Ka Nupepa Kuokoa, Volume V, Number 1, 6 Ianuali 1866 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

oikaika loa ae la ke Kiaaina e hookua i na pio.

            I ka makahiki 1816, kaua ia o Alegieia e Lord Exmouth.  O ke kaua ikaika loa keia i loaa i ko Alegiera.  A i ka makahiki 1830,  ho@na ae la ke aupuni o Farani ia Beaumont, he ilamuku oia, me na koa pu kaa, a lilo ke kulanakauhale i ko Farani, a me ka aina no a pau.

            O ka lehulehu o na aina o Aferika he pohihihi ka moolelo, a @e oleloa no ko kekahi mau aina.  A pela no hoi na'lii, o kekahi mau 'lii ua loaa, a o kekahi aole i loaa ka moolelo.  No ka mea, o ka poe kahiko loa, aole kakau i na mea nui o ko lakou wa.

(Aole i pau)

No ka Bihopa.

            Aia ka Bihopa, o Rev. T.N. Staley i Amerika.  Ua hele oia ilaila e noi dala no ka hale pule a lakou e manao nei e kukulu ma Honolulu nei.  Ua haiolelo ua Bihopa nei ma Nu loka, a eia kana i hoike ai no ka lahui Hawaii, me ka pono Hawaii, wahi a kekahi nupepa o Nu Ioka, ua hai oia he hemahema ke ao ana a na kumu misionari mua; aole ka he ku pono o ko lakou ano hoomana i ka makemake o na kanaka; nolaila ka, ke hoi hope nei kanaka i ka pouli a i ka hooma@akii.  He pono hoikeike ka no waho wale no; nolaila ua paumi ka oi o ke ino o na kanaka i keia wa i ko ka noho ana pegana.  Oia ka ka Bihopa e hoolaha nei no kakou ma ka aina e! Hilahila ole oia ke hoi hou mai ia nei!

            Eia ka ua nupepa nei o Nu Ioka i hoolaha ai ma kona manao pepa no ka hana a ka Bihopa: - He pono i ko Amerika e ike lea i keia mea ano e i komo iloko o ka ka Bihopa hana mamua o ko lakou kokua ana ia, oia hoi kona ano pili Aup@i.  Aole loa i hoole ia, o ke kumu o ka hoomaka ana o ia hana, i hooikaika ia hoi a hiki @ keia wa, oia no ke kokua ana i ka pono @ ana i na pono Am@

            Penei hoi ka@ ea i hoolahaia ma kekahi o Enelani, e hoohalahala ana i ke komo wale ana o ka poe Bihopa ia Hawaii nei.  "No ke aha la keia olelo nui no na kanaka Hawaii, oiai ua ike maopopoiu ke kela ana'ku o ko Hawaii poe, ma ka pono hoomana, mamua o kanaka o keia aina naauao?  Ma ke ano huina nui, ua oi aku ka pilikia naaupo o o na lehulehu o ko kakou mau kulanakauhale nui mamua o kela lahui o ka Pakipika; a ma ke kihi hookahi o kekahi o ia mau kulanakauhale e loaa no i ka Bihopa ke kihapai i like kona nui me ka aina holook@a o ka Moi Wahine Ema.  Heaha la ke kumu o ko ka Bihopa hooikaika nui ana?  Oiai ua pau ka hana, @ pau pono, ua pau me ka lunakila i ike ole ia'i kon@ aa ma @a wahi a pau o ke ao nei, @ ke aha la oia e kamailio ai ia k@ ne la he aina naaupo o Hawaii?  Eia ke kumu, he poe Puritano na kumu Amerika, pela na kula me na anaina hoomana a lakou, a o ka Moi Wahine, o Ema, he haumana hou ia no ka Ekalesia Kiekie.  A ke manao @ei ka Bihopa he Pegana ka aina @ i na Kahunapule o ka lalani aposet @ o.  Ina e hoike pololei ka Bihopa i ka o@o, e uuku loa nuanei kana kala."

