Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 29, 21 July 1866 — Page 4
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Nupepa Kuokoa.
Do Good.
[ Golden Censer.]
1 Hoomau, hoomau ma ka hana maikai,
Kani mau ia na leo paipai,
Ano ka manawa e hoolohe ai,
Me ka hana, ka hana maikai.
Cho. hoomau, hoomau ma ka hoopaanaau,
He mau ala e hiki ai no,
Ke hana maikai, ke loaa ka manao,
Me ka iini nui e ko,
Me ka iini nui e ko.
2 Hoomau, hoomau ma ke kokua ae
I ka poe hoalauna onei,
Ke aloha no ia, e hana maikai
Me ka hapa o kou mau waiwai.
Cho. Hoomau, hoomau, &c.
3 Hoomau, hoomau ma ka haawi ae,
Mai olelo he hune kakou,
Kou hana waiwai e mahalo ia'e,
A e lilo i mea nui nou.
Cho. Hoomau, hoomau, & c.
4 Hoomau, hoomau ma ka imi ana'e
I ka poe auwana onei,
Ma kahi kokoke, a mamao ae,
Me ke apo a hoohuli mai
Cho. Hoomau, hoomau, &c.
5 Hoomau, hoomau ma ka hana maikai
I ka poe ilihune uwe,
Ka poe palupalu, ka poe maimai,
I ka poe hoomaau a kue.
Cho. Hoomau, hoomau &c.
6 Hoomau, hoomau rna ka hana maikai,
Ke uwe la ko-o me ko-onei,
E hea mai ana e kokua mai
Me ka hana maikai a mau ae.
Cho. Hoomau, hoomau ma ka hoopaanaau,
He mau ala e hiki ai no,
Ke hana maikai ke loaa ka manao,
Me ka iini nui e ko,
Me ka iini nui e ko.
HAWAII.
Makemake ana.
Me ka manaolana i ke Kuokoa, a me ka Luna ona ke aloha, no ka mea, o ke poo kumumanao e kau ae la, pela no ia e haiia ana malalo ae nei. Ma ko'u lohe ana maloko o ka Hale Ahaolelo Aupuni o ko Hawaii Pae Aina, ma ka la 26, e hoopanee ia ana ka Ahaolelo a ka ho ra 12 o ka la 27-29 no ka hoike o na kula Aupuni, ma ka Halepule Hoole-pope ma Kaumakapili.
Ua pau loa keia mau la ia'u i ka nana'na i na kula, a pau na ho ra kupono ia'u i ka makaikai ana, mai ka hapa hope o ka hora 9 a hiki i ka hora 12 a mamua'e, a pela i na wa a pau. Ua piha ka manao maloko iho o'u i ka makemake i na haumana kaikamahine; ua ku hoike mai kela kula keia kula kaikamahine i uhiia i na lole holoku lenalena ano kalakoa, a he ano maikai maoli. Ma ka la 2 ae au i ike ai i keia ano; mai ka 11 a hiki i ka 7 makahiki lakou. I ka nana aku, haiamu maoli loko o ua Halepule Hoolepope la ia lakou la. Uiuia maoli, a lau nahele onaona okoa no ka hoi.
Ia lakou e ku lalani mai ana imua o ke Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao, a me ke Kuhina o ko na Aina e, e like me a'u malaila, pela no kela e makaikai ana a e nana'na a e haawi ana i kahi huina kakau o na mea Helu, a pela wale aku. A o ka poe kaikamahine i haiia ae la, na makaukau no ma ka heluhelu palapala, a ma ka Helunaau ma na mokuna mua oia buke. E hoike kaawale ana lakou i na keikikane mamuli o ke kauoha a ke Kahukula Nui. A pela no hoi na kula kaikamahine e ae a pau, a he mau kumu wahine wale no ka lakou; ua paipai nui a hehihehi ko ka hale i ka mahalo ana no na mea kupono i hoikeia e na haumana a ua mau kumu wahine nei; ua hanaia pela e like me ke kauoha a ke Kahukula Nui. A pela no na haumana keikikane, a me na kumu kane, e like me ka makemake o ke Kahukula Nui.
