Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 38, 22 Kepakemapa 1866 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa .

 

kou poo? Aole anei o Ie su ia ? Ae, oiaio no. Owai la hoi ia mea i kapa ia ke kino ? Aole anei Ka Ekalesia ? Oiaio no, aka me ka ka poe olelo ana i ka poe Iudaio. E huli oukou i ka P. H. Pela no hoi kona kino , ka Ekale sia i na kanaka i ke kau ia Aukukine.

                O Ke rikekoma . (Chrysostom.) He Makua ia o ka Ekale s ia —He B ihopa naauao, a i mahalo ia no kona akamai i ka hai ana i ka olelo a ke Akua.

                Penei kana paipai. " Auhea oukou, e na kanaka o keia ao. O ka mea nana ka wahine a me na keiki, nana oukou i kauoha mai e huli i ka P. H. a ike. Aole nae me ka molowa, aka me ka ikaika, a me ka noonoo."

                "O ka ike ole ia o ka P. H. O ke kumu ia o na mea ino a pau" wahi ana.

                Penei hoi kana. Ke paipai aku nei au ia oukou, e na kanaka a pau, nona ka lawelawe ana i na oihana o keia ao, e imi oukou i na buke a loaa, no ka mea, o ka laau lapaau no ia o ka uhane. I ole mea e ae ia oukou, e imi i kahi e loaa mai ai ke Kauoha Hou—Ka Oihana, a me na Euanelio Eha a na Luna olelo a hoolilo ia lakou i Kumu na oukou.

                " Eia ka mea a'u i paipai mau aku ai ia oukou, wahi ana. Aohe hoi a'u hooki ae i ka paipai ana. E malama pono oukou i na olelo i hai ia aku, a ma ko oukou hale ponoi hoi e huli ikaika aku i ka palapala Hemolele.

                Aole o'u palaka i ke ao ana aku i ka poe e hele mai ana ia'u e hana pela. Mai hoohalahala mai kekahi o oukou, e like ka kekahi i ka i ana mai, He Loio wau—He wahi oihana Aupuni ka'u—Ua pilikia au i na oihana he nui, He wahine ka'u, no ia mea, aohe au i heluhelu aku i ka palapa Hemolele, aka no ka poe i hoohiki e haalele aku i ke ao nei ia hana—Na ka poe kahuna paha, na ka poe Moneka puha—no ka poe nune paha.

                Heaha la kau i olelo mai ai, E ka kanaka, aole anei he pono ia oe ke heluhelu aku i ka P. H., no ka mea, he pilikia ko'u i ka hana he nui wale? He kupono no ia hana nou, a ua oi aku ke kupono o keia ia oe i ko ka poe hoohiki e haalele aku i keia ao."

                Nolaila, ea—Ua maopopo lea ka lalau wale ana o ka poe nona ka papa ana i na kanaka, mai heluhelu oukou i ka Baibala , no ka mea, ua papa mai lakou i ka mea a Ie su i kauoha mai ai, a ua kue hoi lakou i na mea i aoia mai e na Lunaolelo. Aole hoi kulike ko lakou manao me na mea i paipai ikaika ia e na makua o ka Ekale sia Kristiano.

                E na hoahanau o'u—auhea oukou? E makaala oukou o puniia oukou e ka poe nona ka imi ana i ka mea e nele ai oukou i wahi pomaikai a ke Akua i haawi mai ai ia oukou.

                E makaala hoi o lilo ka oukou poe keiki i poe naaupo, hiki ole ke heluhelu, i ka palapala Hemolele, i ka mea e hiki iaia ke hoonaauao ia lakou e ola'i, ma ka manaoio iloko o Ie su Kristo . F.

 

Pau ole kuhihewa la e ka Hawaii.

 

                E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE.-- Iloko o keia mau la i hala aku nei o keia malama o Au g , nei, eia ma Puuwai ma ka mokupuni o Niihau nei, ua hana ia kekahi hana ku i ka wahahee, ma keia mokupuni. A malalo iho nei kakou e nana mai ai i ke ano o keia hana kuhihewa.