            Penei hoi ka mea i hoolaha ia ma kekahi nupepa o Ladana: "He nui ka poe ma Enelani e kokua nei i keia mea; a e ae ana lakou i @e noi a ka Bihopa o Oxfor@ o ke kokua; aka, he pono ke ike ko Enelani poe Karistiano, o keia misina i Hawaii, aole ia he oihana misionari no ka hoohuli ana i ka poe naaupo, aka, he hoouka k@-e ana i ka pono Puritano.  Oia hoi ka pono i hiki mua ia nei.

            Aole o makou i lawe pau mai i na olelo o na nupepa a makou i nana'i, e pili ana i keia kumumanao.  Aka, ua lawa paha, e ike ai oukou na makamaka heluhelu pepa, ua kamailio nui ia kakou ma na aina e.  Ke nana nui nei ko na aina e ia kakou.  A ke haohao loa nei lakou ma ia mau aina no ka hoea ana'ku o kekahi poe o kakou e n@i dala i mea kukulu hale pule @aanei.  Ke haohao nei lakou, no ka mea, mai ka wa i hiki mua mai ai na kumu a hiki ia nei, aole kakou i hele i na aina @ nei ai i na dala kukulu hale pule; aka, na kakou iho i hana ko kakou mau hale pule, a eia ka i ko kakou wa i malamalama ai, hele i kahi e i ke noi dala!

            Ke haohao nei ko na aina e @ keia hana ano-@ a kekahi poe Enelani maanei; i ka hoouna ana @. @ na kumu misionari a lakou, oiai ua pau ka wa hele o na misionari i Hawaii, a k@ nei kakou i na misionari i na aina naaupo.  E aho e noi ia ko kakou Papa Hawaii e hoouna aku i mau misionari i Enelani.  I hea la ua poe Bihopa Katolika Enelani nei i ko kakou wa naaupo a hele ole mai ia wa?  Ano ai paha he makemake io ko lakou e hoohuli i kanaka mai ka pouli a i ka malamalama, alaila, ke kuhikuhi nei makou i ke kanaka Hawaii i kumu hoohalike no lakou, e hele nei i Maikonisia a i Nuuhiwa.

            O ke kahunapule Hawaii a ua poe Bihopa la i hoouna iho nei i Enelani, me ke kaena nui ana i kona makaukau, ua ike anei lakou oia kekahi kua o ka hana a na kumu mua o keia pae aina?  O ko kakou Moi Wahine kane make a lakou e haaheo nui nei, aole anei lakou i ike oia kekahi hoike o ka hana maikai ana o ko kakou poe kumu kahiko?  A o na haumana a lakou e noho nei, nawai lakou i ao a makaukau?  Aole anei na ko kakou poe kumu kahiko?  Kohu ole ka hana a ia poe Bihopa! Hoohalahala i ka hana o na kumu Amerika, me ka i ana he hana pono ole, alaila lawe lakou i ka hua o ia hana i Enelani i mea hoikeike na lakou! Auwe! i lawe ia ka paha ko kakou Ahi Wahine e lakou, me Hopili me kana wahine i mea e akaka'i ka hemahema o ka hana a na kumu mua?  Aole e ole ke kahaha ana o ko na aina naauao i keia. 

            Eia nae ke kela loa o na hana lalau a ano kolohe maoli no hoi, oia na olelo i haiia ma kekahi pepa o Nu Ioka, na ka Bihopa o Honolulu ka i hoolaha malaila, oia hoi keia, "He pa-umi ke ino o ka lahui i keia wa i ko ka noho ana malalo o ke ano pegana!"  E na kanaka Hawaii, e nana mai oukou i ka ka Bihopa Enelani e hoolaha nei ma na aina e!  Ua aho ka ko kakou noho ana i ke au mamua aku o Kamehameha Akahi mamua o keia wa.  Noho iki iho nei kela me kakou; ua ike no oia i ka maluhia o ka aina; ua ike oia i ka malu pono ana o ke ola o kela a me keia o na ano kanaka a pau, i ka hele ana o ka luahine, ka elemakule a me ke kamalii a moe ma ke alanui me ka makau ole; ua ike oia he lahui hookipa maikai keia i ka malihini; ua ike oia i na hana nui a keia lahui e hapai nei, ma ko kakou one ponoi a ma na aina e kekahi; ua hele kona kino holookoa ma na kuamoo o @ aina, aole oia i keakea ia, aole i hoeha@ i hana ino ia.  A no keia mau @ pau ana i ike maka ai, a i lawelawe lima ai hoi, ke hele nei oia i ka aina e e kukala ai i ke ino o ka lahui Hawaii!  Me ka makilo dala i mea kukulu halepule ka no ko Hawaii nei poe pegana!  He ano Karistiano anei ia?  He lokomaikai anei?  He oiaio anei?

