Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 37, 15 Kepakemapa 1866 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

mea e paina ai, aohe no i kupono i ka mahaloia. Ua holo no hoi au i Hawaii, a noho hoi ma Hilo a me Puna, iloko o ka makahiki 1861 - 1864, a ua makaikai au ma na hale puhi ko. A iloko nae o ko'u ike ana, me ko'u ike pono ole ia mai, oiai he ano malihini ko'u; ua kipa ae au ma Amauulu, a ike au i ka nui o na kanaka e haaa ana, i hiki aku hoi ko lakou huina nui i ke kanahiku a keu. He holehole ko ka lakou hana, he auamo ko, he halihali laina, a he okoa no hoi ka poe hana maloko o ka hale puhi ko. A o na mea ai nae malaila, ua mahalo nui loa wau. Aka, o ka hana kupalaka o ka la ia Kinikeoki, i ka poe nawaliwali. A ilaila i hu ai ko'u aloha.
          A mahope hiki au ma Onomea, ma ka pa hana o S. L. Aukina, a ua oluolu iki no, aka, o na mea ai nae, ua like no ia me ka ai a kahumoku, a pela no au i hiki ai i Kaupakuea ma ka aina-awakea. A ia'u i hiki ai malaila ma luna o ka lio, ike aku la au, o ka ai, he ano ai kahiko loa, ua i-i, a mahiki ae ka ilo, aka, ua hoowali ia no me ke ano kapulu, me kahi io pipi paakai, kamano, puaa, a ua ku like na mea a pau iluna e ai ana. Aohe wahi kapa o kekahi, ua hele a nahaehae, aohe wahi huluhulu e moe ai, a moe wale iho no iloko o ka lanai, me ka hoomanawanui, a o kekahi poe no, he lako no i na wahi a-welu. Eia nae, aohe lakou i kaniuhu iki, a loli ae ka manao e hana ino a pepehi aku i ka Haku, e like pu me ka poe a ke aupuni a me na'Lii i kuka ai, e hoouna ia Hilibarani i Kina, a ike pono iho la nae ua poe. Oia hoi ka hua o ka mea i makemake ai e hoouna, ua uku ia ma luna o ko kakou hoa i make iho nei. Aloha ino o Kuakua (Jules Dudoit.)
(Aole i pau.)

I na Kumu Kula.

            ALOHA OUKOU NA HOA KUMU KULA. - Mamua aku nei, ua paipai aku au ia oukou, e hoohikiwawe i na kamalii liilii i ka heluhelu, me ka olelo; o ka papa pohaku ka mea mua e pono ai na kamalii. Eia paha ko oukou mea e pane kue mai ai ia'u. "Ua molowa na makua i ka hoolako i ka lakou mau keiki me ka papapohaku.
          Pela io no kekahi, aka, aole o'u pono e waiho pu wale ia hemahema. E koi aku no oe i ka makua e kuai aku i papa na kana keiki. O ka nui o na makua, ua hoihoi no e hoolako i ka lakou mau keiki, a o kekahi mau makua Hawaii, he pi no. Ua kakaikahi nae. No ua poe keiki mea makua pi ea, e kai oe mawaho e hoopahehee i ka lepo, a malaila e kahakaha ai i ke kii me na hua. Mai hoomanaka wale iho no. Ina he pilikia, e hoolanakila oe maluna o na pilikia. E noonoo oe. O ke akamai o kau poe haumana, o ka mea ia e mahalo ia mai ai oe, a me ke kaulana o kou inoa maikai.
          Ina e heluhelu koke kau mau haumana komo hou, eia auanei ke kamailio a ko lakou mau makua penei: "Emoole ka ike ana i ka heluhelu o kuu wahi keiki i komo hou aku nei i ke kula o mea. No ke akamai o ia kumu paha." Pane mai hoi kona hoa, "E nae, hikiwawe no hoi ka'u keiki me ia kumu."
          Aole hemo pinepine ke kumu ao pono i kana mau haumana, ua kuonono no.
          No ia mea ea, e hoomanawanui aku i ke ao i na kamalii liilii, Ma ko lakou akamai, ua kukalaia ko oukou makaukau i ke ao kula ana.
          Eia kekahi. Ia oukou e kula ana me na papa nui ae, papa imi helu naau paha, palapala aina paha, e hoonoho i kekahi keiki miki, e kula me na haumana liilii, e kakau i na hua, a me na olelo me lakou. He mea no ia e hoomahuahua ai i ke akamai o ua keiki miki la. O ka haumana e ao aku ana ia hai, ua ulu kona naauao iho ma ia hana ana. Me ia hoi, e hiki ia oe ke hoonui, a lu laula koke aku i ka ike iwaena o kau kula.
          He lehulehu na ano e ae hoi e holo ai ia hana. Ina he kanaka noonoo oe, e makemake ana i ke kaulana o kau kula ma ka naauao o na haumana, e loaa auanei ia oe na alanui pokole, a e alakai pololei oe i kau mau haumana iloko o kela a me keia ike. O ke kumu noonoo ole, ka mea e piula wale ana iloko o ka poai ana i hahai loihi ai.
C. B. ANDREWS.
          NO KE KILIKA. Mamua, ua lohe kakou, no loko mai o ka enuhe ke kilika, aka, ma ka hoike ana o kekahi nupepa haole o kakou, oia hoi ka Hawaiian Ga zette, ua loaa mai nei ma Farani ke kilika mai ka ili mai o ka laau kilika, (mulberry tree) aole hoi mai ka enuhe mai e like me ka mea i lohe mua ia ai e kakou i na wa loihi i hala. - Aia ma Amerika Huipuia, hookahi nupepa la, (oia hoi ka nupepa e hoopukaia ana i kela la keia la) a eiwa hoi pepa hebedoma, (oia ka pepa e puka ana i kela pule keia pule) he poe negero wale no ka poe nana e hana.
          - Aia ma kekahi hale pai palapala ma Misouri, Amerika Huipuia, he hookahi kanaka hoonoho kepau ua muumuu kahi lima, he hiki nae iaia ke hoonoho, he 5,000 mu i ka la hookahi, me ka pololei loa.
          - He hale halawai Iudaio, ua hana ia mai nei a ua paa, eia ma Berelina, Europa. Ua oleloia, oia kekahi hale nani loa, a o ka noi na dala no ka hana ana he $75,000.

