Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 26, 30 June 1866 — Page 4
Ka Nupepa Kuokoa .
Ka Nupepa Kuokoa .
Sunday School Battle Song.
Happ y Voices.
1. Nauwe ae , nauweae , me ka hauoli nae ,
Ko Ziona mau koa keiki maemae
Me ka hae o ke Ola e malu mai ai .
Me ke kahiko kaua ka olelo maikai .
Cho . Nauwe mau , nauwe mau , kaua pu kakou , kaua pu kakou ,
Ie su no ka Alihikaua , a e kaua nona no;
Nauwe mau , nauwe mau , o a kaua pu , o a kaua pu ,
Mele mau ke lanakila , " Haleluia ia Iesu ."
2. Holo ae holo ae , i ke kaua maikai ,
I ke Kapena kaua e hoolohe ai ,
E kaikai a e kau i ka hae ma ka pau
O ka enemi nui o ko keia ao .
Cho . Holo mau , holo mau , kaua pu kakou , kaua pu kakou ,
Ie su no ka Alihikaua , a e kaua nona no;
Nauwe mau , nauwe mau , o a kaua pu , o a kaua pu ,
Mele mau ke Lanakila , " Haleluia ia Iesu ."
3. Paio ae , paio ae i na enemi nei ,
I na kuko , na hua , na hana kue
No ke Lii , no ke ola e paio mau ai ,
Alualu a hei , ulupa a kinai .
Cho . Paio mau , paio mau , paio pu kakou , paio pu kakou
Ie su no ka Alihikaua , a e kaua nona no.
Paio mau , paio mau , o a paio pu , o a paio pu ,
Mele mau ke lanakila , " Haleluia ia Iesu ."
4. Mele ae , mele ae , i ka hoi ana mai ,
Me na hae o na koa i paa i na lei;
Hea mai na anela e pii i ke ao ,
A na Iesu e haawi i lei oia mau .
Cho . Mele mau , mele mau , oli pu kakou , oli pu kakou ,
Me Iesu ka Alihikaua nona mai ke ola mau ;
Mele mau , mele mau , o a oli pu , o a oli pu ,
Mele mau , " ua lanakila , Haleluia ia Iesu ."
Hawaii.
Ka Moolelo Makahiki Ekolu o ka
PaPa Hooko o ka Ahahui
Euanelio Hawaii.
Ke waiho aku nei makou i ko makou Palapala Hoike no ka makahiki i pau i ka la 31 o Mei, 1866, me ka hoomaikai ana i ke Akua no ka holo pono ana o ka makou mau hana a hiki i keia manawa.
OIHANA KULOKO.
NA LOAA MAI NA EKALESIA MAI.
Ma ka Palapala Hoike a ka Puuku e ike ai kakou ua mahuahua ae ka manawalea ana o na ekale s ia . He $1310.03 ka oi o na loaa mai na ekale sia mai, i keia M. H, mamua o na loaa i hoikeia Iune 1865.
A ina e hoohui kakou i na dala he $842. 88, i haawiia i kela M. H. i ka Ahahui Mi sionari ma Beritania, $467.15 ka oi o na loaa o keia M. H. mai na ekalesia o Hawaii nei. He mea e oluolu ai ka manao, ke kokua ana mai o na ekalesia opiopio ma Maikoni s ia . He aila niu, ko lakou waiwai i hoouna mai, a no 1865 he $63.32 ua loaa, a no 1866 he $80.60. Aole i hui iloko o keia, kekahi mau d ala i hoounaia e ko Maikoni s ia i ka Ahahui ma Bo s etona .
Ma keia papa malalo nei e ike ai kakou i na Loaa no na makahiki ekolu i hala.
1864 1865 1866
No na Ekalesia Kuloko 57 00 679 05 221 44
No ke Pai-palapala 256 30 37 10 20 00
No ka Hoonaauao ana 92 18 79 87
No ka Waihona okoa 729 41 1670 39 1539 79
No na Huna Kuwaho 2454 96 2060 15 3896 62
3569 86 4446 69 5757 72 No na Aina e, Maikonisia , 63 32 80 60
5838 32
Manawalea ka Ahahui ma Bosetona . $12 88
5352 89
KA WAIHONA B UKE O KA PAPA.
Iloko o ka M. H. i hala ua haawiia mai kekahi mau buke waiwai loaa i hoopukaia i na makahiki mua o ke Pai palapala ana ma Hawaii nei. Ua wahi maikai ia keia mau b uke , a e malama loa ia ana. Ke noi nei makou i na makamaka, e waiho mai no keia waihona i na b uke a me na palapala e pili ana i ka hana misionari ma keia Pae aina, a ma keia moana Paki fika . He aneane 200 mau b uke ma keia waihona i keia manawa.
