Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 52, 30 Kekemapa 1865 — Page 2

ʻaoʻao PDF (1.56 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

mea, aole he hiki mua i nele i kona ukali, aka, ua pane mai nei oe, me he kuli uwouwo'la ka pane lalau loa. No ka mea, o ke ano o ka huaolelo puni dala, eia ia i lohe oe. Oia ko ke kanaka hoolilo ana iaia iho, a hoopili loa i kona manao mamuli o ke dala, a hoomanawanui hoi i ka pilikia o keia ola ana. A i ole ia, o ka hoomakaualii, a hoomahuahua ae, a o ka puni dala ka ia.
               Nolaila, aole au i ike i ka puni dala o keia lahui, mai ka makua a i ke keiki, aole loa, aka o na kanaka o na aina e kau i ike he puni dala, a he poe hoomakaualii, a ua hoopipiliia ka hapanui o ko lakou noonoo ma ke dala wale no, i ka po a i ke ao, o na makahiki a pau. A he poe hoomanawanui i na pilikia o keia ola ana. A no lakou na moku e holo nui nei ma na moana, e o ai i na kohola he nui, i mea e loaa mai ka aila, alaila mahuahua ke dala, a pela no na halekuai e ku nei a puni keia aupuni, no na aina e wale no ka nui.
               Aka, e hoohuli au i ke kumu o ka hana ma ka lua o ko'u kukulu manao ana, penei, ua hoole iho oe ; " aohe puni dala o ko Beritania, Maleka, Farani,a me na aupuni e ae, kahi i laha aku ai o ke dala, oiai aole oe i ike i ko laila noho ana. Aole la hoi oe i ike, paki haalele mai nei hoi oe imua o ka lehulehu.
               E ke hoa e, aole anei oe i ike i na haole kalepa o kela ano o keia ano, e noho la ma ke kulanakauhale Alii o keia aupuni ma Honolulu, a no lakou na halekuai i piha pono i na waihona o na wai hooluu like ole o na aahu. A no lakou no hoi na hale amara, hale olo papa, a hale humuhumu, a pela aku a nui wale. No Beritania mai kekahi poe, no Amerika mai, a mai Farani mai kekahi poe, a no Kina mai kekahi poe, a no na aupuni e ae no hoi o ka honua nei.
               A no ko lakou puni dala, haalele aku lakou i ko lakou aina ponoi, a ua au hele mai ma na kai lipolipo o na moana, a hiki i Hawaii nei, a eia lakou ke noho nei a puni keia aupuni. Eia hoi, ina e nanana aku oe i ka moolelo o Amerika Huipuia, i na makahiki i hala ae nei ; ma ia aupuni, he kaua huliamahi, a kikikoele na kanaka iloko o ke kaua. O ka makemake nui o ka aoao Hema, e hookauwa kuapaa i na negero, i mea e loaa mai ai ia lakou ke dala, oia ke kumu o ke kipi ma ia aupuni.
               O ka puni dala no hoi o ia aupuni, ka mea nana i wehe ae ka pili pumehana o ke kane mai kana wahine ae, a wehe i ka pili la hookoo ia loko. Haalele iho a komomo aku i ke kaua, i kumu e loaa ai o ke dala, a popomaikai keia noho ana. A pela no hoi ka makua i kana keiki, a o ke kaikuaana i kona kaikaina, a o ke hoa i kona hoaloha, A i poke haalele iho ai i ka pahikaua a ke aloha ole, e oni kapalili ana iloko o ka puuwai o ke hoa, me na maka inaina i piha i ka lokoino, a ahu ihola ka pua wahawaha i wailua a.