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, SEPATEMA BA 15, 1866.
No ka hoomana ana i ke Akua.

            O kekahi mea a makou i mahalo ole ai, oia o ke ano o ka hoomana ana i ke Akua ma ko kakou anaina o ka la Sa bati. Aole o ka himeni ana, ua maikai kela. Aka, eia-i ka wa e hapai ana ke kahunapule i kona leo ma ka pule imua o ke Akua Mana Loa, aole i kulou na poo o ka hapanui o ke anaina pule. He noho kupololei wale no iluna ka nui o kanaka me he mea la aohe a lakou kuleana iloko o ka pule.
          He mea keia a kakou e hilahila ai imua o na Epi sekopo, a me na Katolika Roma no hoi kekahi, a ua pono no ko lakou hoahewa mai ana ia makou ma keia mea, a ua hiki no ia lakou ke ao mai ia kakou ma ua mea nei o ke ano o ka noho ana i ka wa e hoomana ana kakou i ke Akua Hemolele. I ka wa mamua he ku iluna ka kakou o ka aoao Puritano i ka wa pule; i keia wa ua haalele ia kela no ka luuluu o ke kino ke loihi ka pule, a aia i ka wa hoonani i ke Akua ma ka himeni, oia ko kakou manawa ku iluna. Ua pono ia, aia nae a ka wa pule, alaila e kulou ke poo ilalo, ma ke kua o ka noho mamua ou paha, e kau paha ka lima iluna i ka lae, aia no i kou manao, aka mai noho a hoaa wale io a ia nei ka maka e lalau ai, i ka wa e mihi haahaa ia ana na hewa o kakou, a o ka wa e noi haahaa ia ana ka lokomaikai o ke Akua.
          E hoomanao oukou i keia, e ka poe e maa i ka hele ana i Kawaiahao a me Kaumakapili, a me na wahi e aku. Mai noho a hoomolowa ma keia mea. E hoomanao he hana kekahi a kakou, aole e hoolohe wale aku i na olelo hoolealea o ka mea haiolelo.

E malama pono i na Holoholona.

