Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 28, 14 Iulai 1866 — Page 3

ʻaoʻao PDF (1.59 MB)

E nānā i ka Pukana piha

No ke kikokikona ma kēia Kolamu

Ka Nupepa Kuokoa.

Kahakai uli mau.

The Ever Green Shore- GOLDEN CHAIN.

1 Ke hoholo hauoli nei no kakou

I kahakai uli mau, Kahi ae ole ia ka mai, ka luuluu, Ka make, ua hala, ua pau.

Cho. Halulu ke kai huhu,

E pau koke ana no ; Holo mau ae kakou, a pae malu no

Ma kahakai uli mau, Holo mau ae kakou, a pae malu no Ma kahakai uli mau.

2 Mai makau i na ino, na ale hua'e,

Ie su ke alakai mau ; A i ku ae na nalu a popoi mai, Na Iesu e hoopae kakou.

Cho. Halulu ke kai huhu,

E pau koke ana no, Holo mau ae kakou, a pae malu no Ma kahakai uli mau.

3 Na makani, na nalu, ke kai oloku,

Lohe a paa ia Ie su.

A halulu lakou a kau mai ka makau, Papa ae Iesu a pau no.

Cho. Halulu ke kai huhu,

E pau koke ana no ; Holo mau ae kakou, a pae malu no Ma kahakai uli mau.

4 A pouli na lama, mahina, hoku,

A pilihua kakou,

Puka mai Ie su Kristo ka Hoku ao mau, A iaia e pau ka makau,

Cho. Halulu ke kai huhu,

E pau kuke ana no ; Holo mau ae kakou, a pae malu no Ma kahakai uli mau.

5 A i pii ae ke kai me he mauna la no,

A ane kahuli kakou, Eia ae ke kokua, ko kakou Iesu,

A nana e hoola no. Cho. Halulu ke kai huhu,

E pau koke ana no ; Holo mau ae kakou, a pae malu no Ma kahakai uli mau.

6 A i ili ka moku, naha, a poho,

A ala hou ole no, Na Iesu e hoopae na ohua a pau Ma kahakai uli a mau.

Cho. Halulu ke kai huhu,

E pau koke ana no ; Holo mau ae kakou, a pae malu no

Ma kahakai uli mau, HAWAII.

Vi ctoria K. Kaahumanu.

O oe hoi e hoolualuai, Kau i ka moae,

Hoowa i ka ipu makani a Laa, Naha ke kai o Mahana kio ino, Hehi ke kai i ka onohi o ka ilima,

I ka pua kaiaulu palahehe, Ka ohai mak'o ole'o ke lo—no.

Ua lono au he lau aua ia la, E malama i ka lea kulu o ke hoa, Oia lihi e ku ai ke kaua---ka, Ua nani.

Kuu keiki, kuu keiki e.

Ma ke Kuokoa o ka la 30, ua puka ae malaila na manao hoopalauia no kahi mau alii opiopio, a me ka mea nona keia moolelo me kona kaikunane, na ko ia nei makuahine me ko ia la makuahine.

A no ia mau manao, e ninau mai paha auanei na hoa nana nupepa, " no ke aha la hoi i hooko ole ia'i ia hana maikai maoli, i mea hoi o nui ao ai na'Lii o ka aina ?" O ko ia la make e ana paha kekahi kumu, a o na manao lehulehu o ke kanaka kekahi, a nolaila ua ko ole ia mea o keia wa. Minamina wale.

A ua ikea no hoi malaila ke ka kahaha nui o W. Rikeke no kona ike ana i ke keiki alii e kamailio ana ia ma ka olelo e me na keiki a Binamu a me Dr. Judd, a no ia mea, ua hoomauia ka manao wale ana pela. A i kona wa i lawe mai ai na Lii iaia, ua ike kakou i ke kukaia ana e hana i kula alii, oia kona inoa i kA wa i paa'i ia hale kula. A no ka holo lea ana o ia kula, ua ulu nu. mai ka manaolana no na kula e ae o ia ano ma ia hope mai nei. Oia ka wa o Kamehameha IV.

