Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 17, 28 ʻApelila 1866 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Haiolelo a ka Moi.

I ka Wehe ana o ka Hale Aha-

olelo

Apelila 25, 1866.

E NA ‘LII A ME KA POEIKOHOIA:

            Hauoli ko'u naau i ko kakou halawai pu ana ma keia Keena, ma keia wahi hoi i hoakoakoa ia mai ai oukou no ka noonoo ana a me ke kuka pu ana hoi.  no na mea e pili ana no ka maluhia a me ka pomaikai o ko kakou aina.

            Ua hilinai Au ma ko oukou noiau a me ko oukou aloha aina, nolaila, ua lana Ko’u manao, o ka hua e loaa mai ana mahope iho o ko oukou noonoo akahai ana, he mea ia e hoapono ana i ka pololei o ka paulele ana o ka manao o Ko’u ma Makaainana ia oukou, a me Ko’u hoa kekahi.

            Mahope mai nei o ka halawai ana o kela Ahaolelo, ua loohia mai Ko’u Aupuni i ka poino kaumaha, ma ka make ana o Ko’u Kuhina no ko na Aina E, o R.C. Wylle.  O keia hoa’loha oiaio a hoomanawanui hoi o Ko’u Lahui a me Ku’u Ohana Alii, ua hala e aku; aka, aohe nae mamua o kona ike maopopo ana, i ka pii mau ana o ka pomaikai i loaa mai i ka Aina, he hope hala ole i na aupuni maikai a pau.

            Ua oluolu ka launa an o Ko’u Aupuni me na aupuni o na aina e, a ke mau nei ka loaa ana mai Ia’u, ma ke ano pohihihi ole, i ko lakou makemake e noho launa aloha kakou me lakou.

            Na Ko’u Kuhina o ko na Aina E, e hoike aku ia oukou i na kumu A’u i hoopau ai i ka hana ana o ke Kuikahi Pili Ano Aupuni, me na aupuni aumoku nui o keia honua.  Mai ka lakou mau olelo i hiki mai i O’u nei, e hoomau ia’ku ana ke ku ana o Ko’u Noho Alii a me ke Kuokoa o ko kakou noho ana, mamuli wale no o ka Mana o ka noho pono ana, a me ka hooko hemolele ia ana o ko kakou mau Kuikahi.

            Ua mahuahua kupono na loaa o ke Aupuni ke nana’ku.  Ke waiho nei ma ka Waihona Dala Aupuni he puu dala nui, he koena, i oi wale aku mamua o na lilo o ka makahiki e pau ana ma ka la 31 o Maraki, i hala aku nei.

            Ma ka nana ana iho ma ka Papa Hoike Loaa o ke Aupuni, he mea oluolu i ko kakou naau, i ka ike ana iho i ka pii ana’ku o na loaa o ke Aupuni.

            Na Ko’u Kuhina Waiwai e hoike aku ia oukou i ka nui o na loaa i noonoo mua ia’ku no keia mau makahiki elua e hiki mai ana, a pela hoi me na lilo o ke Aupuni no ia manawa like.

            Ua hooi ia’ku na haawina no na hana kuloko o ke Aupuni, a oi aku mamua o na haaawina Bila Haawina o na makahiki i hala mua aku nei.

            Aka, aohe ia he kumu e hopo ai kaki no ka mea, aohe i oi aku mamua o ko kakou loaa.

            E waiho aku ana Ko’u Aupuni imua o oukou, i kekahi bila kanawai, i loaa’i ka mana ia lakou, ke hooko aku i keia mau hana, ma ka hoolilo ana’e i na loaa o kekahi o keia mau @ a me ka uku hooopanee i hoolilo ia’ku.

            Ke noi aku nei Au, e noonoo akahele ia na lilo i manao ia no na Alanui, me na wa, a me na wahi pae waapa e oukou.  O ke kalepa i ulu nui a mahuahua, aohe anei e noi mai ana e hoakea ia kona mau puka.

            Na Ko’u Kuhina Kalaiaina e hoike aku ia oukou, no na hana a pau e pili no ke kinai ana e emi mai ka laha ana’ku o ka mai lepera.  No ka ikaika a me ka makaukau o ka Papa Hoola, ua mahuahua ka pomaikai e loaa mai ana ia kakou.  Ua lana oluolu Ko’u manao o na hana a pau e haawiia’ku ana i keia Papa, e hooko pololei ia no.

            Aohe no hoi i emi mai a makaukau a me ka ikaika o ka Buro Eemoku i ka hooko ana i na hana a pau i waiho ia’ku ia lakou ma ke kanawai.  Ua kokua kupono ia’ku na hemahema o na mahiai ko, a me kekahi poe mahiai e ae, ma ka loaa koke ana mai o na lima hana mai na aina e mai, a ma ke kumu kuai haahaa iho malalo o ka mea i noonoo wale ia’ku.

