Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 23, 9 Iune 1866 — Page 1
KA NUPEPA KUOKOA:
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE V. HELU 23. HONOLULU, IUNE 9, 1866. NA HELU A PAU 236.
"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono. $2.00 no na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono. ME KA HOOKAA MUA MAI.
NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora hana, mai ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi.
L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)
]
KA "NUPEPA KUOKOA."
Is published in Honolulu.
EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.
ADVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
Publisher.
Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.
HE MOKU HOLO MAU
No Lahaina, a me Makena.
O KE KUNA KALEPA PAA
maikai, "Kate Lee."
O Fountain ke Kapena,
E HOLO MAU LOA ANA A HIKI WA no hoi ma na Awa i olelo ia maluna. No na ukana a me na ohua, e nina i ke Kapena ma ka moku, a i ole ia ia C. BREWER &co. (BURUA MA) 228-tf
No Hilo.
KA MOKU KUNA
"MELE HILO,"
O Pilipo ke Kapena.
E HOLO MAU ANA KEIA MOKU I KE Awa maluna, no na ukana ame na ohua e ninau ia C. BREWER &co. (BURUA MA)
No Hana, Kaupo, a me Maliko,
KA MOKU KUNA
'MANUOKAWAI,'
O Merchant ke Kapena.
E HOLO MAU ANA KELA MOKU I NA Awa i haiia maluna. No na ukana a me na ohua, e ninau ia C. BERWER &co. (BURUA MA)
Olelo Hoolaha
- A KA -
AHAHUI HOOHOLO MOKUAHI
- A -
MOKU MAOLI KULOKO
- O KO -
Hawaii Pae Aina.
KA MOKU KUNA MAIKAI "ONWARD," E holo ana i KOLOA, a me WAIMEA, Kauai, mahope iki iho o kona hoi ana mai KAWAIHAE mai. O KE KUNA MAIKAI Alabani, 161 tona, e holo ana i Kawaihae, a me Kona, ma k Poaono, a mamua ae paha, la 10 o keia malama. O KE KUNA KALEPA O Neti Mela E holo mau ana i Lahaina, a me Maalaea. No na mea i koe, e ninau ia Kapena Mokina, a i ole ia, ia JANION GREEN & CO., A. H. M. K. H. 222-tf
Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.
Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00 "
Ohana, ano nui, me na kii, 2 50
a me na Moohana, 5 00
" Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula, 1 00
" Ohana, me na Moohana wale no, 62 ½
" Okoa, 50
Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 ½
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Haiao, 25
Hele Malihini Ana, 25
Wehewehehala, 26
Lira Hawaii, 25
No ko ke Akua Ano, 25
Lira Kamalii, 25
Kumumua Hou, 12 1/2
Moolelo Ekalesia, 50
Hoike Palapala Hemolele, 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, 12 1/2
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 1/2
Kumu Leomele 12 1/2
Eia na buke i haawi walei a.
Haawina Baibala.
Ui.
Na Dawida Malo Kumumanao.
Ko Olelo Ao Liilii.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii.
Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Aina o Palesetina.
HELU 9.
NA MEA AI ANO NUI. NA KUMU WAINA A
ME NA PAWAINA.
Ua kaulana loa ka aina o Palesetina no ka waina; ua ulu pono loa ia mea ma ia aina mai kekahi aoao a i kekahi aoao, he nunui loa ka ahui, a he nunui no hoi ka hua, Nahela 13:23. O ke kaumaha o ka ahui hookahi, he 10 paona a oi aku i kekahi wa. O kekahi ia o na waina ono loa i ulu malaila, oia ka waina keokeo, a o ka mea ia i kaulana ai ka waina o Soreka. O ka waina eleele, a me ka waina ulaula, ka mea kela loa o Paresetina, aka, o ka wai o ka waina ke kaomi ia he ulaula no, a o ka mea no ia i olelo ia ai ke "koko hua waina, Kin. 49:11, Kan. 32:14. Isaia 27:2.