            I kekahi la iho nei ua ike makou i kekahi keikikane ua aneane kanaka makua e kau ana maluna o ka lio wiwi loa. Ua hele a pupuka ua lio nei, oioi na wahi iwi, me he kukulu aeo la na wahi au o ua lio la e kau kioea ai kahi kino lahilahi o luna, pela ka naue kulanalana ana o laua elua. E aho paha, wahi a makou, e hele wawae iho oe e kahi keiki, a e waha ae paha i ka lio ma ke kua, oiai ua oi kou ikaika mamua o ka ua lio la.
          A eia ka makou. E aho no ka hele wawae i ka hoikeike wale ma na alanui i na lio make pololi a kakou e ike nei. Aole mea nani e like me ka lio maikai, aohe no mea pupuka e like me ka lio i hana ino ia. A pehea na lio i hele a pohole ka maka, ka ihu, a hoopailua wale. A o ka lio wiwi i nokeia i ka hili, a i ke kepa, a ehaeha wale ka puuwai o ka malihini nana mai.
          Nolaila, ina aole e hiki ke malama i keia holoholona hoahele o ke kanaka, alaila e aho ke kuai aku a haawi wale aku paha. A pela i na holoholona e ae. Ua ike pinepine makou i kanaka holoholo kaa bipi, e noke ana i ka hili i ka paa bipi o lakou, me ka uwa nui ma ke alanui e hoemu ana, i mea e holo ai ka bipi kauo-kaa me he lio la. He hana kamalii maoli keia ia makou, oia anei he ano lio ko ka bipi e kokoe aku ai ma ke ano heihei.
          O ka malama ana i ka holoholona i haawiia mai e ke Akua, he mea ia e hanohano ai ke kanaka. Aia o ka poe ma ka papa malalo loa, oia ka poe hana ino i ka mea hiki ole ke malama iaia iho. Aia wale no a pilikia ke kanaka, he kaua paha, he hoopakele ola paha, alaila ua hiki no ke hooluhi aku i ka holoholona a make paha. Aole i na wa e ae.

Ke Kanawai Palena Aina.

            Ua manao iho makou e kamakamailio iki no keia Kanawai, e wehewehe ana i ko makou manao e pili ana ia mea - i kona maikai a me ka ole. Wahi a ko makou manao, he Kanawai maikai keia, he mea e ka-ua ana i ka hele ana o na kanaka i ka hookolokolo a me ka hookeke kumu ole ana.
          He nui na pomaikai i ike ia iho e loaa mai ana ma keia Kanawai e pili ana i ka hoomaopopo ana i na palena o na Ahupuaa, a me na palena o na Ili Aina maloko o keia Aupuni - no ka mea, he mea no ia e hoomaopopo ana i na palena o kela a me keia Aina, a he mea hoi e ike maopopo iho ai ka mea Aina i ka nui o kona aina iho; a ma ia mea, e loaa ole ai ke kumu hoopaapaa o na hooilina o ka poe mea Aina.
          O ke Kanawai i hana mua ia e na poo Kau Kanawai, a hoololiia iho nei e ke Kau Ahaolelo o ka makahiki 1860, he Kanawai maikai no - aka, ma ka hooko ana, ua lilo he Kanawai e hooko ole ana i ka pomaikai i manaoia - no ka hu hewa o ke kohoia ana o na Komisina malalo o ua Kanawai la; oiai ua kohoia lakou mailoko mai o na poe i ane kamaaina ole i na Kanawai - a noloko mai o ia mea ka ulu nui ana o na hoopaapaa a me na lilo nui. No ka mea, ua kukai ka hapanui o na hihia i hanaia e ua mau Komisina la imua o ka Aha Kiekie. Nohea mai keia mau hoopii ana? Me he mea la no loko mai no o ka hilihewa o ka olelo hooholo a ua poe Komisina ike Kanawai ole la, oiai, aia a kamaaina i ke Kanawai a me na rula o ia mea, alaila, hiki ke hooholo me ka maopopo ma na hihia o ia ano, me ka maopopo pu hoi o ke ano o ke kaupaona ana i ka olelo a na hoike. Malaila i hemahema ai ke Kanawai kahiko. Aka, ua pau kela hemahema i keia manawa, mamuli o ke Kanawai hou i hooholo ia iho nei e ka Ahaolelo o keia makahiki. Aia ma ia Kanawai hou, ua hoopau loa ia na Komisina i hoonohoia malalo o ke Kanawai mua - a ua hoolilo ia i hookahi wale no Komisina Palena Aina no ke Aupuni holookoa. A ma ia mea i maikai ioa ai ke Kanawai hou. - ua pakeu loa, no ka hooliloia ana o ka Hoa Lunakanawai mua o ka Aha Kiekie ua Komisina la, no ka mea, aole paha e hoonohoia kekahi mea ma ka noho Hoa Lunakanawai mua no ka Aha Kiekie, ke ole oia he mea i ike hohonu i ke Kanawai, a me na mea e pili ana ia Oihana. Oiai, malalo o ke Kanawai mua iho nei, ua hoonohoia ka poe holona i mau Komisina Palena Aina, a ma ia mea, oia poe, aole i lilo i poe e kokua ana i ka hoohua ana mai i ka pomaikai i manaoia e loaa mai ana ma ua Kanawai la, aka, ua lilo lakou i mau pihaa nana e olokea aku ia mea, me ka hoolilo i ke Kanawai i mea e hookaumaha wale aku ai i ka poe i hoao mai e loaa ka pomaikai i manaoia malalo o ua Kanawai la - no ka mea, wahi a ko makou manao, aohe paha he hihia ano nui e pili ana i na Palena Aina, i ili iho ma ka olelo hooholo a ua poe Komisina la, me ka pinana ole aku i ka Aha Kiekie.
          I keia manawa nae, ua pau kela pilikia, no ka mea, ua pau ua poe Komisina liilii la, a ua hoonohoia ae nei o ka Hoa Lunakanawai mua o ka Aha Kiekie. O ka mea e noho nei ma ia wahi i keia manawa, he mea no ia i hilinaiia e kakou a pau, a ua kamaaina no hoi i na hana e pili ana i na Aina, no ka mea, ua loihi kona noho ana ma ke ano Hoa no ka Papa Luna Hoona Kuleana Aina - a, ua maa ma ka lawelawe ana i na hana o ia ano, nolaila, me ka maikai o ke Kanawai hou, a me ka makaukau hoi o ka mea i hoonohoia i Komisina malalo o ua Kanawai la, me ka lawa i na ike a pau i makemakeia e pili ana i ka mea i hoakakaia ma ia Kanawai. Ua maopopo no, e loaa mai ana ka pomaikai e like me ka mea i manao ia e ka poe Kau Kanawai.
            Nolaila, eia ka mea paipai aku i ka poe mea Ahupuaa, a Ili Aina paha i hoomaopopo ole ia na palena, e wikiwiki lakou e hele ae imua o ke Komisina Palena Aina, i hooponoponoia'i na palena o ko lakou mau Aina - a i akaka lea ai ia lakou ia mea, i noho ole ai me ke anoninoni o ka manao, a i loaa ole ai hoi ke kumu hoopaapaa a na mamo mahope aku. Aia no ko ke Komite Palena Aina Keena ma ka Hale Hookolokolo, ma Honolulu - a o ka inoa o ke Komisina, o ka Mea Hanohano G. M. Robertson (Lopikana.)