                E lua mau wahine ma Puunui, o Kamakahuilama, a me Alaalaiki, ua hakaka keia mau wahine elua. A penei noia, mamua aku o ko laua hakaka leo ana, ua kamakamailio o Alaalaiki me kana mau kaikamahine ; no na Akua o ka wa kahiko, i olelo ia ; o Kanehekili, a o Kaneikapohakaa, a me na mea like aku. Ia manawa no, ku ana o Kamakahuilama mawaho, a pane mai la me kona leo; ohumu ana keia poe e ohumuai ia'u, a aole no hoi he poe oloko o ka hale i pane aku mamuli o kana mau olelo. O ke kakae hele aku la no ia o ua Kamakahuilama, me ka olelo no, nuku uku ia Alaalaiki. I keia manawa a Kamakahuilama e kakae hele ana, aole ona wahi kapa o kona nui kino, a ma kona hope he wahi pau wale no. Aole no hoi iliuliu aku mai keia hele ana aku, hoea hou mai ana no me ka nuku na ia Alaalaiki, a me kona hoonohonoho akua mai, me ka olelo mai no hoi o Kamakahuilama, o Kanila ke akua iluna ona e noho ana. A no keia lohe o Alaalaiki o Kanila ka inoa o ua Akua nei, o ko Alaalaiki haawi aku noia i ka lemu, eha haawi ana.

                Eia hou no hoi, iloko o ka hahaka ana o keia mau wahine, pane aku o Kamakahuilama ia Alaalaiki, na kona akua i haawi mai ka ua iloko oia mau la, ua Kanila. Eia ka ninau i na kanaka a pau o Niihau. Na ke akua anei o Kamakahuilama na Kanila i haawi mai ka ua Naulu ? Aole aole, aole loa no, na Ieho va na ke Akua mana. E nana aku i ka manao o ka poe akeakamai, lele ae na kukuna wela o ka La a pa i ka ili o ka moana, alaila, pii ae ka mahu a lilo i ao, a mahope, ua iho. Aole hoi e like me ka mana o keia wahine, ka olelo iho, na kona Akua ka i haawi mai ka ua. Pela mau no ke ano o na olelo o koonei poe kamaaina e olelo ai i na e hoomoka iho ana e ua, e olelo auanei kekahi poe, na kahi elemakule keia ua, a pela aku. Ua manoanoa ka pepeiao o koonei poe i ka olelo a ke Akua, aole nae he pau o ke kuhihewa. A he mau ia wahi mea hou. Me ke aloha.

  D . S . K. KAELELE.

Niihau A ug.28, 1866.

 

Ka Nupepa Kuokoa .

HONOLULU. SEPATEMABA 22, 1866.

 

Na Kula Apana.

 

                Mai na wahi he nui wale o keia Aupuni, ke hiki mai nei keia olelo:—Ke waiho wale nei na kula me ke kula ole ia, a o ka mea e kula ole ia nei, oia hoi ke dala ole e uku ai i na kumu. Ma ke kauwahi a makou i ike ai, eha la kula o ka hebedoma, a elua la kula ole. a pela aku. Ma kahi e aku hoi, ekolu malama hoomaha alaila kula hou. A ma ke kauwahi ua oleloia hookahi malama kula, a hookahi malama kula ole, a pela aku. He nui na pno o ka hooponopono ana, a hookahi no nae mea i maopopo loa, oia hoi ka piha pono ole o ka manawa i kupono e kula ai.

                O ka hope o keia, ua maopopo no, oia o ka pau o ka makemake o na keiki i ke kula, a o na makua no hoi kekahi, a o kekahi, o ka hoihoi ole o na Kumu, a lilo lakou i o ia nei, aole no e hahai pono ana ma ka lakou oihana ponoi, no ka mea, o ka hapa wale no o ka manawa ka i piha pono i ka hana.

                O ke kumu o keia nele—heaha ?—E huli pono ae kakou i ke ano o keia mea, no ka mea, aole makou i makemake e hoahewa wale aku i ka Papa Hoonaauao, me ke kumu ole.

                I ko makou manao, o ka nui o na he bedoma iloko o ka makahiki hookahi i kupono i ke kula ana i ke kula Apana, he 44 paha. Oia hoi he umikumamakahi hebedoma kula, a elua pule hoomaha i ka hapaha makahiki, a pela aku i na hapaha eha. O ka uku e uku ia nei i na kumu, he hapalua dala no ka la, oia hoi $2.50 no ka pule, a no na pule he 44, he $110 ka nui o ka uku. Nolaila, aia no a loaa ka 110 dala, alaila pau pono ka makahiki i ke kula ia.

                O ka auhau kula e ohi ia nei, he elua dala a ka mea hookahi i auhauia, nolaila, aia a 55 ka nui o na kanaka makua i au, hau kula ia ma ka apana hookahi, akula, ua piha pono ka waihona o ia apana. Oiai ua lilo kekahi mau hapa haneri i ka Lunaauhau, a aia paha a 60 na mea i auhau ia, alaila, loaa pono ke dala e uku ai i ke kumu kula.

                Nolaila e helu oukou i ka poe i auhau kula ia, a ina ua oi mamua o ke 60 no ka apana hookahi, alaila, ua ili ka hewa ma ke kauwahi ke kula ole ia i na wa kupono. Ina ua emi malalo o ia huahelu, pehea la e pono ai ?