A malaila no hoi kakou i ike iho ai i na makahiki o ke kuka ana no kahi e hoomau ia ana ka pomaikai o keia Lahui, ma ka ae ana mai o na aupuni nui ekolu Ame rika Hui, Beritania Nui, a me Farani, penei ka lakou : " E mau ke Ea o ka aina i ka pono." A no keia mea, he ninau, nohea mai keia kuokoa ana o ka Lahui Hawaii, a me ka maluhia i na kau holo poi pu i hala aku la ? Aka, he akaka lea no ia kakou e na makamaka kahi o ka loaa ana mai.

Hoi ana o na keiki alii ma ka hale kula. Ma na malama hope o ua makahiki nei, ua makaukau pono ka hale kula a me na kumu nana e ao ia lakou, a pela na keiki alii a pau i akoakoa ai a pau malaila me ka Moi a me na'Lii no ke komo hale ana, a pela lakou a pau na keiki alii i noho ai malaila, a na na kahu o kela keia keiki, e hoolako pono i ko lakou mau hemahema iho, na ke aupuni ka hapa nui o ka lako o ia kula.

Oiai ua haalele makou ia Honokaupu mamua'e, a e noho ana ma ka Papu me kona makuakane, ma kona wahi i hookanaka ae ai, me kona mau kaikunane pu, a me ka hanai a ka makuahine, no ka mea, ua pili mau ia kaikamahine ia lakou ma o laua la. Aka nae, ua pau ae lakou a pau ekolu iloko ka hale kula no ka imi naauao ma na olelo e.

A pela makou i kaawale ai me lakou la ma ia hope mai, a hiki wale i ko makou komo ana ma ua hale kula nei i kahi makahiki ae.

Hoomaka ka haalele pinepine i ua keiki nei. Ma ia mau la mai, e makaukau ana ka moku lawaia kohola o Mr. Du tua e holo ana ma Kauai a na Niihau aku, ua noi mai oia i ko lakou nei makuakane i mau pahu uala a uhi ma Niihau, pela hoi au i haalele ai i ua keiki nei no ka wa pokole, oiai oia e holo ana. A ina paha hoi nana e hai maopopo aku i ke Kiaaina wahine o ia mau mokupuni, oiai ua make o Kaikioewa kana kane ma ko ia la malama i make ai, make mua kela a make hope mai keia ia malama no nae, pela ka lohe ana mai ia wa.

Ia'u i hiki mai ai mai Kauai mai, oiai e moe ana ua keiki nei, a liuliu ala'e ana mai kahi hiamoe mai, aia no me ia o Sarai Ii ia wa, kuhikuhi ae la oia ia ia la e nana pono mai ia'u, i ka ike ana mai, ala koke keia iluna a kuu ia iho ilalo mai ka moe iho, o ko ia la holo pololei mai la no ia ma kona mau wawae a pili ana ko'u alo. Kunou aku kunou mai na mea e noho pu ana ia wa, a me ka makuakane, ka ua mea o ka ike, me ka i ae no hoi a kahi, "aohe no ka e nalo kana manu i houa ka ihu i ka mea o ka ike."

Nane ana. Ia mau la mai hoi, ua hoopuka'e ke Kanikela Be ritania i kana haiolelo nu ka haawi ana ka o P. Kaleimoku iaia i ka apana aina o Nihoa ma Honolulu nei ma kana palapala hoolimalima i kau ia ka inoa e like me ka inoa e kau ae la, a ua ike no ka Q. A. Kuakini ia palapala wahi ana, a no ia mea, ua lilo ka iaia ia apana aina no na makahiki i oleloia ma ua palapala la.

No keia mea hui ka haohao ana o na'Lii a me ka nunu ana no ka oiaio a me ka oiaio ole, no ka mea, o Kaahumanu ka mea nona ia apana aina a nana i kapa ia wahi o Nihoa no kona holo ana ma ia aina mokupuni e makaikai laua o Kaumualii.

Hookuu hou ia ana. A no ko ia la olelo ana ua ike o Kuakini i ua palapala hoolimalima la. I ka hoi ana o ka Moi a me ke Kuhina Nui pu i Lahaina ma ia mau la mai o Ianuari, Feberuali paha o A. P. 1866, owau pu kekahi e ike i ua Kuakini la, a e hoomaopopo ana ia ia. A hiki ka Moi ma Lahaina, naue loa aku la au ma Kailua Kona

Hawaii, me ke Kuhina Nui pu.

