Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 37, 15 Kepakemapa 1866 — NU HOU MISIONARI. [ARTICLE]

NU HOU MISIONARI.

No KA SIuKITUNI O Nl'Kl LAELAK. He mea e elinli ai ko makou mau makamaka hoahanau ke lohe aku i kn hnna a kekahi o na mokupuni o ka Pakifika nei. Ua ike iho nei makou ma kekahi wahi pepa i pai ia ma I>osetonn e ka Papa Ame* rika, i ka mooleio o kekahi Luna ekalesia he kanaka no S:imoa, o Elekana kona inoa. 1 ua Elekana nei e holo ana maluna o ka waa ine kona mau hoa ewnlu, loaa iho la lakou i ka makani ikaika a puhi ia aku la maluna o ka ilikai. iloko o ka mal.ima o Aperila, M. H. iS6O. iMahope o k.» hnla ana o 9 la o ko lakou noho piiikia ana inaluna o ka waa, hoopne ia aku la lako»i nia kekahi wahi mokupuni o Nukulaelae ka inna, he 600 paha mile ma ke komohana akau o Samoa. Malaiia iakou i hookipa inaikai ia'i, a mai ko laila poe lakou i lohe ina ai, ua hiki mua kekahi kappna moku nmlaih, a ua olelo aku e hoopau a e puhi i ko lakou mau akua kii, a ua hooko koke lakou, n i keia wa ke kakali nei lakou o ka hiki aku 0 kekahi mea e hoohuli ai ia iakou ma o ke Akua oiaio ia. O na kanaka mua o keia poe no Samoa aku. 1 ko Elekana lohe pono ana i ka lakou olelo, n i kona oiuolu ana ae no hoi mai kona nawaliwaii mni, hoomaka koke iho l.i ia i ka haiolelo iua na la Sabati, a hoomaka koke no hoi i kula la. Aia no me ua Elekana nei he ekolu mau wahi buke, he Kauoha Hou, he wahi himeni a me kahi buke weheweiie ano no Mataio. 1 ka nui ana mai o knna poe haumana, hahae ae Ia ia i na aoao o kekahi o kana mau buke, a haawi aku ia hookahi aoao palapala pakahi na kela a me keia haumana. Mahope ihoo kekahi wa, haalele iho Ia oia ia Nukulaelae a holo inakaikai aku la ma keAhi mau mokupooi iiilii aku a ku oia ma Sarooa me ka oie'.o aku ; " Mai ka inokupani pekana mai nei au, i hele mai nei e ooi aku ia oukou ī mau Baibala a me na kumu ao." Ua hookomo ia oia i ke ku!a Misionari i loaa mai ka oaauao oi aku, e ka]i ana o ka loaa o ka vra kopono e ioaa mai ai kona palapala hookohu Misionari a hoi aku i Nukulaehie. Ka holo *asaiKii axa o Ksv. A. W. Maie. Ua koho koke na Misionari o Sarnoa ia Ker. A. W. Mare (Marray) e holo makaikai pa me Eiekaoa roa n» mokupuoi aoa i hai mai nei maluna ae, a i kapaia hoi e ua Mare nei, M Na mokupm» Ako-ako-a," no ka mea, he nui wale oa kua-au a me oa moku Akoako-a e ku poai ana, e like me ka nui o i» mokupuni o ka Pakipika. Ua holo aku ua Mare nei mai Apia aku i loko o Mei