No NA EKALE SIA HAWAII.
Ua hookahunaia hookahi kahunapule maoli ma ka mokupuni o Hawaii, elua ma Oahu, hookahi ma Kauai. O ka huina pau o na kahunapule Hawaii e noho Kahu ekalesia nei, he iwakalua.
Ua hoi mai o Toma Takina, ma ke kena ia e keia Papa, i kona aina hanau nei, a ua hoomaka oia i ka hana ma Wailuku, iwaena o na haole a me na kanaka maoli.
Eha mau mi sionari kuloko Hawaii i kokua
ia e keia Papa i ka M. H. i hala ; ma Hanapepe kekahi, a ma Niihau kekahi, a elua ma Maui . Ua lilo o Rev. Poka Gelina i misionari kuloko no keia Papa, a ke kokua nei makou iaia ma kona hana ma Huelo me Keokea ; a ua kokua ia no hoi o Re v . J. Bikanela ma Ewa, e like me ke kokua ia ana i kela makahiki mamua.
No KE AO ANA NO KE KULA KAHUNAPULE.
Ke malamaia nei no keia kula e Re v . W. P. Alekane daro , a ke holo nei no ka hana. Ua emi nae ka nui o na haumana. Elua mau haumana mai na M. H. mua o keia kula, i hoomau ke kula ana a komo iloko o keia M. H. Hookahi o laua i loaa ka hana ma Hauula, Oahu. He umi mau haumana hou o keia M. H. hookahi o lakou i make, a hookahi i haalele. Nolaila he eiwa ka huina pau o na haumana i keia manawa.
Ua hoike mai o Alekanedero ia makou, no na mea i ao ia i keia M. H. ua pau ka " Hoike no ka oiaio o ka Palapala Hemolele," ka "Olelo no ko ke Akua ano," ka " Moolelo Ekale s ia ," a i kela hebedoma keia hebedoma hookahi wehewehe ana o ka Palapala
Hemolele, hookahi haiolelo hoao ana e kekahi o na haumana, a me hookahi olelo ao ana a ke Kumu.
Aole i lawa na paahana no na kihapai kuloko a kuwaho o kakou ; nolaila he pono ia kakou e kuhikuhi i na kanaka ui a makaukau i keia kula Kahunapule. He mea e pono ai ka hana, ina e hooloheia keia mau leo kahea e kekahi o na keiki Hawaii a me na hapa-haole i makaukau ma ke kamailio haole.
KE KULA KAIKAMAHINE O WAIALUA .
Ua neeia keia kula iloko o Aukake, e like me ka hooholo ana Iune, 1865. Iloko o Aukake me Sepakemaba, ua hooponoponoia, a ua hoonuiia ae ka hale e O. H. Kulika, a pau e na dala i waihoia ma ko makou lima no ia hana. Ua hoomakaia aku ke kula ana, a he 37 ka i komo mai ia mahina. I ka la 11 o Ianuari, ua loaa he 50 haumana ma ia kula, no Hawaii he 15, no Maui 15, no Oahu he 16, no Kauai he 3, a no Maikonisia hookahi, he kaikamahine na Kaelemakule. Aole i lawa na da!a no ka hoonaauao ana i na haumana lehulehu ae maluna o ke 50, nolaila oia ka palena.
Ua nui no na mea e hoolana ae i ko kakou
mau naau no na kaikamahine ma keia kula ; aka ke paipai nei makou i na mea a pau e hoomanao aloha ana i keia hana, e nonoi kakou e iho nui mai ka Uhane Hemolele, i ko loa na mea i imi ia e kakou ma ka hookumu ana, a ma ka malama ana i keia kula. O Li zzie Laiana ke kokua no Kulika a me kana wahine no ka makahiki i hala, a e kokua hou ana i keia makahiki aku.
No KE PAI-PALAPALA ANA.
Ua hoopukaia i keia M. H. e makou, ka " Ui Kamalii" i oleloia i kela hoike ana o makou i 1865. Ua lawe koke ia hookahi hapalua o na 2000 i pai ia o keia b uke , a ma ia mea ua akaka ke kupono ana o keia b uke i na kula Sabati o kakou. Ua pai hou ia 3000 o ka " Ui no ke Akua ;" a 5000 pakahi o na Palapala Liilii Helu 4, 6, a me 7.