NA PAWAINA: - He nui ke ano o ka mahi ana o ka waina. O kahi mahi mau ia, oia no ka aoao o na puu, a ua kaulana loa o Lepanona no ka waina. Hos. 14:7. He nani loa ka nanaina o na pawaina i kanuia ma ka aoao o na puu, me he alapii la ke anuunuu, ua kipapaia a paa i ka pohaku ka aoao haahaa, i mea e paa ai ka lepo ke kahe ia mai e ka wai a ka ua, pela ka hana ana ma Lepanona, a he nunui loa ae hoi ko Palesetina mau mala, Isaia 5:1. Ier. 31:5, Ioe. 3:18, Amos. 9:13, Mik. 1:6. Ma Lepanona, a me kau wahi e ae, ua hookoloia ka waina maluna o ka lepo, e like me ke kaukama, Ezek. 27:6; 7. I kekahi wa, ua hihi aku ke kolo ana o ka waina, a hikiikii ia ae la iluna a me he puoa la. I kekahi wa hoi, kokolo aku la lakou me ko lakou mau lala, a o ka poe Iseraela hoi, o ka lakou hana mau no ke koo ae a hakahaka kau wahi, i wahi malumalu e noho ai; a o ka mea ia i olelo pinepine ia ai, "noho iho la kela mea keia mea malalo iho o ka olu o kona kumuwaina iho, Na Lii 4:25. Hos. 2:12, Mik. 4:4. Ma ka nui o na pawaina, ua kukuluia kekahi mau hale, he 10 a he 20 kapuai ke kiekie, i mau hale no na kiai e noho ai i ka wa e hua ana ka waina, i ole ai hoi e ino a e lawe wale ia, Isaia 5:2, Mat. 21:33. Ua ae ia ka poe e hele ana ma ka huakai hele e ai i na waina e lewalewa ana ma kapa alanui, o na malawaina e kokoke ana ma na alanui, aka, aole e aeia lakou e lawe i kekahi ma ko lakou mau ipu, Kan. 23:24.
KA OHI ANA O KA HUA WAINA. O ka malama o Iune ka malama e loaa mua ai ka hua o ka waina, aka, o ka ohi ana aia a ka malama o Sepatemaba. Ma kau wahi aku, aia a ka malama o Novemapa. O ke koena o ka waina, e like hoi me ko ke kulina, ua waihoia na ka ilihune, Oihanakahuna 19:10. O ke kau e ohi ai i ka hua waina, o ke kau olioli loa ia o kanaka. Lun. 9:27, Isaia 16:10, Ier. 25:30; 48; 33, me na leo nui, a me kekahi mau himeni olioli no hoi lakou e hana ai i ka ohi ana o ka hua waina, a me ka lawe ana i kahi e kaomi ai, aia no nae ma na mala waina e kaomi ia ai. Isaia 5:2, Hag. 2:16, Mat. 21:33, Hoik. 14:19; 20.
NA KAOMI WAINA. Ua hanaia na mea kaomi waina me na pohaku, a hamo ia o loko me kekahi mea pipili hehee ole, a ma kau wahi ua kalai ia no kekahi mau pohaku nui a poopoo, i mea kaomi waina, iloko olaila e hooumu ia ai ka hua waina, a o ka kanaka hana hoi ka noke i ka hehi, i pahuhu ae ai hoi ka wai o ka waina. Kahe aku la ka wai maloko o kekahi mea kuolo, a komo loa akula iloko o kekahi mau ipu lepo e ku ana. He hana nui no keia, aka, me ka olioli wale no e hana ia ai. I ka wa e hehi ana, o ka himeni no kai ka waha, a me kekahi mau mea kani pu no hoi, a o ka ka wawae hana no hoi ka hehihehi. Isaia 26:9; 10, Ier. 25:30; 48; 32; 33.
KA LAAU OLIWA. Aohe keia he laau nunui, o ka lau he ano kuaehu, aohe no he nani ke nana aku, aka, o kekahi keia o na laau i manao nui ia e ka poe Iseraela, no ka waiwai io no nae o ia laau ia lakou. Ua kanu nui loa ia keia laau no ka aila i loaa mai mai loko mai o na hua o keia laau, oia hoi ka aila oliva. Aohe mai loko mai o ka anoano ka aila, e like hoi me kekahi mau hua aila e ae, aka, mai loko mai o ka io e pipili ana i ka alualu. He nui ka aila i loaa, aohe o ka hoomaamaama wale no ka hana a keia aila, aka o ka aila poni no ia, a he nui ka aila i waiho ia i mea e kalepa aku ai me ka poe o Suriana, a me kekahi poe e ae, Ezek. 27:17. Aohe no he maa loa o ka ai ia ana o ia hua.