            E hiki ia kakou ke hilinai ma ka hooko pololei ia o na hana a pau e lawelawe ia’na e keia Papa.

            O ka maikai a me ka paewaewa ole o ka hoooko ia ana o ka pono iloko o na Aha Hookolokolo, ke hoomau ia’ku nei no i Ko’u mau Makaainana, a me na kanaka o na aina e, e noho paa ana, a e noho ana no na la pokole.  He hoike ia i na mea a pau, ua maluhia ke ola a me ka waiwai ma Ko’u Aupuni. 

            Na ka palapala hoike a ka Peresidena o Papa hoonaauao e hoomaopopo aku ia oukou i ka lakou mau hana i hoapono ai i keia makahiki i hala’e nei, a me ka lakou mau hana i manao ai no keia mau makahiki e hiki mai ana.  Ua olioli Ko’u naau no ka makaukau o ka lakou mau hana, a no ka pomaikai A’u e ike nei e loaa mai ana i ka lahui ma keia hope aku.

            E hauoli pu mai me A’u ka aina, no ke ano oi aku o ka makaukau o na hana i pili i ka naauao o ka lahui.

            E NA’LII A MA NA POEIKOHOIA:

            Me ka naau haahaa e hoonani mua’ku kakou i ke ‘Lii Nui nonoa ka Lani a me ka Honua, no na pomaikai Ana i haawi mai ai he lehulehu I’u a ma Ko’u lahuikanaka.  Ke haawi aku nei Au ano iloko o ko oukou mau lima, i kekahi mau hana i hoomakaukau mua ia e Ko’u Aupuni.

            No ka pii mau ana o ke Aupuni i ka naauao a me ka waiwai i na makahiki i hala hope ae nei, a no ka maopopo o ko oukou makaukau i ka noonoo ana i na mea a pau e pomaikai aia ka lehulehu, he mau kumu ia e hoopiha mai ana i Ko’u naau, i ka manaolana, in a e hui kakou i ka imi pu ana no na mea e pomaikai ai ko kakou aina hanau, aohe mea nana e keakea ka pii mau ana o ko kakou Aupuni i ka pomaikai.

            A ke kukala aku nei Au ua weheia keia Ahaolelo.

            HOEHA IA KEKAHI WAHINE HAWAIII.

            Ua lohe wale mai makou, ua hoeha ia kekahi wahine Hawaii e kekahi o na luina Rukini.  O ke kumu o ka hoeha ia ana, aohe makou i lohe.  He on a paha no ua Rukini la, aole paha.

Na Halehalawai kahi i aoia'i na Kula.

 

            Ma na apana he nui wale o keia aupuni, ua hui na hoahanau o ia kulanakauhale aku, ia kulanakauhale aku, e kukulu i mau halehalawai no lakou, i ke Au ia Kamehameha III. a me Kamehameha IV.  Ia manawa, ua hui mai ka Papa Hoonaauao me na hoahanau e kukulu pu i kekahi o ia mau hale, me ka ae like iwaena o na hoahanau ma kekahi aoao a me ke aupuni ma kekahi aoaoa, e ao ia na kula aupuni ma ia mau hale i na la kula, a i na la pule, ua ae ia e malama ia na halawai pule a hoomana i ke Akua ma ia mau hale.  Malalo o keia kuikahi, ua hui na hoahanau Euanelio ma ia wahi aku, ia wahi aku me ke aupuni. a ua kukulu ia na hale i mau halekula a i hale halawai.  Ma ke kau wahi, ua like a like na dala i haawiia e na aoao elua, a ma ke kau wahi ua oi aku ka haawi ana o kekahi aoao a ua emi ka haawi ana o kekahi aoao e like me ka mea i aponoia e ka Papa Hoonauao o ia kau.

            I keia wa ua opuinoino ka Papa Hoonauao i ka malamalama mua i hiki mai i Hawaii nei a i hoonaauao i ka lahui holookoa, a ua loaa ia lakou ka manao e  e kukulu i hoomana hou ma keia pae aina, oia hoi ka hoomana a ka hapanui o na lala o ia papa e malama nei,-- ka hoomana a ka Bihopa o Peleula.

            Nolaila, ke hana mai nei lakou he mau hana hou, ano e loa.  A heaha ia mau hana?  Eia.  Ke hoomaka nei lakou e kaili wale aku i keia mau hale halawai a hale kula nei, mai ka lima mai o ka poe i kokua pu a i kuleana pu iloko o ia mau hale.  Ke uhai nei lakou i ka Berita paa i hana ia mawaena o ke aupuni a me na makaainana a me na makua @ ea keiki.