I ka hiki ana malaila, a me ka hoomaopopo ana me ia no ua palapala la, i kona ike ana hoole loa mai la ia i kona launa pu ole me ua Kanikela nei, no kana mea e olelo la. Ua hoi pu mai no maua me ke Kuhina a me ka makuahine ona mailaila mai, a hiki pu maua mauka o Waimea, no ka hihia o i Kuakini paniolo no na bipi, a e waiho ana ia Wm. Beckly ia mau mea.

A liuliu hiki ana ma Lahaina ia mau la mai. A oiai au e kaulua iki ana malaila, pela i kuu ai au i ka hoi pu ole mai me ka moku i Honolulu. Aka, i ke ku hou ana ae o ka moku i Lahaina, aia hoi, he palapala na ke kumu o ke Kula Alii ma o Mr. Rikeke la, e noi ae oia i na'Lii no'u o hoi au i Kahu no ia kula, a ua hoike mua ae oia i ke Kuhina ia mea, oiai au e nanea ana me na kanaka i ka heenalu mai a ka poe elehia ma ia hana, a lohe ana i ka leo kahea no'u, alawa ae la ike i ke ani mai a ka lima o ke kuene e noho pu mai ana me ia la. Haiia mai la ia'u na olelo o ua palapala la, a ninau ia mai la i ko'u manao a me ko'u noonoo ana, nani no hoi.

Nani wahinekapu i ka puulena,

I ka ua awaawa'o o ka mauna, Lua,

O Kilauea ua moana haale kaikoo ka

Ua paa oia heeia,

Ua koka moe awakea,

Ua pipili mauhele i ka wela'e,

Pela hoi mauhele i ka la la.

Ke keiki, kuu keiki e.

A ia makou e noho ana, a e kali mai ana laua la i ko'u manao, i aku ia hoi au, ina paha e apono mai ana na'Lii i ko'u manao, i ko'u hoi pu me ka'u keiki iloko oia hale, alaila ua makaukau au e lohe i ka makemake o na'Lii a e hana'ku e like me ia. Apono koke mai ana laua la i ka'u. A no ka mea, o ko'u makemake nui no ia, i mea e malu ai ka noho ana o ua keiki nei, e like me ka makemake o ko lakou makuahine a'u i ike ai. I ka wa e makaukau ana ka ahaaina a ka Moi ma kona wahi, ua kahea mai la ia i ke Kuhina Nui a me a'u pu e hele malaila, a me he la ua kuka mua lakou mahope o ka makou olelo ana i mea e maopopo ai ka manao e olelo mai ana. A ia makou e ai ana a e kamailio ana no kela a no keia mea, alaila niuau mai la ka Moi, " pehea kou manao i ka hoi ae i kahu no na keiki ma ka hale kula?" Pane ne la au "e like me ka'u ia laua la," i hou mai ka Moi, " e hoi ae no oe me kau keiki malaila, a pela oe e lawe aku ai i ka'u mau keiki, a ina aole e hoi ae ilaila, aole no hoi e komo ana ka'u mau keiki malaila." A no keia mea a'u e lohe ana i ka ia la, me he makani la mahope ia ia'u. Pela makou me na keiki ana i hiki ai ma Honolulu, a he mau la elua, komo mua laua iloko o ka hale kula. Haalele ae la nae makou i ka Papu a me la makuakane o lakou a noho iki hou ma Honokaupu hale he mau la.

I ke kakahiaka o ka la e komo ai makou me ua keiki nei, e like me ka olelo a na'Lii i ka wa kakahiaka nui, hiki mai ana ka makuakane mai ka Papu mai e ike ia makou mamua o ke komo ana'e, halawai mua maua wale no me ia, e noi mai ana e noho no me ia ua kaikamahine nei, a na Kaluwahinenui e malama ua keiki nei ke hele oia ma Lahaina.

Kilikili hauna makani aloha la e,

Aloha iuiu ke aloli o ka makani,

Ka iu ke aloli o ka makani malanai,

O ka malanai kuakane.