Makaukau na kaikamahine o ka Kilikina kula i ka heluhelu a me ka Helunaau e like me ka haina maluna, a pela no ka himeni ana ae, maikai maoli, aole nae maopopo ia'u, aka, ua manao au, no ka aoao ekalesia Katolika ia mau haumana, a i ka ninau ana, pela io ia mai no; a ua manao no hoi au no ke kula Virigine lakou, a ua laweia e kekahi mea uhi poo wahine a kana paha i ulana ia i mea hoikeike ma ka lima o S. Kumuhonua, mai ka lima mai o Kilikina ke kumu a ua poe kaikamahine la, ma ke kulike o na aahu. Ua manao no hoi au, he poe haumana Virigine wale no la hoi lakou a pau, aka, ma ka lohe mai, aole pau loa, aia no nae i ke Kakauolelo o ka Papa Hoonaauao ka oiaio maoli. A i ke ku ana mai o ua poe la e himeni, lai lua no hoi, maikai no hoi a maikai maoli na leo, a kiekie maikai no; a ina paha e hui pu ia mai he mau leo kane, e mahele ana i na apana like eha; a o ka leo wahine maoli, oia ka leo kiekie, a me ka leo wahine elua; a pela no la hoi paha ka leo uwo me he bipi la, oia hoi ka leo kane a me kona leo elua; ina no la hoi paha, ua piha loa ka hale i ka hauoli, a hauoli, a hauoli a pela wale aku. Aka, ua hauoli no nae ko ka hale; a o kela hauoli ana maluna'e, aole e like, no ka mea, aole ku ia i ka makemake o ke Kahukula Nui.
I ka pau ana ae o keia kula, ku mai la ke Kula-wae o Kawaiahao, o Mr. Poepoe ke kumu, he poo keikikane wale no, ua ane like no hoi na makahiki, a pela aku e like la me lakou la ae la. Ma ka Moolelo Hawaiii ko lakou wahi heluhelu, a ma ka Helukakau ka hana hope. Nana aku no hoi, luaole ka mea o ka naauao o ia poe keiki; waiwai maoli ka ike, me he waipuna la ia poe na niele a ka Luna o Koolaupoko, ka paa ole ke pani aku i ka mea o ka nui o ka ike. A pela no ke kula mamua'e o ka hoike ana o keia, ua molale wale no a Mailehuna, i ka lakou mau himeni ana'e.
Hookahi nae kina nui i ka'u lohe mau ana aku, o ke kikeke pinepineia o ka hale no ka walaau o na keiki, a nolaila, ia kikeke pinepine ana, a me ka papa pinepine a ka Luna o Hilo, moku o Kulukulua. A owau no hoi kekahi i pane ae ma ia ano, no ka mea, ua hemahema na makua i ka hoomalu ana i na keiki mai ka wa liilii mai, a pela ka hemahema i ka papa ole i ka uwe nui, a uwe loa, no ka manao ana paha ua palupalu a uuku ke keiki, a nolaila, o ka hii a me ka hoonana wale no ka hana kupono i ka makua a mau makua paha.
A no ia hana ana a huli ae ke keiki i ka wa iluna ke alo, a pela aku no a pupuu ae, a kolo hoi ke keiki, a me ia aku no a ku a holo ana ua keiki nei; a me ia aku no a hiki i ka wa e pehi mai ai ua keiki nei i ka pohaku i ka makuahine, alaila, o ka pane'ku la no ia o ua makua nei i ke keiki hoolohe ole, a me ke kolohe, a hui pu ae la me ka hoomalu hoopunipuni ua makua nei i kana keiki, alaila, o ka huikau aku la no ia a huikau mai, a hookahi ka huikau ana o kalo i ka nawao; a pela e nele ai na keiki i ka lohe, a hele wale aku la ma kela wahi keia wahi e auwana wale ana, a e kolohe ana i ko hai kihapai kanu e hua ana, a lawe no ia mea me ka ike ole a me ka ae ole paha o ka mea nana ia.
A ma ia he keiki hele i ke kula, aole no ia e malama ana i na kanawai o ia hana maikai ano makua a lako hoi; no kona maa i kela ano, nolaila, hele aku i kela a me keia paia hale e kahakaha wale aku ai, a me na pukapa o kela keia ano. Oia iho la kekahi kumu hewa nui o ua keiki nei, a mau keiki paha e komo koke ai malalo o na kanawai hoopai Karaima. Nou aku no nae e ka makua ia hewa.