            He hilahila ole lakou i na hana a lakou e hana mai nei.  Ke haawi mai nei lakou i pule aupuni no na kula i kahua kahi e kukulu ai i ka hoomana aupuni a lakou i makemake ai, a eia hoi ke kaili maole nei lakou me ke kau wahi i na hale a na makaainana i luhi ai i ke kapili ana.

            Ma kekahi mau apana, ua kuai lilo aku keia Papa Hoonauao i na halekula a hale halawai a na hoahanau i kukulu pu ai me ke aupuni, a ua hao lakou i na dala a pau loa no lakou.  Ma kau wahi, ua kuai lilo ia’ku ka hale mua, a ua kukulu ia he halekula hou. me ka hoihoi ole ia kekahi o na dala o ka hale mua i na hoahanau, a me ka hoonele loa ia ke kuleana a na hoahanau ma ka hale hou i kukulu ia ma ia wahi.

            Ma kekahi apana hoi kahi i hooikaika loa ai na hoahanau i kukulu i na halekula a hale halawai, ka apana no ia i lako loa i na hale maikai maoli o ia ano, kahi i hana ia’i ke kuikahi i kakau lima ia iwaena o ke poo o ka Oihana Hoonaauao a me na hoahanau, ma ia apana, ua hookapu loa ia mai ka pule ana a ke kumu me na haumana kula, aia wale no ma ka pule i hakuia e ka Papa, a ua kukala mai hoi o Aberahama (A. Fornander Esq) i na hora kula ole , ua noa i na hoomana a pau e komo wale a hoomana ma ia mau hale e like me ko lakou makemake, aole e hiki i kekahi e papa’ku.

            Ua noa i na Bihopa e komo malaila, a ua noa i na Kakolika a i na mea a pau.  Pela ia i uhai maoli ai i ka Berita paa i hana ia iwaena o na aoaoa elua, a pela no i kaili wale ‘ia’i na pono a me na dala a na hoahanau Euanelio o ia apana.

            "E pono anei i ke kanaka ke hao i ka ke Akua?  Aka, ua hao oukou i ka’u, a ke ninau mai nei oukou, ma keaha ka makou i hoa ai i kau?"

            Ke pane aku nei makou, ua hao oukou e ka Papa, Hoonaauao, i ka ke Akua ma ke kaili wale ana i na hale halawai a na hoahanau ilihune a ko makou lahui i kukulu ai no Iehova.

            Nani na hana kaili wale a keia PAPA HOONAAUAO!

            Ua halawai iho nei makou me kekahi palapala i paiia ma Ladana; a ua hoolahaia maloko o ia palapala ka moolelo o ka Bihopa Staley kaapuni ana i na mokupuni nei o kakou.  He ano e ka manao i ka heluhelu ana i ua pepa la no ka lauwili a no ka oiaio ole o na olelo i hoolahaia e ua Bihopa nei.  Ma ka aoao ewalo o ua pepa nei, ke i nei ka Bihopa ua kanu ia ko Waialua poe make me he poe kino ilio la, aohe pule ia.  A aohe ka he papekikoia o ko Waialua poe keiki liilii.

            Ma ka aoao 16 o kana pepa ua hoike mai oia i na mea ana i hana ai ma Hilo.  I kona halawai nui ana malaila me na haole a me na Hawaii, ua hele mai ka ke kahunapule o ka ekalekia Roma iloko o ka aha halawai, a ua koa aku ka oia nei imua ona me ka ikaika ka o ka olelo!  Wahi a ua Bihopa nei, "Ua hoino ikaika aku au i na hana lapuwale o ia ekalekia." (ekalekia Roma)  Ua hoike ae no hoi ka Bihopa i kona hoopaapaa ana ka me ua kahuna nei o ka pope, a paa ka ka waha o ua kahuna la i kona pane akamai ana!  Wahi hoi a ka Bihopa, "Ua huna ia kahunapule i ke ano o kekahi hapa o ka oihana hoomana Roma."

            Ma ia aoao hookahi no ke olelo nei ka Bihopa no kekahi haole o Hilo, o Kamalena kona inoa.  Ua huli aku ka ia ma ka ekalekia Roma "no ka loaa ole ana iaia o ka mea e manaoio aku ai malalo o ka hooponopono oihana lapuwale a Mr.K." (Koana)

            Ma ka aoao 22 o kana pepa ke hai nei ka Bihopa he poe ilihune loa na kanaka Hawaii, a nolaila, he pono i ko Enelani poe e kokua mai i ke dala e pono ai ka lakou mau hana.