Pa wali me ka malanai kuawahine,

He makani alolau no hoi,

Eia ke anu me ke koekoe,

Koekoe loko i ka wai pio o ka leo,

O ka lono ka wai nana e hooma-u,

O ka welina leo manao,

Hoomanao wale mai no malaila,

Manao i ka pua lei ke keiki.

Wa-ha la-ma o-e.

E ke Kuokoa me kou Luna Hooponopono ka mahalo, a no ka mea' ua kokua nui ia oia la ma kona launa ana me lakou la, ka poe e ku nui ma ka aoao ekale sia Roma, a me he la ua kaupaona ia lakou ma ka mea kaupaona a ua ikea ko lakou nele i ka oiaio o Iesu.

A no ka hiki ana ma kahi e pili kino ana i ua mau aoao hoomana la, e noho nei ma keia pae Aina, oia ka aoao mun a me ka aoao hope mai, e nune mai nei a e nune aku nei. A no ka mea, ua puka'e no ia kumu oia nune ana mamua o ka hiki ana mai o ka aoao hiki hope mai, e like me ka haina malalo oia mea ma ke Kuokoa o ka la 23 aku la, e hai ana ke Kanikela Beritania, aia ma Farani ke sabati oluolu lealea paani, mamua o kona hiki ana mai.

No ka mea, ua nune pinepine ua Kanikela nei no ke ao pinepine o na kanaka makua a me na kamalii e ike i ka palapala a pela wale aku, oiai ua laha ka piapa ma ka olelo maoli nei a na Kumu o ka aoao mua e ao ana i ua Lii, a me na Kanaka, Wahine Kamalii i ka ike palapal.

O kona makemake, o na kamalii wale no ka poe kupono i ke aoia a o na kanaka makua e malama lakou ma ka hana lima wahi ana, a no ka mea, aole ma ka hoonaauao a me ka hoomalamalama ana i na naaupo, i na naauao ko ua kanaka la manao nui. Aka ma ka waiwai no kona manao nui ana. A ua like no ia me ka Iesu haina ma na lalani mua elua o ka pauku 32 o Mat. 6, aka hoi, ma ka pauku 32 oia mokuna, ua kupono maoli ia i ka Iesu mau kauoha. Ma t. 28:l9, 20.

A ua'kaka lea paha i na mea nana Baibala ka aoao pono o ua mau aoao nei ma ka ninau mua, a ma ka ninau mahope iho ma ua Kuokoa la, ma ko'u manao wale, o ka poe huli ma ka Baibala, o lakou no ke ike ana i ka aoao oiaio. Kahaha ea! e na hoa, nani maoli no hoi ke ko io ana o ka ua Kanikela wanana ana no ke sabati lealea, pela maoli ko kakou ike, a momona na maka i ka nana a me ka lohe ana i na mea kahi a lakou la ma ua la sabati la, me na koa me kona mau mea kani e paikau hele ae ana ma ko lakou mau luakini, a pela no na mea lealea e ae o ua ekalesia Roma nei. no hea mai la ? No kanaka e no wahi a ka Baibala.

A pela no ha-uanei na kahuna o ua ekale sia nei, ka mare ole i ka wahine ? Aka, he mea mau loa mai no ia oihana ma ia aoao. Mai a Petero mai no paha, no ka mea, o ke poo no ia oia ekalesia, pela ea, aka nae hoi, he wahine ka ua S. Petero la, a malama he Petero e ae no, aia no paha i ka manao o ia aoao.

Ae, ua'kaka iki ae la ia, a e waiho ia, e kuka'e paha ma ke ano o na wahine paa pu, i kapaia he poe. Virigini Hemolele, oia ka kakou e noonoo nui ae, aole ka ia poe e mare kane ana a make, a o ke Kahuna Nui oia aoao ka mea malama ia lakou, a nana e nana pakahi ia ae ia ae oia poe me ka malu loa o lakou.

A oia kekahi mea i mahalo nui loa ia ia, ua aoao la, a pela wale a nui a nui aku, a nolaila, aole e ikeia kekahi oia poe kahuna e mare ana i wahine nana iho, no ka mea, e noho hemolele ana na kahuna oia aoao, e like me ka Virigini Hemolele hoi.

