Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 34, 25 August 1866 — Page 4
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Nupepa Kuokoa.
LEO—Ma rching Through Georgia.
1. Eu na hoa koa nei, a kaua pu kakou,
Kaua me ka mana e naueue ai ke ao,
Kaua me ka wiwo ole, kaua hui no ;
Kaua a oki ke ola.
Cho Huro, huro ei ae ka Iu bile,
Huro, huro, e pau na pio nei ;
Mele lanakila, mai ka mua a pau ae ;
Kaua a oki ke ola.
2 Eia mai na enemi, ikaika no lakou,
Babulona mua, me ka Babulona hou,
Kaua wela i haule laua a lua no.
Kaua a oki ke ola.
Cho. Huro, huro, ei ae ko Iubile,
Huro, huro, e pau na pio nei ; Mele lanakila, mai ka mua a pau ae:
Kaua a oki ke ola.
3 Eia hou na enemi, a kinikini no,
Rama, paka, hula, me na hoa o lakou,
Kaua i auhee a lele i ka lua po ;
Kaua a oki ke ola.
Cho. Huro, hu ro, ei ae ka Iubile,
Hu ro, huro e pau na pio nei;
Mele lanakila, mai ka mua a pau ae ;
Kaua a oki ke ola.
4 Kaua i na'kua kii, ka poe hoomana pu,
Kaua a ikaika, i auhulihia lakou ;
Kaua mau i lanakila ko Ie su aoao ;
Kaua a oki ke ola.
Cho. Hu ro, huro, ei ae ka Iubile,
Hu ro, huro, e pau na pio nei,
Mele lanakila mai ka mua a pau ae;
Kaua i oki ke ola.
5 Kaua a makaala pu, maalea ko ka po,
A me ko ka lewa, me na mana o ke ao,
Kaua a iho i gehena, kahi paa a mau ;
Kaua a oki ke ola.
Cho. Hu ro, huro, ei ae ka Iubile,
Huro, huro, e pau na pio nei,
Mele lanakila mai ka mua a pau ae ;
Kaua a oki ke ola.
6 Kaua me ke aha la ? Ka pauda, ka poka ?
Kaua me na boma, me na moku manuwa ?
Kaua me na manalani, kaua a ulupa ;
Kaua a oki ke ola.
Cho. Huro, huro, ei ae ka Iubile,
Hu ro, huro, e pau na pio nei ;
Mele lanakila mai ka mua a pau ae ;
Kaua a oki ke ola. HAWAII.
No ka make ana o Kaawaloa.
Ma Hamohamo, Waikiki kai, ua make o i Ma ry. Kaawaloa i Haliilua i ka la 10 o Aug. i hala aku, o ka nui o kona mau makahiki o kona ola ana 27. A hoi aku la ke kino i ka aoao mau o ka honua, hoi ka uhane i ka mea nana i hana o ke Akua, he wahine i aloha nui ia, ua haalele iho i ke keiki me na kaikunane, na makua a me ka nui a pau loa, no ka ili koikoi ana iho maluna o'u kaukana
nui pau ole i ka wai he aloha, nolaila, ua haku iho au i wahi kanikau nona malalo iho.
He kanikau aloha no Mary Haliilua,
Kuu wahine mai na pali huli lua o Hilo,
Mai ka ua ki pehi pua lehua o Makaulele,
Ke nihi ae la makai o Panaewa,
E kaukaunu ana me honohono nui,
A nui mai ko aloha e uwe no au,
Auwe—kuu wahine ho—i.
Kuu wahine mai ke kai leo iki o Paikaka,
Mai ke one loa la e Waiolama,
Malama i ka puolo waimaka a ke aloha,
Ua alo lio ia e ke aloha a paa,
Paa mai Mokuola i ke hu a ke kai,
Auwe—kuu wahine ho—i,
Kuu wahine mai ka hele kui lua o Haili,
Nakolo ae la i kai o Punahoa,
Kuu hoa pili i ka ua lani polua,
Mai ka ua kualau ma ka moana, [kaua Lalau na lima o ka make ia oe kaawale
Auwe—kuu wahine ho—i.
