Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 9, 3 Malaki 1866 — Paumi ka hewa o Hawaii nei i keia manawa, i ko ka wa Kahiko, wahi a ka Bihopa. [ARTICLE]

Paumi ka hewa o Hawaii nei i keia manawa, i ko ka wa Kahiko, wahi a ka Bihopa.

E ka Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :— No keia mau hua e kau ne la maluna, ke kuinu o ko'u manao nui ana e kamaiiio aku iwaena o ko kakou Lahui Hawaii nei, e like me ka manao o fc<f*kakou nupepa e pane nei, a he olioli naau i ke kokua ana o ka Nupepa Kuokoa nei i ka pane ana ia mau olelo hoopunipuni, aiapahi, wahahee maoli no. aole no hoi owau wale no kai olioii. o ko makou malu ulu no a pau, a koe ka poe nia ia aoao. Ma keia mau olelo a pau e kau ae la maluna, ua manao au, he mea nui keia a ka Lahui Hawaii e nana ni, a he mea no hoi e hou mai ana tna kui a lakou, i akaka ai ua kio kukae hao o ka iakou mau pahi knua.

Ua kuhi paha ua Bihopa la. o ka wa naau* po loa o keia Lahui, i olelo ai oia i kana olelo hilahila ma kona aupuni, me kona manao paha, aole e lohe ia ana i Huwaii nei, kau mea ole iho ia o ka lohe ia. Ano, ke hoopuka nei au i ko'u manaoio maoli; aohe Lahui kanaka ma keia moana nui hiwahiwa, a me kekahi o na Ainapuniole, i alakai pololei ia c like me keia Lahui kanaka, mamuli o ke ao pono ana o na Kuma kahiko, a kauo hoi i na lii a me oa makaaiuana maiuna o ke kaa-ahi o ke ola mau loa, a me ka naauao pookela a lakou i hoomanawanui ai iloko o ka hupo a me ka eleele o ka pouli o ka make mao o kuu aina nei; i lohe oe. Nolaila, ua kaena ae ka Lahui Hawaii iaia iho no kona naauao, a me ka haipule io o kekahi poe, a me ka hanohano hiki ole ke hoalu iho ilaio, a me ka maluhia i kc kau ana i Kumukanawai a me na kanawai, a me ka noho kuonoono ana o ke kanaka maluna o kona kulan* iho, a me ke Kuokoa ana o ke aupuni Hawaii nei, me kona Hae Hawaii e welo ana ma na palekai o ko kakou mau hono, a ke welo ia no hoi ma na paii hauliuli o kekahi mau aupuni, no lakou na helu akahi o ka hanohano loa. Pehea keia mau wehewehe maiuna e ka Bihopa ? No ko oukou mau la mai nei anei keia naauao ? No ko oukou mau k mai uei anei keia ano pono o kanaka, ano kuonoono, maluhia hoi o ka noho ana, a iilo ai i aopuni Kaa.Kanawai f Olekukahi! Olekulua! Olekukolu ! Oleloa no!!

Heaha hoi ka oukou ? He hoohenehene i lw Lahui o ko makou mau aiii, me ke kapa mai i ni huaolelo a*vahia, e eha ai ka manao o mokou ka poe i)i-ulauhi, me ka olelo iho. M Ca paumi ka betrti o keia Lahui kan&ka mamali o ke alakai ana a na Kumu i keia wa, ikokawa ia Kamehameha 1." Ma ke aupuni naauao hw la o ka honua nei e ae ai i keia olelo ana a keia Bihopa ? Ke manao nei au o ke aupuni o Aitiopa, ko Inia me Makao. o ia na aupuni nana e ae mai ka olelo a keia 6ihopa, ai ole o Beritania no. O Nuzilani kekahi mokupuni nui loa o ka moana Pakifika-nei, o ka hapa hea la o kona nui i ko Hawaii nei ? A ina e huli aku kakou na kanaka Hawaii a nana aku i ka noho ana, a me ka naauao, a me ka maluhia oia aupuni, he keu ka pilikia o ia Lahui kanaka i keia manawa, ke kaua mai la no lakou me Beritania i ken w*a, me ka manao no e lilo ia aupuni ia lakou. Nawai i ia iakou, na Binamu ma anei ? Aole, na ko Beritnnia poe i hoonaauaa. A o ka pono anei ia o ke ao i ka olelo a ke Akua, me ka lawe pu mai i ko lakou mau pono, me ka hookahe koko pu no, me ke aloha ole i ka poe hune a hupo oia aina ? Va haohao anei kakou i ka hana a keia poe, ua hoopoina anei oe e ke kanaka Hawaii i keia mau mnkahiki he 22 i kaahope ae nei ? Aole au i hoopoina, wahi a ke kanaka Ha* wnii, no ka mea, aia i ka M. H. 1543, i ka malama o Feberuali, laweia aku la ka hanu o kuu aupuni e ka poe o Beritania Nui iloko o na malama elima, ia manawa aole o kana mai o ka piiikia o kuu Lnhui, a me ka Moi Knmehameha 111. Ia mau la hookeai na hoahanau o ka aoao a oukou e henehene nei me ka pule i ke Akua, a hala na malama elimn, haule ia ka Hae o Beritania ilnlo, a huki hou ka Hae Hawaii, mamuii o ka lokomaikai oke Akua Mana. Tehea hoi ka poe Pope, ua hookeai nnei lakou no ke aupuni o Hawaii nei ? Aole, e like me ka hana a ka hiki mua, pela no kona ukali. Nolaila, Huro ka Hae Hawaii! E Huro ka Hae Hawaii!! No ke alakai pna ana Kumu Pulitmo. Auwe! mai like mnoli o Hawaii nei me Nuzilani, a me na aina moana a pau i aiakai ia e keii ano hpomana Pope.