                I ka makou nana ana'ku, ua ili kekahi hewa maluna o ka Ahaolelo i kau iho nei, no ko lakou nana ole a ninau ole i keia mea. O ke ao ana i na keiki, oia ka hana mua a Ke Aupuni, i mea e mau ai kona ola. A he ninau kupono loa keia i na Lunamakaainana, oiai aia ia lakou ka Bila Haa wina e hooponopono ai. Ua imi anei ko kakou mau Lunamakaainana i keia pono, me ka wiwo ole ? Ua imi paha a ua poholo pu wale iho no ka lakou hana ana. Pehea ia mea ?

                Eia nae, e makaala loa oukou e na makaainana, e lilo ana i hea ko oukou dala e auhau ia nei ia oukou, e nana pono oukou i na makahiki a pau.

                Ina ua emi io no ke dala malalo o ka $110 no ka apana hookahi, e imi ikaika no kakou i mea e pono ai na kula. E ae ana paha kekahi mau kumu ano K ri stiano aloha e hooemi i ko lakou uku, i pau pono ai ka nui o na hebedoma. E ohi dala hou paha na makua a haawi aku. E ao wale paha kekahi kumu me ka uku ole, a imi aku i kahi ola i ke koena la. E kokua loha mai palia ke Aupuni, a na kela Ahaolelo paha e kokua mai i ka hakahaka. Aole no makou manaoio e hana ia ana pela. Aka, e noonoo oukou e na makua mea keiki.

 

                KA MOI KAPUAIWA :—Ua oluolu makou i ka hai aku imua o na makaainana ka Moi, eia no oia ke ola maikai nei; a o ko makou ake nui no hoi ia o ka hooloihi ia mai o kona hoomalu ana i kona lahui ili ulaula. Aia kona luana anu a me kona hiolani ana ma Waikiki kai, a i ka Poakolu iho nei, ua iho mai ia a komo iloko o kona Hale Alii, a ua hoi koke aku no.

 

                  KA UA A ME KA WELA :— I ka Poaono aku nei i hala, ua omamalu mai hoi na ao o ka lewa lani, a maia po iho, ua hookulu liilii ia iho he mau wahi paka ua ma ke Kulanakauhale nei, ka i no la hoi e mahuahua iki iho ana, eia ka e mueeke ae aua no a hoi hou mai no ka la ma Kina Kulana. He keu keia a ke kau pakela ka hoi o ka wela, ua pomaikai iki no nae kakou aohe, he poe I make i ka wela, aka ma ka kulanakauhale o Nu Ioka, ua make elua hane ri a keu ae i ka i ka mea o ka wela.

 

NU HOU KULOKO . .

 

                O ko makou pokii o ka olelo palale, oia hoi ka nupepa puka la ma Honolulu nei, ke hoomau nei no i kona mikiala ana i na kakahiaka nui a pau.

 

                Ma ka halawai o ka Ahahui Euanelio o Oahu ma Waikane ua haawiia ka Palapala Haiolelo ia S. N. Holokahiki, a ua hoonohoia oia ma Wailupe, Oahu.

 

                HE MAU MANU HOU:—Ma ke ku ana mai nei o ke kiapa R . C . Wale mai B r emena mai iloko o na la he 134, ua ike iho makou, he mau mana hou kekahi ana i lawe mai ai.

 

                AHAHUI EUANELIO o OAHU :—Ua halawai iho nei keia Ahahui ma Waikane, Oahu, ma ka la 18 o keia malama. Aia mahope aku e pai ia na hana a ia Aha.

 

                Ma kahi nupepa puka la, ke ike nei makou, ke olelo nei ia wahi makika, he pii loa ka na mea kuai ma Honolulu nei, mamua ae o ko Kapalakiko. Pela io paha.

 

                Ma ke ku ana mai o Kilauea i ka la Poaono o kela pule iho nei, ua laweia mai maluna ona, he 12,300 alani o keia Kikina. E wiki e ko Kona poe, o ka iho makawalu mai koe o na Okohola.

 

                Ua h apa loa ka wai ma ke kulanakauhale nei, aka, aole no paha e hiki ia kakou ke hoahewa aku i ka Luna Wai, oiai, he pilikia nui keia i uhi mai maluna o ka aina, oia hoi ka papaa la.

 

                KE ALII KIAAINA WAHINE :—Ua oluolu loa kona nawaliwali, a eia oia ke holo kaa pinepine nei maluna o kona wahi kaa nu hou, he haahaa a me ka hamama pu iho no, eia nae, hookokoe lua ma na alanui.