Ua noi makou i ka Ahahui Pai B ai b ala o Ame ri ka , i mau Kauoha Hou hapa haole, hapa Hawaii, a ua loaa mai, a eia mai ma ka moana, o ka hiki mai no koe. Ua hoouna aku makou i ua ahahui la, he $308.84 na loaa no na B ai b ala i kuai lilo ia ma Hawaii nei. A eia mai no hoi ma ka moana he 2000 o ke Kumumua Hou, a me 3000 Lila Kamalii ; a ua uku aku makou i ka ahahui Pai-palapala Liilii ma Nu Ioka, he $705.84 no ia mau buke. Ua loaa wale no hoi, mai ka ahahui kula Sabati ma Pila d elepia , he mau kii nui mea hoakaka i na mea o ka Palapala Hemolele; he mau kii keia e holo ai ke ao ana o na kula Sabati. A ua lokomaikai mai ka ahahui Pai-palapala Liilii ma Nu Ioka, ma ka haawi wale ana mai he 100 Palapala Aina no ka Palapala Hemolele, he mau mea kupono no na kahunapule, a me ka poe haiolelo.
Iloko o Aperila ua hoomakaia ka nupepa Ke Alaula ; he nupepa kii no na keiki, ma ka hooponopono ana o O. H. Kulika. Ua hooikaika nui ia, i nani a maikai keia nupepa. Ua lokomaikai mai na ahahui Paipalapala Liilii o Nu Ioka a me Bosetona, ma ka haawi ana mai i na kii i mea e nani ai ka helehelena o keia nupepa. E hoopuka ia keia nupepa i kela mahina keia mahina ; he hapaha ku uku makahiki. Ke lana nei ko makou manao, e waiwai koke ana na keiki o kakou i keia nupepa ; a ina i malamaia na helu i lilo ole a hala na makahiki, alaila ke humuhumu ia a lilo keia i b uke nani i oi lua o ka makemakeia mai e na kamalii.
Ma ka olelo o ka Pae aina o Kilipa t i ua pai makou he 500 o ka " Ui no ke Akua"i unuhiia'ku mai ka olelo Hawaii e Rev. J. Mahoe. Akahi no a pai ia he buke, ma kekahi olelo e, i hoomakaukauia e kekahi kanaka Hawaii. Ma ka olelo o Ponape ua pai hou ia he buke moolelo o ka Baibala, a he wahi Himeni uuku. A ua pai no hoi makou ma ka olelo o Ponape he 1000 o ka Euanelio o Luka, a he 1000 o oihana, i hoomakaukauia e Rev. A. A. Tureke.
Ke hoomakaukau nei no o Rev. E. W. Kalaka i ka Baibala hou ma Nu Ioka, a ua manaoia i ka pau ana o keia M. H. 1866 alaila paha e pau keia hana nui. Ua lohe makou iaia, i kona oluolu e noho aku ma Nu Ioka, a e hoomakaukau a hoopuka mai i mau buke ano hou aku, nolaila ua noi aku makou iaia, a pau kana hana ana i ka Baibala , e hapai ia i ka b uke hoakaka huaolelo o ka Palapala Hemolele i hoomakaia mamua aku nei e Rev. E. Bond. Mamua o ka pau o keia M. H. e makaukau ana paha ke kope o ka buke " kuhikuhi pauku o ka Palapala Hemolele," e Rev. B. W. Pareka, a na Kalaka e hoopuka mai.
Ua ae o Rev. J. F. Pogue e hapai aku i ke kakau b uke ana, a ina pela, e lilo auanei kona nawaliwali ana a me kona haalele ana ia Lahainaluna, i mea e pomaikai loa ai ka kakou hana. Ua manaolana oia, aole e liuliu, a e loaa ana iaia ka ikaika kino kupono no ka hapai ana ia hana, a ke makemake nei makou e hoomakaukau oia i na buke wehewehe Bai bala .
Ke paiia nei he b uke i kapaia " He Haawina kamalii," he Ui kupono keia no na kamalii opiopio loa. A ua makaukau makou e hoopuka ka helu 2 o na olelo Ao Liilii, ka moolelo no Opukahaia, ka moolelo no Keopuolani, a me kekahi b uke no ka hoomana Pope; a ua hooholo makou e pai hou ia kekahi mau mea o na Palapala Liilii.
Ma keia hoike, ua akaka, e pau ana no na dala no ke Pai-palapala e waiho nei ma ko makou waihona, a me na dala e ae a pau e haawiia'na mai no ia oihana.
Iloko o ka makahiki i hala ua hoounaia mai ko kakou hale palapala he 2,800,486 aoao ; a he 2,437,295 o keia i lilo ma ke kuai ana'ku. O na loaa no ia mau buke i kuai lilo ia aku he $893.44.
OIHANA KUWAHO.
