Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 12, 24 Malaki 1866 — Page 1

KA NUPEPA KUOKOA.
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE V. HELU 12. HONOLULU, MARAKI 24, 1866. NA HELU A PAU 225.

"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU I kela Poaono keia Poaono.
$2.00 no na mahina he UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono. ME KA HOOKAA MUA MAI.

NA OLELO HOOLAHA—aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hookahi malama, $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo hoolaha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU—he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi—penei: he 25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
NA UKU NO NA OLELO HOOLAHA—ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E HOOKAA MUA MAI NO—aole e kauia ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha, ma ka inoa o ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhau no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA—ma ke kihi hema o ka Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O na hora kana, ma ka eiwa o kakahiaka, a i ka ha o ke ahiahi. L. H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)

KA "NUPEPA KUOKOA."
I s published in Honolulu. EVERY SATURDAY,
$2.00 per annum, or $1.00 per six months, in advance.

A DVERTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00; twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus, may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of foreigners or natives, will be inserted on the subscription list, until paid for. This rule must be strictly adhered to, on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L. H. GULICK.
Publisher.

Volume I, II, and III of the KUOKOA, bound, for sale, $3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have them bound by paying $2.00 each.

HALE PAI KII.

AIA KO'U HALE PAI KII MA Monikahaae, Mawaena o ka HALEKUAI BIPI, a me ka HALEKUAI MEA AI o S. SAVIDGE ma ke Alanui Papu. He emi loa ke kumukuai o na KII. H. L. KEIKI (CHASE.) Mea Pai Kii. 174 1y

JOHN H. PATY !

Mea Hooiaio Palapala, Honolulu, Pae Aina Hawaii. AIA KONA KEENA HANA MA KA HALE Banako o Bihopa ma. 195-6m

J. W. KEAWEHUNAHALA.
Loio! Loio!

O KA POE MAKEMAKE I LOIO E KOKUA ma ka Hoopii ana, a pale ana ma ke Kanawai imua o na Aha Hookolokolo o kela Aupuni, e kii koko i ka mea nona ka inoae kau ae la maluna ; a e loaa no oia ma kona Hale noho i Kikihale ma uka o kahi o J. KAHAI Esqr., a i ole ia, e loaa no ma ka Hale Hookolokolo i Honolulu, Oahu. Honolulu, Feb 9, 1866. 219-1y

OLELO HOOLAHA!

I NA KANAKA HAWAII; Aloha oukou:—No kuu makemake e ike kela a me keia kanaka Hawaii i kahi e hiki ai ke hoowaiwai ia ia iho, no laila, ua pai au a ke hoouna'ku nei i keia palapala ma na kihi eha o keia mau Mokupuni, ma ka loa hoi a me ka laula o ka aina; a ke nonoi aku nei au ia oukou, e hoomaopopo i na olelo i hoikeia mahope nei.
          Ke hai aku nei au ia oukou a pau loa, ua makaukau au e kuai i ka Loli: a penei ke kuai ana, a me ka hana ana no hoi, i maikai ai, a i makepono ai no hoi oukou ka poe e lawe mai ana i ka Loli:
            Ka hana ana o ka Loli:—Aole e hoopakuia ka naau o ka Loli, o ke one ka mea hoolei aku, aole e kahaia ka opu, aka, e kaha no ma ke kua, i akahi iniha ke kaawale mai ke poo mai, alaila, hoomaka aku a koe hookahi iniha, alaila, e hookomo iloko o ka ipuhao i ke kai maoli o ka moana, a e hoolapalapa i elua paila ana o ka wai, a pau ia, kaulai a maloo maikai. A ina pela e hanaia'i, alaila, e kuai koke no au ia.
            Ke kuai ana:—Aole e kuaiia ka Loli i emi malalo iho o ka eha (4) iniha ka loihi—mai ka eha iniha a pii ae iluna ka loihi o ka Loli i makemakeia, a o ke kumukuai penei noia: Ina EHA A ELIMA INIHA, he EONO KENETA ka uku o ka paona, a ina EONO iniha, he EHIKU KENETA ka uku o ka paona, a ina EHIKU iniha, a laila, he EWALU KENETA no ka paona, a pela no hoi e pii ae ai ka uku, e like me ka pii ana'e o ka nui o ka Loli.
            No ka Pepeiao Laau:—Ua makemake no au i ka Pepeiao Laau, a e uku no au i ke kumukuai makepono ke lawe ia mai i o'u nei, no ka paona hookahi.
          Lala Mano:—E kuai no au i ka Lala Mano a ka poe a pau e lawe mai ai io'u nei, i IWAKALUA KENETA o ka paona. Aia ko'u Halekuai ma ke Alanui Nuuanu, ma ka aoao makai o ka Halekuai o Ake (A. S. Cleghorn,) ma ka aoao hikina Alanui Nuuanu. Me ka mahalo. KIULANA. Pake Kalepa. Honolulu, Oct. 25, 1865. 204-6m