 

                KE KUNA MARILDA.—Eia keia kuna ke hana hou ia nei ma kai iho o ka Hale Hoomaemae ko. (Hale Dute kahiko). Ua hoohuliia oia, a e kapili hou ia ana i ke keleawe, a ina no e paa koke ae, e hoihoi ia no oia ma kona ala e holoholo mau nei.

                KA MEA KIEKIE W. C. LUNALILO:—Eia no ke keiki Alii ke noho nei me ke ola maikai, a o kona luana ana a me kona kau aheahe ana, aia no malalo iho o na lau niu o Waikiki, e hoomaha ae ana paha i ka noho ana kikiki o ka la o keia kau.

 

                HAKAKA MALUNA O KA MOKU:—I ka Poalua iho nei ua kui ia ke Kapena o luna o ke Kalepa nui e hooili ia nei i ka aila, oia o Isabella, e kekahi o kona poe luma. O ke kumu aohe i lohe pono loa ia mai. O kekahi wahi o ko ke Kapena lala, ua hai, a ua lawe koke ia ia Kauka Poka,

 

                Maluna o ke Kilauea i holo aku nei i ka poakahi iho nei, ua ike makou, o ka Lede kekahi a ke Gen. McCook i holo aku. E noho iki ana paha ia ma Ulupalakua, a e hoonanea ana iaia iho i ka nana i ke kahe a wai mai o ka hau o Haleakala, a i ole ia, e hoomaha ana iaia iho i keia kau a ka wela.

 

                Ma ke ku ana mai o O ddfellow i nehinei, ua lohe mai makou, ua hiki ae ma Hilo kekahi moku kialua mai Kapalakiko mai me na Eke Leta no Honolulu nei. Aka no wehe ole ia o ka eke leta ma Hilo, nolaila aole maopopo o na Nu Hou. O ka lono wale no nae ua pau loa ke Kaua ma Europa.

 

                KA MEA KIEKIE M. KEKUANAOA : —Ua hoi mai kona ola, a o ka wa oiai na niho, a a ua oluolu loa makou i ka ike ana aku e komo poohina ae ana iloko o ka Luakini o Kawaiahao i na Sabati a pau, a ma ke kakahiaka Poakolu iho nei, ua maalo ae ia imua o ko makou alo maluna o kona kaa.

 

                LAUKANAKA o KEAWAIKI.—E laukanaka mau ana o Keawaiki i na Poalua a pou a Kilauea e ku mai ai. O ka oi aku nae o ka piha, o ka uapo i haua ia iho nei a paa, oiai aia mai malaila mai ke alanui e pii mai ai na ohua mai Kilauea mai. Aka, ua lai no.Ua kudalaia kekahi mau lole o na Halekuai o Lahaina nei.

 

                HE WAHI AHAAINA PALALA.—Ma ka Poalua iho nei, ua haawi ae kekahi makuakane, he wahi paina no ka la hanau o kana keiki hiapo, i hoohuaia mai e ka hua o ko laua mau kino me kana wahine. O na la hanohanohano iho la no ia o keia ola ana o ke kanaka, ka ia e hanau aia me ka la e ma re ai. Oia iho la oo na la hanohano.

 

                KE POHA MAI NEI NA LEO MELE.—Ia makou e holoholo ana i keia mau liula iho nei, aia hoi, lohe aku la makou i na leo niele e e uwalo mai ana mai loko mai o Kaumakapili, a i hoomau aku ka hana i ka hoolohe, eia ka he papa himeni nui okoa no, e hoomaamaa ana i na leo mele no ka ia pule e hiki mai ana. Imua ke alo e na pokii.

 

                MAKE WELIWELI MA KAUAI.—Ua hoopuka makou i keia pule iho nei i ka palapala mua i hiki mai ma Honolulu nei no keia mea weliweli. A ma kekahi kolamu hoi o ka pepa o keia pule, e ike auanei ka poe heluhelu i ka palapala mai a Rev . E. Ioane mai o Waioli, e hoomaopopo loa mai ana i ka moolelo o ua make weliweli la, a me na inoa o ka poe i poino. Ke hui aku nei ko makou kanikau ana me ko Kauai no keia poino

 

                HALE PAU AHI MA HANA.—Ma ke ku ana mai nei o ke kuna Manuokawai mai Hana mai, na lono mai makou, ua pau i ke ahi he halauwaa ma ia wahi. Maloko ka o ua halau nei, he eono mau waa a me na upena, a he mau papa-heenalu kekahi. O keia halau waa, no kekahi kanaka maoli no, a ua nui loa kona poho. He eiwa hane ri dala paha kona poho. O ka moolelo holookoa o keia hale pau ahi, e ike ia no ia ma kekahi kolamu ko kakou nei pepa.