Kuu wahine mai ka piina loa e Haaheo,
Mai ka wai popokapa o Honolii,
Aloha ia wahi a kaua e hele ai,
I pilia e kaua ka lai o Paukaa,
O ke ka.1 a ka huila aohe wai,
Hookahi waiwai o ke aloha,
Auwe—kuu wahine ho—i.
Kuu wahine mai na lae makani,
O Leleiwi no me Makahanaloa,
Loa ka hele ana i ka huakai koolua ole,
O ke aloha ka'u e u nei,
E halia nei o ke kulu aumoe,
Moe au a huli ae aole oe.
Haha hewa i ke kino wailua,
Auwe—kuu wahine ho—i.
Kuu wahine mai ka lai e Honolulu,
Mai ka aina hana nui a ka maka ke ike
Aloha ia wahi a kaua e pili ai, [aku,
I piliia e kaua ke kulu o Kaiwiula,
Hoomalu aku i ka olu o Moanalua,
Elua kaua i ka lu o Ewa,
Maewaewa i ka hale hoopiliwale,
I ka hale waimakanui a ke aloha,
Aloha ko kino i nalo iho nei,
Ma ka pae opua i ka lewa nuu,
Unua mai ko aloha a nui.
A piha ka loa ka laula o kuu kino,
Auwe—kuu wahine ho—i.
Kuu wahine mai ka makani wehe lau niu
o Waikiki,
Mai ka nalu hai muku o Kalehuawehe,
Wehe mai nei oe i ka pili a kaua kaawale,
O ke aloha ka'u e malama nei,
I hoa olelo no ke ano ahiahi,
No ka welo na la i ka ili kai,
Auwe—kuu wahine ho—i.
Kuu wahine mai na pea hulilua i ka mo
Nani kuu luhi kuu ana i ko aloha, [ana
Aloha ke one o Kahaloa e waiho nei,
Ke kua kea i ko kai o Kapuni,
Ua puni hoi au ia oe e ke aloha,
Eia u aloha ke hana nei,
Ke paila nei kuu puuwai,
O ka waihona olu a ke aloha,
Eia me a'u ia e hana nei,
Auwe---kuu wahine ho— i.
Kuu wahine mai ka ae makani o Koolau,
Mai ka ua poai hala o Kahaluu,
Luuluu au i ko aloha e noho nei. [Nuuanu,
Kuu hoa pili i ka makani wehe kapa o
Ku nana i koa mokumoku o Heeia,
Eia ua mea ino he aloha,
Aloha ka pili i Kahuailana,
Lana mai ko aloha a nui, [maka.
Aloha oe, aloha no hoi au me na kuluwai-
S. KELIIHALEOLE,
Waikiki-kai, Au g. 10, 1866.
MELE E.
KI O K. Elua hapaha ko ia mahele.
LEO WAHINE. 5, 3, 3; / 4, 2, 2; / 1, 2, 3, 4; / 5, 5, 5; / 5, 3, 3; / 4, 2, 2; / 1, 3, 5, 5, / 3: / 2, 2, 2, 2, / 2, 3, 4; / 3, 3, 3, 3, / 3, 4, 5; / 5, 3, 3; / 4, 2, 2; / 1, 3, 5, 5. / 3:
Mele e, mele e, mele i ke 'Lii maikai; Hapai ae, hapai ae i na himeni Mi-li-la-ni ia Iesu, Mi-li-la-ni i ke Lii mau; Oli ae, o-li ae Me ka hoomaikai.
LEO KANE. 8, 8, 8; / 5, 5, 5; / 8, 8, 8, 8, / 8, 8, 8; / 8, 8, 8; / 5, 5, 5; / 8, 8, 5, 5, / 8: / 5, 5, 5, 5, / 5, 5, 5; / 8, 8, 8, 8, / 8, 8, 8; / 8, 8, 8; / 5, 5, 5; / 8, 8, 5, 5, / 8:
2. Hewa e, hewa e, A mai make kakou nei; Hele mai, hele mai Iesu ka mohai, Make oia no kakou I loaa ke ola mau, Hoolea'e, hoolea'e Ia mohai maikai.