Na Buke i Pai ia e ka Papa Hawaii.
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.

Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00
" Ohana, ano nui, me na kii, 2 50
a me na Moohana, 5 00
" Ohana uuku iho, me na Moohana, ili ulaula, 1 00
" Ohana, me na Moohana wale no, 62 ½
" Okoa, 50
Kauoha Kahiko, i paiia i ka M. H. 1838, 25
Kauoha Hou, me ka pepa lahilahi o waho, 12 ½
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) 25
Haiao, 25
Hele Malihini Ana, 25
Wehewehehala, 26
Li ra Hawaii, 25
No ko ke Akua Ano, 25
Li ra Kamalii, 25
Kumumua Hou, 12 ½
Moolelo Ekalesia, 50
Hoike Palapala Hemolele, 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834, 25
Ninauhoike, 12 ½
Ui Kamalii no na Kula Sabati 12 ½
Kumu Leomele 12 ½

Eia na buke i haawi walei a.

Haawina Baibala.
Ui.
Na Dawida Malo Kumumanao.
Ko Olelo Ao Liilii.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.

L. H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahui Euanelio o Hawaii.

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Moolelo o Europa.

KA PEPEHI POWA IA ANA O IULIU KAISA RA.

            I ke kakahiaka ana o ia la mai hele aku la o Kaisara i waho mai kona hale aku. Aia hoi, paapu mai la kanaka malimali, a me na makamaka hookamani i ona la. I kona iho ana mai ma ke alapii, hele mai ana kekahi akeakamai poohina, mai loko mai o ka pilikia i na kanaka kona hou ana mai, a waiho ana he palapala ma ka lima o Kaisara, a maloko o ia palapala, ua hoike ia ka manao kipi o na kanaka ia Kaisara. I na e e heluhelu o Kaisara i ua palapala la, ina ua pakele kona ola, a make la hoi ka poe kipi. Aole hoi i heluhelu, haawi ia i ke kakauolelo ana, a hele aku la no oia.
          I ko Kaisara hele ana ma na alanui o Roma, nana ae la oia i ka paapu mai o ka poe senate, a hoolono aku la oia i ka hooho mai o ka aha kanaka. A ike iho la oia; oia wale no ke kanaka i hookiekie ia ma ko ke ao nei a pau. Aka nae, aole i oluolu kona naau; no ka ike no ua hookaumaha wale oia i kona aina.
          A kai mai la ka poe naau huwahuwa ma ke alapii o ka hale o ka poe senate, a komo iloko. Aia ma na paia o ua hale nei, he mau kii o ka poe kaulana o Roma, a me ke kii o Pomepe, ka mea nona ke poo i oki ia ai, a lawe ia ai imua o Kaisara, e like me ka mea i olelo ia ma kela helu i hala ae nei. Ia Kaisara i hiki pono ai ma ke alo o ke kii o Pomepe, kukuli mai la kekahi kanaka o ka poe kipi, a lalau mai la i kona aahu. O keia lalau ana, he hoailona ia no ka wa e pepehi ia ai o Kaisara e na kanaka.
          Aia hoi kekahi kanaka e ku ana mahope o Kaisara, unuhi ae la oia i kana pahi, a pahu iho la ma na kihi poohiwi o Kai sara. A uwe ae la o Kaisara me ka i ana, " E ka mea lokoino! heaha kau ?" a kaili ae la oia i ka pahi. A holo kiki mai la kekahi kanaka i ona la, a pale aku la oia ia mau kipi me ka wiwo ole, e like me kona kaua ana iloko o na kaua ana he haneri.
          Ma ia wa, ua ku mai o Beruta, a unuhi i kana pahi a hahau mai la ia Kaisara. A ike iho la oia, ua kue mai kona makamaka iaia, pau ae la kona pale ana aku i ka poe lokoino, oiai oia hookahi wale no ma kona aoao, a penei kana i pane aku ai ia Beruta. "O oe pu no kekahi ! i keia manao kipi." A uhi ae la oia i kona mau maka me kona kapa, i ike ole mai ai na kipi i ke ano make ma kona mau maka, a haule iho la oia ilalo ma ke kumu o ke kii o Pomepe.
          Hoopulu ihola na kipi i ka lakou mau mea kaua i ke koko o Kaisara e au ana ma ka papa hele. O ae la o Beruta i kana pahi iluna, a kahea aku la ia ia Kikero, ka haiolelo, a koa kaulana hoi. " E hauoli e ka makua o ko kakou aina!" A kuhikuhi aku la oia ia Kaisara i ka waiho make mai me ka i ana, " ua holo lea o Roma." Aka ea, pehea na ukane o ka poe kipi, ua pau i ka hooluhi ia, auwe.