 

                HE MANAWALEA NUI.—I ka hiki ana aku o Kapena Mitela (Mi tc hell ) ma Kapalakiko, oia hoi ke Kapena o ka moku i pau ai i ke ahi ma keia moana mamua iho nei, a hoopaeia'i ma Laupaooehoe, Hilo, Hawaii, ua haawi manawalea ia mai e na kanaka naau aloha o Kapalakiko , he umikumamalima hane ri dala ($ 1,500.) Oia ke aloha a lakou i hoopuu ai iloko o ko lakou mau puuwai. A i hiki aku nei ka hana o ka olulo, haawi wale ia mai ana kela puu dala nui maluna ae.

 

                LA KUOKOA o KILE.—Ma ka Poaono aku nei i hala, la 15 o Sepatemaba nei, oia ka la i kuokoa ai ka Repubalika o Kile, mai Sepania mai, a ua hoomanao nui ia Aupuni i ko lakou la i kuokoa ai, e like me kakou e hoomanao nei i ko kakou. Ma ia la, ua haawi ae o D. C. W aterman , oia ke Kanikela o Kile, he wahi paina ma kona home noho ma Huehue. Malaila i akoakoa ai ko kakou nei poe Kalepa , na Kanikela, ke Kuhina Noho o Ame ri ka , a me kekahi poe hanohano o ko kakou nei Alo Alii.

 

                MOKUAHI HOU.—Ke lono ia mai nei, a ke pae pinepine mai nei hoi ma ko makou mau pepeiao, he mau la kakaikahi koe, a e kau ia ka Hae Hawaii. "Mau ka ea o ka Aina i ka pono" maluna o ka mokuahi hou o Janion, G r een & Co., i kuai iho nei, a e lilo ana i mokuahi holoholo ma ko kakou mau kai. He mokuahi loihi loa keia i ku iho nei ma Honolulu nei. I keia mau ia, ua hana hou ia kona epaepa o hope, a e nana ia una kahi hemahema, a kapili hou aku.

 

                KUE I KA MALU SABATI :—Ua laweia i mua o ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu nei, ekolu mau hihia, no ke kue i ka Malu Sabati. Ua hookolokoloia a ua ku ka hewa i na mea i hoopiiia, a nolaila, ua hoopuka ke kahu o ka Aha i kana olelo hooholo e hoahewa ana. He hoolana loa no ka nui o na kanaka auwana i keia wa i ka nana aku. Heaha la ka pomaikai o ka uhaki ana i kekahi lala o ko ke Akua kapu . Pela anei oe i kou wa e noho ana malalo o na kapu o kou mau kupuna ?

 

                ALALAUA :—Ke hoomahui hou nei no kekahi poe o ke kaona nei i ka hele makai o Ainahou e paeaea alalaua ai. I ka po Poakolu iho nei, ua pau aku kekahi poe he lehulehu wale me ka lakou mau makau. I hookuu aku ka hana iloka o ke kai, aohe apo ia mai a hoi nele wale no. Loaa mai la kahi mele.

                " O oe no owau,

                Kai moewaa pu,

                Hala ia moewaa,

                Ka upena ume iki."

 

                POULI KA MAHINA.—Ma ka hapa hope o ka po o keia la Sa b ati , oia hoi ke kakahiaka nui poeleele o ka Poakahi, Okatoba 24, e pouli ana ka Mahina. E hoomaka mai ana ka pouli ma kekahi aoao ma ka hora akahi a me ekolu hapaha, a penei aku ; Hoomaka ka pouli 1 hora 47 minute. A pouli loa ka Mahina 2 " 56 " Pau ka pouli loa ana 4 " 23 " Pau loa aku ka pouli 5 " 22 "

                Oia hoi, ma ke kamailio maoli, mai ka hora alua a ka ho ra elima, oia na hora e ike ia'i ka pouli ana o ua Mahina nei. Mai maka hiamoe oukou o ike ole auanei.

 

                KE LAULAHA LOA AE NEI.—Ke hele nui loa ae nei ka mai pake ma Hawaii nei a puni, a ke ike ia aku nei kekahi poe ke hele aluka nei iloko o ka poe holookoa e hokai wale ai. Nolaila, e makaala, a e hoihoi oku i kahi i hookaawaleia no ia poe ma Kalihi-kai. Mai kaukai oukou na ke Aupuni wale no e imi a e huli i ka poe i loohiaia e ua mai la, oiai he hiki no hoi i kela a me keia mea ke lawe aku. Aole no maanei wale ia ano mai, aka, aia ke hele puni ae la ma Inia Komohana a me Nolewai. O ka puka ana ma Norewai, kahi kaawale ioa aku, oia ka mea kupanaha loa i ka nana aku.