Ua kuai lilo ia ka Hoku Ao. Dekemaba 1865, ma ke kauoha o ka Ahahui Mi s ionari ma Bosetona ; a iloko o na mahina mua paha o 1867, e hiki mai ana he moku hou, me ia inoa kahiko no. E ano like ana no me ka moku kahiko, a mahuahua iki ae paha.
MAIKONI S IA.
Haalele ka Hoku Ao ia Honolulu nei i Iulai 17, 1865. O ka umi ia o kona holo ana i ke Komohana. Ua kali ka moku ia Mr. Done, e hoi mai ana mai Amerika mai, he mau he b edoma ke kali ana, a i ka lohe ana ua ili a nahaha kona moku ma ke kaikuono o Me s iko , ka holo koke aku no ia o Hoku Ao. Ua hiki mai nae oia i ka la 25 o Iulai, a hahai koke aku no maluna o kahi kialua o O feil , a pae e oia a me kana wahine ma Ebon, mamua ae o ka Hoku Ao.
O Rev. J. S. Emesona ko makou Elele i i Maikonisia, a ua pomaikai na misionari Hawaii, i ka loaa ana o kekahi mea kamailio me lakou ma ko lakou olelo ponoi. Ua hoi o Kano (Mr. Snow) a me kana wahine a me na keiki i E b ona maluna o Hoku Ao, O R. Maka a me kana wahine, no Waikane, Oahu, kekahi mau misionari hou i holo aku maluna o Hoku Ao a noho ma ka Pae Aina o Kilipa t i . Ua haawiia iaia he palapala ae haiolelo e ka Ahahui Euanelio o Oahu, mamua o kona holo ana.
Ma ka ae ana o kona mau hoa a me ko makou mau Elele, o Mr. Emesona a me Mr. Kano, ua holo mai o Haina no ka hoolana mai; a ma ka lapaau ana o na Kauka, ua ola loa oia, a i ka la 25 o Mei iho nei, hoi hou oia i kona kihapai ma Karawa, maluna o ka Pfeil. Ma ia moku no, ua hoouna aku makou i na mea a pau i kauohaia no keia makahiki e na misionari a pau a kakou ma Maikoni s ia .
PONAPE.
Ronoki ti —Rev. A. A. Kureke (Stur ges ) a me kana wahine. Rev. E. T. Done (Doane) a me kana wahine.
Ua haalele o Done ia Ebona, a ua hoi hou i kana kihapai ana i mahi ai no na makahiki ewalu mamua aku nei, oia hoi o Ponape.
Ke holo nei ka hana imua ma Ponape, iwaena no o ke kue ia, ke ahi a me ka hookahe koko. I ka mahina o Feberuari, 1865, ua puhi ia i ke ahi e ke alii Nanakini ka hale pule i kukuluia me ka luhi nui ma Ronokiti. A ua hoomaka'uka'u oia i kanaka i ole e huli i ka aoao Kristiano, ma ka pepehi weliweli ana i kekahi poe a make loa.
Iloko o Aperila, ku aku ka moku powa ka Senadoa malaila, a hoohaunaele, ma ke puhi ana i ke ahi he eha mau moku okohola. Mamua o ke puhi ana, haawi e aku oia i na moku i na kamaaina e hao, a he mea oluolu ka lohe ana ; kakaikahi na hoahanau ekale s ia i puni i keia hoowalewale nui. O na Kapena a me na ohua o keia mau moku i powa ia, ua noho lakou i uka he eha mahina, a he mea hiki ole ke hai aku i ko lakou hoohaumia ana i kela lahui.
Ua kaapuui pinepine o Mr. Kureke a me kana wahine i kela mokupuni. Aka, hai mai o Mr. Kureke, aole i like ka luhi o ke kaapuni ana i keia manawa me ka wa mamua, I keia manawa, he lehulehu na makamaka e hookipa oluolu ana ia makou ma kela wahi keia wahi, me ka hanai pono mai.
He kanakolu mau mea i hookomo ia mai iloko o ka ekalesia i ka M. H. mai Augate 1864, a hiki i Augate 1865, elima nae i make aku. O ka huina o na hoahanau e noho nei ma Ponape, he 179. Ua kapaeia kekahi poe. Ma na mea ano nui, ua holo maikai keia poe. I mai nae ko lakou Kahu, ua like loa lakou me na keiki opiopio ioa. Hookahi wahine i make lanakila ioa ; o R u t a kona inoa. Ua iini kona naau e halawai me Iesu. Aole hookahi huaolelo i puka mai mai kona waha mai, aole hoi he ake e ola. Palapala mai o Kureke, "Ua oluolu loa makou no na hoahanau ; o kakou kekahi i hookipa i ke kiaha o ko makou olioli, a he kiaha nui no ia, ua piha loa a hanini."