A no ia mea ino, e waiho ae kakou ia me hu kahiko, no ka mea, oia kekahi kumu nui e nalo pinepine nei na kanaka o ka aina i ka opu o ka honua, aole o kanamai o ka make, a pela no ka ilihune mau ana, aole makemake i ka hana, aole hiki ke malama i ko hai pono, ma ka malama ana i na kauoha a me na na hana ana, no ka mea, o ka hana wale no ka mea e ola ai ke kanaka, no kona makaukau i ka hoolohe, a me ka ike a me ke akamai; a pela no kona malama ana i na loaa no loko mai o na hana ana a me ka malama pono ana i ko hai pono, pela e lako ai ke kanaka, a piha hoi kona pepeiaohao i ka waihona meri; no kau malama pono ana e ka makua i kau keiki mai ka wa uuku mai a hiki i kona wa e kanaka makua ai; a nolaila, aole kela kanaka e auwana, aka, kiai mai kela ia oe i kou wa elemakule, a hanai mai kela ia oe me he keiki la nana, no ka mea, aole no i poina iki ia ia kou malama maikai ana ia ia. Oia iho la kou waiwai kuleana maoli la. I mai paha ka makua, a o na makua paha, pehea la ka pono e hana aku ai i ke keiki, no ka mea, ua hai maopopo mai la oe i ka lalau o ka na makua hana ana. Aole oia wale no ka lalau ana, ai'e ai'e no, a pela ae, a pela aku, aka nae hoi, ma keia wahi a kakou e olelo nei no kela mau haina maluna, e hiki uuku ana paha ia'u ke hoomaopopo ae. (Aole i pau.)
E kumakahiki anei kakou?
Auhea oukou, e na hoa mahiai o'u? No ka pilikia o ko kakou waha kamailio o "ke Kuokoa," i ke kala mai i na hana a ka Aha olelo, ua hoopanee au i ko'u wahi manao a pau ka lakou hana.
Eia kekahi mea a'u e makemake nei e kukapu kapu kakou. Mahea e mahuahua ae ko kakou waiwai? - ma ke "kumakahiki" anei me na haole? A i ole ia, ma ka mahi o kela a me keia kanaka i kona kuleana iho? Pono anei ia kakou ke lu hua no na haole, e mahele paha i ko kakou aina ponoi, a kuai aku i ka loaa? Ke i mai nei ka lehulehu, "he waiwai ke kumakahiki, no ka hiki wawe o ka loaa."
Aole pela ko'u. Ke manao nei au, o ke kumakahiki lehulehu o kanaka i keia manawa, o ke kumu no ia e ilihune nui ai kakou, no ka mea;
1. Aole oukou i helu i ka nui o ka uku hoolimalima i lilo i ka ai a me ka ia.
Ke loaa nei ia oukou i ewalu, eiwa, a he umi paha dala i ka mahina hookahi, aka, iloko o keia mahina, ke lilo nei he hapaha no kahi pai ai, a he hapawalu apopo no kahi i-a; a lilo hou i kela la aku no kahi mea ono e ae; hui me ia ka lilo e pani i kahi welu palule, a ua ane pau ka uku no ka mahina. Ina hoi he lehulehu na opu a keia kumakahiki e hanai nei, he wahine nawaliwali paha, a he mau keiki a mau elemakule paha, ua pau loa kona mau dala ewalu a eiwa paha i ke kuaiia i ai a i i-a no lakou. Aole pela ke kanaka i mahi i kona aina iho. Mai loko ae o kona mau loi iho, a mala uala paha, ua maona kona ohana, a ua koe kahi koena e kuai aku i ke dala.
2. Eia kekahi; no ka hoaie mua o oukou i ke dala a na haole hoolimalima, ua pihoihoi oukou i ke kuai i na mea lehulehu ma na halekuai, a pau e ka oukou loaa i ka lilo, a koe ka aie. Ma ia mea, ua lilo lapuwale aku na dala he nui wale no na mea waiwai ole, a piha welu wale no. Oia no ka mea a na haole e makemake nei, e paa nui oukou i ka aie, a e lilo mau oukou i poe paahana na lakou. O kakou nae ka poe maka'u i ka aie, aole hoi e noho paa ana i ka hoolimalima, ua pakele i na lilo lehulehu, aole no hoi e hoowalewale na haole ia kakou e aie i ko lakou lole kilika, waiala poni oho, kula-pepeiao, lei-hua, a ia mea aku ia mea aku. O ke kuai ana o keia mau mea me ke dala hoolimalima a me ka aie, oia kekahi kumu nui o ka nele ana o ka poe kumakahiki i ke dala ole.
