Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 3, 20 Ianuali 1866 — Na Palapala.. Na "Ahahui Kalepa." [ARTICLE]

Na Palapala..

Na " Ahahui Kalepa."

Ua hnoiknika nui kekahi kanaka no Hoiuaioa, Kona Akau, o G. W. L Kuaan« kona inoa, e hookahuli i ka oiaio o na olelo i hoolahaia inamua iho nei iloko o ka Xuptpa Kuokoa no ka Ahahui Kalepi. Aia kona wehewehe ana iloko 0 ke Au Okoa, o ka la S o lanuari. Na kekahi mau olelo kohu ole ma ka hapa | inua o kona wehewehe ana, i hoike mai 1 kona manao ukiuki no na mea a ke Ku- | okoa i hoolaha'i, me he la, ua ku oia i ; ka ihe o ka oiaio. Aole au e pane ana i no kela, oiai na ia mau olelo no e ahewa iaia iho. Ke olelo uei o Kuaana, ua kuhihewa ioa ke Kuokoa ma ta wehewehe ana, a ke wehewehe mai nei oia i ka naauao o ka poe komo t na Ahahui Kalepa penei, " Maha paha ua alakai ia ka noonoo maikai ana o na kanaka o ia mau Ahahui Kalepa i kukuluia ma Maui, no ka maikai o na Kumukanawaī a lakou i kukula ai; a i kakau iuoa ai, a ina ia alanui !a- -| kou 1 hele ai me ke kanaloa ole, e waiho i na wahi dala iloko o ka hui, a i ole hoi *a, ua ike lea no hoi palia na hoa hui, he mau kuhikuhi puuone maikai, na lakou e olelo aua, jhmici ka pono t a peneine hoi."

He oiaio ka Kuaana e olelo nei. pcb : maoii no ; a oia kekahi kumu o ko'u kue f ana » na Ahahui. Aole no e oie ka raaikai o na o!t!o o ko iakou mau Kumukanawai; aoie e neie ana na poo o ia mau ; Aiia i na oleio akamai, " penei ka j>ono, a penei ae hoi." A oia ke kumu o ko'u hopohopo ana, no ka lehuiehu e komo 1 aoa i ko iakou mau Aiiahui. Ina aoie ia ; mau Kumukanawai oleio maikai, ina hoi ; aoie ia " mau kuhikuiii puuone maikai/' aiaila, aoie no e puni ana ka iehulehu. ; I puni no hoi kahi Ewa i ke Kumukana- ; wai oielo maikai a ka Naheka. 44 E ko- : mo, e komo i kuu l.ale, he nani, he olu ; ka noho ana i kuu keena hooki|>a, M wahi j a ka Nananana i pane ai i ka naio. I : komo aku ka hnna o kahi nalo, o ka hau- I hiliia mai la no ia a i ka punawe- \ leweie, oia apa wale ilio ia no i o a ia nei | e kapaiili ai a |>au wale iho no ke aho. j Pela auanei ka iehulehu e komo ana i na j Ahahui Kalepa. E komo ana iakou, aka, aoie paha iakou e ike ana i ka puka ; a : i ikaika ioa hoi ko iakou manao no ka j puka, e iiemo mai ana paha ma ka puka haiki o ka hoka, o kahi kino wale no ke oili mai, aohe nae he walii mea a hunahuna waiwai iki. Oia ka hewa o na Ahahui Kalepa, o ka maikai oielo wale iho no, aolie nae iie hua. Ke ahewa nei o Kuaana i ke Kuokoa, no kona malialo nna ia Puniole, i kona iiei ole ana iloko o kahi a Kuaana ma e ake nei e alakai i kanaka. Ke manao rei au, ua pono ka mahaioana ia Puniole. Ile kanaka naauao oia ma kona kali nna. Ua ike no oia he mea liou ka Imi anu o na hanen kanaka eiia a eiimu paha no ke kukuiu ana i Ahaliui Kaiepa. E ake ana o Puniole e ike i ka hua oia mea, mamua o kona komo naaupo ana iloko oiu hana, o kona nanuuo no ia. Eia ka hewa nui o kannka o keia pae aina, o ka uiuku ioa o ka manao i na mea hou. liiki mai ka mea hou, o ka uwa ae la no ia o keknhi p«e, " eia'e ka mea hou la ! he mea a he mea ! " O ka pau loa aku la no ia o kanaka maiaila me ka noonoo oie, aole iiuiiu, a lilo ua mea liou nei i mea kahiko, o ka haaleie no ia. Mamuli 0 ia ano ke komo nui ana o kekuhi poe iloko o na Ahahui Kalepa. He me iuo ia puni wale ana i na mea hou, he ano kamniii, he 7v M ui ole i ka poe nanuao. Nolaila, he mahuloia ka poe e liookanaka mak"a ana iu lukou iho, aoie lioi i puni wale i kela a me keia o na mea hou ; aka, e kali ana iukou a ikea ka maikai oia men. Ua hoopunipuni io-.io ia mau ahahui 1 kanaka ; no ka ua iiooulu iakou i ka manno iioko o kannka, e hikiwawe loa ana ko lukou waiwai, e nui ana ka lona nie ka uuku o kahi iilo, e pii ana ka waiwai me 4 ka uuku o ka luhi. Aole anei pela ka manao o ka poe e komo nui nei i na Alinhui Kalepa ? Pela no. O ko ke kanaka nno mnn no iu, he makemnke i ka loaa nui me ka uuku o ka iilo. O ka pne i kukulu ahahui imi wniwai me iu manao, ua ike lakou i ke kuhihewa mahope. He nui naahahui oia ano i pohoi loa, a kudala ia ko lakou waiwai no ka aieP» O kekahi mau Ahahui mniiiko hoi o knkou e hana nei, he mau makahiki ewnlu a he umi ka liooikaika ann, noie nae i ike ia ka ioaa a hiki i keia ia, lie iilo w»le no, a he iilo nui, aohe walii hapaumi iiookahi i puunaue ia no ka poe hui. Pela no auanei ka nui o na Ahahui Ka)e|>a. He ano kamaiii ioa ko Kuaana wehewehe ana i na huaheiu i ka i ana, " Ina ua iiookomo kōkahi poe kanakn, o ko lakou nui 3,000 ; e pakahi ana i kela a ine keia i §*20.00 iloko o ka Ahahui Kaiepa, e lona no ia lakou he kumupaa nui ioa, he §60.000. A o ka loaa nae o keia hui iioko o ka mahina hookahi, he §5,000," a pela aku. Eia ko Kuaana hemahema, o kona ike i ka ioaa wale no, aohe hooomaopopo i ka lilo. He nui na iilo iioko o ka oihana Kalepa, aole nae oia i ike ia mea; aka, hopu koke oia i > ke "kumupaa nui loa," wahi ana. Na i.i U kumupaa nui lot" i hoopoa i ka pili ! o ko»n maka, a ike ole ai oia he nui na i iilo iloko o ke Kalepa ana. Oiai aole i 1 kiko ua hua o kona punana, ke helu e ! nei oo i ka nui o na manu ! Ua like no I ia me ka wahine kuaaina e heie ana i [ kaua bana iie maauaua waiu, hele keia | wahine me ka bakeke waiu maiuna o kona poo, a iaia e hele ai, naiu iho U oia iloko o kona naau penei: u Ma ko'u kuai { ana i keia hakeke waiu, e loaa ana ia'u | he mau Iwpawalu, me ia mao hapewalu, | e k«tai ana nu he mau kakini hoamoa, e hoomoe ana au i na hua a kiko, loaa ia*u he mau manu. E linnni ann au i"na ma-