Na hoa hoolaha Nu Hou.

          Owai la ia poe i oleloia ma ke kolamu no "Kela mea keia mea" o ua o Au Okoa penei: -
            "Ua pepehiia kekahi mau kanaka kamaaina o Cincinnati he 47 e ka poe Korila e noho la malaila."
          Owai la ia poe? He mai ko rela paha, -ea?
          A penei hoi: - "Maluna o kekahi kaa mahu i pahu ma Beritania i ka makahiki 1865, he 220,000,000 ka nui o na kanaka, &c." Weliweli no ua kaa mahu hookahi a ua o Mr. Imi Nu Hou no Au Okoa.
          A ke ninau nei makou i kahi hoa puka la o ka Daily Herald. Aia mahea ia wahi o "Onoka" ma Hamakua, Hawaii, o Honokaa paha ea? A aia i hea o "Monala" i Honolulu nei. O Manamana paha. Mai hoowahawaha mai oe i ka pololei a ka Hawaii, e ua hoa nei o ka hoolaha naauao.
Me ke Aloha.

NU HOU KULOKO.

            KE OKOHOLA MUA O KEIA KIKINA. - Ma ke kakahiaka o ka Poakolu iho nei, ua komo mai ma ke awa o Honolulu nei ka moku mua o keia kikina.
          Ma ka hoi ana mai nei a ke kuna Al berni ua ku oia ma Honokaa, Hamakua, Hawaii. O ka maka mua keia o ke ku ana a na kuna nui ma ia wahi.
          Ma kekahi la o kela pule aku nei ua kuai kudalaia ka mokuahi Thames e ku nei ma ke awa o Honolulu nei, a ua lilo ia Janion, Green & Co., no na $11,000.
          PAKE HANAU MA KUALOA. - Ua hanau iho nei kekahi Pake hana o Waila, o ka lua paha keia o ka Pake o ka hanau ana ma Hawaii nei. Pela mai S. P. Wailea.
          HAOLE OLO-PAPA. - Mai a K. M. M. mai no o Makawao, ua hai mai oia, ke holo nei ka hana a kekahi haole olo-papa malaila. He haole kamaaina no ia malaila.
          Maluna o na ohua o ke kiapa Sm yriote i ku mai nei i ke ahiahi o ka Poakahi iho nei, ua ike iho makou o Emma Meka kekahi, me ka naau luuluu ia i hoi mai nei, no ka hele ana o kona mokuakane.
          He palapala kai hiki mai i o makou nei mai Koolau mai, e hai mai ana i ka ona mau o kekahi poe ma Kahana, a ke olelo mai nei ua mea kakau manao la, ina ka e kohoia o G. B. Ukeke i Lunakanawai, ina ka ua poohu ka lae o ka poe ona malaila.
          HANAU MAI. - Ua hanau mai ma ka la 3 o Sepatemaba ma Rosebank, Nuuanu he pua hou a he milimili kane hoi na ka Mekia Kale H. Kauka a me kana wahine. A no ka loaa ole ia makou o ka inoa o ua pua la, nolaila, hiki ole ia makou ke hai aku.
          HE LUNA KUOKOA HOU. - Ua kohoia o Kauka Wekemoa o ka ua Kanilehua o Hilo, i Luna no ka Nupepa Kuokoa no ka Apana o Hilo Paliku, a ke lana nei ka manao e hooholo pono ia kana hana, a e hookui ole ia me na poino o ke ala.
          HOOKOHUIA I LOIO KUHINA. - Ua hookohuia S. H. Pilipo e ka Moi i ka Poakolu iho nei, Sepatemaba 12, i Loio Kuhina no ke Aupuni Hawaii nei. He haole malihini loa keia mai Bosetona mai nei. I keia pule iho nei no ka hiki ana mai i waena o kakou nei.
          HE NAAUPO LOA NO PAHA. - Eia ma ko makou nei keena, he wahi palapala nona ke poo, "Eha na maka, awaawa puu i ka uwahi." Aohe mea nana ka palapala, aohe la i kakau ia ai, aohe makahiki, aohe no hoi he wahi o ke kakauia ana. No ka naaupo loa paha keia hana ana, no ke aha la?
          HE MAU MALIHINI KAULANA. - Ma ke ku ana mai a kekahi moku lawe leta o kakou nei, ma ka molehulehu o ka Poakahi iho nei, ua hiki mai o S. H. Pilipo, Esq. he Loio Kuhina a me Kapena Bebe he Egena nui no ka "Ahahui hooholo mokuahi lawe leta o ka Pakipika," oia hoi ka Laia moku holo i Kina.