3. Huli mai, huli mai, Me ka mihi e ola'i; Ano no, ano no Li-lo no Iesu; A hauoli nui ae Ko ka lani poe maikai. Hui pu, oli pu Me na hoahanau.
4. Ala mai, ala mai, Kuoo, pule, a kiai, Panee no, panee no I ka lua po. Kahi maha ano e No na kino luhi nei; Mele e, mele e, Pau na luhi nei.
5. O-li e, o-li e, Ke kokoke nei ke Lii E kii mai, e kii mai I ka poe maikai. Pomaikai ka poe maemae, Me Iesu e hui ai, Hui pu, mele pu, A mau loa no.
Kumumanao.
" O KA OIHANA LUNAKAHIKO MA KA BAIBALA,
HEAHA KONA ANO ? "
E huli mua kakou ma ke Kauoha Kahiko.
Malaila, ua olelo pinepineia na Lunakahiko o ka Iseraela. Ua ikea no hoi, o lakou no na Luna hooponopono, hoomalu, a hooko kanawai hoi no kela Lahui, malalo o Mo se, a mahope mai, malalo o Iosua a me na Lunakanawai, alaila, malalo o na alii, o Saulo, a me Davida. Pela mai no hoi i ka wa ia Solomona. Ia manawa i kukulu mua ia'i ka Luakini nui o Iehova ma Ierusalema.
Hookahi wale no ia anaina hoomana nui o kela Lahui i kela manawa. Aole i maheleia a lehulehu na ekale sia. A ua lilo ka oihana o keia poe Lunakahiko, he oihana hooponopono, a hoomalu no hoi i ke anaina o ka Iseraela, ma na Kanawai a Ieho va i haawi ai no ko lakou hoomana ana ia ia. Pela no ma ia hope mai, a hiki i ka lawe pio ia ana o ka Iseraela i Babulona, a hoohioloia ka Luakini nui ma Ierusalema. Aole hoi i haiia mai ma ka Baibala no ka noho ana o ka Iseraela ma Babulona. Eia nae, he mea hiki ke manaoia, aole i nele ko lakou mau oihana ponoi oiai lakou e noho pio ana ma Babulona. No ka mea, ma na buke o Nehemia, a me Ezera, ua ike hou ia ua oihana Lunakahiko nei, e mau ana no, i ka wa a Iehova i hoihoi aku ai i ka Iseraela, a i ko lakou aina ponoi, kahi a lakou i lawe pio ia mai ai mamua. Hala na makahiki he kanahiku o ko lakou noho pio ana ma Babulona, hoihoi aku la o Iehova ia lakou a i ka aina o Palesetina. Kukulu hou ae la lakou i ka Luakini nui, a hoomaopopo hou no hoi i na oihana o na kanawai o Mose. Ua mau no ka oihana o na Lunakahiko. Eia nae, aole i like loa me mamua. No ka mea, e noho ana lakou ma ko lakou aina ponoi, aole nae ma ko lakou ano kahiko, he aupuni ka okoa, aka he Lahui auhauia malalo o ka mana aupuni o Perusia. Nolaila ua emi mai ka mana o na Lunakahiko ma na oihana aupuni. Ua lilo kela i ko lakou mau haku aupuni o Peresia. Koe mai i na Lunakahiko na oihana hooponopono hoomana wale no.
Maanei he kowa nui ma ka moolelo. Pau ko kakou huli ana i ke Kauoha Kahiko, aka o ka noho ana o ka Iseraela ma ia manawa mai, a hiki i ka hanau ana o Ie su Kristo ma ke kino, he aneane 430 makahiki, aole i hai ia mai ma ka Baibala. Ma na moolelo kanaka nae o ia wa, ua ikeia ka mau ana o keia oihana Lunakahiko iwaena o ka Iseraela.
Iwaena o ia mau makahiki, ua kaua mai ko Mukedonia i ko Peresia, a lilo ka noho ana o ka I seraela malalo o ko Makedonia. A liuliu iki ae, kaua mai la ko Roma i ko Makedonia, a lilo hou ka noho ana o ka Iseraela malalo o ko Roma. A e noho ana lakou pela i ka wa i hiki mai ai o Iesu Kristo ma ke ao nei.