O ka laau oliva, he laau uliuli mau, he liilii nae, elua a ekolu mau kumu e ulu ana ma kahi hookahi. He 20 a he 30 paha kapuai ke kiekie, he nui wale na lala, e hohola ana io a ia nei. O ka Mauna o Oliveta, e kokoke ana ma Ierusalema, ua kapaia ia inoa no ka ulu nui ana o na laau oliva ma ia wahi mamua, a ua loaa no kekahi mau laau oliva kahiko ma ua wahi mauna la.
KA LAAU FIKU. O keia no kekahi o na laau kaulana o Palesetina. O ka wa e omaka mai ai ka ulu ana o ka fiku, aia no i ka wa e ulu ai o na mea kunu, oia hoi ka wa like o ka loihi o ka po me ke ao, a ekolu hua ana, o ka mua, oia ka hua ana i kapaia "Ka fiku hua i ka wa pono ole." Ua ike ia na hua mamua o ka ulu ana mai o ka lau i ke kau ulu lau, aia o ka hapa hope o Iune, alaila, pala ia fiku, Mat. 21:19, Mar. 11:13. He ono loa ka ai ana, Ier. 24:2, a ua ai maka ia no me ka pala ole. Kekahi hoi ua kaulai ia i ka la, a o ka mea no ia i olelo ia ma ka Baibala, ka "pai hua fiku maloo." Sam. 25:18; 30; 12. 2 Na'lii 20:4; 1 Oihanaalii 12:40.
KE SUKAMORE. Oia hoi ka laau Fiku Sukamero, aka, aole o ke sukamore maoli. He laau nunui keia, a o ka lau ua like loa me ko ke kilika, a o ka hua hoi, ua like no me ko ka fiku maoli, a o ka mea ia i kapa ia ai "ka fiku sukamore." He nui loa ia laau ma Aigupita, a aohe hoi he nui ma Palesetina. (Aole i pau.)
Ke ola a me ka make ana iho nei o
Victoria K. Kaahumanu.
VICTORIA KIHEAHEA KAMAMLU KAAHUMANU.
O oe ia e ka ohakia manawaula,
E ke kahuli pua lei kapu o Haona,
E ka leilei uhu haka o ka po,
O ka po iki a Maakunui-e kuu ho-a,
Lu ka ua i ka pua hala o Kanakea,
Hele hoi ha ka muo o ka hinalo,
Pala maui helo i ka pua na i ke ala,
Nu-a aku la i ka ae lehua a ka manu e,
Ua manumanu mohole au i ke aloha,
I ka walua eha loko o ke kanaka,
Auhea he wahi okoa ia oe ke,loha,
Kuu kei-ki ! Kuu keiki-e !
A ee mai la ua kokookolu nei o makou, a me na mea ai nolaila mai. Pela makou i haalele ai ia laila, a poeleele ma Kapua. A no ka pohu loa, malamalama koke no i Papa i Kapalilua, a no ka lula makani ole malaila, a hala ka ainakakahiaka, noi mai la oia e haalele i ka moku, a e holo ma ka waapa. A pela laua me Kaohe a Mahuka, e holo pili aina ana, a hiki lakou i Kolo a i Kukuiopae, mamua o ko makou hiki ana ilaila. Ia makou nae hoi i hiki ai ilaila, ua makaukau ua kamaaina e kokua i wahie na makou.
Ia wa koke no, lohea he mai puupuuliilii aia ma Haleili, he 10 paha aina iwaena o makou, e anai ana ka make malaila he poe no o Oahu mai ka laha ana malaila, pela ka lohe mai. Kahea koke au, "E Kiheahealani ma, o ke koko palahea ula i ka a-i, e hoi mai ano." Pela ia i hoi mai ai a kau iluna o ka moku, a no ka mea, ua nui kupono na wahie a makou.