nu a nui, h&hhaliau i ke ku!anakauha!c e kuai ai T ma ia ku*i ana e k*a ai ia'u ht? rnau daia. a me ia n>au «iala. e kuai ana au i ka iole kihka ; aiaila, e aahu au ia'u iho a maikni, hele i ke kulanakau* hale, aole e ole ki makenuke o kanaka ui me ka |»oe waiwai ia'u, e haaheo no nae wau imua o iakou a pau, a c hele no ma ko'u makeniake iho e hoehaeha ana iko iakou puuwai." Ia haaheo ana o ua wahine opio nei, aui ae !a kona poo. o ka haule no »a o kahakeke waiu. a jmu loa i ka hanini ko loko. pau pu me na huamoa, na manu, na ioie kiiika a me na kane ui iloko oia bakeke hookahi. No ! loko ae oia Iwkeke waiu, ua puka ae na ' pono makani iie nui wale ; a i ka naha • ana o ka l>akeke. |\iu ia mau j>ono i ka j puehu. Ua helu mua ia wahiiie i knna j manu mamua o ke kiko ana ona hua. Peia auanei ka poe e heiu nui nei i ka ioaa oka Ahahui Kalepa, me ka hoomaopop<3 oie i ka nui o na lilo. Ke oleio nei o Kuaana ma ka hope o kona kukuiu manaonna. " Ke hooia mai nei ka Baibnin i na kuiuuiiana o ka pomaikni f>enei. 4 Hooheielei kekalii a uui j hou ae 110 nae,' peia ko knkou ike i na I hua kanu." Pela no, nanuao nae kou ! honheleiei ana. Aka, ina he naaupo kou j iiooheiei ana, aoiie no e nui iiou ae. Ua | ike no wau lie poe naauao kekalii iioko j oia mau aiiaiiui, a ua komo lukou iioko ! i oia liana ma ke ano lioao. Ua hana kuhihewa no ka poe naauao i kekahi wa. i\a ka hana kuhihewa nae e ao inai ia lakou. Aole paha i lohe o Kuaana ika mea a kekahi kannka nnauao i olelo ai, " o ka |)oe e luiu ona i ka makani, e ohi auanei lakou i ka punhiohio." Ua ane iike palia ka poe lulu iloko o na Aliahui Kalepn, me ka poe luhi i ka mhkaui. Ina iie mau wahi dala kau e ke kanakn ilihune, e aho ka hookomo ana ia iloko o ka haie Banako, a i ole ia, o waiho aku ma ka iima o kekahi knnaka waiwai ma ke ano hooiimaiima, aiaila oe e ike i ke oia. He mea poho ka Ahahui Kalepa. E aiio e noho hana keia niea keia mea ma kana oihana iho. Aole maopopo ka pono o na liui kaiepa nui, Ile mea hakaka a iioopaapaa ka ah»hui. Ilookalii olelo a ia mau ahahui e hapai ai maiiopo, oia hoi keia, iioi ole ke poho. PUNIHANA. Honoluiu, lan. 15, 1566.

Ka ikaika oka lole : O kekahi Keonimana, ina Sekotia, ua hoao oia elua mau iole, a ua hana oia he mekini i mea e hiki ni i keia mau iole ke owiliwiii i ka puiupuiu a iiio i lopi. Ua hana ia ua mekini la n paa, a ua-hiki i ka iole kamaaina ke owiliwili mai ka nkahi haneri, a hiki i ka haneri me ka iwakaiua lopi ika la hookahi. Ina e hele wawne k-bi mea hele wawae uuku, alaiiae hiki aku no ia i Wa '>mi mile me ka hapa. Nu hou no hoi, ioaa ka hai»? aka , iole, pehea ia auanei na kanaka paiaualelo t Ke manao nei makou e hiinliila nna na kanaka palaualelo, a e hooikaika ana i ki hana, oini ke hana mai nei ka iole.