Olelo mai o Emesona, ua huli mai ka hapa nui o na alii nui, a ke helu nei ia lakou iho ma ka aoao o ka Baibala a o ka misionari; a pela no hoi ka hapanui o na kanaka. Ua kaapuni o Done ia Ponepe i na la mua o kona hoi ana ilaila, a o Ku r eke me Emesona pu, a ua hiki pono ia ia ka hoohalike ana o keia manawa me kela manawa ana i noho mua ai ma Ponape ; a ua hai mai oia i kona olioli loa no ka laha ana o ka pono, no ka nui o na mea loaa i ka heluhelu, a no ka makaukau o ua alii e hana pu iloko o na halawai. Ke manao nei oia, o ka kakou hana i keia manawa aku, oia ka hookumu paa i ka mea i hoomaka ia; a o ka hoonaauao'na ia lakou iloko o na kula, oia ka mea e ko ai keia. Ke kahea mai nei nae laua me Ku re ke i mau kumu Hawaii e ao kula malaila.
Ua loaa ia Eme sona ma Mokile, he mokupuni e waiho ana he 80 mile ma ka hikina mai o Ponape, he 15 mau mea i loaa ka heluhelu palapala i hoomakaukauia no na kanaka o Ponape. Ua ao ia lakou e kekahi haole i noho mua ma Ponape.
UALANA. (Kusaie).
Ua holo aku o Mr. Kano ilaila iloko o Sepatemaba 1865. Hookahi wale no hoahanau i haalele loa i ka ekalesia iloko o ka M.H.mamua ae oia hiki ana aku o Mr. Kano. Ua kapae ia oia e lakou iho, a o kona haalele loa no ia a hoi hou i ka hoomana pegana. Eha nae mau mea i kapaeia, a aole nae i haalele i na halawai o lakou. Palapala mai o Mr. Kano, aole lakou i hoopoina i na mea i haule aku a i kapaeia, aka, ua nonoi ia ke Akua no lakou i ko lakou mau pule a pau.
He kanaha poe imi hou : ke huiia me na imi kahiko, loaa he 100 ; a iloko o Sepatemaba, ua hookomoia he 30 o lakou iloko o ka ekale s ia . Nolaila, he aneane 80 mau lala oia ekale s ia i keia manawa. He 70 galani aila niu i manawaleaia ma ka mahinahou no na aina e, a ua hoounaia mai ia-nei maluna o Hoku Ao.
Mea mai o Eme s ona ia makou ma kana hoike no Maikoni s ia , o kela puali Kristiano ma Ualana, aia lakou imua loa o na kanaka a pau ma Maikoni s ia ma ke ano makua, a me ka hookanaka ana, a me ka like ana me Kristo. Ua olelo mai ko laila Moi ia ia, o na kanaka i huli i ka pono, o lakou kona poe i oi o ka maikai ; a olelo m ai no hoi, ua haalele ia i kona akua kahiko, nona ka hooponopono ona i ka makani a me ka hoohua ana i na hua, a ke imi nei oia i ke Akua oiaio.
Oiaio maoli ka Mr. Kano i ka i ana, "Kupanaha ka ke Akua i hana ai no keia lahui i loaa ia mamua he pelapela a he lapuwale ! Mamua, he hupo loa, he makaala ole me he mea make la; i keia manawa ua miki loa mai no na mea e pili noa i ka Olelo a i ka Hana o ke Ola." He mea keia e hoolana i i ko kakou manao no na kihapai kahi a kakou i hoomaka ole aku ai e ohi mai i na hua.
KA PAE AINA o E B ONA (Marshall ls.)
Ebona. Rev. B . G. Kano (Snow) a me kana wahine. H. Aea a me kana wahine Debora.
Nama rik . J. A. Kaelemakule a me kana wahine.
Juluit . Rev. D. Kapali a me kana wahine Tama ra Kealakai.
Aole i ae pono ka manao o na alii a me na kanaka o E b ona no ka haalele ana o Mr. Done ia lakou e hoi uku i Ponepe, no ko lakou aloha loa ia ia; aka, mahope, manao iho na hoahanau o lakou, o ka mea a lakou i nele ai, oia ka mea i waiwai ai o Ponape. Ua waiho hou ia o Mr. Kano a me kana wahine, me ka nele i na hoa hana haole, a he mea pono o le no ko laua mehameha loa. Ua kaumaha iki no laua, aka. ua ae oluolu no.
Palapala mai o Mr. Done:—"Ua maikai ka Aea hana ana i ka wa i kaawale ai o Kano i Hawaii. Ua haule kekahi poe, aka, ua nui no na mea hou i huli mai."