               " Lawe ke Koolau wahine i ke hoa la lilo, Hao ka mikioi i ke kai o Lehua, Puaia na hoa makani mai lalo a." Ka ua mea o ka lokoino, o ka puni dala mai ke kumu i lohe mai oe.
               Eia hou, aia ma ke kau wahi o kou kukulu manao ana, a penei kou wehewehe ana. " No ka puni dala i hookikina ia ai ka manao o ka elemakule, ka luahine, a me ke kanaka opiopio, e kii e aihue i ke dala a kekahi, a i kuai aku ai ke kaikamahine papalina rose i kona kino iho i kekahi kanaka, a i lawe ai hoi ka wahine i laikini, a hookuu lakou ia lakou iho iloko o ka mahaoi, a me ka hilahila ole. A i haawi aku ai ke kanaka i kana kaikamahine i ke kanaka uhiwai, a i haalele iho ai ka wahine i kana kane."
               E D. M. Collegiate e, aloha ino ko kuhihewa, a pii i ka lapa manu ole, kupono ia oe ka wanana a Iesu ma Mataio, penei kana, " ma kahi e kau ai ke kukui, malaila pu no me ka malamalama, aka, ua ike oe, a ua hahao malalo iho o ke poi. Aole ma kahi e kau ai o ka malamalama." E ke hoa e, o keia mau mea au i kuupau mai nei maluna ae, hookahi wale no kumu i lohe mai oe. O ka palaualelo o na lima i ka hana ana, i kumu e loaa mai ai kahi ai, a me na pono kino, oia wale no ke kumu. Nolaila, kuko ka manao o ka elemakule a me ka luahine, ka **a opiopio, e kii e aihue
               i ke dala a kekahi, i kumu e loaa ai na pono kino apau o keia ola ana. A oia kumu hookahi no, i haawi ai ke kaikamahine papalina rose i kona kino, a o ka wahine i ke kane, a me na mea like i hai ia ae la maluna, aole o ka puni dala.
               Nolaila e ke hoa e, e akahele mai oe, e mai uilani, e kui ka hele a ka naau haahaa, oiai he lahui puni dala ole keia, mai ka makahiki 1800, a hiki i keia wa a kakou e noho nei i keia makahiki 1865.
               Nolaila, ua ike mai la paha oukou e na makamaka o ko'u lahui holookoa, i kuu kokua ana aku ia oukou. Nolaila, ke kau leo aku nei au ia oukou, e kuu mau hoa o ka iu o ka la, e noho mai la i ke kaieulu pali o ka naauao, o ka hale puka aniani nui o ka ike, a me ko'u mau hoa e ae no hoi iloko o ka puoko o ka ike, a me ka noiau o ka ike. E huli like mai oukou a e noonoo iho i keia kukulu manao ana, a pau ia, alaila, e alu iho ka pule ia " Hakalau" he haole paha keia ? he kanaka maoli no paha. Aole nae au e olelo ana, he hewa ka poe e imi mai nei i ke dala a nui loa. Aole, aka, i hana ia ke dala a nui loa i mea e kokua mai ai i ka pilikia. O kokoke mai na la o ka hapauea ana, alaila e paina ae no i ka mea i loaa iloko o ke dala. A pilikia i ka mai, kii aku i ke kahuna, a pololi kuai i ka ai, a me na pono kino he nui wale. O ke dala no hoi ka mea e hiki ai na mea a pau, pela no ma ke Kahuna 10 : 19 hapa hope, oia la i lohe oe e ke hoa. Ua pau me ka mahalo.
W. R. K. NAWAIKI, Holualoa, Kona, Hawaii, Dek. 14, 1865.