Aka nae, ua maopopo no ma ka Baibala ia mau mea a pau, a nolaila, e waiho kakou i keia, a e nana ma ka Moolelo Ekalesia paha, eia nae hoi, ua hoopuka mai nei ua Mr. Ohaiula nei i mau haina no ka hiki mua ana mai no ka o ka naauao ma keia mau mokupuni mamua o ka pae ana mai a na misionari, mai a Kukanaloa ma mai paha ia la, a mai kekahi moku i maalo wale ae ai paha mawaho ae o na kai o kakou nei, a mai a Lono ma mai paha a hiki mai ia Vanekoua ?

He haohao nui nae makou ia naauao, aia la e kalekale ae la, oia nae paha, o ke kulou a hao io, a pepee a pohole ma kahakai o Hahauloa ma Kona Hema o ua Kukanaloa la, a me ka pane ae, iuka la, i ka hua piai la, oia anei ? A o ka maalo ana ae o kela moku oia anei ? O ka make ana o Lono, oia anei ? O ke kuhikuhi ana a Vanekoua ia Kamehameha aia ke Akua ma ka lani, oia anei ? A o ke ao ana mai e kiai na koa iaia, oia anei ? A o kana ao ana mai kaua me Kaumualii, oia anei? A no ia naauao mailaila mai la, oia paha ko ua Kamehameha la kakali ana i mau kumu nana mai Beri tania mai a make wale kela me ka loaa ole iaia o kana kauoha,

i ua Vanekoua la, oia anei ? Kahaha ! Wa-ha la-ma no. Aka, he nui no na haole i noho mai ma keia pae aina i ka wa o ua Kamehameha la, aohe a lakou mau kula ao pi-apa, a mau buke heluhelu hoi a na kanaka a me na'lii o ia manawa, a pela no kela poe i hai ia maluna.

Aka nae paha, o ka hoao ana a kekahi keiki haole Farani e ao ana i na hua mua o ka olelo Beritania ekolu a eha paha hebedoma o ka pau no ia, i ka wa paha o Kamehameha ma Oahu mamua o kona hoi ana ma Hawaii, a au iho no kana mau pulapula ke noho iho la, oia anei ?

Aia hoi, i ka wa o ua Kamehameha la e noho ana ma Hawaii, oiai ua hoi aku ia i kona one-hanau, a he malamamoku o ka moku i poho iho iloko o ke kai ma ka moana a pae ae ma ka mokupuni o Kahoolawe, i ko lakou hiki ana ma Kailua, Kona, Hawaii, ua lilo ia i kumuao palapala na ka Hooilina Moi o ia wa, a he mau malama elua paha o ka pau no ia, oia nei ? Aka hoi, he hana na kanaka wale no, pela no ke ko ole o ko lakou mau aoao.

(Aole i pau.)

E KA LUNA HOOPONOPONO :

Ma ke Au Okoa o ka la 2 o Iulai nei, ua ikeia he mau niuau e pili ana i ka Pope.

O kekahi o ia mau ninau la, oia keia :

Ninau 3. He alakai hiki ole anei ke lalau?

HAINA—Ae. He alakai hiki ole ke lalau, no ka mea, ua hoohiki o Ie su, "aole e lanakila na ipuka o ka po maluna ona," a pela'ku.

I ko'u nana ana i ka moolelo o na Pope, penei ka mea a'u i ike ai no Alekanedero , VI., ua moekolohe oia me kana kaikamahine ; a o Paulo III., ua moekolohe oia me kona kaikuahine, a me kana kaikamahine ; ponoi ; a ua pepehi hoi i kona hunonakane.

Heaha kou manao, e ka Lunahooponopono, no keia poe Pope, he alakai lalau ole anei laua ?

Ke waiho nei au i keia ninau imua ou, a me ka poe heluhelu nupepa, a na oukou e hoike mai i ka haina.

Me keia mau ninau pu no hoi kekahi : I ka wa i moekolohe ai keia poe Pope me ka laua mau kaikamahine, he panihakahaka anei laua no Iesu Kristo ? A o na ipuka o ka po, ua hiolo loa anei lakou ia manawa, aole i lanakila iki ae ?