NA MEA NUI NO KA MAKE ANA O KAISARA.

          He 43 makahiki mamua aku o ka e ra Kristiano ka make ana o Kaisara. Ma ia wa, ua nui ka haunaele ma Roma. Aole no he kue ia o na makamaka o Kaisara ma ko lakou hoohuli ana i ka manao o na kanaka, i ka pono ole o ka pepehi ia ana o Kaisara.
          O Beruta, o Kasiu, a me kekahi poe kipi e ae, ua pau lakou i ke kipaku ia mai ke kulanakauhale aku. A lawe ae la kekahi mau kanaka ekolu i ke Aupuni, o Ma reko, Anetonu, o Lepitu, a me Okaviu. O Okaviu he keiki hanai oia na Kaisara.
          Hooholo ihola ua poe nei; e pepehiia ka poe a pau e kue ana ia lakou. A hana iho la lakou i papa inoa he 300 poe senate, a he tausani a keu aku ka poe kaukau 'lii, me ko lakou haawi ana i makana no ka pepehi ana i keia poe. Nui ko lakou hauoli, i ka wa i pau ai na enemi o lakou i ka haule ilalo ma ko lakou mau wawae.
          O kekahi o keia poe ekolu, ua lokoino loa, ma kona haawi ana i ke poo o kona hoahanau ponoi i kona mau hoa elua. O kekahi o ke poo o kona makuakane hanauna. Aole makamaka, aole he mau hoa, aole hoi he koa e hiki e pakele ke kue i ua poe nei ekolu.
          Ma keia wa, aia o Beruta, a me Kasiu, ma Helene, me ko laua ohi ana i mau koa no laua, he hane ri tausani ka nui. A kai aku la ilaila o Mareko Anetonu, a me Okaviu e kaua aku ia laua; a ua hoouka ia no ke kaua ma Pilipi. A hee o Beruta ma, a na laua no laua i pepehi a make.
          Ma ia wa, pau loa ka mana ma ko lakou mau lima. Aole no hoi i liuliu iho, o ka hakaka no ia o ua poe nei a iekolu. O Lepi du, kipaku ia oia mai ka oihana ae. A o Mareko Anekonu hoi laua o Okaviu, kaua laua kekahi i kekahi, e like me ka hana a Mariu ma laua o Sila, a me Pomepe ma laua o Kaisara.
          No ko Oka viu liki no hoi, ua lilo iaia ka lanakila, a o Anetonu hoi, make no iaia iho me kona pahi kaua. Aole o ko Okaviu noho Aupuni ana, lilo pono iaia ke aupuni. A no kona hopohopo i ka hoopau i ka hoailona Moi, ua kapa iho no oia iaia iho, he Emepera, a o Augusato Kaisara.
          Ua pakui hou ia aku i inoa hou nona, o ka Makua o kona aina, e ka poe senate. O keia mea nae, he ano malimali ma ia wa, he kakaikahi loa na kanaka pono ma Roma, pela paha i hiki ai ia Okaviu ke hoaiai ae i kona mana, mamua o ko kekahi poe e hana ana.
          A maluhia kona noho 'lii ana, a aneane no e pau ko ka honua malalo ona, a nolaila, aole ona hoomahuahua hou ana i kona mau aupuni ma ke kaua ana. O ka nani kelakela o kona wa, o na hana a ka poe haku mele, a me kekahi poe hana akamai e ae.
          He 41 makahiki kona noho 'lii ana, a make oia i ke 76 o kona mau makahiki, o kona mau makahiki, i ka makahiki 14 mahope mai o ka hanau ana o Kristo. I ko keia Alii noho 'lii ana i ike ia ai o Kristo ma Palesetina.