ImV> me Eiek;xma a me kekuhi niau k u '.r. u • «o <-!ua me ka iaua nnu wahisie. Ma ka la 16 o Mei, hiki nku !a hkeu ira Nukui.ieL-ie. aka. niahopo iho o ko Elekana h;ia!<?'e ann ia mokupuni, ua hiki mai kekahi meiu nioku Peru, a ua iawe wale aku i na kinaka o iaila ina ke ano hookauwa kuapna, a o k« koena ua emi iho inalalo o ka 100. 0 ka nui o la poe he wahine a nie na keiki wale no. Eia ka mea i pau loa ai na kaeiaki. ua olelo kekahi poe o na moku, aia maiuna o ka moku he malama moku misionari. Xolaila manao iho ia na kanaka e holo aku ilai'.a i kuhikuhi >a mai ai iakou i ke Akua nui a me ka hoomana ana ia ia. O ka lakou maunu īho la keia o ka hoowaiewale ana. Kai pn-a aku la na kanaka ilun» o ka moku inaUlo o ka mana imi epa a na kanaka Peru. a lawe wale ia nku la me he poe pio la na iakou, a o ka po? wahine a me na keiki i waiho ia iho, e noho ana lakou iloko o ka naau kaumaha a luuiuu. O ke. kahi o na kumu, ua hoounaia'ku i Funafuti, kokoke e G0 miie paha ke kaawale aku, aia ma ka Latitu S° 30' Hom« a ma ka Lonitu 179 ® Komohana. Ka olelo a ke Alh o ia moki'pi'ni. Eia ka Kev. Mare olelo : O ka huaolelo mua a ke alii i ko makou hiki ana'ku i ona !n eia : " Eia mnkou iloko o ka pouli." wahi ana, a ke kakali nei makou o ka loaa o keknhi kuuiu nana e ao mni la makou." Ua olelo aku au iaia, o ke kumu ia o ko makou hiki ana mai, o ke ao aku ia ia a me kona Lanui ; ua lohe makou i ko lukou mnkemake 1 ka olelo a ke Aiiua, a i hele mai nei makou mai Samoa mai no ia mea. Ua uiupa e no lakou i ko lakou mau akua kii i ka wa a ko Nukuiaelae poe i i;ana ino uī i ko lakou m>iu nkua kii. (ia l«>he lakou i ka Elekana inau hana malaila. a he wahi manawa uuku kona noho ana m:>waena o lakou, in ia i haaiele ai i ka mokupuni a holo aku i Sainoa. Ma ia kulana i pii ae ai lfa nolio aioha pu ana. Ma kekahi la ne Pnnknhi, un hoonohoia o Matatia a me kana wahine, oia hoi kekahi o kumu o inakou, ma Funafuti. U manawa no ua hoomaainaa koke ia na kannka i ka iu'lwhelu, a iioko o n<i ia elua o ko makou noho pu ana me mahojw iho o ke ku ana mai o ke kumu, he 17 o lakou i hoholo i ka heluheiu i na hua inua, (alphahei; n he nii.-ihuiu mahope iho o ko mnkou hoi ana n.ai, mai kekahi mau mokupuni inai mawaena o 20 a me 30 ka nui o ka poe i hookuikui mn ka heluheiu ann. Aole au i ike i keknhi Lahni e like me keia ka hikiwawe i ka anpo. Ua haawi mai ke Akua me ka m;ilamalama e loaa ai ia lakou ke ola." I ka haaiele ana, holo aku iakou i Nutu. fetau, uialaila kahi o ka poe hao kanaka e hoao ana e lawe i mau kauwa kuapaa mai ka poe aku o iaiia. Eia ka Mare : " He nui wale na auwaa i holo mai a pili ma ko inakou inau aoao īa makou e holo aku nna e ku. A mawaena oia mau waa, o ke keiki a ke alii oia mokupuni kekahi, he keiki ano hoihoi mau, o kona inoa o Taukie. Ua maamaa iki keia keiki alii i kahi oieio haoie. 