            Ke kamailio ikaika nei makou no keia mea; no ko makou minamina i ka inoa maikai o ko kakou nei aina a lahui hoi.  No ka lahui Hawaii makou, aole no ka lahui e.  Aohe o makou kuleana iloko o na aina e; aohe o makou kuko i ko lakou nui a i ko lakou kaulana hoi.  O Hawaii no keia a kakou; i nei no makou e luhi ai, a i anei no e waiho ai na iwi.  Nolaila, aole o makou makemake i ka malihini e hele mai ia nei e hana ino ai, a e hoolaha wahahee aku ai i ke ino o ka lahui Hawaii i mea e kina ai ka inoa maikai o keia aina.

            Ke olelo nei makou aohe o Hawaii nei he kihapai misionari, ua pau ia ano, a ua komo kakou i ka Papa o na lahui makua o ke ao nei.  He mau kihapai ko kakou ma na aina e, e like me na aina naauao e ae e hana nei.  Aohe pono ia Enelani a me Amerika e hoouna hou mai i na misionari ia nei.  Ina he makemake ko kekahi poe o kakou e hoouna aku i na aina e i ka leo ha@ea i kahu ekalesia no lakou aohe a makou olelo ana no ia, ua pono ao.  Eia ka makou e hoole nei, o ka hapai ana o ko na aina e i ko kakou mau oihana, aohe pono o ia.  E like me ko kakou kuokoa ana ma ke ano Aupuni, pela e kuokoa ai ko kakou mau pono kuloko a pau.  Aole Ekalesia Enelani; aohe Ekalesia Amerika.  No ia mau aina aku ia mau mea.  A he Ekalesia Hawaii no ko Hawaii.  Na Hawaii no e hana i kana, aole na hai.

            LUKUIA NA HALE, NA ULU, KO. - I ka hora 5 o ke ahiahi, o keia ka la 28 o Dekemaba, me 30 minute.  Ua lukuia na hale he 30 paha ma Lahaina nei a oi ae i pau i ka hiolo ilalo.  Auwe! ua lukuia na hale, poino ka poe uona ka waiwai.  Na kumu uhi, na mala ko hookahi ka luku ana ia lakou a pau, a ke mihi nei kekahi poe i ka poino, i ka olelo mai a na kamaaina, akahi wale no keia makani a ike ia ka ikaika, ka loihi o ke puhi ana @ hale@ ka poe Bihopa i hina.

 

ALEMANAKA

NO KA

Makahiki 1866.

 

Ka Nupepa Kuokoa.

HONOLULU, IANUARI 6, 1866.

            I waena o na Aupuni opiopio, aole paha he poe i kiei maikaiia e na aupuni nui e like me kakou.  Ke kuko nei kekahi poe i ko kakou kulana e noho nei.  Ke ike nei lakou i keia mau mokupuni mawaena o ka moana, me h@ hale hookipa la no na moku holo moana; he aina i aloha nui ia e na kau a me na hooilo, he aina olu o ka noho ana, a he punahele no na pomaikai he nui wale.  Ua ike lakou he lua ole na pono e waiho mai nei no keia pae moku ma nei hope aku, ke hoo@l@ ia na hana e puka pono ai ka waiwai o ka aina.  No ia kulana ano nui o kak@ a no na hoailona maikai e kau nei @a ke aouli o nei mua aku o ko kakou noho ana, aole i ole ka makemake o kekahi poe i keia aina, i hookahi ka helu pu ia me ko lakou mau aupuni.  Ina hiki ke hana ia keia ma ke kuai maoli ana, ua makukau no lakou me na kumukuai.  Ina hiki ke hooko ia ko lakou makemake ma ke ano maalea a ma ke kolohe, ua makaukau no lakou e hana ke waihoia ke kumu hana imua o lakou.