Ke i mai nei ka mea nana ua mau ninau makee Pope nei, ke hanai nei na kumu Puritano ia Hawaii i ka laau make, a ke hoaikola nei lakou ia ia.

He laau make anei ka Baibala a na kumu Puritano e hoolaha nei iwaena o ka Lahui ? A o ka hapai ana ae o na kumu Puritano ia Hawaii mai ka nenelu o ka pegana a i kahi kiekie o ke kulana Kristiano, he hana hoaikola anei ia ?

He minamina ko'u i ka huahuai ana o ke keiki o Waimanalo i kona hilahila iho.

Ma ka ninau elua, ua kapaia ka Pope, " he panihakahaka no Iesu Kristo," a ma ia hana ana, ua hooliloia ka Pope i Akua ; he hewa ia ma ke kanawai ekolu, he hoohiki wahahee.

Ma kana mau hana mana, ua hoomaopopoia

o Iesu Kristo, he Akua. A i mea e hiki ai i kekahi ke pani i kona hakahaka, e pono i Akua oia e like ka nani, ka hemolele, a me ka mana me ko Iesu Kristo. Aole e hiki i ke kanaka ke pani i ko Iesu Kristo hakahaka, i Akua e pono ai.

I hea la na hana mana a ka Pope ? Auhea na mai ana i hoola'i e like me ka Iesu hana ana ? Ae, auhea la ?

He mea hou ke kapa ana i ke kanaka " he panihakahaka no Ie su Kristo." Aole no ka Palapala Hemolele mai ia manao, aole hoi no Petero mai. Eia ka Petero hoike nona iho : " O Simona Petero he kauwa a he Lunaolelo na Iesu Kristo," (2 Petero 1 : 1.) He manao haahaa ko Petero, he manao akahai, a he oiaio hoi kona kapa ana iaia iho, " he kauwa a he Lunaolelo na Iesu Kristo."

Aka, o ka Pope, ua kapae oia i ka inoa haahaa o ke kauwa, ua kapa wale oia iaia iho, " he panihakahaka no Iesu Kristo ;" a ma ia huna ana, ke hoomaopopo mai nei oia i kona ano he Anekristo, he mahaoi, he hookiekie.

Me ke aloha no. IAKO BO.

Ewa, Iulai 10, 1866.

Maloo loa o Hanalei, Kauai.

Ua kaulana o Hanalei no kona ano "ua nui." Ua olelo ia ua like pu me Hilo, i Hawaii. Oiaio no, he Aina ua nui o Hanalei a me Waioli, me Waipa. Eia nae he ano e loa ua mau Aina ala i keia mau malma i hala ae nei. Uuku loa ka ua ilok o na malama okoa elua i hala ae nei. Ke maloo loa nei na Aina ko, a o na Aina ma kahi one kokoke i ke kai he oki ioa ia ?

Pehea oe e Hilo ua like pu anei oe me Hanalei i keia wa ?

He Oiaio anei e lilo ana na Aina o Hawaii nei i ka maloo, no ke oki nui ana o ka wahie, a no ka pau ana o ka nahelehele ?

Hanalei, Iulai 6 1866.

Na ke Aupuni.

Ua hookohuia o Pilipo Kahuhu i Luna Pa Aupuni no Heeia,. Koolaupoko, mokupuni o Oahu, ma ka la 1 o Iulai, A. D. 1866, ma kahi o Keoni Pale i pau iho nei.

JNO. O. DOMINIS.

Kiaaina o Oahu.

Keena Kiaaina, Honolulu, Iulai 1, 1866.

He Kanikau.

He kanikau aloha no Pilipo Kauhi,

O hakoilani o lele anoano,

Lele ka hanu pau ka noonoo aloha oe,

Lilo i hiikua i hiialo ka hele ana la e ke hoa,

Hiikaua kani lehua o mololani, Aia paha oe i ka lani,

I ke ao kinohinohi ula a kane,

E luana e aha olelo ana,

E Pilipo Kauhi e aloha oe,

O ke ku mai aehu i ke ahiku,

He ahiku he kino hoopahaohao.

