Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 45, 10 Nowemapa 1866 — Ka hana a ke Kahukula ma Kona Akau. [ARTICLE]

Ka hana a ke Kahukula ma Kona Akau.

() knim helo mun ana nmi i kela mnkahiki nku noi, un helo tnni no ma ke nno hooinio o kn hnna nnn, nka, ua hui pu no nne me kc uno hoopili-mea-ai i kona aoao iho, a oia no ko kuinu o ka noho kumuana o na wnhi kumu n'u i hai inua aku ai ia oukou. He inea haohao loa no ia makou ia hona nna, ina ko inokou ike aku, ua nc!e maoli no ma ka loau oiaio o ka ike kupono no ka oihana ao, aka, un hookohu ia nku la no nae; a he oi no hoi ka ninknukau o k*kuhi poe e ae no waho, a me keknhi mnu kumu kahiko i noho loihi ma ke no kula ma keia npana i na inākahiki kokoke iwakalua o kekahi, a ua hoopoil in'ku la ia, a me kekahi o kona mau hoa. E nnna mai oukou e ka poe heluhelu i kana hana, ua pono paha ea ! A pela no | nnei oia i hana ai ma ko oukou inou apana ? | Ua oleloia hoi ina ke Knnawai, ,{ aole e ko- j ho ia kekahi i Kahukuia Nui noloko o ke- ; kahi aoao hoomana," a heahn hoi keia Kahukula 110 ka aono Knkonla Koma ? Malia nne pnha, ua pulou lou kela iloko o kona wahi Kolokn hookamnni, he kanakn kuikawa nu, nohe o'u nono hoomana, a pela paha i paulehia ai ka I'aiKihoonaauao e koho iuia no ia kulann. Ua puni oukou ia Puniaiki, j n make no oukou ia oukoii hooia, £ Hawaii, | un Umiamnka ka ulu a ke Kahukulu Nui, j he okoea ko loko. Ke hoomanao nei nae hoi au i ka Pefero hooleole ana, i kn wn i aiakai pio ia ai kona Hnleu, ua hoohalike oia iaia iho me ke kuikawa, i inea nona e lanakiln ni i ke pio pu ana me kona Haku, a pela no paha o ia nei. Aka, ina no oaha i mahui iki na Hoa o ka Papahoonaauao iaia nei, he Lalakamahele no ka aoao Kutorika Koma, oia iho la no, nnooi nae paha, o ka lakou punahele nui keia, pela io no pahn, a oia no paha ke kumu o koua komoana iloko 0 keia oihana, kahi e manao ia nei, aia mn ka pii o ka naauno kn ikaika a me ka waiwai o ka lahui, a o ka pilikia o kakou ma kn ia nei huna"ona, o ke ano hemahema ma ; ke Pailaka ana i ka kakou mau opio imua, uh kuhihewn ioa no ia, n me kona mau hoa paha, o ka hoonumii like i kn uku, oia ka mea e holo mua ai, aka ea, oia ka mea e pau e ni o ke dala, a i ka hoomaka hou ana nku o »n makahiki kula hou, ua uuku na wahi malaina e kuia ai, a he nui na maiama kula ole, a nolaila nunnei e pupu'ni ka hnna n ua Kapena nei o na kula. Aole no o'u nno hoohalahala iaia no kona nno Kakoritn, ina ua hookohu io ia i na kumu kuln pili Kakorita, a he poe no hoi ua pono[HMio iike e liko ae ana me kona mnu i hoa, a pcta no la lioi e knulike ai ka uku, ua ! pono no ia. He nui ka hoopii pinepine o na | Knhuim Kakorita, i ka mea i noho Kahuku- j la mna iho nei, e koi maiana. o kekahi mau j haumana o ko lakou aoao, i kumu nnna kei- i ki o ko lakou >kwo. No ka mea, he wa ia e | kaawale aua na kula o na aoao hoomana j nuia, a no ko lakou ano paakiki loa, ua ae j ia aku no me ko ke Knhukula ike aohe i kupono