          HE KOMISINA BERITANIA HOU. - Ma kekahi Nupepa o Ladana, ua ike ia malaila ua kohoia o J. H. Wodehouse Esq. i Komisina a i Kanikela no ke Alo Alii Mamua iho nei, he kakauolelo ia, na ke Kiaaina o Nukilani, a mahope loa iho nei, he Kanikela Beritania oia no Para, Berazila.
          Ua haawi ae ka poe mahiai uwala o Huelo, i Maui, he wahi paina no lakou iho, oia hoi no ko lakou ai ana i ka hua mua o ka lakou mau mea i kanu ai. Ia manawa no, ua hookupu lakou i mau wahi hapawalu, a ua haawi aku no ke Aupuni o ke Akua. Pela mai o Kahawaiolaa, o Hamakualoa, Maui.
          WALAAU PO. - Ua lohe mai makou ma ka po Poakahi iho nei, ua hoohaunele ka kekahi mau keiki hapa haole a me kekahi hapa malaka ma kekahi wahi o ke kulanakauhale nei, a ma ka Poalua iho nei, ua kikoo ia aku ka Palapala Hopu, a ua nanai poo puu mai ika Halewai. Heaha iho la ka hana ana pela? Hokai no hoi ua koko a wiliwili.
          KAPENA O KE KILOHANA POOKELA. - Ma ka holo ana aku nei o ke Kilauea i ka Poakahi iho nei, ua lawe ia aku ke Kapena o ke Kuokoa, a eia no kahi hulipahu me kahi malama moku ke kupa eli nei. Ua pono no nae, ua koho iho no i wahi hookele moku. (Sailing master.) Aia paha ua wahi kapena la ke nanea la i ka lai pohu o Kona, ke lana nei ka manao e hookui ole ia kana huakai e ka pilikia.
          PEPEHI IAIA IHO. - Ma ke ku ana mai a ke Kilauea i ke kakahiaka Poaono aku nei i hala, ua lohe wale mai makou, ua kaawe kekahi Pake ia ia iho ma Waihee Maui. No ke aha la keia hoonaaikola ana i kona ola iho? No ka uluhua paha i keia ola ana, a maona mau i kahi bola raiki? O kekahi no nae keia o ua ano Pake nei a Kauka Hilibalani i lawe mai nei.
          Ma ka Poaono iho nei maluna mai o ka mokuahi Kilauea, ua laweia mai he 6 mau kanaka i manaoia na lakou i pepehi o Moo o Kona, Hawaii i make aku nei. Ua kena ia na Ju re Koronelo, a ua hele lakou e imi i ke kumu o ka make ana, aka, ua hoike mai lakou ua make no o Moo iaia iho. Mahope loaa mai nei keia poe 6, a laweia mai nei.
          KA MOI. - Ke mau nei no ka oluolu o ke ola kino o ka Moi, Aliiolani, aia oia mauka o ke awawa o Manoa kahi i hooluolu ai, e nanea ana paha i ke kikiko'u a na paka ua o ka ua Kuahine o Manoa. Ke kolokolo mau nei no makou i ka Mea nui maluna e hooloihi a e hooluolu i kona noho Moi ana maluna o keia lahui. Inehinei, ua hoi ae i kai o Waikiki.
          LA HOIHOI EA MA KONA - Akahi no a loaa mai nei he wahi palapala na Davida Kanuha o Kona, Hawaii, e hai mai ana i ka malama ia ana o ka la Hoihoi Ea o ke aupuni malaila. I hea la kahi i auwana ai keia wahi palapala, a akahi no a kipa mai nei. A i mea e pupuku ole mai ai na maka o ko makou mea kakau nupepa, ua ahona hoi ka hana i "Nu Hou Kuloko."
          HANEEIA E KA PALI. - Ua palapala mai o P. Kalaeone, no Anahola, Kauai, penei.
          "I keia la 8 o Sep. ua make mainoino loa ma, ke alanui hana o Kalihiwai, na kanaka ehiku. Ua haki ia e ka pali kahi a lakou i hana'i. E like me ka mea mau i ke Aupuni ka hoomaikai i kona mau wahi inoino."
          Ke lana nei ko makou manao aole paha pela ka nui o ka poino, aia nae a lohe hou ia mai.