            He nui ko kakou poe makamaka ma na aina e.  Ua kokua @ lakou ia kakou, oiai e noho ana kei@ aina iloko o ka naaupo.  Oiai aole o ka@ aupuni, aole Kanawai, aole palapala, @le malamalama, ua kokua nui mai lakou.  @ hoolaha mai lakou i ka malamalama @ ike o kela ano o keia ano, a na ia mau p@ao@ i ke alanui no ke k@ mah@ me na hana @ wa ua kahe wai mai ka waiwai @ o keia aina.  Oia kekahi hua o ka hana i hoomaka ia e na kumu kahiko a kakou.  Ke nana mai nei ko na aina e me ka mahalo, a ke ake nui nei @ kahi poe e mau ko kakou pii ana, a e @ ia ko kakou kuokoa ma ke kulana @ ole.

            He poe enemi no hoi ko kakou maanei, a ma na wahi e ae kekahi @ ua ike @ lakou makemake iloko o@ makahiki @ hope ae o ko kakou noho aupuni ana.  Ua hana ino mai lakou, a ke makaukau nei e hanaino hou mai ke loaa ke kumu hana.  Ke kali nei lakou me ka hoohalua.  Ma ko kakou lokomaikai ia mai, ua ho@ ia ka maluhia o ka aina a hiki i keia @ An@ ulu nui nei na hana hoowaiwai @ no a me keia ano.  Ma keia hope a@ e pii loa ana ka waiwai ma keia aina, e komo n@ na paha @a haole, a e nui ana na mea hou i waena o kakou.

            Iloko o keia ano hou ana o kakou, @ keia holo kiki ana o kakou imua, eia ka @ a ka poe makamaka oiaio o ka aina e@ noo nei; "Pehea e hoopaa ia ai na pono @ ke aupuni ma keia wa aku?" He pono i na lala aupuni a me ka poe aloha aina a pau e noonoo ma keia ninau, a e hana naauao kakou.  Ke hoike aku nei makou i kekahi mau haina o ka ninau.

            1 "E mau ana ke ea o ka aina i ka pono." Aole mana ma ke ao nei e like me ka Pono.  Ina oia ko kakou pa kaua aole e ole ko kakou lanakila.  Na na kanaka maikai wale no e lawelawe ma na oihana aupuni e pono ai.  Ke i nei kekahi poe, hookahi wale no ka rula no ka wae ana i ka poe lawelawe ma na oihana, a oia ke AKAMAI.  Aole pela; he hawawa ia.  Eia ka rula pono; o ke kanaka AKAMAI A MAKEMAKE I KA HANA PONO; e pono auanei iaia na oihana aupuni.  Ina e komo ke kanaka  kolohe iloko o na oihana o ke aupuni, o ka une no ia nana e mahiki a hemo ka pohaku kumu kihi o ko kakou mau pono.  He mea ino loa ke kanaka ino ma ke kulana kiekie.

            Aole pono i ka poe kolohe ke komo i ka Ah@olelo; mamuli kolohe lakou i na pono o ke aupuni me na makaainana.  Aole no hoi he pono ke kohoia ka poe naaupo, o hana naupo auanei lakou, a hihia ke aupuni ma ko lakou hana ana.  He pono ke kaha ia me ka wai hooluu paa loa ma na wahi kiekie o na aupuni a pau o ke ao nei keia hopunaolelo:

"UA MAU KE EA O KA AINA I KA PONO.