3. Eia hou kekahi; ma kahi wili-ko, he nui ka akoakoa o kanaka, a he nui ko laila haunaele, kolohe, inu pinika, inu awa, ona, uluaoa, holohololio, lealea wale, a he pomaikai ke kanaka i hoi aku i ka hale me ka hapawalu i koe iloko o kona eke; aka, o kakou ka poe i mahi i ko kakou aina ponoi, aole no e komo pinepine ana iloko o keia puahiohio, a ua koe hoi kekahi dala e kanikani pu ana iloko o ka eke. Aole i pau keia wehewehe ana, aka, he pono no oukou ka poe haalele i ko oukou mau aina iho, a hele i ke kumakahiki, e noonoo i keia hua e lulu ia nei e ko oukou hoa mahiai oia o LUHUA.
Wa-ha Ra-ma o-e.
Eia hoi, he nui loa na moku i ku mai maanei ma ia wa mai, aole nae i laweia mai ka olelo hemolele e ia poe moku. Aka nae hoi paha, he mea kupanaha no nae, o ke ku ana o kekahi moku Amerika ma Kealakekua, Kona Hema, Hawaii, oiai o Kamehameha ma Oahu nei i ka A. D. 1806 paha ia. Ua laweia hoi e ia moku a me kona alii, he mau keiki mai ia wahi ae, a noonei paha kekahi oia hoi o Kanui, a o laua'la hoi, o Hopu a me Opukahaia. A o ua Opukahaia la, i kona hiki ana ma Amerika, komo koke no kela i ke kula; a ke maono nei kekahi poe, ua ike no o Mr. Ohaiula i kona moolelo i hoopukaia iho nei e ke Kuokoa.
Oia, oia, oia'e la, a ke hooiaio aku nei no hoi, oia ke kumu o ka malamalama i aa ai ma Hawaii nei i 46 makahiki. A he moku mai hoi, ua ku ae ma Kawaihae, he moku imi aina no Farani mai i na malama hope paha o ka A. D. 1819, aia malaila he kahuna no ia no ko lakou la aoao, a o ka papakema ana ia Paalua, a oia wale no, aohe naauao ana. A me he la nae, ua like pu keia me lakou a pau, ka mea o ka ike palapala ole, a me na mea e naauao ai. E pono nae e manao ae kakou, he launa a me ka hoalauna wale ana no ia, aole nae he malamalama a me ka hoonaauao ana.
A no ia mea, ua make hewa ka olelo ana a Mr. Ohaiula a me lakou la ae hoi ma ia mau moolelo, no ka mea, aole lakou i hana i ke kahua o ka malamalama a me ka naauao no keia lahui. Aka, o H. Opukahaia, oia ke kumu a me ka honua o ka malamalama, a me ka hoonaauao ana i kona lahui; aole nae hoi kakou e manao ae nana iho, he wahi okoa ae, a e ike no kakou e na hoa, ma na wanana a Noa no kana mau keiki elua. A oia ke kumu nui o ka malamalama ma Hawaii nei.
Aka, i ka nana wale iho ia mau haina a lakou la, me he la e hookahuli ana i ka mea oiaio ole i mea oiaio, a i mea no hoi e lilo ai ka oiaio i mea ole. Aole no nae ia olelo he mea hou, aka, mai o loa mai no keia mau mea, a pela no i nui ai ka pilikia o ka poe pono mai o loa mai, aku nae, aole no nae e nele ka mea olelo kue i ka poino, ua haele pu no laua ma ia ala he popilikia; a o ka popilikia o ka mea hewa maoli, aole loa no e pakele ana. Pela no ka mea hoike wahahee, aole no e pomaikai ana ia, no ka mea, ina paha ua oleloia ia mea, "Pau wau i ke ahi e!" A lohe na kanaka no ia leo, holo mai la lakou me ka manao e kokua, aka, ike mai la nae kanaka ia ia e akaaka mai ana kela. Aka, i ka wa i pilikia io ai oia, alaila, kahea mai la oia, "Pau au i ke ahi e!" A lohe ua poe kanaka nei ana i akaaka mua aku ai, alaila, olelo ae la lakou, "Mai kokua kakou ia ia, no ka mea, ua epa ia kakou e i ala mamua." Alaila, o ka pau io ae la no ia o ua kanaka nei i ke ahi, aohe nae he mea nana i kokua aku ia ia.