NO KA IKAIKA A ME KA NUI O ROMA I KE AU IA AUCUSETO.

            E like me ka nui o ka hanohano o Roma, pela no hoi na ano o na kanaka o keia kulanakauhale i ka wa kahiko.
          I ke au o Auguseto, ua aneane e pau loa ka lahuikanaka o Europa, i ke apo ia e Roma, a koe he poe kakaikahi wale no ma ka aoao akau, ka poe e malama ana i ko lakou kuokoa. Oia hoi keia, o Enerani, Farani, Sepania, Geremania, a o kahi mau aina e ae, oia wale no malalo o Roma.
          Ma Asia, ua apo ia e ia na aupuni, mai Asia Uuku ma ke komohana a hiki i Inia ma ka hikina.
          A pela no hoi o Aperika, mai Muritania ma ke komohana, a hiki i Ai tiopa ma ka hikina. O na wahi ae la no keia o Aperika i ike ia, a o waena aku, he poe negero aea wale iho no kanaka.
          He mea kupanaha no hoi keia, i ka nui launa ole o na aupuni malalo o ka aina hookahi. O na Kiaaina e hoonoho ia ai ma keia mau aina, no Roma aku, ua hoolakoia kela Kiaaina, keia Kiaaina me na koa Roma.
          Ma ia wa i ulu nui mai ai ke akamai o na kanaka o Roma i ke kalai kii, pena kii, a me na hana akamai e ae he nui. Ua laha like keia mau hana a puni ke aupuni.
          A pela no hoi ka nui o na kulanakauhale ma na wahi a pau o Europa, Aperika, a me Asia, ua paapu i na luakini nani loa, a me na hale 'lii i paapu i na kii nani.
          Aole o keia wale iho no na mea nani a Roma i hana ai, o na alanui kekahi, ua kipapa wale ia me na eke ili, he mau alahaka, he mau auwai e kahe ai ka wai iloko o ke kulanakauhale. Ua koe loa mai no kekahi o ia mau mea a hiki i keia wa, ma kekahi o keia mau aina o Roma i noho aupuni ai.
            A o Roma hookahi ka oi o ka nani ma ka honua nei i ka wa kahiko. I ka wa o Auguseto, he kanalima mile ke anapuni, a 4,000,000 ka nui o na kanaka.
          Ma na kulanakauhale a pau o ka wa kahiko, he pa ia a paa i ka pa kiekie a paa hoi, i mea e pale aku ai i na enemi, a pela no hoi o Roma, ua paa no i ka pa, he 37 puka komo.
          Ma ka waenakonu o keia kulanakauhale, ua hoahuia na mea o kela ano keia ano. O na lunakoa i lanakila ma ke kaua, ua hao mai lakou i na mea nani a ka poe pio, a na lakou, e lawe mai a hoana ma keia wahi i oleloia ae nei, a lilo i mau mea e nani ai a waiwai hoi.
          No Helene mai kekahi mau kii nani, a he mau kia hoomanao, mai Aigupi ta mai, a o na mea e ae he nui mai Asia mai. O ke gula, dala, a me na pohaku nani e ae, mai kela wahi keia wahi mai o ka honua.
          He mau hale hana lealea kekahi mau mea nani, he wahi auau no ka lehulehu, he mau pio hoailona lanakila ma ke kaua ana, me na auwai i eliia.
          He wahi wa pokole wale no, o ka lilo no ia o Roma i kulanakauhale waiwai loa, no na waiwai i hao waleia e ko Roma mai ka poe pio mai, me ke kupono wale no oia mau mea i ke kulanakauhale alii o ke aupuni nui i ikeia ma ka honua nei i ka wa kahiko.
Aole i pau.

Ka Moolelo o Heneri Opukahaia.
HELU 16.