            He nui na manao i hoala ia ma ka heluhelu ana i keia pepa a ka Bihopa.  He mea hoakaka ka heluhelu ana i kekahi mau mea ana i hoolaha ai.  Hu ka a-ka i kona kaena ana, o ko Hawaii nei naaupo a ilihune hoi.  A ke hea nei oia ia Enelani e hii mai i ke keiki kohana, o Hawaii!  "Hawaii puamana, no moni," wahi a ka haole!

            He manao menemene a hilahila no hoi ka i loaa i ka poe heluhelu i ua pepa nei, no na olelo hoino i hoolaha ia no kakou.  He oihana hoomana lapuwale ka ka Koana i hooikaika ai ma Hilo, wahi a ia pepa.  Ua like pu ke ano pekana o Hawaii i keia wa me ka wa kahiko loa, wahi a ka aoao 19 o ua pepa la!  He poe aha la ka poe nana e hoolaha nei i keia mau olelo hoino i ka hana kamahao e hooko ia  nei ma keia pae aina ma o kanaka Hawaii la?

Ahahui Euanelio Hawaii,

            No ke kokoke ana mai o ka manawa e halawai ai ka Ahahui Euanelio Hawai, nolaila, ke kau leo e aku nei au i o la honua, i na hoa Hawaii o keia Aha, mai na Kahunapule a na Elele, ua koho iho nei ko Kawaiahao a me ko Kaumakapili i mau Komite Hookipa i na hoa o kela mokupuni keia mokupuni e hele mai ana i Honolulu nei, e noonoo pu ai hoi i na mea e holo ai ko ke Akua Aupuni.

            No ia mea, ke noi aku nei au ia oukou e na hoa o keia Aha, e palapala koke mai oukou ia’u i ko oukou wa e ike ai i keia olelo; mai ka poe Kahunapule a i na Elele, i maopopo ole kahi e noho ai, a me ka poe e hele ole mai ana; i hiki ai i na Komite ke hoomaopopo i ka nui o ka poe e hele mai ana, me ka akaka mua ole o kahi e noho ai; a na keia poe Komite ka hookipa ana.

            E halawai ana ko kakou Aha nei, i ka la 6 o Iune ae nei, oia hoi ka Poakolu mua.

            Me ka mahalo,

                        L.H. KULIKA.

Hoike o ke Kulanui Kaikamahine o Waialua.

            E hoikeia ana ke Kulanui o Waialua, ma ka Poaha, ka la 14 o Iune.

            E ikeia i kela la na mea i ao ia ma ke Kula, a me kekahi o na mea i hanalimaia e na kaikamahine, a o kekahi o na mea i hanaia, e kuai lilo ia aku ia la.

            Ke kono ia aku nei na makua mea keiki ma keia kula, a me na hoa’loha a pau, e launa mai ia la a ike i ke kula.

            I ole e kuhihewa kekahi, ke hai mua ia aku nei ka lohe, aole no i manaoia e hookuuia na haumana o ke kula mahope o ka hoike ana.                       O.H. Kulika,

            Kahu o ke Kulanui Kaikamaine o Waialua.

HOIKE KULA SABATI O WAIALUA.

            Ua manaoia e hoikeia ke Kula Sabati o Waialua, i ka manawa e hoikeia’i ke Kulanui Kaikamahine i oleloia maluna, i ka malama o Iune.  E hoomakaukauia paha he huakai hele a he ahaaina no na keiki, a e hoohauoli ai i na naau o na kamalii o na Kula Sabati o Waialua.

            E launa pu mai, a e kokua pu hoi, na makua a me na makamaka ma ia mau hana ia la.

           

            KA MOKU KALEPA WHISTLER-- Ma ka Poalua o ka pule i hala’ku nei, ua holo aku o Whistler me na ukana o Hawaii nei, a ua hooili pu ia no hoi maluna on a ka aila e waiho ana ma kai o Ainahou.  A ala paha oia ke pai alewa ia la maluna o na ale o ka moana.  O kona Kapeua, he haole no i holo pinepine iho nei mawaena o Honolulu nei a ma Kapalakio maluna o ke Cometa, oia hoi o J. Fuller.

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

            Ua holo aku nei o Halewai. (J.W. Waterhouse) i Amerika, a hala loa aku i Europa, maluna aku nei o ka moku Cometa, ma ka la Poakolu iho nei o keia pule.

            NO KILAUEA-- Ke ka pili’a nei o Kilauea, ma na wahi i poino ona, i ka paa ana mai nei i Kawaihae, kai noa hoi paha he moku nui ka moku i oleloia iho he pani no Kilauea: aole no i ku ka ipuhao, e like la me Kilauea, i kona hele haaheo ana mai i kinohou, hele kela a paihi.