 

                O KA ONA R AMA, HE KUMU HAKAKA IA.—Ma ke ahiahi Poakahi iho nei, ua hakaka kekahi mau kanaka maloko o kekahi hale hoohainu mea ona o Honolulu nei. Heaha ke kuma e ka hakaka ana ? Eia ; ua ona like na kanaka a elua, a ua ike ole i ka laoa mau olelo i hoopuka ai mai ko laua mau waha aku. Oa hehena l aua , a ua ike ole i ka ino o ka laua mau huaolelo. A no loko ae o ia mau olelo ino i puka ae mai ko laua waha ae iloko o ko laua wa hehena, ua nui ka uluaoa a haunaele loa. Ua kui aku a ua kui mai, a he maikai anei ia ? Ma ka auina la no hoi o ka Poliua iho nei, ike aku no makou i kekahi mau iliulaula e kuikui ana me na puupuu, a ua oua nae kekahi o laua i ka makou ike aku. A ke ninau nei hoi makou : No hea la i loaa mai ai ka r ama i ke kanaka Hawaii, i ike ia ai lakou e ona mai ana ?

 

                HANA HOOPAU MANAWA —I kekahi o makou kou e hele ana ma kekahi o na hale o keia kulanakauhale, halawai mai la me ia kekahi anaina kanaka elemakule, e luana ana malalo o kekahi kumu laau ma Kikihale, Honolulu nei. I hookokoke aku ka hana, eia ka he puhenehene. O keia kekahi o na hana hoomolowa a me ka hoilihune i ka wa kahiko. Iho la makou, oia anaina kanaka nui a e hele ana i ka hana, poha ka auwae i ka hoa a kona lima. Lapuwale o na lapuwale, pau loa ka puhenehene i ka lapuwale.

 

                HAULE I KA HEWA MOEKALOHE.—He mea e ehaeha ai a e kaumaha ai hoi ka manao ke lohe aku, o kekahi o na Lunamakaainana o keia Kau Ahaolelo o ka makahiki 1866 nei, ua haule ino ia, ua uhai i ke Kanawai ana i hooholo iho ai, he Kanawai ino a haumia hoi. Oia ka mua o ka hihia ma ia ano i hookolokoloia, a hoopaiia ma kekahi o ko kakou nei mau pae moku. A no ke kauoha ana ia Kanawai, aia no i ka manao o ka Lunakanawai ka hoohalike a me ka hooemi iho, nolaila, ua emi mai i ke kanaha dala ka hoopai. Auwe ka make ! E uhai ana no na kipuka ili a Satana mahope o ka mea auwana.

 

                MAKE MA KE ALANUI:— I ke kakahiaka nui o ke Poalima o ka pule i hala aku nei, iho mai la he wahi elemakule mai ke awawa mai o Nuuanu, me kana mau wahi mea kuai, he akaakai a me kekahi mau mea e iho e lawe mau ia nei i ko kakou makeke. La ia i iho mai ai a mawaho o ka puka pa o Kauka (G. P. Judd) Maemae, noho iho la ia ma ka pili pa a hoopili aku la i kona kuai ka paia. Ia wa koke no lawe ia aku la kona ola e ka Mea Mana Loa, a noho okuu iho la ia malaila, me he ano hoomaha la. He nui ka poe e iho ana a e pii ana ma ua alanui la, aka, ua manao ia no he ola no kona e noho mai ana, aka, i ka hele ana aku o kekahi e ike pono iaia, aia hoi, ua haalele mai i keia ola ana, a ua hele kohana aku la i ke ala hoi ole mai. Aloha wale ke ake nui ana e lilo kana mau wahi mea kuai, a, eia ka e hoonele ia mai ana ia i ka mea a kona lunaikehala i manao ai. "E hoomanao i ka la o ka Haku, me he aihue la i ka po."

 

HUNAHUNA HUIKAU.

MEA HOONANEA.

                APIKI NO HOI.—He mea mau ma na oihana Aupuni o Ame ri ka Huipuia i keia wa, aia wale no a hoohiki ke kanaka e malama i ka maluhia a me ke ano holookoa o ke Aupuni, alaila loaa iaia ua oihana aupuni nei. Eia nae, no ka hapa uuku loa o ka poe e ae ana pela ma ka Mokuaina o Misi sipi , ua nele loa na kulanakauhale liilii o ka hapanui o ia Mokuaina i ka luna leta ole. Ko kekahi poe he kanakolu mile aku kahi a lakou i kii ai i ko lakou le t a .