            2. O ka hana ma ke kaulike kekahi mea e pono ai ka aina.  Aole o ka hoopilimeaai.  Aole o ka hookaumaba wale i kekahi hapa o na kanaka i mea e pomaikai ai kekahi poe e ae.  He pono i na lala o ke aupuni e makaala i kaulike na pono no na mea a pau.  He nui na aupuni o ka wa kahiko i hoowahawaha i ke kaulike; a o ke akoakoa no ia i nahaha liilii ai lakou.  Ua nana ole lakou i ka pono o ka poe ilihune, ua hoonoho ia e lakou ka poe kolohe ma na wahi kiekie, ua hookiekie ia e lakou ke ino, a ua hoohaahaa ia ka pono, a ua pau lakou.  Ina e hoowahawaha ko kakou poe luna hooko Kanawai i ke kaulike, he mea ia e poino ai ka aina.  O ke aupuni i haule ia iho e keia pohaku, e pepe loa ia.

            3. O ka lalaou maoliana o na lima o kanaka Hawaii a hana i ka hana, oia kekahi n@a e paa ai ko kakou mau pono.  Ke ulu nui nei na hana akamai o na ano a pau.  Ma keia mau makahiki aku e nui loa ana ua hana ma keia aina.  He mea e ka nui o ka waiwai e waiho mai nei iloko o ka opu o ka honua Hawaii.  Aole i ike ia @ hapaumi o ia mea iloko o na kau i hala.  M@ keia mau makahiki ae, e hoohuai ia ana na kumu waiwai nui ma ko kakou nei pae aina.  A eia ka ninau, na wai e hana ia mea?  Ke hana nei na haole, a ke kali nei kekahi poe e ake e hana.  A ke hai maopopo aku nei makou ia oukou, e na makamaka Hawaii, na hoowahawaha oukou i ka hana, alaila e hele na pono o ka aina mai o oukou aku.  No ka poe hana na pono o keia aina ma nei hope, i lohe oukou.  Ina e hoopaa kanaka Hawaii i na hana e waiho nei, no lakou a me ko lakou poe mamo ka aina.  Ina haawi oukou i ka hana i na Amerika, me na Enelani, me na Pake, alaila, no lakou no ka aina.

            E ake makou e ike i na kanaka ui o keia pae aina iloko o na hana kino, na hana lima o kela ano o keia ano, E ao ou kou i ka amara, ke kumeka, ke kamana, ka hana kini, hana keleawe, kamana moku, hana hao, me ia hana aku ia hana aku e ola ai ke kanaka, a e waiwai ai hoi.  E mahiai, e maa@auwa, e hoopukapuka, a mai hoowahawaha i ke ku makahiki, o lilo auanei ko oukou mau p@ ake.  E hana oukou i ola.

 

A @ea kakou na kupa o ka Aina.

            Na @ ninau i kono ma@ o'u puuwai e kauo ae imua o kakou, me ka hoaiai ae i kekahi mau hakina i manao paipai no ko kakou makamaka ahonui ke Kuokoa.  Auhea kakou na kupa o ka aina!  Oiai oia no ko kakou kukini mama, luhi ole, kunukunu ole i ka hali i ko kakou mau manao maikai, mau ninau hoonaauao, ninau Baibala, mikiala mea hou o na aina e, mea hou o Hawaii nei, hunahuna huikau, haukawewe, a nui wale aku, na moolelo hoeha manao, hoawihi maka, pakihi lima e naka ai o na ami kino, e puke ai o na kuli i ka nui o ka hauoli.

            Aole au i manao e maua ana kakou, a pi hoi i ka hanai aku iaia i keia makahiki, no ka mea, elua dala ($2.00) wale no, he ole na dala elua i hoolei ia i na hale inu @ama, hale kuai awa, paka ino lau kolohe, mau mea hoowalewale o ka po, mau hoa o ka wa na@ a m@ ka ilihune.