            MAKE EMOOLE-- Ua hai mai o S. leremia o Onomea, Hilo, Hawaii, ia makou, i ka make emoole ana o kekahi hoa o lakou, oia hoi o John Kekahuna: a ua nui ka luuluu o ka naau o ka poe e noho ola ana no ka hele ana aku o ko lakou hoa i ke ala hoi ole mai.  Aloha ino.

            HALE HANA HAO-- Ua poloaiia mai makou e T.W.P. Kaukuhaneri o Hilo, i ko lākou ike ana, i ke kahe a wai o ka mea paakiki he hao.  Ina he oiaio ka keia kanaka, alaila, o makou kekahi i mahalo no ka loaa ana o ka hale hana hao ma Hilo.

            HALE KUMEKA HOU-- Aia keia hale kumeka kamaa ma ewa iho o ka hale kumeka kamaa o Kalaka mauka o Waialeale.  Ka pono no ia o ka nui mai o na hale hana kamaa, emi mai ka auhau o kamaa.

            NO HANAPEPE.--  Ua hoopuwa wale mai o S.V.Naumu ia makou, no ke kanu nuiia ana o ka raiki ma Hanapepe; o ke kanuia no ka ia mai kai a hala i uka.  a i ka manao ia ana e kanaka, o ka aina oi loa keia o ka nui o ka raiki.  E pomaikai ana ko laila poe.

            UA HOI I KA POLI O KA MAKUA MAU.-- Ua laweia aku e na lima menemene ole o ka make, kekahi moopuna a A.Tatina ma, ma ka po o ka Poakolu i aui ae nei, oia hoi ka la 25 o keia mahina; a ua hooihia mai na ukana a ke aloha i ka makuahine, a me na kupuna.  Aloha wale ia pua opuu hou.

            HALE PAU AHI.--  Ua haiia mai makou e Kaehuaea, o Waiahole, Koolaupoko, no ka pau ana i ke ahi o kekahi hale malaila, ma ka la Poakolu i naue aku nei, a ua wela hoi ke kua o kekahi wahine e hiamoe ana iloko i ka wa a ke ahi i a ai.  He ahi lanahu ka mea i pau ai ka hale.  Aloha ino.

            MAKE I ALOHAIA.-- Ma Waiehu, Maui, ua make aku la o J. Kawahaluhi, ua hanauia oia ma Kona Hawaii.  He 30 ka nui o kona mau makahiki o ke ola ana ma keia ao.  Ke noho nei kāna wahine me ka laua kaikamahine me ka u a me ke kaumaha ia ia.  Ua haalele iho nei oia i kona ohana ma ke awakea Poaono, hora 12. la 21 o Aperila nei.

            MAKE EMOOLE.-- Ua make emoole o Polani, he wahine i aloha nui ia, ma ka la 15 o Aperila nei.  He wahine no ka ekalesia o Laie, Makawao, Maui, mamua’ku nei, a ina la mahope mai nei, ua hoi mai oia i Haiku.  Malaila oia kahi i noho iho nei a lawe wale ia aku la no e ka make.  Aloha ino ko kakou makamaka oiaio.

            HULA MA MOANALUA-- Ua poloai mai o J. W. Petero o Moanalua ia makou, no ka hoomaka hou ana o ka hula ma Moanalua i keia mau la aku nei, a ma ia palapala makou i lawe mai ai i kana olelo ponoi penei:  "Ma ka malama o Maraki ko’u ike maka ana’ku i na kua hinahina o ke au akahi e haanepu ana a me ka poe opiopio o keia kau kekahi."  O ka hana no hoi ia a ko kakou mau kupuna, aole i akaka iki ka pomaikai.  Eia no ka oukou ke hahai hou nei i na hana hope ole a lakou.  Aole anei kakou e haalele aku i ke au kahiko?

            HUAKAI HELE I KA PO.-- Ua loaa mai ia makou kekahi palapala auwana mai Lahaina mai, a maloko oia palapala makou i ike iho ai i ka olelo a ka mea nana i kakau.  Ma Lahaina, ke lilo nui nei kekahi poe opiopio i ka ona.  O keia poe, he poe paa i ka hana i na la noa, a hiki mai ka la Sabati, oia ko lakou la e hele ai i ka ona, wahi a ka palapala.  O kekahi mea ka o lakou i hoolana loa ai, o ka lohe ana i ka inu nui o na mea ma na Waieha.  Ina pela ka lakou hana, ua pololei loa kela poe e kau ae la maluna no ua huakai nui la a lakou.