          PAKELE KE OLA - Ma ka po Poaha iho nei, i ka wa a ke Kuhina Waiwai Halaki a me a me ka Loio Kuhina hou e hoi mai ana mai Kaneohe mai, a ia laua i hiki ai mawaena o ka Pali o Nuuanu, okupe iho la ka lio o Halaki, a palemo aku la ia mamua o ka lio a walawala ana i ka pali. I apakau wale ae no, paa ana i ka laau, a pakele kona ola. Ua eha no nae ia e noho nei. O ka lio hoi, ua kaa aku i ka pali a ua make loa.
          KULANUI O PUNAHOU. - Ua hoomaka iho nei keia Kulanui ma ka Poakolu o kela pule aku nei, a ua nui mai no na keiki, a ua oi ae mamua o kela makahiki i hala aku nei. Ua hoonoho ia iho nei o Emma Kamika i Kumuao ma na mele a me ka hookani piano ana, ma ko Hariata Koana wahi i haalele iho nei. O ko makou ake nui no ka hoomau loa ia o keia hale hoonaauao. Elima wahi Hawaii imi loa e noho nei ia kula. O ka haole aku no ka nui.
          AHAHUI KULA SABATI O HAWAII NEI. Ua halawai iho nei ka Peresidena, ka Puuku ke Kakauolelo a me ka papa hooholo o ka "Ahahui Kula Sabati o ka Pae Aina Hawaii" ma ka Poakolu o kela pule aku nei, Sepatemaba 5, e like me ke koho ia ana i ka malama o Iune i hala. Ua hui lakou e hooponopono i Kumu Kanawai no na Kula Sabati mai Hawaii a Niihau, a ua hooholo lakou i kekahi mau mea, a e lohe ana paha kakou ma keia hope aku.
          MAU HALAWAI HOOMANA. - Ua olioli makou i ka lohe ana mai ia J. W. Alapai, o Kaiwiki, Hilo, Hawaii, e poloai mai ana ma kana palapala, no ka malama ia ana o na halawai hoomana ma na mahiko o Asegut a me S. Kipi. E hui ana na kanaka paahana o ia mau Mahiko ma kahi hookahi, a na kekahi mau hoahanau mai Hilo Kaona mai, e hele mai e hai i ka olelo a ke Akua. Akua. Mai ka malama mai o Mei ka hoomaka ana, a eia no ke hoomau nei. "I paa ko oukou manaoio ma ka mana o ke Akua, aole ma ke akamai o kanaka."
          UA MANAO HOI E OLA KA MAKAPEHU IA. - I ke ahiahi Poalua iho nei, hiki mai ka amaama o Kaihuapalaai, i hele aku hoi ka hana, e hoi mai ana kekahi poe, he 16 amaama no ka hapaha. I hiki aku hoi ka hana ma ke pakaukau, e haawi ia mai ana no, eono no wahi amaama no ka hapaha. A ma keia mea, o ke kuihe mai la no ia o kahi manao, a olelo wale iho la no, "hokai no hoi ua ku ai a kanaka, imua i hope e hololua ai; ina na ka haole, he kaupaona ka lakou la, a akaka e mea paona no ka hapaha, a e mea hoi no ka hapawalu." U hoi! He maauawa i-a ka!
          KAPENA KUKAELE. - Ua ike iho makou ma ka Nupepa a H. M. Wini e hoi mai ana o Kapena Kukaele (Goodale) i Hawaii nei, a e noho ana i Luna nui no ka Mahiko o Haiku ma kahi o G. E. Bekuwiki, e hookuu mai iaia mai kona noho luna nui ana maluna o ka mahiko o Haiku. He luna Dute awa nui o Kukaele no keia awa ma Honolulu nei i kekahi mau makahiki i hala aku nei, i keia noke kaua iho nei o Amerika he kokua kuuku ia malalo o Gen. Seridana. E haalele ana oia ia Nu Ioka ma ka la 21 o Sepatemaba. E olioli ana paha kona mau makamaka maanei ke ike hou ia aku kona mau maka.
          WAWAHI HALE A AIHUE. - Ua hoao ia ka hale kuai o Mosimana me na keiki ma Wailuku, Maui. Ua wawahi ia kekahi aniani, a malaila ka hapai ana i ka puka aniani, a hele loa aku a ka pahu hao me ka manao e lawe i ke dala, aka, ua hana io ka Aihue, ua nakii ia i ke kaula a ua paa me ka laau i mea auamo paha. Aohe nae i ko ka makemake, aohe mea i lilo, aka ekolu wale no pu panapana i lilo. I mea aha la ia o ka apa ana aku la? I mea ki uku lele paha, Ua hoi? E loaa aku nae ka Aihue, haalele i ka la.