            E hele kakou imua, e na kupa o ka aina, o@ makahiki, e mikiala, e haawi mua i na @ a, mai kali, mai hoopanee.  Ano e @ e na keiki kane @ kaikamahine, na hapauea, na ui, e @pu i ka lamaku, ka malamalama @ ho@ uka o kahi mehameha, hoa @ani o @ awawa uliuli a kaua e naue hookahi ai, hoa kuka o na lumi hooluolu, e pau pono ai o ka iini o ka manao, e piha kui ai o na oneki, e hao ai kaua @ laih@ hi@ oe imua i @ noho paipai, e ike ai oe i @ pai ole a na eu, o Amerika, ka ahai mama nana e hoolako mai i na mea hou a puni ka honua nei iluna o ko kaua papa aina.  Eala, e hele imua, he@ like, hele pu, aole ka haawi hookahi, ha@ u ka pono, i loaa ai ke kii nani o ko @ Moi Aloha nui.  Kamehameha III.  @ makana keia i ka mea haawai pau ina @ elua, i hoolako wale ia ma ka lokomaikai o ka Luna hoopuka o ko kakou "Kilohana Pookela."

            Ua pomaikai kakou na kupa Hawaii i ka ike hou ana i ko kakou Moi Aloha.  A he makana kupono nau e ka makuakane, a makuahine, e hoike aku ai i kau hiapo, a moopuna paha, aole e ike ana lakou i ka mea nana i hoo@a@awanui i na ino a ka Farani, nana i pani na pu.  A nana no hoi i haawi manawalea i ka pomaikai nui ma ka haawi ana i wahi e waiho ai kou mau iwi.  E na keiki kupa o ka aina, ano, e alu pu, e lawe pakahi kela mea keia mea i ka Helu mua o ka Buke V. e naue ak@ la imua o kakou, i ike ai na moopuna kuakahi a kakou.

            Auhea ke kanaka Hawaii i poohina, a i hu ole ae kona aloha ia Kamehameha III?  Ke manao nei au, ua pau na manao a pau o kakou i ke kau iluna, no ka hoole ana.  Eia nae ka hoike moakaka o ko kakou aloha, ke hoo@ko iho.

H.K.

 

            E holo ana ka moku manuwa Lancaster i keia awakea, i Hilo, Hawaii.  A e hoi hou mai ana no ma ke awa o Honolulu nei.

 

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

            Ua lohe wale mai makou, e haalele ana o J. McBride i kana oihana maanei, a e hoi ana oia i Amerika Huipuia, iloko paha o keia mau mahina ae e hiki mai ana.

            NA HALE PUHI KO. - Ke uleu nei ka ha@a ma keia mau hale puhi-ko ma ka Lai o Lele, na kane na wahine, hana mau, holopu, pau na la, pau na po, hana hoi ka makani i kana hana, hoi lakou nei, aole wa hoomaha.

            HELE NA LEPO. - Ma ka la 28 o Dekemaba aku nei, ua uhi paapu loa loa ia o Lahaina i ka ula o ka lepo, a me ke kai mai Maui a Lanai, a hiki i Kahoolawe.  O ke kumu o ka nui o keia lepo, no ka pa ikaika loa ana mai o ka makani Kausula.

            PUNIHEI. - Ua hiki mai i o makou nei ka lohe, ua ikeia he laau ano e ma Kahuoilanawai, aka, no ka olelo ia mai, e loli mau ana ke ano o ka laau, nolaila, aole makou i hooiaio ia mea.  Ua punihei loa na kanaka, a ke wawa nu@a nei.  He makemake makou e lohe pono i ke ano o ka laau.

            HANAU NUI. - Dekemaba 17, ma Kawaihai, Kahakaloa, hanau o Daniele K. Kaialiilii k@na D.H.W. Kaialiilii, me B.N. Kaialiilii.  O ka umikumaiw@ ka laua mau keiki.  Ua mar@ ia @ ma ka malama o Okatoba 5,18@ Ke ola akoakoa la no nae paha ua poe keiki nei @ L.H.

            NEGERO MAKE. - Ua make @ J@, he haole eleele, he kuke nae kana hana.  Ua loaa oia i ka wela a me ke anu.  Ua make hoi oia ma ka po o ka la 20 o Dekamaba, a ma ke ao ana ae hoi, oia ka la 21, ua ikeia @ oia e kekahi poe, na ai ia kona mau maka e ka iole.  Oia ka mea kupanaha ma ka ike ana.  Aole no paha i kiai pono ia keia mea uhane?  Pela mai o Kalouna ia makou.