            KA HANA A KA AHAOLELO.-- I ka weheia ana o ka Ahaolelo e ka Moi.  a ma ia hope koke iho no, ua noho na Lunamakaainana a me ka poe a pau no ka Ahaolelo ma ko lakou keena hana.  Ua noho Ka Mea Kiekie Mataio Kekuanaoa i Peresidena, a o Kapena Loke i Hope Peresidena; o R.H. Kanale i Kakauolelo, a o W.P. Bira ka mahele olelo, a unuhiolelo hoi no ka hale; o W.C. Parke ka Makai no ka Hale.  Ua kohoia no hoi o L. Kaapa, J.H. Wana, Ailuene Boyd, G.B. Ukeke, a me J.W. Keawehuanahala, i poe Komite, a na lakou hoi e nana i na Palapala Hookohu o na Lunamakaainana, i ka pono o ko lakou kohoia ana a me ka ole.  A o na rula no hoi kekahi o ka hale a lakou i hooholo ai.  Ekolu mau Lunamakaainana i koe aole i hiki mai i ka la i weheia ai ka Ahaolelo, oia hoi o J.H. Kamalo, G.J. Hoapili a me W.J. Kaulia.  Ua koho pu ia no hoi o Lorena Aneru i Kahunapule no ka Hale.  Hoopaneeia ka hana a ka hora 12 o ka Poaha.

            E malamaia ana he ahaaina no ka la hanau o ke kaikamahine a Kale Kauka o Waimanalo, i ka la 3 ae nei o Mei.  O ka inoa oia Kamalei o H. Kahaunani.  Pela ka hoohui ana mai o W.L.H. Maalea ia makou.

            LOKO O MAUNALUA.-- Ua lilo ae nei ka palapala hoolimalima o keia loko kaulana o Oahu nei, i ka pake no na dala $300, a keu no ka makahiki hookahi, e lima nae makahiki e hoolimalima ai.

            INOA OLE.-- Ua hiki mai kekahi palapala ia makou, e olelo ana he "lolewawae paina ko lalo, alaila i lole ano like me ia ko luna," o makou nae ka mea nana e hooponopono ia mea, wahi a ua kanaka inoa ole nei.  E mea ia ae ia Hika, ina ua loaa koke ka lole, aole mea ia mai ia makou; eia ka makou, aole a makou hana no ia mea.

            WAAPA KAHULI.-- Iloko o kekahi la o kela pule aku nei ua holo aku i Lahaina kekahi kanaka me kana wahine, maluna o ka waapa, a hiki mawaena o ka moana o Molokai, a me Maui, o ka huli no ia a holo-aia wale no a pae i Kalaeloa, o ka wahine nae ka mea i ane nawaliwali i ka make a ke anu.  O ka inoa o ke kane o Halualani.

            KUPILIKII KAHI MANAO.-- Ua loaa mai ia makou, he palapala na J.W. Hauanu o Kalae, Molokai, e hai mai ana i keia ike ana i kekahi akaku iaia e moe ana i kekahi po mamua’ku nei.  No ka waiwai ole oia akaku au i ike ai, no laila, ua waiho iho makou, a he mea aha la ia, ia kakou Hawaii.  Oia nae paha, i akaka’i o Molokai pule o-o ea.

            WAHI MANUWA RUKINI KIALUA.--  Ma kekahi la o ka pule i hala’ku nei, ua komo mai kekahi wahi kialua mokuahi hao i hoolakoia me na pu.   A eia ua wahi manuwa nei ke ku nei maloko o ke awa o Honolulu nei me kona hae uwepa e welo ana maluna o ka ili o ke kai.  A ke hoolau kanaka mai nei ke ke Kaona i na wahi luina o na manuwa a elua.

            Ua hoi mai nei o G. Haina mai kana huakai kaapuni i ka mokupuni o Oahu nei. a eia oia ke noho pu nei me kakou.  Ua hoohaiamu ia no kona mau halawai e na kanaka i komohia e ka makemake e lohe i na mea hou o na aina pouli e noho mai la i ka poeleele o ka make mau.  A ua hookipa oluolu ia no hoi oia e na puuwai aloha malihini o ke one o Kakuihewa.

            OLELO PANE IA W. HAEHAE.--  Ua loaa mai ia makou he olelo pane ia Haehae mai a Kaehuaea mai, a no ko makou ike ana ua pana mua ia no ua Haehae la, nolaila, ua kapae ae makou i ka pai ana ia palapala, oiai, ua pane e ia no ua Haehae la e kekahi mea e ae, a aohe no hoi he waiwai ke nuku nui aku iaia, oiai, ua pane ia aku la no hoi.