He 310 mau haumana kula a Aea i olelo mai ai ma kana Palapala Hoike. He 17 mau mea ano alii i loaa ka heluhelu. Ua ike o Emesona ma ka hoike kula olaila, he 125 mau haumana, o ka nui he mau kaikamahine, a he mau makuahine opiopio. O ka hapa nui o lakou , ua loaa ka heluhelu; he 40 o lakou i hoopaanaau i ka Euanelio o Mareko mai mua a hope ; he 50 i hoopaanaau i ka papa alualua ; a he 50 i makaukau ma ka himeni ana. Mahalo no o Eme sona i ka holo ana imua o na kula ma Ebona. A no ko Aea hooikaika maikai ana, ua ae ia o Aea e haiolelo.
He manawa pokole ke ku ana o Hoku Ao ma Namirik. Penei ka Mr. Done olelo:— Loaa aku ia makou na makamaka (oia hoi o Kapali a me Kaelemakule ma) e noho ana me ka oluolu o na kino. Ua halawai makou a lohe makou i ka laua mau hoike no ko laua kihapai. Ua hoopilikia loa ia laua e kekahi haole kuai aila i hoonohoia malaila e na Kapena o ka Hoku Ao; aka, i ka nana ana i na mea a pau, ua nee iki aku no ka laua hana imua. Hooholoia, e noho aku o Kapali ma kekahi aina e aku.
Mamuli o ia hooholo ana, i ka hoi ana mai o Hokuao mai ke Komohana mai, ua nee aku o Rev. D. Kapali, a me kana wahine i ka mokupuni i kapiia o Kaluiki (Jaluit). Ua hoomakaukau e ia no ke alanui no keia mea; ma ka launa ana o Kanoa malaila, he mau hepedoma mamua, a ua ae mai ke Alii olaila e noho aku kekahi misionari meia. I ka nana ana, ua hoomaka pono ia ka hana ma keia mokupuni hou.
Ua launa iki o Done ma ka mokupuni o Mile, i kona holo ana mai Honolulu aku, a ua halawai me ke Alii o Kelime (Drime), ka inoa wahi a Done, he kanaka oluolu keia, a ua ae mai e malama pono loa i kekahi Misiona ri . He kihapai ano maikai keia, kupono i kanaka Hawaii. He nui iki no na uhane malaila, a he aina ai no hoi.
Ua ku ka Hokuao ma Onai ro (Plea sant Is.), a ua manao paa o Emesona, ua weheia ka ipuka malaila no ka hana misionari.
No ka nui o na dala iloko o ko kakau waihona, a no keia mau leo kahea mai Maikonisia mai. ua hooholo ka Papa Hawaii e hoouna hou i mau misionari hou. E nonoi ikaika kakou i ka haku nona ka mahinaai, e hoomakaukau, a e hoouna aku i mau paahana kupono no ka hana ma Maikonisia.
PAE AINA O KILIPATI (GILBE R T I S ).
Tarawa. Rev. J. H. Mahoe, a me kana wahine Oli vi a, G. Haina, a me kana wahine Kaluahine.
Apaiana Rev. W. P. Kapa, a me kana wah ine o Maria, o D. P. Aumai a me kana wahine o Maule.
Butaritari . Re v . J. W. Kanoa a me ka-na wahine Kaholo, R. Maka a me kana wahine o Kelau.
Ma Ame ri ka , Re v . H. Binamu a me kana wahine.
Ua hoi o Binamu i Ame r ika no kona nawaliwali e hoolana mai. Ua loaa iki kahi ikaika iki, a ke manao lana nei oia e hoi hou mai, a e hele hou aku no i Maikonisia.
No Tarawa . Ma ka hai mai a Emesona, o na halepule, a me na halekula, a me ko lakou mau hale noho, he mau hoike lakou no ka hooikaika ana o na misionari, me ka loaa ana no hoi o kekahi hua. He kanalima paha poe e ao ia ana i ka heluhelu, a i ka himeni ana. Elua, a eono paha i loaa ka heluhelu.
Ma Apaiana. Ke kupaa nei ka Moiwahine. Ma kekahi halawai haipule, wahi a Emesona, o ka Moi no kekahi a me kana wahine, a iaia no kekahi o na pule, a he pule maikai no. Ua lana kona manao no ka launa ana o ka Uhane Hemolele me kekahi mau naau o ia wahi.
