” o ka Euanelio.

 

KAMEHAMEHA III

 

            Ua kaulana ke Au ia Kamehameha III, no kona kauoha ana i kona poe kanaka e homana ia Iehova ke Akua oiaio, nolaila mai keia huaolelo ana. “O ke kanaka pono oia ko’u kanaka.”

 

            A no kona kauoha ana i kona poe kanaka, e ao i ka palapala, a nolaila mai keia hua olelo ana. “O ko’u Aupuni he Aupuni palapala.”

 

            A no kona haawi ana mai i ke Kumu Kanawai, iloko o laila, ekolu mea mana i ke Kau Kanawai. O ka Moi na ‘lii a me kona poe makaainanan. He mana loa ko lakou e kue kekahi i kekahi. O ka mea i holo like ia lakou ekolu oia ke Kanawai.

 

            A o kona haawi ana mai i ke kuleana aina ma ke ano Alodio i kona poe kanaka.

 

KAMEHAMEHA IV

 

            Ua kaulana ke Au ia Kamehameha IV, no kona kukulu ana i ka hale mai Moi Wahine, no ko poe mai o kona lahui.

 

            A no kona kauoha ana i hoomana kupono i kona makemake, a me kona ohana a me ka poe o kona lahui e makemake ana.

 

            A no kona hana ana i ka ohe wai nui e hoooma’u ai i ke kulanakauhale: Ka Mokuahi kope awa, ame Aina Hou.

 

KAMEHAMEHA V

 

            Ua kaulana ke Au ia Kamehameha V, na kona lawe ana i ke Kumu Kanawai a Kamehameha III, a haawi mai i ke Kumu Kanawai hou e like me kona makemake, a me kona poe Kuhina.

 

            A me kona kukulu ana i mau hale e pono ai kona lahui. Ka hale kula hoopololei, ka hale mai lebera, a me ka hale mai pupule.

 

            Ea, “aole no he Kanawai he Lolo nae no.”

 

            Hookahi wale no hale ano nui i koe e lawa’i ka pono o ka lahui, oia ka hale kahi e ao ia ai na keiki Hawaii i ka oihana lapaau, ma ke ano haole—no ka mea, ua nui loa ka make o keia lahui, no ka wahahee, a me ka hoopunipuni o na kahuna Hawaii hoomanamana a hoomanakii. A no ka lilo o ka lapaau i na kauka haole, ka poe i aloha io ole i keia lahui ua manao i ko lakou pono wale no.

 

M. KEHUKAI.

 

            MAKE EMOOLE.—Ma ka Poalima la 20 o Nov. make o Kaleo w. aohe akaka ka mai i make ai, elua wale no laua ma ka hale hookahi hookahi kane a hookahi wahine oia ka mea i make emoole, ia laua e moe ana i ka po moe no o Holualoa k. a kokoke i ka wanaao, hele ua Holualoa nei ma kapuahi i ke puhi paku, i ka hookokoke ana aku o ua o Holualoa ma kahi e moe ana o Kaaleo. Uu aku o Holualoa ia Kaleo, ‘eia ka paka’ aole ala mai i hooluliluli aku ua make loa, holo o Holualoa no ka makau oiai elua wale no laua ma ia hale hookahi. A ma ke ahiahi o ua la 20 la, hele o Holualoa mawaho o ka hale e ai ai no ka makau, ai no o Holualoa mawaho, ai mai no hoi kela maloko, m@ka mai no ka waha maloko, lohe aku la no ua o Holualoa makau akua. Ke ana nei au maanei.

 

NA KAILIHIA.

 

Makawao Maui, Nov. 20 1866.

 

[Aohe o makou manao he oiaio keia he wahi kaao moeuhane maoli wale iho no paha.]

 

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE

Ma Honolulu

 

J. T. GOWER.—Makawao, Maui

J. D. HAVEKOST.—Wailuku, Maui

C. H. WETMORE.—Hilo, Hawaii

J. W. SMITH.—Koloa, Kauai

 

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI

 

Laau hoopau Naio me na Koe

 

A DR. JAYNE

 

            HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA @ mai e ae kekahi, e i ke me ka lepo paa, @lulu, pahu, @ me na ma@.

            O ka laau no keia e pau ai ua mau mea @

            E @ kekahi. O ka la @ weia o ka houpo @ i ka @ ole i ka a@ i ka mai pehu, i ka @ ua @ wahine, a me na mea like.