            DANIELA MASON.-- Ma ke ku ana mai nei o kekahi moku lawe leta i ka Poalua iho nei, ua makana wale mai ko makou makamaka aloha e noho mai la i na kuahiwi anuanau o ka aina malihini, oia o Kaleponi, he nupepa ma ka inoa Yreka Weekly Union.  He nupepa no i  mahalo nui ia e na mea a pau.  A ua aie nui makou i kona ahonui.

            AUWE MAKE KA BEA.--  I aha ia?  I ki ia i ka pu e Kini hana wati.  O ka pono iho la no ia, o ka pepehi a pau i ka make, no ka mea, ina aole e pepehiia o ka laha loa no ia o ia holoholona ino ma na kuahiwi o Oahu nei.  Eia nae hookahi no i make, a koe hookahi o na bea i holo ai i ka nahele, a elua hoi e paa nei i ke kahu.  I hookuu hou aku no hoi ua kahu bea la, o ke kau hou mai ia o ka weli i ka poe hele kuahiwi.

            HE HU PAHA KA AKA.--  I ke aha?  i ai ia hoi paha kekahi mau Alaula a kekahi Luna o ua wahi pepa nei e ka bipi.  Oia hele paha i ka haawi pepa i kanaka, a hiki ma kahi a na bipi e ai weuweu ana, paholo ke ope Alaula ma ia wahi me ka ‘ike ole o ka Luna i ka haule ana iho, eia ka ‘ike ana a mamao loa, i alo mai ka hana, e noke ana na bipi i ka peu i na wahi ope nei, a pau ae la na pepa i ka puehu liilii i o ia nei, ai ia kekahi mau pepa, a ua nele kekahi mau inoa a ua Luna nei, i ka lilo ana ia bipi ma.

            HOOPANEENEE LUA KA HOI.--  Heaha ia mea hoopaneenee?  O Neti Mela hoi paha.  O ka oleloia keia e holo ana o Neti i Molokai a i Lahaina, i ka Poakahi i kaiue aku nei, a nee ana na ohua i kai, i ia mai ana aole e holo i keia la, aia a ka la apopo holo, lewa hou na wahi paiki i kauhale, a ao ae Poalua, miki hou na ohua a kai i ia hou ia mai ana, aole e holo i keia la, no kanaka ole.  lewa hou no na wahi ukana, me ke kaniuhu iho o kahi poe ohua, me ka olelo iho, "ka! elua kailewa ana i koe pau kauna o ua mea he kailewa ana."

            HE AIHUE!-- Ma ka po o ka la 20 o Aperila, komo ka mea aihue maloko o ka Halekuai o ko kakou makamaka, oia hoi o Mr. Kalikini.  Ua wawahiia ka papa o ka rumi kakau e na lima menemene ole o ka mea kolohe, a malaila oia i komo ai, a lawe aku la 7 lolewawae paina, me 4 papalekapu me 1 huluhulu aahu a me hookahi palule huluhulu.  Ua nui ae no paha na mea i lilo, aka, aole nae i pau i ka heluia e J.W. Kemiki, ke Kupakako.   L.Z.E Kalaaukumuole.

            KUMAKENA UA LEPO.--  Ma ka Poaono keia pule, ua pa mai kekahi makani @ ni, a na ia makani i kuenu mai i na @ waiho malie ana mai ko lakou mau @ mai, koele mai i na hale hapala pu i ka @.

            KUU AKU LA KA LUHI.--  Ma ke ku ana @ nei o kekahi moku kalepa mai Kaleponi mai, ua lawe pu mai oia i ka lono k@ i ka laweia ana’ku o ke ola o S@ Dowsett, e na lima menemene ole o @ ke, a eia oia ke waiho la ma ka ai a @ hini, kahi aole i kamaaina.  O Sa@ keia nona ka Pa kuai Papa mauka @ Hale Hookolokolo.  A no kona ano @ mai, ua holo aku oia i Kalaponi me ka manao e loaa mai ana ke ola oluolu no kona kino, aka, mahope iho o kekahi @ kona ku ana’ku ma Kaleponi, ua lawe @ ia aku no e ka make.

            NA AINA WAIWAI NUI.--  O na aina @ Mea Hanohano Levi Haalelea a @ hoolaha iho nei, e kudala ia ana ma @ 23 o Aperila, pela no i hookoia’i.  A @ aina i lilo ma ke kudala ia ana.  N@ ma Molokai, o Kapualei ua lilo no ka @ Makanalua, he $1050.  Kamueli,  @ Awaawaia, he $625.  Kaumaneni, he @ No na aina ma Kauai, Waikoko, @ Wainiha, he $3200.  No na aina ma Hawaii, Papaiko, he $3550.  Holo@ 500.  Oia iho la na aina i lilo ma ka @ lohe aku ma ke kudala ana ke ole @ kou e kuhihewa.