(O kela inoa a'u i hea aku ai, eia no hoi ke ano. He puu ma ka a-i o Kauikeaouli, he i-akui ka inoa, ma ke oki ana a G. P. Judd, i mea e pilikia ole ai mahope, a o ka palahea o ke koko oia hana ana ke ano, ua kapa iho ka makuahine ia inoa, mamua iho o kona kamailio pu ana me a'u no ia mea, i ka i ana mai. Ua hewa paha au i ke kapa'na i keia inoa no kahi kaikamahine? E mea mai paha auanei na'lii ia'u ? wahi ana. Hoole aku au. Aole, no ka mea, ua ike no hoi lakou, na Kamehameha no oe, a na Kamehameha no hoi ia).
Lula wale no makou ia la, a ahiahi ae loaa i ka makani mauka iho, he Kewai, o ka hui ana o ka makani me ka ua mai ka aina mai ke ano, he inoa mau no ia i kapa ia ma Kona. A na ia makani no makou i kokua mai a poeleele wale, loaa i ke kehau. A pela makou i ku po ai ma Napoopoo, mawaho pono ae o Waipunaula a me na Kiloa, ma Kealakekua, he po hoomalolo ia. Hoomaha iki makou malaila hookahi la, e launa ana me ia anaina, a he mau kokua ka makou me lakou la ia wa, e like me ke kukulu ana o ka hale mai puupuu liilii ma Mokuola, oiai makou ma Hilo.
I ke kakahiaka nui o ka Poakahi, hemo mai la makou mai laila mai, a poholua ma Keauhou a me Kahaluu, no na mea ai mai laila mai, a pela no hoi makou i naue maikai mai ai a ku ana ma Kailua ia la.
Ia makou malaila, elua a ekolu paha la, ua hiki mai ka lohe mai Kawaihae mai, aia ka mai puupuuliilii malaila e anai ana, mai Oahu mai ka loaa ana. Ua make o mea a mea, a me Puamana pu, a o ka poe a oukou i o ai, o lakou ka poe i pakele.
I ka wanaao o ka Poaha, holo mai la hoi makou a poholua ka moku ma Luahinewai no ka auau, a me ka nana ana ia wai kupanaha a ka pele. Pau ka luana ana ma ia wai, a me ka nani o na iliili, a holo mai la makou a poeleele mawaho o Kawaihae, e lula wale ana.
Ma ka wanaao oia la ae, he makani kehau mauka mai, pela makou i pililoko mai ai ma Kohala. Kapaliiuka, e lohe lea hou ana i ka leo o na kamalii oia kahakai pa-ala, a pali a-a no hoi, e kahea ana kela a me keia keiki, "Pauahi ka ho-e !" Ua mehana mai ka la, loaa iho la i ka makani Apaa nahenahe a hiki ana i Kahua, a helewaho mai la mai laila a hiki i Kukaipahu, ike ia aku la he wahi moku maloko o Kapaliokamoa, e holo ana i Hana, eia ka o Kalaikini, a hala ia ia makou mahope, ku ana ma ke awa o Kapueokahi makou i ka ainanwakea, a nana ana ia uka oia wahi, a me ka puu kaua o Kauiki, a me ko Kaahumanu wahi i hanau ai. A ua ahiahi loa iho, ku mai ana ua wahi moku nei.
A i loa no a ku, o ka wikiwiki no ia e holo i uka ma ka waapa o kahi mau mea o lakou, aole nae i pae aku, loaa e ke kauoha na uka mai, aole e pae aku, he pohaku mai ka uka, a no ka mea, na lawe mua ia eia he poe mai o Oahu mai, he mea mai puupuu liilii wahi a uka mai. A no ia mea, ua hiki ole ke pae i uka, pela ka hoi ana a kau iluna o ka moku. O ka pololi a me ka wai ole ko lakou pilikia, nolaila, ua hoouna ia io lakou la elima pai ai, a he umi awa (i-a) maloo, a hookahi pahu wai.
Noho iki malaila a hala ke Sabati, e launa ana me ko laila anaina, a i ka Poakahi mai, haalele ia laila, a poholua iki ma Ulaino o Keoni Ana, no ka auau i ka wai ma Makapuu he wai i kaaoia, alaila, hoi mai makou me na papahi lei palapalai i na poo a me ka awapuhi pu, a hiki ana ma kauhale, ua makaukau na kamaaina, pela na houpo lewalewa i pani pono ia ai, a waiho aku la i ke aloha i ko laila kauhale, a kau ana i ka waapa a i ka moku.