Ua haohao ka manawa i ko aloha,

Aloha lalawe hele i kuakalia,

He kali-heu-he minamina,

He pau mako maoli no hoi ia oe,

O oe kai hele i kaliula i kaaluna ahiahi,

Me he ahi ila ke aloha e noho ia nei.

He noho kuhihewa i ke aka i ka maalo ae,

Maalo ke kino wai lua e ke koolau.

Lau kamakama liu ole mai e o na hoa,

O na hoa kai auhau lawa like i ka manawa,

Kuu kaikunane aloha i ke ahe a ka malanai,

Aheahe kauhane noho ana i nuu mea lani,

Noho ana au la auwale ana o ko aloha,

Noho makee i ka hoa pili he kaikunane,

Ua lawe ka punohu kaalewalewa.

Ua lawe kalalani hoku i ke hoala lilo,

Lilo kauhane ka hoa pili o ke kino,

O ke kino kai aloha ia e na hoa,

Hele aku la oe i ke ala hoi ole mai,

E kanalu haki papau kaikuaau,

Ooe ka pike i nei i ke aumoe,

O na kolokolo ka pihe i aloha ia,

Ou e leo lea o ka leo o ke kaikuahine,

O kalemela o Huawaa kai noa,

Eu e helu ana i ke aloha o ke kaikunane,

O paha leo lea kana ue ana,

O kaue holoholo makau makani,

O ko liuliu o ka leo i aloha ia,

Aloha ke kaikunane,

Ka mea nana e imi ka pono,

O popoi i ka hale ahi o kilauea,

Ea mehe opua hikikakahi aka ola ke aloha,

O kunewalani o kamakapili ike kino,

O hioloku o ka hou kahe i kaili,

He hou he hoailona no ke ea,

Ea hoomaha ole ka pilikia nui,

Nui ko makou aloha no kou hele aua aku,

E Pilipo Kauhi e aoloha oe,

Aloha kuu kaikunane ka hoapili, [luaaha,

Kuu kaikunane mai ka la kanaka nui o Ka-

Mai ka makani hiialo o kaakeke,

E hii e hapai na i ka mea nui he aloha,

Aloha kuu kaikunane ka hoa e, [Kaluaoha,

Kuu kaikunane mai ke kahawai anoano o

Mai kapiina ikiiki la e lapamuku,

Aue kuu kaikunane e, [ole,

Kuu kaikunane o ka po mehameha kanka

Hookahi no kanaka o ko leo i pae mai,

Kuu hoa pili o ka la welawela,

I pili ia e kana kane me ka makani.

Ke anu hoi me ke koekoe,

Hele aku la oe i ke ao malama,

Launa pu aku la oe me ko kaua Haku,

Launa loa launa mau,

Ka hooola panei e maha ai,

Ke hoopau nei au i ko'u haku ana,

Maanei nou ke aloha e ka mea nana,

E hoolaha keia mau hua mele,

Ke hoi nei ko Haupu kaikamahine,

Ua uhi mai ka noe i ke kuahiwi o Mokolehua.

A. H. K. HUAWAA. Ualapue, Molokai, Iulai 5, 1866.

Na ke Aupuni.

HE KANAWAI

E HOOLOLI AI I NA PAUKU 1168 A ME 1169 o KE KANAWAI KIVILA. No NA HOOPII KA RAIMA. E HOOHOLOIA e ka Moi a me la Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni:

PAUKU 1. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 1168 o ke Kanawai Kivila i heluheluia ai penei: Pauku 1168. Ma na hihia a me na ofeni a pau i kue i na Kanawai o keia Aupuni e hookolokoloia ana imua o na Ahahookolokolo Kakau, e hopuia a e hoopiiia ka mea hewa ma ka palapala hoahewa a kekahi Loio ma ka aoao o ke Aupuni iloko o ka manawa mahope koke iho o ka hanaia ana o ka hewa ona i hoopiiia ai ke manaoia he pono; aka nae hoi, o ka waiho ana mai o ka palapala hoahewa no ka mea i hoopiiia, aole no e hoopaneeia mahope aku o ke kau hookolokolo e kokoke mai ana imua o ka Aha kupono e noho ana mahope mai o ka hoopaaia ana e kekahi Lunakanawai i loaa ka mana e hana pela. A e hookolokoloia no ia manawa ke hoopanee ole ia e ka Ana i loaa ai ka manawa kupono e lawe mai ai i na hoike no ka aoao hoopii, a no ka aoao hoopiiia paha.