            O KA HUPOLOA MAI PAHA KOE O KE@ OKOA."--  Ke hoole hou nei no ke Au O@ ka waiwai ole o na Olelo Hooholo a ka @ Kiekie, i paiia iho nei, a humu@ nei.  Auwe!  Ke poniuniu o ke Au O@.  Heaha la kona manao ia Pila.  K@ a me kekahi poe e iho, hoole hou @ auanei?  Heaha keia lalau o ke Au O@.  Ka hoole ia iho la ka ia o ka Buke a @ Kiekie i manao ai he Buke waiwai a @ le anei no Hawaii nei na moolelo a @ kuhikuhi oia Buke?  Ua like @ Aupuni manao me ko ke Au Ohua?  I ke Aupuni i mokuahana iaia iho, @ hope?

            APIKI NO KA HAWAII LA.--  I ke ala @ o ka apiki ana?  Eia hoi paha la, ka @ nei kekahi moku mai Fatuhiva mai @Honolulu i kekahi po mamua iho nei.  A @ haole i haawiia mai ai ua mau palapala @ na Misionari o kakou e noho mai la i Fatuhiva, lele mai la ia iuka nei, a hele aku huli hale nona i ua po la, a loaa iaia ka @ ma kaumakapili, moe iho la ia, me ka @ ho iho i ua mau palapala la ma@ uluna.  I ke ao ana ae, i lalau iho @ ua aihue ia e kekahi poe.  I keia @ iho nei, ua loaa ia Kauka Kulika, a @ kanele kekahi mau palapala maloko @ hale leta, a ua manao wale ia o na palapala no ia mai Fatuhiva mai.

            KA PALAPALA A REV. J. KEKELA I KA PRESIDENA O AMERIKA.--  Ua palapala @ Rev. J. Kekela i ka Peresidena o Amelika Huipuia, e hai ana no kona mahalo, @ makana a ka Peresidena i hoouna mai a no kona hoopakele ana i ke ola o ka h@ hoikeia ai mamua.  Ua palapala oia ma ka olelo Hawaii, a i ka hiki ana i Amerika loaa ia Hanawela o Bosetona, a @ aku ia E.P. Bona, kekahi haole i kam@ ma Lahaina.  A na ua Bona nei i unuhi mai ka olelo Hawaii, a i ka olelo haole.  Ua pai loihi ia keia palapala ma na nupepa haolee o Amerika.  A ua hiki mai nei ka nupepa haole ia makou, a maloko o laila kakou i ike iho ai i ua palapala la a K@.

            KA HIHIA A LOWELA I HOOPII IHO NEI.--  Ua hoomakaia ka hana o keia hihia ma ka @lima o ka pule i hala’ku nei, a hiki @ Poaono, a ma ka Poakahi iho nei, @ na hoike i ka hoike ia.  Ma ka hora @ me ka hapa auina la, ua wehewehe @ o na aoao a elua.  O ka mua o A@ mahope iho ona, o ka loio a kakou @ nui nei, oia o Ione.  I ka hoolohe aku @ na mau olelo, ua ku no i ka hooikaika @ aoao.  Mahope iho ona ku mai ana o K@le, a ma kahi kumu hookahi wale iho @ i ku ai a hala elua hora me 20 minute @ eia ua hihia nei imua o na Luna@ ekolu, aole paha lakou e hoopuka koke ana i ka lakou olelo hooholo a hala @ mau la.

            HAALELE I KA PILI.--  Ma ka pili o k@ ka Poakolu iho nei, ua lawe ia aku @ mea aloha, oia hoi o Kamakani, ka wahine a John Kahai e ka make, a eia kona @ wailua ke waiho lolii mai nei.  Ua ha@ mai nei oia i ka pili me ke kane, a ua hele aku la ia ma kana huakai hele koolua@ ma ke alanui hele loa.  me ka waiho @  kana kane makua e noho kumakena aka @ keia kae o ka lua kupapau.  Aohe mea aloha e ae o keia noho ana, hookahi wale no, o ka lawe ia ana aku o kekahi mea i aloha ia mahope iho o ka hoohuiia ana o na mea elua i io hookahi, e keia mea i mahaloia @ berita mare.  Aka, e hoomanao no nae @ kakou i kela olelo, "ma kahi a ka wahine @ hele ai, e uwe kanikau aku ke kane," a pela no hoi ka wahine.  O ka mea i make aku la, oia no kekahi wahine hanohano o ke kulanakauhale alii nei.  Aka, e hoomaikai no nae kakou i ke Akua, ka mea nana i haawi mai, a nana no hoi i lawe aku.