Iwaena nae o keia mau kaua, e huliamahi ana, ua hoopuehu ia na ohana o ka Iseraela, iwaena o na aina e he nui o ke aupuni o Roma ia wa. A nolaila, ua kukulu lakou i na anaina okoa, a me na halepule okoa, ma kela wahi keia wahi. Nolaila hoi, ua lilo ka oihana o na Lunakahiko i oihana hooponopono, a hoomalu i kela mau anaina. Aole no hoi i hookahi wale no papa nui o na Lunakahiko no ka Lahui holookoa, e like me mamua, aka ua loaa na papa Lunakahiko okoa no kela anaina, keia anaina. Oia na mea i ikeia ma na moolelo kanaka, no kela mau makahiki kowa he 430, mawaena o ka moolelo o ke Kauoha Kahiko a me ke Kauoha Hou.
A ua hooiaioia keia mau mea ma ka moolelo o ke kauoha Hou. No ka mea, i ka wa i noho ai o Iesu Kristo a me na Lunaolelo iwaena o lakou, aia na anaina, a me na halepule (Sunagoga) okoa o na Iudaio, ma kela kulanakauhale keia kulanakauhale, a e noho ana no hoi ko lakou mau papa Lunakahiko, he mau papa Luna Ekalesia no. Aka, ua auwana loa lakou mai ka oiaio aku. Mamuli o Iesu Kristo, ua kukulu na Lunaolelo i na Ekalesia o ka poe manaoio aku ia Iesu oia no ka Mesia. A i ko lakou kukulu ana nae i na Ekalesia Keristiano, ua hoomau no lakou i ka oihana Lunakahiko iloko o na Ekalesia, no ke kiai ana, a me ka hoomalu ana i na hoahanau o na Ekalesia. E maopopo no keia ke huli kakou i na ano o keia oihana, i kauoha ia iloko o ke kauoha Hou.
1. He poe lakou i hoookaawale ia me ka pule, a me ke kau ana o na lima. (Oihana 14. 23.) " A hoonoho iho la laua (oia hoi o Paulo laua o Barenaba,) i poe Lunakahiko maluna o lakou, maloko o kela Ekale sia keia Ekalesia, pule aku la me ka hookeai, a haawi aku la ia lakou i ka Haku, i ka mea a lakou i manaoio ai." (Oihana 13:3, 1 Timoteo 4:14.)
2. Aole i pakahi ia na Lunakahiko i kela Ekalesia keia Ekalesia, aka ua kohoia he mau Lunakahiko, a he poe Lunakahiko, a o na Lunakahiko o kela Ekale sia keia Ekalesia.
Pela no ma ka pauku i oleloia'e maluna. Pela no hoi ma Oihana 15:4, ua oleloia no na Lunakahiko o ka Ekale sia ma Ierusalema. A ma ka pauku eono iho, " Hoakoakoa mai la ka poe Lunaolelo, a me na Lunakahiko." Oih. 20:17, " Hoouna ae la ia mai Mileto aku a Epeso, e kii i na Lunakahiko o ka Ekalesia." A me na pauku e ae he nui wale.
3 Elua ano o na Lunakahiko. He mau Lunakahiko hanai i na hipa, a ua kapaia no hoi lakou na kahu, na kumu, he " poe i hooikaika ma ka olelo a me ke ao aku," he mea" malama i ka Ekalesia o ke Akua." E nana ma 1 Tim. 5:17, a ma 1 Tim. 3:5, a ma 1 Kor. 12:28, Roma. 12:6, 7, 8; Epeso 4:11, a pela aku.
A o ka lua o na ano Lunakahiko, he poe lawelawe ma ka hoomalu ana wale no, a me ka hooponopono pu ana me ke kahu. Aole nae i lilo ia lakou ke ao ana ma ka olelo. Pela no ma na pauku maluna ae, ua hai okoa ia na " kahuna hai olelo," na " kahu Ekale sia,"a me na " kumu," a ua hai okoa ia na "mea maluna," "na Luna, " a pela aku.