            Penei @ inu ai i ka laau hoopau @

            Ina no kama@ e @ ki, i ka manawa @ h@ Mai ka maka@ hoo@ elua hapakolu o ka @ Ma @ eono, hookahi no pu@ ka pono, a ma@ aku a i ka @ kanaka makua, e l@ hookahi. I ka wa @ wai maoli. @ me na @ ma ke k@ awakea a me ke ahiahi. @ elima @ i ka la penei i @ kakahiaka, @ ka la, awakea, auwi@ ka la, ahiahi.

            E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

 

Laau hoopaa Ili a Dr. Jayne

JAYNE’S CARMINATIVE BALSAM

 

            He laau maikai a @ hoi kela no ka @, ka Na@u, @ Wela o ka Houp@, Haoa, Hoo@ i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki @ na mai l@he nui.

            Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

            Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina @ ona malama, a @ paha he umikumamalua paha @ hiki i ka iwakalua ka p@.

            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama @ hapalua p@na k@ ka pono. Mai ka makahiki @ hiki @, e inu no ia @ p@ ki @ Mai @ walu o ka makahiki, elua p@ ka pono, a no @ he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

            A @ e hoi me ka wai moli uuku, a like a like ka wai me ka laau, @a pela e i@ ae ai. Ekolu @ lima paha @ ana i ka la hookahi, e like me ka @ o ka pilikia.

            I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo k@ pono ole iloko o ka opu, e aho e @ Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wa@ aila p@ha, i h@ ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoo@.

            Ina e luai ka mea mai, mahope o @ a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua @ a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho @ no hoi ka @ ma ka opu.

            Aohe a makou mea e noi aku i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

Laau Kunu a Kauka Jayne

hoike aku ai i ke ola @ a mea a pau @ hoakakaia no kana mau @aau. Ua h@ a e hiki ana no ke hoola i ka mai.

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no hoi i @ nui wale @ a o na @ i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E a@ e o ka poe i mai ia.

 

HE KUHA KOKO ANEI KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI KOU KANIA-@?

HE KUNU UMI@ ANEI KOU me ka NA @?

 

            AOLE ANEI OU MAI KUNU?

            AOLE ANEI OU MAI NAENAE?

            AOLE ANEI OE EHA MA KA umauma?

            AOLE ANEI OU KUNU KALEA?

            AOLE ANEI OE HU MA KA iwiaoao

            A ina ua @ ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke @ LAAU KUNU, a Kauka Jayne.

 

NA MAI HOOPAILUA

Mai o ke Ake!

Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia

            (O k@ nawaliwali o ka puu @ iloko o ko kakou mau waihona ai.)

            He pono ke @ koke i ka laau a Hua@ a Kauka Jayne, he laau @ k@make i na laau hoo@a@a; a @ me ka oluolu no hoi, ina e hoi mai @ ua mau laau la. Aole no e @ pono ke ka@ ana oloko o kona @ a ua ulu nui ae @ kahi manawa ua make no, a @ pono a a e inu @ Huaale Na@a alaila, @ ia ana @ keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka

Huaale Ola a Dr. Jayne

            Me ka hiki ke hooia’ku i ka maikai, a @ ka @ ana i ka @ maopopo mai i ka oi o ke ola o ke @ mamua o na laa@ a me ka maikai no hoi o ka @ ana, a @ A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea@ oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e @ mea, na hanaia no a @ A ina e inu @ ka he@ o ka pau wa@ haawi@a liilii he maikai loa no ka @ ana a @ a me ka holoi pau i ke @o ka @pu.

DISIPEPESIA

            (Ola ka ma@ono ole o ka a@ a me ka h@ wali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka p@)

            O keia Huaale H@a a Kauka Jayne, he maikai loa no @ ihooikaika ana ia mau @ ua oi@ loa ka mai ana, alaila e hikiwawe he ola ke inu pu @

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko

a hoopau NAIO me na KOE

A Kauka JAYNE,

 

like me ka mea i kuhikuhiia mawahoo o ka wahi o ka mau

 

NO NA MAI MA @ AKE,

MAI LENA,

MAI MA KA OPU HANAWAI,

NA MAI WELA,

KA HAALULU,

KA MAI O KA ILI,

KOKO INO,

MAI NALULU

 

PAA O KA LEPO,

MAI KUNA,

MAI WAHINE,

ame ka MAI HOOPAILUA

 

            Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka ho@ pono ia mau mea. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoo@a ana i na @

 

PUHA

ALAALA,

KAOKAO,

PUUPUU,

PEHU,

KUNAKUNA

 

Hanene, Lolo,

na mai wahine a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana

 

LAAU HOOMAEMAE KOKO

214-1y