PAUKU 2. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka Pauku 1169 o ke Kanawai Kivila i heluheluia ai ua Pauku la penei: Pauku 1169. O na palapala hoahewa a pau e hoomakaukauia no e kekahi Loio ma ka aoao o ke Aupuni, a nana no e waiho aku imua o ka Lunakanawai Pe residena o ka Aha mamua o ka hookolokoloia ana o ka mea hoopiiia, a na ua Lunakanawai nei mahope o ka nana ana e hooiaio a e hoole paha i keia palapala hoahewa.

PAUKU 3. E lilo keia i Kanawai mai kona la aku e hooholoia ai.

Ua aponoia i keia la 24 o Mei, M. H. 1866. KAMEHAMEHA R.

HE KANAWAI

E HOOLOLI AI I KA PAUKU 4 O KE KANAWAI I KAPAIA " HE KANAWAI E HOOPONOPONO AI I KA LAWE ANA I NA OHUA EEMOKU MAWAENA O NA MOKUPUNI O KEIA PAE AINA " I APONOIA MA KA LA 10 O IANUARI, M. H. 1865.

E HOOHOLOIA e ka Moi a me ka Hale Ahaolelo o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo Kau Kanawai o ke Aupuni: PAUKU 1. E hoololiia no ka Pauku 4 o ke Kanawai i kapaia " He Kanawai e hooponopono ai i ka lawe ana i na ohua eemoku mawaena o na Mokupuni o keia Pae Aina " i aponoia ma ka la 10 o Ianuari, M. H. 1865, ma ke kapa ana i na huahelu " 1866 " ma ka lalani elua o ia Pauku a me ka hookomo ana i na huahelu 1872 ma ia wahi.

PAUKU 2. E lilo keia i Kanawai mai kona la aku e hooholoia ai.

Ua aponoia i keia la 30 o Iune, M. H. 1866. KAMEHAMEHA R.

LAAU LAPAAU

AIA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE

Ma Honolulu.

J. T. GOWER. - Makawao, Maui.

J. D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui

C. H. WETMORE. - Hilo, Hawaii.

J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.

Laau hoopau Naio me na Koe,

A DR. JAYNE.

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai io mai e ae kekahi, e eke me ka lepo paa, ulaula, pehu, ule ulepa me na mai e ae.

O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.

Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu, i ka nalulu hoopailua: i ka pono ole o ka moi wahine,a me na mea like.

Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:

Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.

E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,

JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.

He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wai e, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.

Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ehia paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.

Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e imua ae ai. Ekolu, eha elima paha iau ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e Ola, a lele, e inu i waha paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi. Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.

Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

Laau Kunu a Kauka Jayne,

hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau aau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hoola i ka mai

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui, na mai i oia ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia.

HE KUHA KOKO ANEI KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI KOU KANIA-I?

HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?

AOLE ANEI OU MAI KUNU?

AOLE ANEI OU MAI NAENAE?

AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?

AOLE ANEI OU KUNU KALEA?

AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?

A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.

NA MAI HOOPAILUA.

Mai o ke Ake!

Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)

He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka

Huaale Ola a Dr. Jayne.

Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)

O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke oia ke inu puia ka

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko

a hoopau NAIO me na KOE,

A Kauka JAYNE,

e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.

NO NA MAI MA KE AKE,

MAI LENA,

MAI MA KA OPU HANAWAI,

NA MAI WELA,

KA HAALULU,

KA MAI O KA ILI,

KOKO INO,

MAI NALULU,

PAA O KA LEPO,

MAI KUNA,

MAI WAHINE,

ame ka MAI HOOPAILUA.

Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai

PUHA,

ALAALA,

KAOKAO, PUUPUU, PEHU,

KUNAKUNA,

Hanene, Lolo,

ina mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana

LAAU HOOMAEMAE KOKO.

214-1 y.