Pepehi kanaka ma Hanalei, Kauai.

            Ma ke ku ana mai o ke kuna P rince i ka la Sabati aku nei i hala, ua laweia mai maluna ona kekahi kanaka, a eia ke paa nei ma ka Halepaahao. Penei ko makou lohe mua: "I ka hora 2 o ka auina la o ka Poakahi, a oia hoi ka la 3 o keia malama, hoi mai la o Mr. Makinikaea (he Luna no ia mahi ko paha) mai kona aina awakea mai, a loaa iho la keia mau kanaka elua, o Kanawai a me Pahukoa, e noho ana malalo o ka malu hao. Kahea aku ka haole e hele i ka hana, ala mai la laua, a hoomaka iho la e hele aku e hana, aka, hoonauluulu wale aku no ua haole nei mahope, no ko laua haalele wale i ka hana. Pane mai la o Kanawai, "Kulikuli." Olelo aku la ka haole, "Mai kulikuli mai oe ia'u, o hahauia oe e a'u." Kuamuamu mai la ka ua Kanawai la i ka haole. Nolaila, nee koke aku la ua haole nei, ma ko ia 'la wahi e ku ana, me kona mau lima ua hookuu wale ia me ka manao ole e hoopai aku; a i ka haole e nee aku ana a kokoke, hahau koke mai ana o Pahukoa i ke kope mahope o kona poo, (ke poo o ka haole) a ia wa, o ka make koke iho la no ia. Elua mau haole e ae e ku koke mai ana, ua ike a ua lohe i ka lakou mau hana." O keia palapala maluna ae, na ka Luna Makai no ia o Kauai i palapala mai ia W. C. Parke, a ua hoolahaia ma ka Nupepa Puka La.

EIA KEKAHI MOOLELO HOU.