            HELE KA HAO KUHIKUHI MAKANI. - Ninau mai paha auanei oukou, ka hao kuhikuhi hea?  Ka hao kuhikuhi hoi paha o kahi oioi  o luna o wa@ ee Halepule.  Ua wehe i ka pili ua paa, ke hao nei ka makani Kauaula.  Haalele i ka na@ oi kelakela ana i haaheo ai.

            POMAIKAI NUI NA MAHI KO O LAHAINA. - I keia mau la ua loaa i ka mea mahi ko ma Lahaina he haneri dala a me ka umi no ka eka, ke maikai ka ul@ ana o ke ko; a i ino haneri dala.  Ua pomaikai ka poe i kuai mua i ka lakou ko me na mea wili, a o ka poe i kuai ole ua poho lakou, no ka pau i ka makani e maloo ana.

            NO KE KOHO BALOTA ANA. - Ma ka Poakahi iho nei, ua kohoia na Lunamakaainana o ka Apana o Honolulu nei.  Ua maluhia loa ke koho balota ana ma ia la, aole e like me @a makahiki mua.  O ka nui o ka poe koho balota ia la, he elua haneri wale no a ke@ ae.  Ua hoomaopopo no paha na makaainana, he ane makehewa ke koho balota ana, no ka mea, aia no na mana a pau i keia wa ma na poho lima o na Kuhina, a he makehewa ke kue ana i ka lakou.

            NO WAIALUA. - Ua lohe mai makou mai a Rev. M. Kuaea, o Waialua, no ka ulu nui o na hana ma kona kihapai.  Ua piha mau na halepule i na kanaka, a ke pii nui ae nei ka nui o na keiki Kula Sabati.  Ua haneri, a kokoke e kanalima i kekahi Sabati.  O ka nui o na dala mahina hou malaila i ka malama o Dekemaba ma ka lulu like ana, he $25; aole pela i kekahi mau manawa i kaahope ae nei.  Ua minamina makou i ka hoopuka ole ia ana mamua.

            HEBEDOMA HAIPULE. - Ua malama nui ia @ia @u halawai haipule e ka ekalesia ma Kawaiahao a me Kaumakapili; a pela no hoi ma Waialua, a me KanSeohe, ma keia pule mua o Ianuari.  Ma ke ahiahi o ka la mua o keia malama ka hoomaka ana o ka halawai ma Kawaiahao, a huipu me ko Kaumakapili; a ma ke ahiahi o ka la elua, ma Kaumakapili ka halawai, a huipu mai me ko Kawaiahao.  A pela mau no e hana ai a hiki i ka la sabati ae nei.

            KOHO BALOTA MA EWA ME WAIANAE. - He eha poe i hana i mau balota no lakou, eia na inoa a me ka nui o na balota.

S.W. Mahelona,          89 balota.

J.P.E. Kahaleaahu,      76     "

P.F. Lapaula,              42     "

Haupu,                        4       "

            O S.W. Mahelona nae ka mea i kohoia.

            Ua kohoia no hoi o J.W. Keawehunahala no Waialua.  O Kupau no Koolauloa.  O G.B. Ukeke hoi no Koolaupoko.

            Kohoia o Kaapa a me Kaona, no Hilo, a o Kakani no Hana.

            WAIHONA A KE ALOHA. - Ua loaa mai ia makou he palapala na R.P. Kanealii, o Heeiauli, nona ke poo e kau ae la maluna.  Aka, ua hai mai nae oia, ua pau ma ia wahi eha hale.  Elua hale nui a elua hale liilii.  O ke kumu no i pau ai, e like no me ka makou mea e hoolaha pinepine nei, oia hoi, ka waiho hemahema wale o na makua i na ahikoe, aole malam@ pono.  Loaa no i na keiki o ko lakou hana no ia me ka naaupo, a pela mau e poino nei kekahi mau hale o na kanaka.  Ua pau aku maloko o kekahi hale, he kanahiku dala maoli.

            A@ e holo ana o Kilau@ doma ek@ o Ianuari.