Huli mai la na pea o ua o H;himanu, nana alawa ana i na pali o Koolau a me Hamakua, a po i Halehaku, poholua ilaila a ao, naue nana aku la ia laila a me Haiku, ike i ke ku a ke koa me kukui o Lilikoi, a pela mai a ku ma Kahului, lele i uka, pela no hoi i Wailuku ma ko Kaoo ma mau hale, elua po malaila, kau ana ma na kaa bipi, iho ana i Kahului. A i a Kamamalu ma e mele nui ana, paapu mai la i na kamalii a me na kanaka, na wahine, hookahi ka iho ana, a kau i ka waapa, kaawale lakou la.
Hemo mailaila mai, e nana ana i ka waiho mai a ia mau aina, a hiki ana i na pali o Kahakuloa, aole no hoi o kanamai a ke kinikini a ka lehulehu o Kaukini, e huli ana maanei o Honokohau a me Kaanapali, a ku ana i Lahaina me ka hae keokeo, a he mea mau no ia ma na wahi ku moku a pau. A maopopo kahi pono e noho ai o ka Papu, pela i pau ai makou mai ka moku aku, a noho ma ka Papu. Ua kapu loa o Lahaina i ka poe mai Oahu mai no ka mai puupuuliilii.
Pela makou i noho kaawale ai a ka la Sabati, a ma ka Papu no ka makou pule, aka nae, ua ake nui ka hapanui o ke anaina ma Wainee e komo pu ana malaila makou, aole nae i maopopo ia mea a pau ia la, kau ana makou ma ka moku i ka Poakahi ae, a o Keaweiwi pu mai kekahi no ka holo i Halawa, malaila e noho iki ai, alaila, huli hoi mai ma na pali o Molokai, eia ka auanei aole pela.
Ia makou i haalele ai ia Lahaina ma ka hora 2, a poholua i ka hora 4 ma Halawa, e kau ana ko makou hae keokeo, hiki ana ko uka mai waa me na mea ai, a me ka olelo mai, ua kapu ka pae ana i uka, a no ia mea, huli hou makou a hoi hou i Lahaina no Keaweiwi, a hiki ma Mala i ka hora 6, a lele oia malaila, o ko makou huli hoi mai la no ia, a i ka malamalama ana ae, komo ana i ke awa nei, a pili ana i ka uapo. Me ia no i hiki ai ma Mililani me ka oluolu maikai.
"O Miliana o ke kaa laukiu,
O ka pua o ka hala ala o Moihala,
Owahine ia o ke kaa Kieleula,
Nana mai ka moe a aloha o Kawelohea,
Pana wahi ka lani ka leo o ka ua,
Hoonei ana i ka manawa o ka pua,
Loli ka ua ka hala pala mua kau,
I ka hoolokuia e ke kai o Haena,
Kuu kei-ki, kuu keiki-e."
Ia mau la, aole no kau o kana mai o na kaa hale lole lenalena, e lawe pinepine ana i na mea make i kela la keia la, kau ka weli. Aka, ua maikai no ko makou wahi nei aole make, a hala he mau la hou, maopopo ka maikai o na kuamoo e hele ai iuka o Kahehuna, alaila komo hou i ke kula, a hiki i ka wa i loaa ai oia i ka mai ma Waikiki, o ka malama ia o Feb, M. H. 1855. Ua lilo aku oia he hoahanau ma ka ekalesia mua o Honolulu nei, oia ekalesia no kahi a kona makuahine, a me kona mau kupunawahine i pelita ia me ke Akua oiaio.
Pela oia nei i hana ai e like me ia poe, pela hoi i ka nana aku, no ka mea, ua mau kona ike ana ia Iehova ma kana mau kauoha mai kona wa uuku mai, me kona mau makua hanai, a me na kumu ao, kumu kula, na halawai, a me na haiolelo o kela a me keia Sabati. A no kona maa i ka ike, a me kona lohe mau ia Iehova, a me Iesu kana keiki, he ola oia nona, e pili ana iaia iho, a me kela mea keia mea ola uhane. Pela oia i ikea aku ai e pule ana i ke Akua ma kahi malu i kahi manawa, a ma kana mau haiolelo mawaena o na anaina pule o na wahine, me kahi poe kane no, nolaila, ua hiki ole loa i kekahi ke papa aku iaia wahi a ka Haku. Aole i pau.