            Eia hou keia. - E hoomaopopo kakou i ka lokomaikai aloha o ke Akua i kona hoopakele pinepine ana i ke ola o Opukahaia. I kona wa kamalii, mai make oia iwaena o ke kaua. Make no hoi na makua, holo oia nei, e waha ana i kona wahi kaikaina uuku ma kona kua. Alualu ia laua, hou ia kahi kaikaina uuku a make i ka pahoa. Malama ola ia nae o Opukahaia. Ka inoa hoi e make pu lakou a pau i ka luku kaua, eia ka, aole ! Oia nei hookahi ka i waeia no ke ola. Ua ike no ke Akua i kana hana iho, ana i manao ai no ua wahi keiki nei, a nolaila hoopaa iho la oia i na lima puni koko, i ole e lawe lakou i kona ola.
          Pela hou no mahope iho, i ka lilo hou ana i ke pio, a ua hoomaopopoia oia nei no ka make. Lohe e nae oia nei, o ua o Opukahaia nei, a kokua mai ke Akua i wahi e puka aku ai oia mailoko aku o ka hale pio. Holo malu aku la oia, a huna ia ia iho ma ka nahelehele. Aole nae i liuliu oia malaila, a ike maka iho la no i ka pepehiia ana o kona makuakane. I kaiia oia la e ka poe pepehi, a i ke kae o ka paliku, hooleia i ka pali a make loa. Manao ae la hoi o ua wahi Opukahaia nei, ua makehewa kona malama ana i kona ola iho, a holo aku la e lele i ua pali nei i moepuu no kahi makuwahine, ikeia e ua poe enemi nei, hopu ia, a pakele hou kona ola. Eia hou ua pakele ana o ko ia nei ola e ka lima o ka poe enemi. Ka inoa ua holo mua ko lakou manao e make pu oia nei me kahi makuwahine, eia ka, loli hou ko lakou manao, loaa kona ola. Aole anei i maopopo, na ke Akua i malama kupaianaha i kona ola ? O ke Akua nae ana i ike ole ai ia manawa.
          Pela aku no hoi ko ke Akua malama ana ia ia maluna o ka moku, i kona haalele ana i ke one hanau, a holo aku ma na kai lipolipo o ka moana loa, me kona ike ole i ka aina e hiki aku ai. Alakai pono aku no ke Akua ia ia a hiki i ka aina malamalama, kahi e halawai pu ai oia me ka olelo a ke Akua, ka lamaku o ko ke ao nei. Malaila i loaa'i ia ia na makua a me na makamaka aloha. Malaila hoi i loaa ai ka waiwai oi aku mamua o keia mau mea a pau ; ka ike i ke Akua oiaio, " Ke Akua o Isaaka a me Iakoba." Loaa ia ia ka Haku Iesu i Hoola nona. A ua hoolilo ia ia iho i kauwa na ka Haku, me ka manao e hoi mai i kona lahui ponoi, a e hai i ke aloha lokomaikai o Iesu ia lakou. Make e nae oia, aole i hoi mai. No ke aha la keia? Ka inoa hoi e hoolilo ke Akua ia ia i mea nana e lawe mai i ka malamalama o ke ola i Hawaii nei ? Ko ke kanaka manao ia. Ua okoa nae ko ke Akua. A maanei kakou e hoomaopopo ai i keia mea.