Mai ka Mea Hanohano mai ke Kiaaina o Kauai kekahi lohe o makou, a oia ka makou e waiho aku nei imua o ka poe heluhelu, a penei no hoi ia:
          "I ke kakahiaka o ka la i pepehiia'i, (Poakahi) ua haawi ukupau ia ka hana a na kanaka e hana ai, nolaila, ua hooikaika nui na kanaka ma ka hana ana me ka manao e pau koke. I ko lakou hana ana nae mai ka wa kakahiaka nui mai a hiki i ka aina awakea, pau ka lakou wahi i haawi uku-pau ia ai, a hoi lakou e hoomaha, no ka mea hoi, ua hele iho la a ikiki, me ko lakou paina ole i ka aina-kakahiaka. Mahope iho o ka aina-awakea, hoi mai la o Makinikaea, (he haole Irelani) a ike iho la ia lakou e noho ana, olelo koke mai la e hele i ka hana, aka, hoole like lakou me ka olelo pakike aku. Ia manawa, kii aku la ka haole ia Kanawai e holo mai i ka hana, holo aku la nae oia, a ku no i Pahukoa, a no kona manao e kii mai ana ka haole ia ia e pepehi, nolaila, lalau koke aku la oia i kana oo-kope hana, a hahau aku la mahope o ke poo o ka haole, a o ke ano i koke iho la no ia o ka haole, mae iho la kona helehelena, me ka nana mai no nae o na maka, aka, aole nae he hiki ke kamailio mai. Mahope iho o ka hala nana o na hora elua paha, o ka lele loa ae la no ia o kona hanu a make loa iho la." Ua waiho iho ia he wahine a me na keiki elima, i poe nana e kanikau aku i kona make ana. He 35 ka nui o kona mau makahiki, a make aku la.

Hilahila ole maoli.

          Ua ike au i ka hemahema nui o kekahi mau makua i ka malama ana i ka lakou mau keiki. No ka mea, o na makua no ke kumu alakai o ka lakou keiki. Ina e hana na makua i na mea pono, e hana no auanei na keiki e like me ka hana a na makua. Ina hoi e hana na makua i na hana pono ole imua o na keiki, e hahai auanei na keiki mahope o ka hana lapuwale a na makua.
          Eia ka hemahema nui o keia mau makua a'u i ike ai. Aia ma ke ahiahi o kekahi la, ua hookipaia kekahi malihini ma ka hale o kekahi mau mea kaikamahine. Ua hoomakaukauia ka ai no ka paina ana, e like me ka mea mau i keia Lahui. A pau ka paina ana, pau aku la ka nui o kanaka iwaiho; a koe iho la ua wahi malihini nei, me ka makuahine a me ke kaikamahine. O ka pane okoa mai la no ia o kahi makuahine, Pehea oe i ke kaikamahine a maua i wahine mare nau? I iho la au, i koi ia mai nei ka wau e hele ia nei; e hoomoe mai i ke kaikamahine a laua ia'u. Nolaila, ua noonoo nui au no ka ia la awala ana mai i kona ninau. A liuliu wale, pane aku la au, e kali iki oe a mahope hai aku au i kuu manao. A kekahi la ae, ulele iho la au maluna o ka pepa i ko'u ae ole i ka lawe mai ia ia i wahine mare na'u. A haawi aku la i ua palapala nei i na makua. A mahope iho, eia ka hana nui a ua mau makua nei, o ka hele a waena o ka lehulehu kamailio, e mare ana hoi kuu kaikamahine me mea. Ua paa hoi ke kapa mare; no ka mare wale aku no koe. Kupanaha kou waha i ke kamailio ana i ka wahahee. Aia ka hoi a uku ia ke kaikamahine a olua; kamailio wale iho no nei e kamailio ai. I ka nana'ku i ke ano a me ka noho ana o ua kaikamahine la a laua la e pai nei; aohe i kupono i ko'u kulana. Nolaila, ua waiho aku au ia ia na ka mea i like ke kulana me kona. Ke ike pu ae la no kakou i ka hilahila ole o keia mau makua. Nolaila i kulike ai ka mea i oleloia ma ke poo o keia kukulu manao. "Hilahila ole maoli!" Nolaila e na makua mea keiki, mai hoohalike me keia mau makua. No ka pinepine o ko'u pepeiao i ka lohe ana i ke kamailio mau a keia mau makua pela, nolaila ko'u hoolaha aku i ike iho na maka alaila pau paha ke kamailio ana.
          Uoki kou waha i ke kamailio ana i ka mea wahahee! E kaulawaha oe i kou alelo!
M. K. PUNIOLE.
Wailuku, Aug. 31, 1866.