4 O kekahi ano no hoi o ka oihana Lunakahiko, he poe kiai i na uhane o kanaka. Pela no ka Paulo i olelo aku ai i na Lunakahiko o ka Ekalesia ma Epeso, (Oihana 20:28.) " E ao hoi oukou ia oukou iho, a me ka ohana a pau maluna ona , hooliloia'i oukou e ka Uhane Hemolele i poe kini.
Ke ike nei kakou, he oihana nui a koikoi no hoi keia, o ka Lunakahiko ioko o ka Ekalesia o ka Haku, ke hooko pono ia ua oihana la. He mau hoalawehana pu na Lunakahiko me ke kahu Ekalesia. He hana keia e makaala ai lakou ia lakou iho, i hiki ai ia lakou ke makaala aku i na uhane o ka ohana Ekalcsia. He hana keia e kokua ai, a e hooikaika ai lakou i ka manao o ke kahu, a me kona mau lima, ma na hana e pomaikai ai na uhane o kanaka. He oihana ku i ka hana noonoo, naauao, akahai, makaala, kiai, hoomanawanui, hoomaemae. He oihana ku no hoi i ka naau haipule, e launa i mau ana me ka Uhane Hemolele o ka Haku, me ka hoomanao mau i ka la nui e hookolokoloia mai ai mahope.
KOLIKOWAILEHUA, MANUA,
Kahehuna, Aug. 14, 1866.
I KA LUNA O KE KUOKOA KE ALOHA :
E na makamaka a me na hoa'loha me na pilikana hoahanau, hanahanauna iloko o ka Haku ; i hanau ia e ka Uhane Hemolele, e ka Makua hookahi, aole wehena aku, i mau inoa kaikaina a kaikuaana no'u.
Eia no ko oukou hoa kukaawili, a hoa palu lai o ka noho ana pokeo wale ; o ka inea o ka makani Kanaula, e nihi ai ka piina i ke koiula a ka lepo me he anueenue la i ka lewa, moe kao o o ua lepo me he huakai la i kai o Lele, he ilina o Uo na ka ea.
Eia no i kokiki i kawelewele o ka welelau o ke kupinai o ka polohiwa panopano o ke kupilikii o ka nawaliwali o ka eha ; a no ia ehaeha, ua pono ole ke kakau me ka lolo, a powehiwehi mai na hoku ai aina.
Nolaila, ua hakahaka ko kakou Kilohana Pookela, aole no ka pakole o ka manao, ua makaukau na mea a pau i ka waihona o ko oukou hoa.
O ka Moolelo Hawaii, me ke Kuauhau kupuna o na'Lii, a me ka Lahui holookoa ; ke waiho nei iloko o ko oukou hoa, a he waiwai nui no ia ke paa iloko o ka Buke : a e kapa pono ia mai ko kakou lahui i ka manawa kahiko he pegana he lahui naauao, a he lahui i hoohanau ia mai e ke Akua.
O ko'u manao nui, ina paha e hui mai kuu mau kaikaina me na kaikuaana i koe o ka makuahine hookahi o makou o Wao. A o Kaia e pili ana me Makila na makuakane.
E kukula ia i HUI KUOKOA na lakou, a i mau Oihana kaokoa na lakou, a i mau Oihana e kaulana ai ko lakou mau inoa i na la mahope.
O ka hanau akahi, a ua wahine hanau umi nei. Auhea lakou ? Ua moni ko ka po poe i ka hapanui, he uuku wale no koe. Pehea ka hanau elua a ekolu, a eha a pela aku. Auhea lakou? Eia ka haina i loaa,
" Aia o Puna ua hiolo—e.Ua kalawalawa ka pae opua."
Ua kaulana na haumana, a ua luahine la ; he poe mikiala i ke akamai, he poe i hookaokoa ia no ka oihana laa a Aarona, aia lakou i na ailana pegana ; ke hoohiolo ia la na kuahu a Kamehaikana, o na anuu o Haumea,
ua owalaia, o na lele o Kukailimoku, ua hooneoneo ia, ua kilihuna paakai ia o Pele, ua pula'hi ia o Kane ma, ua ao-luau o Aumakua ua pau, nawai ? Na lakou la'e la, na ka poe moopuna a Wao.