Kau Ahaolelo
O ka M. H. 1866.
POAHA Mei 31.
Halawai ka Ahaololo i ka hora mau. O Hon. G. Rode ma ka noho.
Heluhelu mai ke Kuhina Kalaiaina imua o ka hale i kahi palapala e pili ana no ke aloha a me ke kaumaha o Ka Moi Kamehameha V, no ka ilihia ana mai o ka make maluna o kona Kaikuahine. A ua aponoia.
Hoolaha mai Ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo, i kekahi Kanawai, e ae ia ke kuai ana i na waiona i na kanaka maoli.
Ku mai o Hon. L. Kaapa, a noi mai e hooholoia, e hoolako ka Makai o ka Hale, i mau mea kanikau no ka Hale. Hooholoia.
Ku mai o Mr. Hon. Kupau, a noi mai e haawai ia na kela hoa keia hoa o ka Hale, i $100,00 i hoolako ia ai lakou i na lole kumakena no ka hoolewa o Ka Mea Kiekie Victoria K. Kaahumanu, a e hookaawale okoa ia, i $12,000 no na lilo o ka hoolewa ana. Kue mai ke Kuhina Waiwai.
Hoopono mai Ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo i ka hapa mua o ka olelo hooholo a Mr. Kupau, a e hoololiia ka olelo hooholo. O na Lunamakaainana wale no ke haawiia i ka haneri dala, a koe na 'Lii.
Ku mai o Hon. J. W. Keawehunahala, a i mai, e hookaawale ia no i $12,000 no na lilo o ka hoolewa o Ka Mea Kiekie V. K. Kaahumanu.
Ku mai ke Kiaaina o Maui, a noi mai he pono e waihoia keia olelo hooholo i na Kuhina, a na lakou e noonoo. Kue mai o Kauka Mika.
Ku mai o Hon. D. Kalakaua; a hoole mai, aole pono ke kuka ana i keia olelo hooholo imua o keia hale.
Kokua mai o Hon. L. Aholo i ka olelo hooholo. A hooholoia e hoomoeia ka olelo hooholo ma ka papa. Olelo hooholo e lilo ka hale i na hana o ka la. A e hooholoia ka Bila Kanawai moekolohe ma ka heluhelu akolu ana.
Lilo ka hale i Komite, a hapaiia he Bila e hoopau ana i ka Pauku 4 o ke Kanawai no ka lawe ana i na ohua, mawaena o na mokupuni o keia Aupuni, i aponoia i ka la 10 o Iulai 1865.
Noi mai o Hon. J. W. Keawehunahala i ka olelo hooholo o ka Bila.
Noi mai ke Kuhina o ko na Aina e, e noonoo ia na pauku a pau i maopopo ai.
Noi mai ke Kuhina Waiwai, e waihoia ka bila i ke Komite wae.
Ku mai o Hon. G. B. Ukeke, a i mai, he wahi Kanawai wiwi keia i hooholoiai i kela kau Ahaolelo aku nei. Ua kue no hoi oia i keia Kanawai. Kue mai o Hon. Ii.
Noi mai ke Kuhina o ko na Aina e, e hoololiia ka Bila, a e kapaeia ka huaolelo "hoopau" a e hookomo malaila ka huaolelo "hoololi," a o na huahelu 1866 e kapae ia, a o ka 1872 malaila.
Noi mai o Hon Mr. Kamalo, e hooholoia ka Bila e like me ka hoololi ana. A ua hoololi ia ka bila ma ka heluhelu alua ana, me ke kauoha ana e kakau poepoeia.
Hooholoia, e hoololiia ke poo o ka bila, a e heluheluia penei. He Kanawai e hoopau ana i ka Pauku 99 o ke Kanawai Kivila.
Hooholoia ka bila hoololi a ke Kuhina Waiwai, a ua hooholoia ma ka heluhelu alua ana, a ua kauohaia e kakau poepoeia.
Ku mai ke Komite a hoopau. Hoopaneeia ka Ahaolelo.
POALIMA. Iune 1.