O ka hope no ia o ka poe olelo oiaio ole, he hoowahawahaia e na mea a pau, aohe no hoi he mea nana e mahalo ia ia. Aole pela ka poe olelo ma ka oiaio, a e kapaia no lakou he poe pono, a he poe oiaio maoli. A pela no hoi i oleloia ai, "He punawai hoola ka waha o ke kanaka pono," wahi a Solomona.
Ke hookui hou aku nei au a hoolawa hoi no ka Mr. Ohaiula mau mea i wehewehe ia aku ia ma ka pepa o ka la 30 oia malama. A oiai e halawai ana ka o Adimarala Toma me ka Moi ma Honokaupu-hale, i ka makahiki 1844 paha, e hai ana ia i ke kumu o kona holo wikiwiki ana, no ka loaa ana ia ia na palapala mai Hawaii nei aku na ka Moi; a i kona ike ana ka ia mau mea i ka hora 9 a 10 paha o ka la i loaa ai ia ia ia mau palapala. A mahope ka o kona ike mua ana, aole nae i pau loa i ka nana ia na palapala, kau koke ae la ia i kona hae hoolalelale holo ma kona pahu-hae, a oiai e ku hemahema ana kona moku o na moku wale no. A i ka ike ana mai ka o na'lii o ua moku la i ka hae e kau ana, a e hai ana malaila i ka hora e haalele ai ia laila wahi ka ana, oia ka hora 4 o ke ahiahi oia la.
A ia ia ka i kau ae ai i ka moku ia ho ra, a haalele aku la ia ilaila, hoomaka mai la ka ia i ka imi ana i mau olelo kupono i ka makemake o ka Moi, i mea e kau hou ae ai i ka Hae Hawaii iluna no ka pono o Hawaii, no ka mea, aole no ia i kue i na kuikahi mawaena ona a me lakou la. A hai ae la ka oia i ke kumu oiaio o ka pono o Hawaii. 1 O ke ku ana mai o Lono (Kapena Kuke) ma keia pae moku, a me Vanekona ma. 2 O ka holo ana aku o Kamehameha II. i Beritania Nui. 3 O ka hooikaika nui ana o na Misionari Amerika a aa ka malamalama ma keia Pae Aina. A nolaila, ua ike na Aupuni o ke ao nei i ka naauao ana o kou aupuni e ka Moi. Oia iho la kana. A pela no ka hoi ka Daniela Huila mau haina, i ka wa o Kaahumanu e ola ana, he kanaka Beritania no ka ia, a me Mr. Elike, ua like ko lakou manao ma ua aoao mua la.
Ua waiho ia aku la keia mau hoike no keia aoao, i ike oukou e Mr. Ohaiulu ma, a me Mr. J. Kaimiola ma e seku ae la i keia aoao. Aka, ua ike ia ae nei no nae hoi ka ua Kaimiola la mau hoike e hoakaka nei no ka oiaio o kona hoomana ma Peleula. Ke i aku nei o Waha-ra-ma ia oe.
"Ua like no laua me Limunui,
O ua o Luli e,
Lui e oe ka moe lilo i nei,
Haule ke aloha e."
Aka hoi, he mea pono maoli paha no kakou ke olelo ma ka olelo, aia no nae i ka manao, aole no nae he mea hewa ka lohe e mamua a me ka hoakaka ana, no ka mea, ke huliia nei kahi i ku ai o ua mau aoao hoomana. Ma ka olelo ana a ma na hana ana a na mau aoao, o ka Baibala no nae ka hoike oiaio o kela a me keia hoomana.