Heaha kou meemee e hialaai ai ? O ke kukulu i ka Moolelo Alii kaulana o Hawaii nei, a me na moolelo o kela a me keia, me ka hoopili mai i na Mookuauhau o kela me keia, i mea e kaulana ai ke akamai o ka hoonohonoho pono ana, a he mea ia e naauao ai ka hanauna Hawaii mahope aku.
Ua hiki no hoi ha ia oe ke hana ? Auhea oukou e na hoa'loha, he hiki hoomanawanui, ma ka peni-kala e kakau ai, ua hoomanawanui ka poe kukulu kepau ; no lakou kealoha, ua ike oukou ma ka moolelo.
Ke hana nei no au i kekahi mau Moolelo na Rev. H. H. Pa reka, i makemake oia, o ka Moolelo o Kaahumanu ; kona hanau ana, kona mau kupuna, a mau makua, kona mau makahiki, kona wahi i hanau ai, kona wahi i hanai ia'i, kona nui ana, kona lilo ana i wahine na Kamehameha, kana mau hana, kona lilo ana i wahine kapu, kona lilo ana i Hope no Liholiho me Kauikeaouli, kona huli ana i wahine Kristiano, kona hoohuli ana i na'Lii me na makaainana, na'Lii kipi ia ia, kona make ana.
Pela o Keopuolani Kalanikauikaalaneo, Kalanimoku Hoapili Kane a me Kapiolani, ua makemake ia paha ko lakou mau moolelo no ka huli ana i poe alii Kristiano ; a i hua mua no ka ekalesia Hawaii. Pela o Keopuolani.
Ke hoomaka nei mana o L. Ane ru i ka moolelo o Kamehameha I. Olelo mai oia nei, he nui ka hoopaapaa o na haole e noho nei, me ka olelo mai; aole he Alii o Kamehameha, aka, he koa oia.
Olelo mai kekahi poe e hana koke ia ka Moolelo o Kamehameha, no ka mea ; mai kona hanau ana a hiki i kona make ana. Aka, eia ka hewa, o ka puu dala, aia ma ko hai lima, e poho paha au, e like me ka puu dala o ka Piliolelo, aole i uku ia ko'u luhi, oia ko'u kanalua. Pela mai oia.
Olelo aku au, ua hiki mai ke kanaka akamai loa. Owai? No Wailuku mai, o kekahi kahi pua alii.
Olelo mai kela, ua kakau kekahi poe haole, a me D. Malo i ka Moolelo o Kamehameha, ma ke kaua wale no, a ua pohihihi, aole maopopo o kona manawa i hanau ai. Pela ka moolelo o na haole, a me na haole i hiki mua mai i Hawaii nei, a me Vanecoua. Ke makemake nei e loaa ka oiaio ; a me na Mookuauhau pololei, no ka mea, ekolu Mookuauhau e waiho nei ia'u. Pela mai kela ia'u : Auhea ka oiaio ?
Ua loaa ka mea nana e hana elua laua, he mau kamalei alii.
Olelo mai kela, e pono paha e hana kaua i mau ninau no kela a no keia mea, i maopopo ka pololei o ka moolelo o na'Lii ?
Ae aku la au me ka olelo aku ; o na ninau e hiki ana ia'u ke wehewehe i ke ano, o ka'u ia e hana, aka, o na ninau e hoomaopopo ai i na Keneturia mai a Kamehameha mai, a mai a Kanikekao, a mai a Lailai mai, a mai ka pali ku mai. O ka Mookuauhau o Puanue me Kumulipo i maopopo ai na Keneturia; a i hoomaopopo ia ka wa a me ka manawa o ko ola ana o keia poe. mamua paha o Adamu, mahope paha ? Na laua ia.
O ko'u manaoio, ua mua paha o Adamu, aka, ma ke kaha o ka olelo, he mua paha ko Hawaii nei mau kupuna, no ka mea, i ka manawa aole malamalama, he po wale no, he poe kanaka e noho ana i ka po.