                O SADOWA.—Oia ke kahua kaua nui o keia kaua iho nei ma Europa, a e kaulana loa ana paha keia inoa i lohe ole ia mamua, oia o Sadowa. Aia ma ka Hikina Akauo Bohemia keia wahi. (Auhea na palapala aina o kakou, ka Hawaii ? E ka papa Hoonaauao?) Ua like a like paha keia wahi mawaena o V iena a me Berelina. Ua aneane hapalua miliona ka huina a pau o na koa ma na aoao elua. A no ka poino loa o ka aoao Auseturia ma ia la 3 o Iulai i kaua ia'i malaila, ua olelo o Benedeka, " Ina ua lawe ke Akua i kuu ola i na ua pono."

 

                HE MOKUAHI KINAI AHI.—Aia ma ke kulanakauhale o Nu Ioka; he mokuahi, a maluna o ua mokuahi la' ua hooili ia he enegini kinai ahi. Ma ka malama o Iulai i hala aku nei, ua hoao ia ka ikaika o ka wai, mai loko mai o ua ene g ini nei; na ka mahu nae e pauma. I ka la i makaukau ai e ki ia ka wai, ua akoakoa ae na kanaka he lehulehu wale e nana i ike i ka ikaika io o ka wai. O ua mokuahi nei, aia ma ka muliwai, ua hoa ia nae ka mahu, a e holo ana ua mokuahi nei i uka o ka muliwai. I ka hoao ana, ua hookuu ia ewalu puka mai ka enegini ae me na iliwai ewalu, eia nae aohe like o ka ikaika, mahope iho ua hookuu ia eha mau puka wai me na ohe kiwai no hoi, like ka ikaika oia mau iliwai. A ua hoao ia no hoi ma ka puka wai hookahi. He nui wale ka hoao ia ana o ua enegini nei i mea e ike lea ia ai ka pono o ka lakou hana. I ka hoao hope loa ia ana, ua hiki aku ka ikaika o ka wai i ka ekolu haneri kapuai, oia hoi, he kanalima anana. O ka wai e hoopio ai i ke ahi, no loko mai no o ka muliwai. O keia enegini kinai ahi, ua kupono loa no na w ahi kokoke mai ma na uapo a me na moku pauahi no hoi kekahi. Ua ae ia ua mokuahi la, e ku kaawale aku ma kahi mamao aku, i molale ka ike i kela wahi keia wahi e pili mai ana i ka uapo, a i akaka no hoi ke ike aku i na moku a pau.

 

                HOPU IA KA PEPEHI KANAKA. Ua hopu ia ma ke kulanakauhale o Iake sona ma Mi sisipi , he kanaka nona ka inoa Dadale (Dudley) i keia mau la i hala aku nei, no kona pepehi ana i ke kanaka i ka makahiki 1853, i ka malama o Augate, penei ke ano; O ua Dudala nei, he malama Ho tele ka hana, oia hoi, he hale hoainu kope, a mea wai ona kekahi. I kekahi ahiahi komo aku elua mau haole waiwai no ka mokupuni mai o Ku b a , a inu iho la me ka lanakila. Ia manawa, hoainu koke aku la o Dudale i ka wai ona, hoohiamoe a ka poe kauka a maka hiamoe iho la ua mau haole Kupa nei. Lawe ae la ua kanaka nei, i kekahi mau mea mai ua maa haole Kuba nei, a hapai ae la ia laua a halihali aku la a hoolei i kekahi muliwai. Mahope iho o kekahi mau minuke, loaa iho a ua haole nei. Loaa aku kekahi o laua ua make, a o kekahi hoi pupule iho la a hala hookahi makahiki. I ke ola ana o kona ano pupule, imi iho la ia a hala he umi kumalua makahiki, i ka mea nana laua i pepehi, a, akahi no a loaa mai nei, ua pepehi kanaka la, a ua hoopaa ia mai nei. Me e no hoi ka imi ana a keia wahi haole, e lawa hoi ka Hawaii imi loa.

 

He kanaka ikaika i ke kauo kaa.

