Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 35, 1 Kepakemapa 1866 — Ka Moolelo o ka Baibala Enelani. [ARTICLE]

Ka Moolelo o ka Baibala Enelani.

lIKLI' 4. He nu hou ka Ba:bft!a i ka hapanui o ra kanaka o kela wa. a ua piha lakoti i ka makemake i kna waiwai imi. I mea e knkna ia'i ko iakou makemake. i;a kaoohaia na Bih"pa e ka Moi e kukr:!u i mau awai he!u--!u Bithala ma na Luakini. Eono awai o keia ano i kukuluii ma ka Luakini o Sana Paulo. He hana mau i na knnaka, i kela ia keia ia. ka heieaku ma na Luakini e hooiohe'i na o!e!o o ka Baibaia i heluheluia. Iloko o na makahiki hope he iwakaiua o ko Henele VII] oia ana. ua hiki aku ka huina pau o na Kauoha Kaliiko a me na Kauoha Hou i paiia a i ka haneri tausnni. A i na makahiki eono o ko Evlward VI noho a!ii ana, ua pai pinepineia no na Palapala Hemoieie. He 35 pai ana i ke Kauoha Hou. a he 14 o ke Kauoha Kahiko ; o ka huina pau o na pai ana. he 4°. f!e hoaiiona keia e hoike ana i ka mnk£make nui o na kanaka i ka oleio a ke Akua. 0 ka Baibaia a Tineknle i unuhi ai. ka mea i laha nui iloko o keia wa, no ka mahaio nui ia. 1 ka noho alii ana o Mnria ka Moi Wnhine Pope hoomaau, ua hoopilikia hou ia ko ke Akua poe kannka, a iia holo aku keknhi poe i Geneva e noho ai. A'i ka noho ana o keia poe mnlnila, ua hooholo iakou i ka manao e unuhi i ka Baibala a maikai (oa. O ka mea hooikaika nui iwaena o lakou. oia 0 Wiiiama Witin*hama (William \Vhittincr-hn'ttt-)'ke kaikoeke o Kalawinn. 0 ke Kauoha Hou kai unuhi mua ia e lakon ; ua maikni no ka unuhi ana, a i ka M. H. 1557 i paiia'i. Na Knlawina i knkau i ka oleio hoaknka no keia Knuoha Hou, n nn lonn'e Bodele, (John'Bodieigh.) ka mea nnna i hookuinu i ke keenn waihona palapala ma Okapodn, i hookna i na lilo, 1 ka pnu nna o ke Kauoha Hou, hoomakaia ae ia ka unuhi nna i ke Kauoha Kahiko, a ua-nui no ka poe noeau i kokua mnmuli o keia hnna. 1 ka M. H. 1560 i pnka mni ni keia Baibiila mni ka hnle-pai. Ua oi nku ka mnikai o keia Baibala i ka Tinekale; ua irapnia, oka Baibala Geneva, a ua hooinhnia maialo o ka maiu o ka iMoi Wahine Elisabeta, ke kaikaina o Marin i inake akn. Iloko o na inakahiki he kanawalu ma ia hope mai, o ka Baibala keia i laha nui ma Eneiani. Mamuli o ka makemnke o Pnreka, ka Akihihopa o Canterbury, ua unuhiia ka Baihnla e kekahi poe Biiiopa. I ka M. H. 150S 1 paiia'i keia <Bnibala, a ua kapaia, o h(tßaihala a na B?hopi. Mahope o kein, i'ka noho aiii ana o lakobo I (James I) ua hooholoia ka manao e unuhi i ka Baibaia, a o ka Moi kekaiii i kokua nui mamuli o keia manao. Penei knna olelo imua o ka Ahakuka : " Na ka poe naauao loa o na Kuianui o Cambridge a me Oxford e hapai i keia hana." A mamuli o kana kauoha, ua kohoia kekahi poe naauao ; iie 54 ka nui o lakou. Aka, aole nae lakou a pau i komo iloko o ka hana, he 47 ka nui 0 ka poe i laweiawe mooii ma keia unuhi Baibala ana. O keia poe 47, ua mahele ia lakou i na papa eono, a ua hoonohoia elua papa ina Westminster, eiua ma Oxtovd, a elua ma Cambridge. Pela hoi ka Baibnla, ua maheieia i na apana eono, a ua haawiia iiooknhi npnna na keia pnpa keia papa e uuuhi. Penei na kanawai i hoohoioia no ka unuhi ana : % 1. E unuhi kela mea keia mea i na buke a pnu iloko o ka mahele a kona papa. 2. I ka pau ana o kekahi buke i ka unuhi ia e kekahi papa, e hui na lala a pau o ia pnpa, a e hooholo ī ka uniihi ana'a lakou i manao ai he pono. 3. E hoikeia kela buke keia buke a-keka-hi papa i unuhi ai, imua o na papa a p;iu. I ka M. H. IGO7 i hoomakaia'i ka hana, a i ka M. H. 1610 ka pau ana. Alamua o ka paiia ana, ua hoounaia aku ua Baibala nei i LaUana, a malaila i hooponopono hou ia ai e kekahi komite i kohoia. Na Dr. Smith, (Kauka Komika,) me Kauka Biiekona ka Bihopa o Winchester i kakau i ka oleio hoakaka, a i ka M. H. 1611 i paiia'i. 0 ka oi aku keia o na Baibal& a pnu i paiia ma ka oieio Eneiani, a o keia Baibaia no hoi ka mea e hoolahaia nei i keia wa. E ike na mea a pau r* heioheiu iho i ka mooielo o ka Ba:b.ila Enelani, i ka hoomanawanui ana o ko ke Akua poe kanaka iwaena o na pi!ik*a i inea e pomaikai ai%a iehulehu. Me ke kuakoko nui i hoohanau ai lakou i ka lakou keik» o ka Baibala. Pehea oe e Hawaii, ea, aole ou koko i hookahe ia no ka pai ana i ka Baibaia, aoie ou poe keiki i puhiia i ke nhi no ka heluheiu ana i keia Palapaia .Hemolele. Aka. ke muiu nei kou noho ana, a ke kaena nei hoi oe i ka 1 ana, " E mau ke Ea o ka aina i ka pono." He oiaio keia oielo au. a he inaikai no hoi; e» nae ka ninau. o ka ponn hen la ka mea nana e hoomau i ka ea o ka aiua ? f ka manao ana o Wtoria ka Moi Wrahine o Beretania, o ka pono a ke Akua i ho:ke ia ma ka Baibala,'ka inea nana 'e li'oomau i ka ea o kn ainn. I kona nin.iuia aha s e kahi poe o ka aioa e mai i ke kumu i mina ai kooa Aupuni, aola oia i kuhikuhi aku t