uo ka noho kumu ana, a oia kumu no ka inea i nnho ano ike oie ai o na kaaia* lii o ko hikou aoao n hiki i keia wa, a no ia ike ole no i ka v wn noho haumana, a nolaila ; no, i hiki pono ole ai ke lilo kekahi o lakou j 1 mau kumu kula ke koho ia i keia wa; oini : ho», he ano hookuikawa ka hoonoho ia ana j o na kuiuu, a he hnna pili Aupuni. aole ma | ko aoao hoomana; a heaha hoi keia hana a I ke Kahukula Nuil He' koi mai no hoi e \ hoomahUahua ae i ka uku o ua mau kumu nei. Aka, aohe he ae iki aku o ua Kahukula 'la ia noi, no ka mea, ua retio iike ia nku no ka uku e like me kona ike, a me ka ike o nn haunmna, a pela. no e nui *i, a emi ni kahi uku no ka la. Pela no i hana like ia ai na kumu o na kula Aupuni a pau ia

' n3U. Ua nn k-i Pe R. L:miikuka. no ka uku iike o!e ana i na kumu iīke o na haumana, a ua hoakaka por.o ia aku ia hana ana iaia, a ua ma'nalo mai kela i k? Kahuku'a. Ua ane like ka pomaikai i Soaa i kela a me keia kumu, e like me kana mea i hann mai ai i oa kamalii o ke Aupul ni. He poho anei ia hana ? E hookoia no j kn olvlo Baibala; M E uku ia kela mea keia mea e like me kana hana ana." Ina p hoohaiike ia ka ike o na haumuna kula o keia wa, i ao ia e na kumu makauknu, a me na haumana i ao ia e ka poe kumu'hemahema, he oiaio keia, o na haumana no o ka aoao o ke Kahuktila?Nui, o lakou no ka poe i haule loa, a hiki i ko lakou haale'e ana i ke kula. Aohe no hoi he poe no loko mai oia | niau kula i komo i na kula nui e hoonui loa j ia aku ai Ia hoi kahi ike. Ua hoouna aku lakou he mau. wahi keiki e komo i Ahuima- i nu i na makahiki inamua aku nei, aole i hultu aku, mahuka mai ana no ke kula nui ole ia, a no ka hoonui loa ia ma ka hana iima; a pela mau a hiki i keia wa.aohe poe keiki 0 ia aoao i kupono no ka noho kumu ana, e pii ai, a e ulu ae ai paha knhi mauliawa ike iki iua na kumu o ia aoao. | Hu mau malama i hala ae nei, ua hoopuI nana aku ke Kahuna Kakorita i ua inau ku- | 11111 nei, a ine kekahi innu keiki nunui ma • ko l;i kou aoao, ma ke ao ana la lakou i ka ! Huinahelu, a me ka Helunaau, 1 makaukau i ai na kumu no ka hoike hou ia ana 0 na ku- | mu, ke hiki hou inai ke Kahukula nui, a 0 ! na keiki iho hoi, i loaa ai ia Inkou ka noho | kumu ana no kekahi mau hale kula e ae 0 keia apana. Iloko 0 na malama mua 0 ka hoomaka ana, ua lohe mai nu i keknhi mau olelo akena, a ua Kahuna la. " O na hau- | mana a pau a'u e kula nei; e lilo ana lakou ! a pau i kumu no na halekula 0 keia Apana. I Ua ulu inai no keia kaena honua iloko oia- j nei, no koiala komo holookoa iloko 0 ia nei | ma ka la a ke Kahukula nui i halawai ai me i na kumu ma ka Halepule hoole Pope ma I Kailua, ike ia aku ana ke komo ana mai 0 ! ua wahi Kahuna nei, me ua wahi keiki ha- ! umana nei ana, i kakele wale ai paha i hoa ] heihei pu me na kumu. Hele mai la 110 j nae lakou la me ka makaukau like i na eke 1 piha i na buke; a malie nae paha, 0 ka ia j a Umiainaka ko loko, he oia paha. 1 nana aku auanei ka hana, ua