          " He manao nui ko ke Akua no ke ola o ka Lahui Hawaii nei, ma kana hana ia Opukahaia." No ka mea, ua lilo ka make ana o Opukahaia, i mea paipai i ka manao o kekahi poe haipule ma Ame rika e hoouna mai i ka olelo a ke Akua, i lohe keia lahui, a i loaa ia lakou ke ola mau loa ma o Iesu ka Haku.
          Oiai e ola ana o Opukahaia, iloko o ka M. H. 1816, i kona wa e noho ana ma ke kula ma Konewale, ua komo iloko o kekahi mau haipule o kela aina ka manao aloha i ka lahui o keia aina. A ua paipai nui no hoi oia ia lakou, me ke kamailo pinepine no kona lahui e noho naaupo ana, me ka loaa ole i keia pomaikai ana i ike ai. Ia wa, e noho haumana ana o Binamu ma kekahi kula-nui (Middlebury College,) a o Kakina hoi, ma kekahi kula-nui e ae (Yale College.) Ia makahiki ko laua puka ana mai ke kula-nui aku, a komo pu lau iloko o ke kula ao kahunapule ma Anedovera. Ia manawa hoi i hiki mai ai ka leo kahea ia laua, e hele e hai aku i ke Ola i ko Hawaii lahuikanaka. No ka manao paa nae e noho ma ke kula kahunapule a pau na makahiki ekolu o ua kula nei e puka ai, nolaila, aole i ae koke ko laua manao. Aka, i ko laua noho ana ma Anedovera, ia mau makahiki, ua loaa ka ike ana ia Opukahaia, a me ka launa iki ana me ia. A malaila, ua holo maopopo ko laua manao e ae no i keia leo kahea, a e lawe mai i ka lamaku o ke ola i Hawaii nei. Me ka manao nae e holo pu mai o Opukahaia ma e kokua i kela hana. Aka, make e oia. Aole nae i emi ka manao o ka poe aloha i keia lahui. Ua ike kakou i ka make ana o Opukahaia ma ka malama o Feberuari 1818. Iloko o ka M. H. 1819, puka ae la o Binamu laua o Kahina mai ke kula kahunapule aku, a hoomaopopoia laua i mau Misionari o ke Ola no ko Hawaii nei. Ia manawa, ua hu ke aloha o ko ke Akua poe ma kela aina, a loaa koke ae la na hoa kokua pu ia laua ma keia oihana, oia o Wini, o keiki, (Ruggles) a me kekahi mau mea e ae. Huipu lakou me ka lakou mau wahine, ua umikumamaha ka nui o lakou. Holo pu mai no hoi o Hopu, Kaumualii, a me Honolii, na hoa o Opukahaia, a i ka M. H. 1820, hiki mai lakou i Hawaii nei. Oia ke kanu ana o ka anoano o ka Pono ma Hawaii nei. Mai ia manawa mai a hiki i keia la, ua kupu ae kahi anoano a laua, a kumu, a lala, a a palahalaha ae, a lilo i malumalu no keia lahui a me keia pae aina holookoa. Ua lilo ia mea uuku i laau nui (Mat. 13:31, 32) a ua noho oluolu mai na manu malalo o kona malu ; o na manu kamaaina o Hawaii nei, a me na manu lele mai o na aina Haole he nui a lehulehu.
E na moku moana, hauoli oukou,
Ke ola ! ke ola ! hookani mau ae,
Ua pale ka po, ua puka ke ao.
" Ka Mea Kiekie." "Makamua o na la,"
Mai ka Lani mai nei ka leo kahea,
Pio mai la kona nani i ka lua kupapau.