r.a pu?ii koa oo*. a »rce :u ir»anu**vtote ho» ou i olelo aku, ua mana ko'u Aupuni uo ka akamai o ko'u p«>? Kuhina ; aka. ua hiau oia i ka AalluU me ka pane aku i ua poe la i niuau mai ai iaia, c;a ke kumu i mana ai ko*u Aupum, o ka B«ībftia. L'a paoleie ua Moi Wahine ne» i ka Baiba!a, a ua pono kona pauleie ana, no ka mea. he kumulau ka Ba-baia no ka pono, mailoko mai o ka i kahe mai ai ka muiiwai oka pono. Oke kanaka i hoowahawaha i ka Baibah, ua hoowahawaha oia i ka pono ; a o ka mea i puhi i ka Baihaia i ke ahi e iike ine ka hnna ana a ka poe Pope, ua hehi oia i ka pono a ke Akua malalo o kona mau wawae. E Hawnii. ea t e malama oe i kou Baibala, a e hiipoi iho ; o kou waiwai hooiiina ke:a mai ka Makua ma ka lani mai. Mai ne oe i ka manao o ka poe e makemake nei e kipku i ī ka mai na halekuia aku. Heuha i ka pomaikai o ke kannka, ke naauao oia ma na mea a pau o ka honua nei, a aaaupo inu ; na mea o ka iani ? £ hoomanao iho oe, un oi aku kn Baibala | mnmua o na painpaia e ae a p;\u, a o ka po» ' no i ioan mniloko mai ona ka mea e hookiekie ika Lahui kanaka. E kipaku ika Buh:\ia mai na haiekula, e hookomo mai i ka mooielo Hawaii, a e ao i na keiki i ke kuauhau o Knm» a itie Kanaloa, niaila, eia ka men e iii mni maluna o kou Lahui, e iho ! iakou iialo, e iho ilalo, a iialo, a hiki ma kahi : o ka pouli ma»i loa, kahi i noho a» ka poe n j pau i hiiinai i ke kanakn, a haaieie » ke i Akua.