Halawai ka Ahaolelo ma ka hora mau.
Hoolaha e mai o Hon. Kapuniai he Kanawai e pili ana i ka poe aie i na dala malalo iho o $100, a e hoohanaia ka poe aie e ka mea nana ke dala i 25 keneta no ka la, a pau na dala i aie ia. Hooleia.
Hoolaha e mai o Hon. Aholo he olelo hooholo e kauohaia ke Kuhina Waiwai e hookaawale i puu dala i $80 00 pakahi na kela hoa keia hoa i mea e hoolako ai i na aahu kupono no ke kanikau ana i ka Mea i Make. Kueia.
Heluhelu mai o Hon. L. Kaapa he olelo hooholo e kauohaia ke Kiaaina wahine o Hawaii e hoi mai e noho pu me ka Ohana Alii, a e hookaawale ia i $2000., no ka malama ana iaia. Hoihoi hou ia ka olelo hooholo.
Heluhelu mai o Hon. Keawehunahala he olelo hooholo e hookaawaleia i $1000. no kekahi kumu akamai e ao ai i na keiki Hawaii i ka hooholo moku.
He hoopau dala wale iho no ia ka haawi aku i mea e ao ia mai ai na keiki Hawaii, wahi a His. Ex. Harris, a ua kue oia. O kona mau no hoi o ke kue mau i ka Keawehunahala olelo.
Ua kue no o Hon. Ii i ka olelo hooholo, oiai, ua ao ia na keiki i ka holo moku ma Lahainaluna.
Ua kue mai o Hon. Kamalo, a ua noi mai e waiho ia ka noonoo a pau ka Bila Haawina.
Eia ka Hon. G. B. Ukeke, ua manao wau o ka olelo hooholo, he mea kupono loa, a ke manao nei au, aohe makemake o ke Kuhina Waiwai e ao i na keiki Hawaii i ka holo moku. Aia wau ma ka ae i $2400., no ka mea nana e malama. Ehuehu no ka Ukeke, ka pane okoa ia aku la ia imua o na maka e aa mai ana.
Ku mai ke Kuhina Kalaiaina, a olelo mai, aole he hilinai nuiia na Kapena kanaka no ka hiamoe wale, a no ka hikiwa we ole o ka hana.
Hon. G. B. Ukeke, i aha la hoi ke Kapena o Kilauea ?
Ku hou mai ke Kuhina Kalaiaina a kue loa mai, me ka olelo mai, aohe manao nuiia o na kanaka e na Ona moku.
Noi mai o Hon. Kamalo e hooholo ka Hale i Komite no ka noonoo ana i ka Bila e hoololi ai i ka Pauku 332 o ke Kanawai Kivila. Hooholoia ma ka heluhelu alua.
Ua hooholo ka Hale i Komite no ka noonoo ana i ka Bila.
Noho o Hon. J. M. Kamika ma ka noho.
Na lilo no ka Aha Kiekie a me ka uku no na hoike o na hihia Karaima. Hooholoia.
Na lilo o ka Aha Kaapuni 2, hui pu me ka lilo o ka hele ana o na Lunakanawai a me ka Loio Kuhina i $1200.
Noi mai o Hon. Keawehunahala e hoololi i $600, aole $1200, ua lawe ia e ka Hale.
Ku mai o His. Ex. Harris me ka olelo mai ua kokoke e lilo i mea ole ka ka Loio Kuhina hana.
Noi mai o Hon. Nahaku e hoaponoia ka hoololi, lawe ia e ka Hale.
Noi mai ke Kuhina Kalaiaina e hapai hou ana ia i ka noonoo i ka la apopo.
Na lilo no ka Aha Kaapuni 4 ke hui pu ia me na lilo a pau no ia Aha $400. Hooholoia.
Na lilo no na lako palapala o ka Aha Hookolokolo Kiekie $500. Hooholoia.
No ke kuai ana'ku i mau Buke Kanawai hou $500. Hooholoia.
Olelo mai o Hon. Mahelona, aole ia i ike i ke kumu e hookaawale ia nei, oiai ua lawa ke Aupuni i na Buke Kanawai, a ua noi mai ia e holoi ia mai ka Bila Haawina ao.
Ku mai ke Kuhina Waiwai, a mahalo