A o oe la e, e Opukahaia,
Hauoli auanei, ke ike aku oe,
O kou aina hanau, ke pua mai nei ;
Opuu ae la na rose, aala mai hoi,
Nani loa o Sarona, hiehie moana.

No ke Kalepa ana.

E na makamaka o ke Kuokoa ; Aloha oe :
          No ka ulu nui a me ka mahuahua ana o ke Kalepa iwaena o ko kakou wahi pae moku uuku nei, a nana no i hookauwa mai ia'u ka oukou wahi kauwa nei, e kamakamailio hou, a mai kuhi mai oukou he keakea, a he alalai i ka oukou hana kalepa, aole pela, aka, he mea kalakalai wale no, malia o loaa io kau wahi pono, ma keia kukulu manao ana, alaila ua makepono ko kakou luhi.
          A o keia huaolelo Kalepa, he helu nui ia no na inoa i like ole. Aole no hoi paha oukou i pohihihi i ke ano io maoli o ia huaolelo. Aka, o na inoa like ole o keia huaolelo Kalepa, ua kapa ia e ko Kauai he lilo lua, a o ko Oahu hoi kapa lakou he maauauwa, a he pakaukau, a i ko Maui poe hoi he piele, (aole o ka piele i ke poo o na keiki Hawaii he okoa ia.) A i ko Hawaii hoi he hoopukapuha, a he kuai, a no ia mea, he pono paha ia'u e wehe iki i ka li u-a-ina.
          O keia hana o ke kalepa, he hana nui a hanohano, a ina e hapai ke kanaka i keia, he hana maikai no a he ano kaumaha no nae, aka he pono no e hoomakaukau i ke kahua o ka hana, a loaa ia, alaila, o ke akamai i na Buke kalepa, oia kekahi mea nui iwaena o ka poe naauao. Elua ano o ka malama Buke waiwai iwaena o ka poe kalepa, o ka hookomo pakahi, a o ka hookomo palua. A ma ka hookomo pakahi, i hookahi no hookomo ana o kela waiwai keia waiwai iloko o na Buke kupono a pau a ka mea malama waiwai, me ka huikau ole; a pela no ma ka hookomo palua, a he elua no hookomo ana o kela waiwai keia waiwai iloko o na Buke a pau. He pono no hoi e ike lea oe i ke ano o ke kakau ana ma ka Buke la, a pela no oe e mikiala ai i ka hookomo ana iloko o ka Buke hui hana, a e makaala no hoi i ka unuhi ana i na dala apau au iloko o ka Buke dala, mai hookomo i ka waiwai a mea e ae paha, o haukae, a hapala paha. Pela no ma ka hookomo ana ma ka Buke wae. He pono e malama i na rula o keia Buke, ina e hookomo palua ia, a i ole e malama ia, haukae wale a poho hoi ke nui ka hapala, a lilo oe i ka mea akamai i ka hooponopono, he mau palahaku okoa ia ina ma ka hua ka helu. A e makaala hou oe i ka Buke houluulu waiwai, a pela no i ka buke kakau lilo, pela no hoi i ka buke kakau pila, a e pono e ike lea oe i ke ano o ka pila hookaa aku, a me ka pila hookaaa mai, a me na pila kikoo waiwai, a pila kikoo paha i ka Panako, a e makaukau i ke ano o ke kakau ana ia mau pila. A e pono e hoomaopopo i kahi kupono o keia mau huaolelo Dr, a me ke Cr. Aka, o ka pono loa, eia no ia, "loaa mai," a me "lilo aku," a ma ka aoao loaa e kau i ka loaa mai, a ma ka aoao lilo e kau no i ka lilo, a mai poina oe i ka malama i wahi buke hoomanao. A me he mea la oia kahi buke kupono i ka poe akamai ole i ka malama buke, aole nui o ka pohihihi o ka hookomo ana. Aka, iloko o na buke a'u i huai mua ae nei maluna, he pohihi no, a he mau loina ka mea e hiki ai, ina ma ka hookomo palua, aka, he hikiwawe nae, a he pokole ka hana ana, oiai he poe hoohuahualau kahi poe Kalepa i aie ia oe, a he apiki no i kahi wa, nolaila, aohe malama i pau i ka iho.
          Eia kekahi, o ke akamai i ka hoohana ana i ke kumu waiwai i mahuahua ai ka waiwai loaa; e hana mau mai molowa, a mai kakau hoi oe i ka buke la i buke wae, a ika buke wae, i buke la, a pela aku. O hoike mai auanei i kou hawawa a me ka naaupo, a he mea luhi wale no hoi ia i ka rula ana, a poho ka manawa; a mai lawe a hoikeike i ka Buke Nui i kakau ia ai na waiwai a pau loa o kou halekuai a hale wili paha, imua o ka lehulehu, i ike ia mai ai kou waiwai nui. Ma kou keena hana no ia e lolii ai me ka malama loa o lilo, a poho ka hana, helelei ka waimaka.