He halawai pokole ko na Misionari o ia pae aina ma Apaiana, me ka noho pu aua o Kanoa, a me Emesona, a hooholo lakou, e nee aku o Rev. J. W. Kanoa, a me R. Maka, i ka mokupuni o Butaritari. Aole i kaumaha o Kanoa no ka haalele ana i kona hale ana i luhi nui ai, a ke manao lana nei makou e aihue ana oia i ua naau o na kana ka ma kona kihapai hou, e like me kona aihue ana i ko Apaiana kahi ana i noho mua ai. Ua lawe ia o Kanoa a me Maka i Butaritari, a ma ke kukakuka ana me ka Moi opiopio olaila, ua ae mai oia e malama ia laua, a ua kuai ia mai he apana aina no laua, iloko o ke kulanakauhale nui o lakou.
Penei ka Emesona; Anoai aole i ike ia na hoike o ka launa ana o ka uhane o ke Akua, me na kanaka o ka pae aina o Kilipati, e like me kona launa ana mai ma na kihapai ma ke komohana aku, he mau kumu no nae e hoonani ai kakou i ke Akua no Kilipa t i , a e hoolana ai i ko kakou mau naau.
Nukahiwa.
TATUUWA.
Omoa. Rev. J. W. Kaiwi a me kana wahine Hana Napaeaina.Hana vave . Rev. A. Kaukau a me kana wahine o Ruta Kaihihekai.
HIWAOA.
Puamau. Rev. J. Kekela a me kana wahine o Naomi.
Atuona. Rev. Z. Hepuka a me kanawahine.
Hanaahi. J. W. Laioha a me kana wahine o Hana Ihuanu.
UAPOU.
Hukaekau. Rev. S. Kauwealoha a me kana wahine o Kaaiawahia.
Ua kakauia ko makou Palapala Hoike i kela makahiki mahope koke iho o ka hoi ana mai o ka Hokuao mai kona holo ehiku ana i Nuuhiwa, a mai ia manawa a hiki mai i keia manawa, aole makou i hoouna moku ia lakou; nolaila, aole he nui na mea a makou e hoike ai no kela Misiona o kakou. Aia a loaa ia kakou he moku hou, he manaolana ko makou e hoouna ia ana ka moku ilaila i kela makahiki keia makahiki.
Ua hiki mai ia makou he mau palapala mai a Kauwealoha, a me Kekela, Kaiwi, a me Kaukau. I ka la 20 o Dekema ba ke kakau hope ana o ia mau palapala. Ua oluolu na kino o lakou a me ko lakou noho ana, a no ka lakou hana aole no he mea ano nui e hai aku ai. He mea kaumaha loa nae kai hiki mai ia lakou, oia hoi ka haalele ana o Ruka Kaihiheekai i kana kane.
Iloko o Aukake, ua holo aku o Kekeia i Hooumi, mokupuni o Nukahiwa, kahi i hoonoho ia ai kekahi o ko lakou mau hoahanau maoli. Ke hooikaika nei oia, a he 14 mau mea launa mai i kona mau palawai, a o kekahi poe ua haalele no.
Ko Kekela palapala ia Linekona, ka Peresidena o Ame ri ka Huipuia i make aku nei, ua unuhi ia, a ua hoolahaia ma Ame ri ka , e E. P. Bona i noho iho nei ma Lahaina, a ua lilo ia i hoike maikai a kaulana hoi ma na nupepa o Ame ri ka , no ke ano o ko kakou mau misionari i na aina pouli.
Kaleponia.
Ua noi makou ia Kamika, i kona hoi ana mai mai ka hikina mai o Ame ri ka a hiki i Kaleponi, e hele aku ia a i na mauna olaila mauka loa, a e launa me na kanaka Hawaii i auwana aku a noho malaila. A ua lohe iho nei makou, i ka la 9 o Mei, ua haalele oia ia Kapalakiko, a hele e ike ia lakou. Ke manao lana nei makou, e hoomakaukau ana ia i mea e ulu pono ai ka hana maikai a Teodoa Kulika i hoomaka ai iwaena o lakou i na makahiki mamua aku nei, a e pau ana ka auwana wale ana a ia poe Hawaii me ke kahu ole.
No ka Halawai haipule ma Puakailima.
Ua hoomaka ia keia halawai ma ka malama o Iulai, i ka makahiki 1865, a hiki i ka malama o Ape ri la 1866, ka loihi o ko ke Akua malama ana mai i keia halawai ana, ka poe kanaka huna lepo o ka honua ana i hana mai ai, i mea e hoonani ia ai kona inoa. Nolaila, ke ku nei makou e kahea aku i na ekale s ia Kristiano a pau e noho la mai Hawaii a Niihau, e pule aku oukou i ke Akua no ko makou awili pu a na mai i ka hana me ka pono o ke Akua.