                I kekahi la, ma ka moku aina o Ohio, e kauo ana kekahi wahi kanaka (he koa oia mamua a i ka wa kaua iho nei,) he kaa, me kona ma nao e hele a ka pa oki mauu mawaho a ku o ke kulanakauhale, alaila, hoouka i ka mauu, aka, iaia e kauo ana ma ke alanui hele ana i ua wahi la, halawai mai la meia kekahi kanaka nana i hoohenehene mai iaia me ka olelo mai, " o ka lio hoi ka mea e ike ia ei i ke kauo i ke kaa, eia mai nei ka hea he kanaka." I kona lohe ana i ka ia 'la hoohenehene, uilani ae la keia me ka olelo aku, he hiki iaia ke pili aku me kekahi kanaka e aa mai ana i $50, a he hiki i ua wahi lio wawae lua nei ke kauo i ke kaa i 11 mile ka loihi mamua ae o ka napoo ana o ka la. He nui ka hoopaapaa a me ka hoomaloka o kekahi poe, aka, ua ae aku kekahi e pili meia i $49, a ua ae like no hoi laua, aka, ke pau ae nei nae ka ho ra 9. Ia manawa no hoomaka koke iho la, ua wahi kanaka kauo kaa nei e hele ma kana huakai. O ke kaumaha o ke kaa he 520 paona. Lawalawa iho la ua wahi kanaka nei iaia me na kaula no hoi e liki ai i ke kaa , a hele aku la ma kana huakai. Kau ae la kona hoa-pili maluna o ke kaa lio, a holo aku la mahope e ike i ke ko io ana o ka laua pili. Ia manawa, nui loa iho la na pili kakalalo, a ua hiki aku i ka $300, ka pili. Iaia e kauo ana hiki aku ia ma kekahi wahi he 6 1/8 mile ka loihi mai kahi i pili ai o laua. Malaila, ai oia i kona aina awakea, a hoomaha iho la hookahi hora. I ka pau ana o ka ho ra 1, hoeu hou ae la ia i kana huakai, a hele aku la ahiki i kahi i manaoia ai, he elima mi re mai kahi ana i hoomaha ai ahiki aku. Hiki a ku oia i ua pahu hopu nei i ka ho ra o 6 a me 15 minu te , aia no nae ka la i luna, hookahi hora a me 15 minu te alaila, na poo iho. I kona hiki ana i laila, aole oia i maluhiluhi a aole no hoi i oopa, aka, ua wela loa nae ia . I kona hiki ana aku ilaila hou no ia e pili hou i $100, e kauo hou ia aa ke kaa a hiki i kana wahi i kauo mua mai ai, mamua ae o ka puka ana o ka la, ma ka 100 nae ke kumu pili. Aohe mea i aa aku e pili hou meia, oiai ua ike ia ae la kona ikaika. Hooili ae la ka hoa—pili ona iaia maluna o kona kaa a hoi pu aku la, me ka hai aku, ua eo i ke kanaka kauo kaa. No ke aha la ka mea ikaika ai keia wahi kanaka ? No ka maa paha, i ke kauo pukuniahu i ka wa kaua iho nei?

 

Na P alapala .

 

Mai Makawao mai .

                I NA HOA O KE KEENA KUOKOA, ALOHA OUKOU :

                Eia au la ke hoohihi nei i ka makani huihui o na po kehau o Kula, a me ka ua ukiu o ka uka o Haleakala. Ia oukou e noho mai la iloko o ka umu ahi enaena o na aia hele lepo o Honolulu, he olu wale no ka keia noho ana iloko o ka malu o ka lau o ke koa. Hele a hou nui a kani ka hoe ia oukou i na hana kuapapanui o ke kaona wela; aka, o keia aoao la ea, he kaulaili me ke kipuka holo, he noho paniolo, a he lio lele, oia ka laki o ka noho ana i nei uka hiwahiwa. Ua hele paha oukou la ukiuki, i ke nali i ka io o ka b ea ; he olioli hoonanea wale ko nei malalo o ka malu piku, noho mai na poi hua, e ai oe a kena. Ke hoohihi nei no au ia nei, a ke i nei ka puuwai, "e pau ole keia pono, e mau ke ola aloha o Haleakala."

KA MALU o LELE.

                Iloko o kekahi o na pule i aui hope ae nei, ua holo aku au i Lahaina. Ua kuanea o Lahaina i keia wa, ua hele ia e ka wai kahe na alanui, a ua lilo i ka wai, ke i nei kekahi poe he mea mau ia i ua kulanakauhale nei. Hookahi ou po o ka noho ana ma Lahaina, loaa iho la ia'u ke mele a kamalii, penei;

                "Hele au la a malihini

                Po hookahi, po pokole au maanei"

Ua lawa no nae ka po hookahi no Lahaina.

                O ke anaina kanaka nui e hoomana mau ana ma Wainee iloko o na makahiki i hala, ua emi loa i keia wa. " Ua hele ke kahu a ke auwana nei na hipa," wahi a kekahi ia'u. He nui na makahiki o kona hoomanawanui ana me lakou, aka, ano elemakule, ua palupalu. Ua kahea iho nei kolaila poe ia Rev. J. P. Green, e hoi aku a noho i kahu no lakou. Aka, aole paha oia e ae ana no ka paa i ke kula kaikamahine ana ma Makawao. Ua nele io ia poe i ke Kahu, he kihapai nui no hoi ia, aole loa he pono ke waiho wale ia.

                Ke holo nei no ke kula ma Lahainaluna, malalo o na kumu hou, Bihopa, Kakina, a me Analu. Ma ke kanahiku ka nui o kolaila mau haumana. O lakou no hoi kekahi i wi. No ke aha la ia, oiai he nui ka aina