          A pau keia mau hemahema i ka mikioi ia e oe, e hoomaka no oe i ka hana, o ka holo no ia o ka hana, kaukaulua ole iho. Aka, aole no paha keia i pili i ka poe i hele a paulehia wale i ka malama buke waiwai, ka poe i lele a hio ka ihu, no ka poe no keia i ao hapa ia, a me ka poe i ao ole ia. Eia nae paha kahi hemahema, o ke kula ole e hoomakaukau ai no ia hana, aka, ua loaa no ma Lahainaluna, eia ka pohihihi, aole e ae ia ka poe kanaka makua e komo ma ia kula, a he loihi no ka wa. Aole no o'u kanalua i ka pane ae, ua akamai no kekahi poe i na Buke Kalepa, aole nae he ike i ke ano o ka hana ana i ke kumu waiwai, a o kekahi poe hoi, ua ike no i na buke, a me ke kumu waiwai, aole nae he hana, a ina pela, e aho no ka mea i ao ole ia i ke ano o ka malama ana i ka buke waiwai, e kalepa ana mamua ona. Eia kekahi mai ae wale aku i ke koi ia mai e kakau inoa me na olelo hoomalimali nahenahe, a mai wikiwiki hoi e komo i kekahi hui, he oiaio, aole no au e hoole i ka hui ana o na mea elua a ekolu a eha paha, aka, o ka nui loa ea, ke hopohopo nei au ia, aole no hoi au e olelo ana i ka holo o ka waiwai o ia poe, aka, me ka holo o ka waiwai pela no ka holo o ke poho ke hiki i kona wa, aole no hoi au e hoole i ke poho o ka mea hookahi a elua paha, ho poho no, aka, e aho iki nae ia i ko ka poe lehulehu, mahope haalele na lala o ka Aha Hui, a o ke oki no ia. Oia kekahi poe poho loa, o ka poe hui kakaikahi ka poe hui i poho nui ole.
          E nana i ka hui wiliko o Lahaina, ua poho ka poe nana i hookumu ka hui, he aneane he $30,000 ke poho ; pela no kela poe hui ma Honolulu, oia ka poe nana i hoomaka ka hale wili palaoa i pau ai i ke ahi (Ulakoheo) he $10,000 ko H. M. Wini poho no ia hale, aka, o ka poe hana paha iloko o ua hale la kai make pono, a me ka poe nana e kuai aku ; aka, o ka poe nana i hookumu, ua poho maoli. E pane mai paha auanei kekahi, " He poe hui hoi ka poe nona ka Mokuahi Kilauea, aohe poho ana," pela paha. Heaha la hoi ka mea i hoopau ia'i o ka holo mokuahi ana o Annie Lau rie ? Ka inoa hoi no ke poho mao oliia poe. Pela no ua poho no lakou i ke Kilauea, aka, eia ka mea i nui loa ole ai ke poho, o ka ae ole ia o kekahi mokuahi e ae e komo mai a lawe ohua ma keia pae moku, koe nae ka mokuahi ponoi o ua poe hui nei. A ua hana no hoi ke Aupuni i wahi ae like mawaena o ua poe hui nei, a me ke Aupuni Hawaii nei, a ua ae aku ia na ua poe hui nei wale iho no e hooholo i ka mokuahi a pau ae na makahiki i oleloia, a aole hoi e hiki i ua poe hui nei ke lawe wale i ua moku nei ke pau ole na makahiki o ka hana ana. Aole loa no hoi e ae ia kekahi mokuahi e ae e lawe ohua ma na palenakai o keia Aupuni ke ole no ia poe hui ua mokuahi nei, a o keia hana ana, he (Manabale) nolaila, mai pane naaupo oe.
            Ina aole i hana ke Aupuni Hawaii me keia poe hui, i na paha ua heo o Kilauea i Kina, a i ole ia, i na ua komo mai he mau mokuahi hou. E kiei hou aku i kela poe hui o Emma Rooke, aole anei i poho lakou ? Ua poho no, aole mea poho e pane ae aole i paho. No ia mea, o ke oki pau iho no o ko pono, o ke kuokoa maoli iho no, a o oe hookahi wale no ke hapai, i poho iho noia, he uuku iki, a mahope pii hou no a mahuahua ae, ke hooikaika oe i ka huli ana. Aole no e pono ka hui i na he poa like ole o na manao, a ina he mea noho kapae paha, a mea ano like e ae paha, he pono ke oki aku ia mai ka hui ae, aole no e pono i ka mea aloha ole i kona hoalauna hui, o minamina ole ia ke kumu waiwai a maunauna ia hoi, nolaila, eia paha ke an-a akahi e pono ai, " E aloha aku oe i kou hoalauna me oe ia oe iho. Me kou makemake e hanaia mai, pela no oe e hana aku ai." Auhea oe e ka mea naaupo, e pau lehia ana o ka loaa mai o ka waiwai, a o ke kaulana paha no ke kanaka waiwai, a pela wale aku. Ke noi aka nei au ia oe, mai komo oe i ka Ahahui a ka poe naauao o poho oe, a pomaikai no ka poe i ao ia i ka malama buke, a me ka poe i ao ia i ka Polio, (oia ka buke kalepa a ka poe Iudaio i ka wa kahiko,) a oia no paha ka buke nui iwaena o ka poe Iudaio i keia wa, he buke maikai loa ia, a ua ao ia no paha kahi poe ia buke.
          He pono hoi i ka poe naauao e hahai i ka rula kula, he ia maoli ia no Kahoolawe, (aole no i pili keia i ka poe hahai i ka rula kula a me kahi poe like e ae, a ina e pane mai kekahi ia'u no keia ; alaila, o ua mea la