O ke ahiahi ka wa e halawai ai, ua akoakoa na mea a pau, a o ka hora ehiku ka wa halawai. A o na mea haiolelo, o Elia Mookini, a me Pilipo, e noho nei ma Kau, me ka lana o ka manao i ke Akua. O ko makou nui e hapai nei i keia hana he 72, he ekolu no ke Kakolika, hookahi no ka Mamona, hui ia he 76 ka noi o keia poe halawai. P. KEAKAULANI.
Puakailima, Ape ri la 19, M. H. 1866.
LAAU LAPAAU
AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J . T. GOW ER. - Makawao , M aui.
J. D . HA VEKOST .- W ailuku, Maui
C . H. WE TMORE. - Hilo, Hawaii.
J. W. SMITH. - Koloa, Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO
NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A DR. JAYNE.
HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Nalo a me ke Koe , a pela hoi na kanaka makua . O ka hope oia mau mea kolo , oia ka lolo . Oia mau mea kolo hope oia ka lolo , a o ka make hoi i kekahi manawa , a nolaila mai io mai e ae kekahi , e eke me ka lepo paa , ulaula , pehu , ule ulepa me na mai e ae .
O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei. Eia hoi kekahi . O ka laau ku pono keia i ka oe pilikia i la wela o ka houpo i ka ono ole i ka ai ; i ka nawaliwali o ke kino , i ka mai pehu , i ka nalulu hoopailua : i ka pono ole o ka moi wahine,a me na mea like.
Penei no e lau ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe :
Ina no kamalii , e hanai aku i hookahi hapakolu o ka punaki , i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu , elua hapakolu o ka puna ka pono . Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono , a mailaila aku a i ka wa kanaka makua , e hanai i elua , a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai , e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli . Oia hoi, ina hookahi ka puna laau , alaila , e huila me na puna wai maoli eha ; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka , awakea a me ke ahiahi . Aka , i nui ka pilikia , alaila , pono no elima inu ana i ka la, penei ; kakahiaka , kiekie ka la, awakea , auwi ka la, ahiahi .
E inu mamua o ka ai ana , aole kokoke mahope iho .
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nahu , Nalulu , Wela o ka Houpo , Haoa , Hoopailua wai e, Luai , Luai moku , ono olo i ka ai . Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku , a me na mai like he nui .
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau .
Penei e inu ai , i ka inu ana hookahi . Ina he keiki akahi paha ona malama , a ehia paha , he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono .
Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu , he hapalua puna ki ka pono . Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua , e inu no ia i puna ki okoa . Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki , elua puna ka pono , a no kanaka makua , he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi .
A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku , (a like a like ka wai me ka laau ,) a pela e imua ae ai . Ekolu , eha elima paha iau ana i ka la hookahi , e like me ka nui o ka pilikia .
I akaka nae . Ina he nui ka wela , a ma ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu , e aho e moni e mamua i mau Ola , a i ole, e inu i wahi paakai , a i wahi aila paha , i hemo e Ola, a lele , e inu i waha paakai , a i wahi aila paha , i hemo e ka mea ino oloko , alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.
Ina e luai ka mea mai , mahope o ka inu ana i ka Laau a pau a i ka luaiia , e hanai hou aku no e like me mamua a pela no a pinepine , a oluolu hoi ko loko , a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu .
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu , hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na
Laau Kunu a Kauka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mau aau. Ua hooia , a e hiki ana no ke hoola i ka mai
KUNU, NAHU, a me ke ANU,
a me na mai e ae no hoi he nui wale: a o na mai HOKII no hoi i ola nui , na mai i oia ole i na laau e ae . E aho e hoao oukou e ka poe i mai ia .
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
A ina ua loaa ia oe ia mau mai , alaila , e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake !
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai , iloko o ko kakou mau waihona ai .)
He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu , a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana , me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia , a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino
ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai , a i kekahi manawa aa make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi I na Huaale Naha, alaila , oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila , ke hoolaha ia aku nei ka
Huaale Ola a Dr. Jayne.
Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai , a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae , a me ka maikai no hoi o ka inu ana , a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau , aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana . Aole e ino ke waiho loihi , no ka mea, ua hanaia no a maikai loa . A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka pou waiho ai . Ma ka inu ana ma ka haawina liilii , he maikai loa no ka naha ana , a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu .
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa , a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai .)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino . Ina ua loihi loa ka mai ana , alaila , e hikiwawe ke oia ke inu puia ka
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE,
A Kauka JAYNE,
e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau .
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI N ALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILU A.
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua . A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO, PUUPUU, PEHU,
KUNAKUNA,
Hanene, Lolo,
ina mai wahine , a me na mai e ae , no ke KOKO a inoino mai no
i kana
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
214-1 y.