1 koua iohe ana he mūuouan a he mau kumuao kekahi ma ka moku, hoihoi loa kona mau maka me ka olioli. Ua hai mai oia, he manao kona e huio i Fiji ke loaa ka wa kupono, me ka manaoe loaa ke kamu aoina i hiki ole aku makou. PeU iho la i loaa ai ia makou ka puka, a aehe mea i koe, o ke komo wale no. O ka hooponopono ana no na mea maluna o na kuiana o keia m«ku, ua like no me na mea ma Nukulaeiae a me Fnnafuti i hai koke la ae nei. Ua lohe wa» le iakou nei i na mea i hanaia ma kela mau mokupuoi. a ua kiola wale i ko lakou mau nkua kii, a ua hoopau i ka hooinana ana ia iakou. He mau makaniki ko iakou inalama inau ana i na Sahati, a ua malama no hot i kekahi mau halaw»i, He halepule no ko lakou e ku ana ma kahi maikai 45 kapoai ka ioa, 40 ka UuU, ua maUma mikioi ioa ia me ke kau wabi peUpeU ole. PeU Ukou t hoomana'i i ke Akua me ko Ukou wahi mamaUmalama ouku nae ke kalio ka hiki mai o ka poe nana lakou e kaoo aku i ke ao malamaUma." O ka nui o na kanaka, he 300, a malaila o Eiekaoa i hoonohoia'i i kuinu no Ukou. Mai Nukufetau aku holo aku Ukou i Vaitafu he wahi mok j ku hookahi wale iho no ia, he 350 paha ka nui o na kanaka, a mai laila aku holo aku Ukou i Nui, he 90 mile poha ke kaawale. Ma ka mokupuni o Nai, 0 ka huaoleio mua a Ukoo i lohe ai mai ke* kahi keiki opiopio mai o iaiia i inaamaa iki 1 kahi oamu kawalawaU, i kona pii ana euai iluna o ka papahele o ka moku. '• He rooku anei keia me im misionari V Na kekahi poe paha i hai mua aku la Ukou e ku koke mai ana na im>ionari. I na makahiki elima i ha'a aku nei, ua puhi hkou i ko Ukoo mau akua kit i ke ahi, a mai ia manawa mai, na hoomana inau Ukou i ke Aku« oiaio, a e kakali aoa Ukou o ka ioaa aku o ka poe oa-

r.a eao nk.j i ka ke Aku.\ o> o. He !;iea rhjieha no ka naau ka \> a; o w;\'.•* .\kvj ia iakou me ke kuma o.«\ l'a :. u ui "o >vau u Ukou e h<.K)inau s'n;j iake.i i ka ii'wnaM ana i ke Akua a me kn ht!o nn.t i ko kula a !oan n».ii ke kumu hviu. He wahi li.Mkai loa ko iak >u e hoonwuu'i. n pela no hoi k* luie kuia. Oke a!u. o Kauie he kniuka ano hoihoi. Ala k\i hoopau loa an;i a ma k»hi r pi!i ana t keia hiukai uusioti «r! a me na knnaka i inakmkai tnni. eia kti Mr. Mare : " O ka inea mua a oukou e hana'i, o ka hoomnkau* kau no keia kubn.\, i |\iu ai na mokupum n puu a uinkou i makaikni aku nei i ka ike ika ke Akua Huaneiio. Ake ni.in.io nri au o na mokupuni ekolu i kot" a makou i ho!o ole aku ai. oia o Nu.'tao. Nano:m'a a me Nanomap», ua iike pu no uu' n» mokupum i haiia'ku nei ia oukou. Ona mokupuni a makou i mnkaikni ai n me na moku> puni i koe ekolu, ewalu ka liuina. aia mawaena o 300 a 400 inile paha. aoknnuio nn kanaka 3,500 aoi aku paha. i'n pnu n.l heiau a uie na le!e i ke puin ia i ke ahi, a aohe nkua kii \ koe, a Uo :\Ve nui un Likou e ike i ka maikai o kn noho nn:\ Kr>«tiino, a i oi ae hot manum o ka noho ana p»-£«na. Heaha ko kakou man:u> no na kanaka o Nukulaelae a tne Funafuti i hko nui ai « loaa ka poe nann e hnnni nku i kn olelo o ke ola, a aole anei k.ikou e i ka liana kumnkaia a ka poe hao wale i nn knnnka uhane ola o kela mnu mokupuni. a lawe aku nie ka mnnno e hookauw.» kunpan ?"