He oiaio anei, he wahahee paha ? Ae paha, aole paha. Owai ia poe kanaka? O Kupo ke kane, o Lanikupo ka wahine, ua loaa no ka laua mau keiki, ua komo no ia Welaahilani me Owe.
He kanakolu hanauna a loaa mai o Konikonia, oia o Noa ; oia ka hiki ana mai o ke kaiakahulumanu, kaianowa, ke kaiakahinalii.
E na hoahanau o'u, aole no hoi e pau loa ka mookuauhau a me na moolelo e pili ana I ka mookuauhau, ua uuku ka puu dala a ka Ahaolelo, aole no he waiwai o ka lakou olelo hooholo, i na o ka mookuauhau o na kupuna alii wale e pili ana i na'lii o ka Ahaolelo, aole ia o ka waiwai o ka lehulehu. Ua like ia me ka mookuauhau o Mataio a me Luka ; no Iesu wale no ka laua mookuauhau, i lilo i mamo na Davida, ke kupuna alii.
Aia nae paha hoi kekahi pono ia laua la ae, ke ku mai laua imua o L. Ane ru, e hoike i ka oiaio o ka laua mau moolelo. A ke hoonohonoho pono ia mai ka manawa me ka moolelo, a me na makahiki, i kela a me keia. O ke alo alii wale no ka mea e loaa'i keia, o laua la ae, aole ke kanaka kuaaina. Aia no o ke kanaka oihana alii e like me hua la ae. Eia mai nae la ma ka lima o L. Aneru. Aole o ke kani waha ka mea e maopopo ai, o ka hoike ana i ka oiaio e lilo i olelo Beritania ka moolelo Hawaii, a malaila e akaka'i ke akamai io o na kamalei alii.
Eia kekahi, iluna ke alo, a o ua elemakule nei no ke Kakauolelo, o ka hauleule o kahi pauku paanaau ka hewa.
S. M. KAMAKAU.
Ike pono iho la nae ka poe waiwai a me ke Aupuni i ka hana a na Pake a lakou i lawe mai ai mai Kina mai.
I KA LUNA O KE KUOKOA ; ALOHA OE :— Ua ike pu ae nei no kakou i ka hana a na Pake Kinitiu i laweia mai ai mai Kina mai, mamuli o ka makemake o ke Aupuni a me ka poe waiwai ; a ua hoouna ia o Kauka Hilibarani e holo ilaila i mau Pake hana kumakahiki, a ua hiki aku no oia ilaila i ka hapa o ka A. D. 1864, a ua hoouna ia mai kekahi moku kalepa e lawe mai i na Pake he kanalima, oia ka poe mua i ku mai ai ma , Ainahou ma ka malama o F., M., a me Aperila, he mau kane a he mau wahine.
I ka hiki ana mai nae o ua poe Pake la i Honolulu nei, ua puehu koke no i ka poe waiwai ; a no loko no hoi oia lawe ana mai ka Pake nana i pepehi iho nei ia Jules Kuakua (Jules Dudoit.)
Nolaila, ke hoike nei au i ko'u manao ma ia mea, a he pono no e oluolu iki mai ka poe heluhelu, oiai, o keia lahuikanaka, aole no i molowa maoli, a palaualelo hoi, aka, he poe ikaika no lakou ma na hana lima, ke kupono nae ka uku, a ke kepa pono ia, a ke malama maikai ia hoi, a ke haawiia i ka ai maikai a me kahi moe maikai. A ina pela e hana ia ai na kanaka Hawaii, aole no lakou e haalele ana i nei mea he hana, e olelo nui ia nei hoi " he poe molowa, he palaualelo." Aole pela \, he okoa loa ia olelo, a he okoa loa hoi ka'u mea i ike maka ai. Oiai ua kepa ia no kekahi poe i Honolulu nei, he kanahiku ($70) nae dala ka ohi, aka, ua pau aku no i na jure kekahi i ka hoomalimaliia, a lilo hoi kekahi i mau palule, lole wawae, kihei moe, papale a pela aku. O ka ikena wahi dala ana iho la no ia i Honolulu, kau iluna o ka moku, holo i Kukaemanu, wahi a ka palau, a i ka hiki ana i ka aina, eia no ka hoi i Hilo, a i Kauai a pela aku.