heb wale a kunahi- j hi na wahi lauoho o ua mau wahi keiki la, j a o na wahi maka hoi keia, ua hele mai a ! haikea oluna, a mai lilo io no nae paha na j ua mau wahi kekake amo ulu Ia ke eo o ia j lr», ina hoi e ulele iho. He oiaioanei, he oi aku ka holo 0 ka kekake i ko na lio i inaa i ke kaua ? ole wale. Ina he hiohiona mau ! keia 0 ka hana a ke Kahukula, oia hoi o ke ! kalele muku ae ma ka aoao pili hoomana j ona, alaila, e ulii ahu wale ia aku no ka ho- j onoho ia ana, e like me laua nei. j Ma kana huakai mua, ua mahele ia no he 1 mau kula kaikamahine iloko o keia apana; ■ 0 kekahi kula kaikamahine ma Holualoa, a | mai Oahu mai ke kumu, a ua kamau iho ! nei ua wahi kumu wahine nei i ke kula ana, ! a iloko aku nei 0 Maraki, 0 ko*ia la holo no ! ia i Oahu, a paa ia aku la e ke kane, a o ka j noho kula ole no ia 0 na kaikamahine 0 ia I wuhi, i na mnlama eha ine ka hapn. O ke- j knhi kupanaha ia, o ka hoonoho ia mai o ka i wahine mea kane 0 kahi e, i kumu no nei. j He hoonoho kuinu wahine ana ko ia hele i ana .mai, a i keia hele ana mai nei hoi, he j hoohui hou ae i na keik» kane me na kaika- ! mahine o ua wuhi la i hookahi kula. No j A. F. ka paha keia wahi olelo a ka Baibala. j u O ke kanaka i lolelua i kona naau. ua la« | uvvili oia i kona aoaoa piiu." a o kekahi hoi, " hili hewa na manao, ke ole ke kukakuka ana." Pela io paha ke ano 0 na hana e lo- j li mau oi me ka hanee wale 00. Hookahi ! wahi kula e kamau iki nei i keia wa. j 1 ka hele mua ana mai, he elua ano o ka { hoonohonoho ia ana 0 na kumu, ua hoonoho ! ia na kumu kane me ka hoike ia o ko lakou j mnkaukau i kupono no ke no ana, a tne ka j paele pu iho no, i mau wahi kumu kumumu ! kekahi, a 0 ka lua, 0 ka hoonohoiu ana inai ! 0 na kumu wahine mai ka poopoo no lauala, ! a 0« ana iluna o ka hapalua o ka la. Pela j iho la nu anei ka hoonohonoho ia ana o na ! kuinu 0 ko oukou wahi, i ke akea ka hoono- I ho ia ana mai o kekahi mau kumu. a iloko j aku hoi kahi 0 kuono. Ina paha aole oukou ( 1 hana ia pela, alaila, 0 makou wale no ka ! paha ka ua oiala i hapala iho nei. ! I ka mua ana mai, ua wehewehe ! pono mai kela i na Kula no na kumu, ka ha- j na ana, Wa manawa hana, ke ao ana, ka hoomaka ana a me ka pnu ana, kaelua hoomaha ana iloko 0 ka makahiki hookahi, ka hewa e hoopau ia'i ke kumu, e i keia hele ana mai nei hoi, he hoopau wale no i ke kumu. | ma ka mea i olelo ole ia iloko 0 ka Kula, a j ma ka nana aku, ua hoopau ia paha ia ku- { mu ma ka Ru!a i koe iloko o kona alelo, a j ina pela, he mea hiki ole ke manao ia aku, j a ke hilinai m'ku ke kuhikuhi naauao ana o j keia wa, no k* mea, aole i kukuluia kn ho- t opau ia ana maluna o kona kahua. O kekahi mea pilihua loa ina keia hoopau ia ana, a me ka hoonoho poeleele hou ia mai i kumu no kek7ibi kuln, me ka hilioai ole i kahi inanao o na makua niea keiki. O ka lawe i kakuuha loa ana o ka aoao Aupuni ma o ke Kahukula )a i keia hana, he men no ia e hoopupu ai » ka hana. Ua 01 aku ke kainaai-