E nnna ia Amerika Hema e ke kanaka Hawaii, he Panioio a me na Pukiki na kamaaina oia aina nui, a i ka makaikai ana i na kanaka o ia mau aupuni, he keukeu ka hupo; a me ka paumi o ka naaupo a me ka maluhia ole o ia mau aina, mamuli o ke alakai mua ana oke Kakolita Koma. Ina he sikina moku nui e ku ana ma ke awa o Honoluiu, a me Lahaina nei, a he 300 haneri Pukiki a Paniolo paha, maluna o ia mau inoku, aole paha e loaa ana ia oe hookahi ua ike i ka heluheiu a me ke kakau, no ke aha, no'ke ao ole ia, a ina 300 kanaka Hawaii, pouiaikai ka loaa elima i ike ole ī ka heluhelu a me ke kakau, no ka inea, ua ao pono ia ena Kumu. Nolaiia, ena kanaka Hawaii, e ala e ku iluna, ua wehe mai ke ao, ua puka mai ka malamniama iloko o na makahiki he 46 e holo nei, nolaila, aohe au mea e kaena nui oe ai e ke kanaka Hawaii o ka pono paumi wale no i keia manawa i ko ka wa kahiko, o ka aina hiwahiwa lua ole o ka moana Pakifika nei, ka aina hoi a na ili-keokeo e kau nui nei.

lloko o keia mau makahiki i ao ia'i kakou, ua hiki ole i kn Loio kaulana ke olelo ae ; ua kauiana au i ka loio oknmai no ka aoao Bihopa, a me ko'u hanohano i ka noho ann i Lukanawai Kanpuni no ka apana kahi a'u i noho ai no ua noao la, a me na poe a pau i loaa keia inoa hanohano, he ole loa no. Aka nae, i ke kaa ana mai ma ua aoao la, he puni ka hoole mai o ka waha, me na ole)o ano keehi i ka aoao ana i hoopomaikai nui ia'i. Nolaila, ua haaheo nui oe e ke kanaka Hawaii i ka lawe ae i kou papaie, a kunou aku imua o na haole hnnohano iii-k§okeo, a pela no hoi lakou e haawi mai ai i ka huaolelo Beritania (good morning sir.) a me na huaolelo e ae ; a heahu ka mea i koe a'u e ke kanaka Hawaii, e imi hou aku, a e hoolohe aku ai i na olelo ano like me keia, aka* na kakou no ia e noonoo mai. O ku'u Moi Kamehumeha V., kekahi mea a'u i minamina no ke komo pu ana iloko o keia mau hunolelo, no ka mea, oia no ke poo o keia L-*hui Hawaii, a ina pela, aole anei he mea iana ko ke ao nei e nana ai, me ka olelo iho, he oi loa mai nei ka ka hewa o ka Lahui Hawaii ia Kamehameha V., mamua o kona mau hiki mua i hala e aku, ke manao mai nei na aupuni nui i ka olelo a keia Bihopa he oiaio ? Pela io no. Ke minamina Pu Dei au i ka ohana alii i ke komo pu iloko o keia oleio alauka, a me na makaainana o kuu Lahui a pau. He wahi mele. " 5? e hl,ahl,a o,c Makaukiu e kaunu nei, Aole ke kohu o hanunanuna, Puiwa ka manu eena i ke kanaka, Aobe wahi lihi hopohopo iki hopo e. 1 ka moe o ka ia o Kakaauki Oiaio, oia no e—a—e." E na matamaka mai Hawaii a Kaaai, e naoa , b, olelo a k, Biho[» i ka nele, a me kona hilahila pu iho kekahi i ka oiaio ol« o knna mea i hoopuka. Mai pani ika waha o Ko oukou makamaka c kuu , na u hoa oka n, hT PQ ET lt0a " me ,°: ,k ° U no e na noa E hoi .e a kahea hou ia mai ka Mo 00 W h p° K * ku - Me >» . _ ''• fVEALOHAPArOĪ.K. I*ahama, Feb. 13, 1^66