Nolaila, ma na hale puhi ko a pau o ka poe kalepa, aole kakou i ike, ua make mainoino kekahi haole i ke kanaka Hawaii, ole loa, aka, o kanaka nae ke poino nei i na wili a me na mea puhi ko.
(Aole i pau.)
Pono anei kakou ke kumakahiki ?
Pono no paha ia, ina he kuewa oe. E aho no ke kumakahiki, i ko ka auwana wale, a hoopilimeaai paha, a noho lopa wale iho no. Aka, ina ho kanaka mea kuleana oe, e aho no oe e mahi ia kuleana mai loko mai o laila, e loaa ia oe kou ola a me kou ohana, a e waiho i ke kumakahiki no ka poe kuewa.
E nana kakou i ka wi i keia manawa, aka, ua nui wale kau-papaloi e waiho mahakea nei iloko o na kuleana mai Hawaii a Kauai. Ua ulu weuweu wale no; aia no hoi na lio e hehi ana, a nali ana iloko o na eka lepo, kahi i kupono i ke kalo e maona ai na kanaka ; Eia nae oukou nona na loi hanai lio, e haawi ana i 3/8 no ke paiai hookahi a oukou e ai nei ; e hana ana hoi mai ke kahiaka a po me na haole i mea e loaa ai ua mau hapawalu la. Kahaha ! Aole anei oukou e make loa i ka hilahila, e hooneoneo ana i na loi o oukou, i mea hoolimalima me na haole, a alapoho i ka uku hoolimalima e pono ai i ka houpo lewalewa nei i ka wi ? E manao ana nae paha oukou e hanai i ka oukou mau lio. a momona, kalua a moa, a ai iho me ka hoonuu ? Oia ; e wiki, a maona i ka ai lio, e hoopiha hoi i na loi a oukou i ke kalo.
Eia kekahi; aole ku okoa ke kanaka kumakahiki, e like me makou e ai aina nei.
O ke kanaka e maona mau ana mailoko ae o kona kuleana iho, me ka aie ole, e noho alii ana kela. No kona lehulehu ponoi kona noonoo ana. Aole ia he kauwakuapaa no hoi. E hiki no hoi ia ia ke hooikaika iloko o kona wahi aupuni, oia hoi kona kuleana, me ke poho ole o kahi ikaika i hana ai. Ina oia e hoi mai i kona hale e hoomaha, a heluhelu nupepa paha, e ulu mau ana no kana ai, a e mahuahua mau ana no hoi kona pomaikai, oia kona moe ana i ka po. Aole hiamoe pu me ia kona mau laau hua, na manego, maia, na ulu, me na mea momona a pau e hoohua ana maloko o kona mala. E mahuahua mau ana kela kalo keia uwala, e lupalupa ana iwaena i ka po a me ke ao, a me ua la Sabati hana ole.
Aole pela ke kanaka kumakahiki. Ua palena ia kana loaa me ka pau o kana hana. Ua helu pu ia kona uku me na ho ra lawelawe ana e hana ai, a kani ka bele hoopau hana, ua oki pu na hapawalu loaa, a pio no ia, oiai kona hiamoe ma ka po. Pela hoi, aole e ulu kona kalo a me ka uwala i ka la Sabati, e like me ka kakou ka poe mahi i ka kakou ai ponoi, e mau ana no kona lilo ia la no ka ai a me ka ia. Nolaila, e kuu hoa kumakahiki mea kuleana e, a pau kou hoohiki ana, e hoi hou oe i koa kuleana ponoi, e mahi alii, e like me kou hoa e mahi nei, o LUHUA.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka moi wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha iau ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau aau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hoola i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui, na mai i oia ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka
LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi I na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka
Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE,
A Kauka JAYNE,
e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO, PUUPUU, PEHU,
KUNAKUNA, Hanene, Lolo,
ina mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no
i kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
214-1 y.