ni o m makui mi keii am i w i ike ana i na kanaka kupono e noho kun;u no ki iakoa poe keiki, mamua 0 ko ke Kahukula ike ana. He Kula nui no keia e paipai ai i ki nee ; ana imoa o na kula kamahi o kakou. o?a hoi. I 0 ka lokahi like o ka hap-i nui o na makua ; mea keiki, me ke Kahukula ma ka hoonoho I ana i kumu hou na na keiki. He oiaio no, j o ke Kahukuia ka mea mana ma ka hooko- | hu ana e like me ke Kanawai, aka, he mea t pono nae i ka poe i loaa ia lakou keia mana, j ke haliu iho i na leo u 0 na makua mea ke* j iki no ke kumu a lakou i mahalo ai. a i aloi ha ai, a i ikeai no hoi ua holo pono kana hana iwaena o ka lakou poe keiki, a e lilo : auanei ia hui oluo'u ana o na aoao el".a i | mea e kokua ai kahi i kahi. a o ka holo no : | ia o keia hana, me he moku la ua piha pono 1 j na pea i ka makani, alaila, ku iho ka oielo a ke Kapena, he moku holo keia, aoheona iua s e like ai. Akn, i huki ia'la i kana wnhi kaula a liolio, o ka hoop?iu a nie ka hoonoho i » iho, he aua hoi ka lakou nei. a me ka hooie ' aku; a owai la ua nei ke ko ana ? Oiaia ke j ko ana o ke Kahukula; a e hoka ana lakou : nei. Aka nae, e l:io ana ko lakou nei hoka ; ana i mea hoohoka nku i na hana a pau a ! - ua kumu nei i makemake ole la e lakou nei. j j I kuu lohe mai, i ke koi ann aku o ke kumu ! i hou a ua Kahukula nei i hoonoho iho nei no • ! Kailua, e kukulu ia i elua halekula iuka, i j aohe i ae aku na makua, anhe no hoi i nin- j ! huahua mai na wahi makua i akoakoa mai j ! ma ua halawai ana la, a ua hooholo ae |a no j • hoi ua mau wahi inakua uuku la, aole e ku- j kulu ia mn kahi a ke Kahukula i makeuia- j ke ai, a o ka lakou i upono, e kukulu no i j hookahi hale, ma ke kahua kahiko no i ka- ! | hakai, no ka mea, he uuku ka luhi nia ka ' ! hana ana; a o ka hnlekula no hoi e ku nei i ! j Kahului, oia iho la no ka lua oka hale. E j i noonoo mua ia no la paha e ke Kahukula i ; | kinohi, i hookahi no la hoi hale e hana ai, j j ina ua hana ia ka hana ine ke kaniuhu o!e ! | ia, oia no kahi pilikia o ka hana liolio loa, a ! J ano hookauinaha o ka hana. Ua aneane i i elua mile mai kahakai aku, a hiki i ke ka- ! | hua ana i inakemake ai e hana 1 elua hale- ! j kula; a e naua mai oukou i ka luhi o ka haI na, he loihi ka lawe ana i ka puna a ine ke | I one, a me ka wai kawili, a o ka hahau ana | | no hoi,a pela no hoi e nui ai ko ka Papaho- i j onaauao lilo i kona hapa, o ke kumukuai o | j ka laau, papa, ia mea aku ia mea aku, a me j ka uku moku, a me ka uku hoolimaliina no j j ka lawe ana i keia ukana a hiki i ke kahua, j } ' j j ame ka uku kainana. Ua nui loa ka luhio ! na makua ma ko lakou hapa hana, a ua nui J 1 no hoi ko ke Aupuni hlo; a nolaila, o ka hana i j hookauinaha i na makua, he hana aneane hi- j « ki ole no ke hooko ia no ka pili loa i ka luhi; ! | aoka hooulu i ka hana ma kahi e lilo nui ai | j ke dala, he puka-kahe ia e hoilihune koke ! i ai i ka waihona o ka Papnhoonanuao. \ j (Aoie i pau.) j