            Ua hu hou ka Pel@ Loa, a e kahe mai ana ma @

            NO EMALAINA - Ua hooh@ ka hoolah@ ana @ kela @ hoopilia ana ke Kap@ ka hoopiha loa ana o @ ikaika loa o ka makani @ ka piha loa, wahi a ke K@

            KE MAHALO ANU NEI. - Ua @ Luna hooponopono o ke K@ Mare, "mai a W@ Ha@ kokoolua opiopio. Nolaila @ nei ka Lunano, @ na mahalo no ua @ hoohui ia iho nei, @ iloko o ka berita mare @ makemake loa ai.

            PAI HEWA - Ma kahi o @ ia e makou ma ka nupepa @ penei @ lehookahi w@ Ezek@ O ka pololei penei @ aole o Kaula.

            HAAWI @MAIKAI WALE @ holo ana aku nei o ka moku @ wa wale aku makou.  @ wale o ka nupepa Kuokoa @ Hawaii @ mai la @ lakou e heluhelu kahi manawa @aawale, a @ i ka noho ana o ko lakou a@.

            UA MAKE HE PAKE. - Ua @ kou nei i ka lohe i ka m@ pake ma ka mahi ko ma W@ ka mea nana i pepehi @ hi luna hana haole no, o k@ makou, i hoao mai ka p@ haole me kana kip@kua a@ ia i ka pahi, a make iho ia.

            ALOHA. - Ke haawi aku @kela (Castle) i kona aloha @ a pau o ka apana o Kona. O lakou hoi ana mai @ Aka, ua hai mua nae ela i k@ makemake e lilo o Lunamak@ mea, ua pilikia oia i kekahi.

            AHAINA HAOLE - I @ iho nei, ua haawi ae ke K@ America, he ahaaina ma k@ ma ke kihi o Alanui Moi a@ ka olioli makahiki hou. @ kamaaina o onei ame na @ kaua America, i hele na kip@ i na gula e kuwelu ana.

            E HOOMANAO ANA. - Ua ike @ kekahi nupepa o ke kulanaka @ hookupu iho na kanaka o ka @ caster i ka puu dala i hiki @ mea na lakou e kuai @ hoomanao no kekahi @ make iho nei i kekahi mau @.

            UA ALA HOU MAI. - Ua ala @ ku a makou @ aku ai @ A eia kona @ Ua akamai no ka @ mea i pil@ o ka @ kakou ma@ haole @ ma, i hoala hou mai.

            HELU AKAHI O NA KO-PAA. - @ ia makou ka lohe o ke ko ma Keamalani ma Waialua, @ loa.  A i ka hoomaloo ana @ ma ka mea hoomaloo ko, @ ua lilo maoli ia i ko maikai ana, oia ka helu akahi o @a nei.  He nui no paha @ aka, aole nae i like ak@

            HE UI NO KE AKUA NA K@ UNUH@. - Ua hiki mai @ no ke Akua i @ e R@ mai ka olelo Hawaii a @ Nana no i hoolimalima aku paha e hoonoho i ke @ lakou wahi mea pai @ keia o ke kanaka Hawaii @ buke @ ka olelo @ Ewa @ buke, aka, no ko lakou @ waiho ia ke pai ana.  Hook@ o makou nei i mea @ ka hana mau a ke ka@ ia ana ma@nei ia ano @.

            KA LA MAKAHIKI H@. - H@ aloha maka@ hou.  E ma@ kana. O ka Poakahi o @ oia no ka la i puni ai ka La@ kaapuniia e ka honua nei. @ hauoli kakou a pau i ka hik@ ma ke kulanakauhale.  A@ ua olioli na kanaka a pau. @ he mau ahaaina nui ia la @ malolo o na laau uliuli o ka @ , he ahaaina no na keiki K@ He ahaina ko Makiki ia la, a @ hana malaila.  Ma Waikiki @ no, a ma Kamoiliili, ua malama @ O ko laila ahaina nae ka ko @ iini ai; aohe a makou mea @ ka haawi ana aku i ka maha@ hoomakaukauia he mau him@ hou malaila, i mele ia mai e @ loa, mamuli o ke alakai a@ a k@ maka maikai o makou.