A i ka nana ana ia oe e J. Kaimiola, a me B. Luakaha, ma ka olua mau paio palapala no kahi i ku mai ai ko olua mau aoao hoomana, a ua nui wale na wehewehe ana. Iloko nae oia mau wehewehe a olua o na kau i hala, aole loa ia mau mea i komo mai iloko o ko'u huihui aloha, no ka manao ana he pono maoli, a me ka oiaio, e loaa ai la paha ka hakui ana o ka manao, i pono ai au e hoomau i ka nana ana i kau a me ka i ala ae hoi.
Oiai hoi au, he mea ma ka aoao holo okoa o ko'u lahui nei, i maa loa i ka nanana a i ka ike ana hoi i na helehelena a pau okoa o na mana a me na mana o ke kau mai a Wakea mai, a i a Kamehameha II mai la, akahi no a weheia'e ia mau pohaku kaumaha mai na hokua'e o na 'lii a me na kanaka, ka mea o ke kaumaha i na kapu o na kii akua, a me na'lii kapu moe e wela ai kua i ka la ke hele mai, pela no ka waiho ana mai o na kanaka make imua o ke kuahu o ua mau kii akua la o kela wa. He mau kanawai holo okoa ia maluna o keia lahui mai Hawaii a Kauai.
E pono paha e hahai aku makou i kahi mea kupono o ia ano. O ka puu e ku ae la oia o Puuowaina, a ua pu nui e kani mai ia ko lakou mau leo a ke Kaona nei e lohe ana, oia kahi e papaa ai na kino make o na kanaka i ke ahi; a o kona wahi e lumalumaiia ai a make, aia ae ma Pawaa i Waikiki. Mamua o ke kau ana ia ia ma ua puu la kahi e ku la ka pahu hae, a malalo ae ka wahie a me ke ahi, ma kahi e hamama mai la me he ana la, a maluna ae oia wahi, e kuniia ai ua kino make la, i ka ua mea o ka make i ua mau kapu la. A pela no hoi o Lono (Kapena Kuke) i moa ai kona kino make maluna ae i Maunaloia, ma Kaawaloa, i Kona Hema. A me ia no i kau ia ai ekolu mau kino make ma ke kuahu i Hikiau, aia ia luakini o kela wa ma Kealakekua, e pili mai la me Kaawaloa.
I ka wa o Kamehameha I., o ka luna o kekahi oia poe, o ka hui ana ona mai kahi kanu me ka poe e ae, oiai he la kapu poalua ia me he la Sabati la; a o ka hume ana i ka malo o kekahi alii ko kekahi, a o ka ai ana i na mea laa o ke kii akua ma kona kuahu ko kekahi.
Aka nae, mamua o ka hiki ana mai o ka Baibala me na Misionari mua ma keia pae aina i ka makahiki 1820, ua hao pau ia i ke ahi ua mau kii akua la a me na lele, kuahu, a me na kapu alii a pau, koe nae na pono alii ia lakou e like me keia wa, a nolaila, ua kuuia ilalo na'lii ma ke ano haahaa na'lii, a ua hauoli nui ka aina a me ka olioli o na kanaka, a me ka hoonani ae i ka Moi, no ka mea, ua kupanaha kana hana ana pela; aka hoi, aole kakou e manao ae, na kona manao wale iho, he wahi e ae paha. A he mau makahiki pokole i hala iho, haalele hoi ua Moi la i kona noho aupuni a holo ma Beritania, a make laua malaila, a ua hoihoiia mai na kino kupapau. A oiai e mau ana ia malu kii akua, aole malama hou ia mea na'lii a me na kanaka. A oiai no hoi e ulu ana na kula Pi-a-pa, a me na halawai ma na la kula a me ka po, a pela ka ulu ana ae o ka malamalama a me ka malama ia o na Sabati a me na kula oia la. A he mau makahiki hoi i hala iho mai ka pae ana mai o na'lii make a me Poki ma, ku ana ko'u mua a kukulu mai ana i kana oihana me na kii akua o kela ano i hoopauia. A no ka apono ole ia e na'lii o ia wa ia hoomana ma ke ano kue i ka maluhia o ka lahui no ia mea, a ua kue no hoi i na kanawai o ka mea Hemolele.
I ka hoole ana a me ke kipaku ana o Kaahumanu ia mea, a me na kumu o ia aoao i pae mua mai, no ko laua ao ana mai i na wahine a me na kanaka o kona lahui. A pela no hoi o Kapiolani, a no ka laua kue ana i ua aoao la. Pela na moolelo o kau aoao hoomana i keku ae'i ia laua'la, e kapa ana he pono ole laua'la. O Kauka Holaniku ka mea kakau moolelo no na kau i hala, no kona manao moowini i ka oiaio, a e hilinai ana oia ma ou la, no kona manao pulelehua pahu, aka, ua hoihoi ae nae ia i kona manao i pane ai ia laua. Aka nae hoi, o oe, he kumu maikai loa no kou wahi e ku la, a me kou kokua nui ana a hoololi, a hookapae ana i na mea a mau mea hoi o ua Bihopa la. A nolaila i kapalulu ae ai kou mau pulima i ka Luna Hooponopono o keia nupepa i na kau a kau e noho nei, me ka hoomaemae ano halekupapau, ke keokeo mawaho wahi a ka Haku. (Aole i pau.)
Make i ka Wili-ko.
E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOHA OE: - Ua lana hakoi mai kou manao, e hai aku ma ke akea, i ike mai ai ka nui, me ka lehulehu e noho ana ma kela wahi keia wahi, i kau liilii aku mai ko makou ohana aku. Ke oluolu ia hoi e kou Luna Hooponopono.
A penei no ia; o John Kali he keiki wiliki ia no ka wili a H. Cornwell ma Waikapu, iaia wale iho no hoi ka mana, e hiki ke lawelawe i na hana a pau ma loko o ua rumi la; a ma ka auina la o ka Poalima, oia hoi ka la 29 o Iune, hooleilei aku la ia i ka aila pipi, ma ka huila nihoniho e pili pu ana me ka nau, oiai hoi ka manawa e kaa ana ka wili, o ka wa no ia i miki ia aku ai o kona lima, o ka moku no ia, a hiki ma ka hailima. Auwe! Aloha ino!! A eha la mahope iho o kona moku ana, a make iho la ia; oia hoi ka la 4 o Iulai. A no ka nui o ko makou minamina iaia, nolaila, ua haku iho makou i wahi mele kanikau nona, oia hoi keia malalo iho nei.
1 Kanikau la he aloha,
Nou no la e Kali,
Ua wehe mai nei oe,
I ka pili ia he aloha.
2 Ke ue paumako nei,
O mama la ia oe,
Me ke kini o kaua,
O ka nui me ka lehulehu.
3 No kou hala ana aku,
I ke ala hoi ole mai,
Ke noho nei makou,
Me ka u me ka minamina.
4 Kuu hoa hele o ke ala,
Ka piina o na pali,
Hooiho aku o ka loa,
O ke kula i Puuhele.
5 Aloha ino ia kula,
I ka ihu la o ka lio,
I ahona i ke aheahe,
Ka makani la he Hoolua.
6 Elua no kaua,
I noho pu iho ai,
I ka hale kumakahiki,
O ka malu leo o Cornwell.
7 Ke ue haalipo nei,
O ka nui la he wahine,
Hoa pili o ke kaona,
O ka malu ulu o Lele.
8 Lele mai nei ke aloha,
Me he ua liilii la,
Kuu hoa o ka iu anoano,
O ka lai a Gold-Cloud Home.
9 Oia home pili aloha,
O ke au one hanau,
I walea hoi i ka olu,
Ka makani ahe Maaa.
10 Ua pau kou ike ana,
I ka malu la o ke ao,
Auau aku i ka wai,
Kahi wai o Kapaulu.
11 Halia mai ke aloha,
I ke kula i Kekaa,
A kaua i hele iho ai,
I ka ihu la e ka lio.
12 Welawela mai ka nahele,
Me ka lau o ka laau,
Mea ole ia ia oe,
I ke ahe a ka makani.
J. M. KANAMU.
Paeohi, Lahaina, Maui.
LAAU LAPAAU!
AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE Ma Honolulu.
J. T. GOWER. - Makawao, Maui.
J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui.
C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka mai wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha iau ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau aau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hoola i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui, na mai i oia ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia. HE KUHA KOKO ANEI KOU? HE KUNU ANEI KOU? HE EHA ANEI KOU KANIA-I? HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau. NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, ina mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.