Na ke Aupuni.

Hookohu ia.

                    Ua oluolu i ka Moi ke koho ana i keia mau mea malalo nei :— Ka Mea Hanohano C. de Varigny i Kuhina no ko na Aina e, a Kuhina Kaua hoi. Hon. C. C. Harris i Kuhina Waiwai.

HALE ALII IOLANI, }
Dek. 22, 1865. }
               Ua hookohuia o G. F. Wundenberg, i Luna Buke Helu Aupuni, ma kahi o J. E. Chapman, i haalele iho nei no ke omaimai. C. DE VARIGNY, Kuhina Waiwai. Keena Waiwai, Dek. 15, 1865.

KEENA O KA PAPA OLA, }
Honolulu, Dek. 22, 1865. } Ke kauoha ia aku nei kela mea keia mea, ina he mau bila aie ka lakou ka Halemai ma Kalihi, a i ole ia i ka Papa Ola paha, e hoike mai ia mau mea ma ka la 31 e hiki mai ana ia   THEO. C. HEUEK, Kakauolelo o ka Papa Ola.

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, DEKEMABA 30, 1865.

E kamailio no'u e like me ko'u ano maoli.

                    Ua hookikina ia mai makou e hoopuka i na olelo maluna ae nei, no ka ike ana iho i kekahi o na olelo i hoolahaia ma na nupepa Enelani, e pili ana ia ia kakou Hawaii nei ; a me ke ano hoomana, a no ka manao ana iho he nakui like no kakou mai o a-o, e ike i na mea a pau i kamailioia no kakou ma na aina e, nolaila ko makou kamailio ana no keia mea i keia pule. I kekahi manawa mamua aku nei la, ua haiolelo ka Bihopa o Oxford ma Salebire Ladana, me ke koi aku i ke anaina e kokua mai i na mea e holopono ai na hana a ka hoomana Katolika i hooponopono hou ia ma Hawaii nei, a oia haiolelo ana, ua hoopuka ia mai na olelo, penei : " I keia wa koke no, ua loaa na mea a pau e kokua ai ia oukou. Ua hoopiha ia ka noho 'Lii ka Moi i manao paa e hana i na mea a pau, e ko ai ka oukou alana ; ke hiaai mai nei na kanaka no ia mau mea, ua hele lakou a aikena i ke alakai hewa ana, i ka hana pono ole a na poe Puritano Amerika, (na Misionari Amerika,) a ke mimiki nui aku nei lakou ma ka hoomana Katolika Roma, me ka olelo mai, E haawi mai no auanei oukou ia makou i ka pono Kristiano me ke komo pu ole o ia mau mea weliweli ? Aole anei ia he kahea e pono ai ke hanaia aku kekahi mea."
               Aole no makou e kamailio ae no ko ka Moi manao no ka hoomana hou, aka, eia nae ka makou e olelo ai, aole paha e hiki i kekahi mau olelo paewaewa oiaio ole, ke olelo ia iloko o kahi kowa pokole me keia, i oi ae ke ino, a me ka hookahuli menemene ole ia o ka oiaio, e like me na olelo i oleloia ma ka haiolelo a ua Bihopa nei o Oxford, i hoikeia aela kau wahi hapa uuku maluna.
               Pela iho la ka paha kakou e pakaha hele ia nei ma na aupuni e ? Ke ike iho la hoi ua Bihopa la o Oxford i ka hiaai ka o na kanaka o Hawaii ma ka hoomana hou o Peleula. Nani ke kupanaha ! Owai la ka mea i ike i na olelo a ka Bihopa o Oxford i hoopuka ia maluna i olelo ole iho, ua pololei ole ia mea ? Ke olelo nei makou, aole he kanaka hookahi. No ka mea, ina paha he hiaoi a he makahehi ko ia kanaka mamuli o ia mea, ina la ua nui na kanaka hele i ka pule ma Peleula, aka, aole pela. He kakaikahi loa ka poe hele ilaila, o na kahu wale no o na 'Lii, o ka Moi wahine, a me kekahi poe kakaikahi e makemake ana e loaa ka oihana aupuni, aohe poe e ae. He kanakolu, a he kanaha paha ka nui o ia poe, a pela no hoi paha ka nui o na haole. A nolaila ke ninau nei makou, aia la i hea kahi i hiaai ai o na kanaka mamuli o ka hoomana Enelani ? Ke i ia mai nei na Misionari Amerika, i ka hanaino, a me ke alakai hewa, aohe kanaka Hawaii oiaio, nana e manaoio ia olelo. No ka mea, o na poe Misionari Amerika wale no ka poe nana i hoonaauao i keia lahui, o lakou ka poe nana i lawe mua mai i ka lamaku, o ka malamalama, na lakou i lawe mai i ka olelo a ke Akua Ola Mau, a na lakou i ao i keia lahui i kona wa pegana i na mea e hoonaauao ai ia lakou ma na mea pili lani, a me na mea pili honua. O lakou ka poe mua nana i au mai ka moana loa, me ka ke Akua olelo, a na lakou i ao i ka palapala, i na kanaka a pau o keia lahui, mai ka poe i lunalilo a ka poe haahaa loa, ua haalele aku lakou i ko lakou one hanau a me ko lakou ohana, a me na kini, a ua hele mai lakou e hai i ka huaolelo o ke ola, i keia LAHUI KANAKA, iloko o na la o kona noho ana iloko o ka pouli, a me ke ano pegana. Na na Misionari Amerika i hooponopono i keia olelo Hawaii, a, loaa ai ka kakou ka a, e, i, o, a pela aku, a o ua pono la no i haawi ia mai i keia lahui i ua poe la, oia no ka pono a ka lahui kanaka e noho nei, ma ke ano naauao o ona poe la ka poe nona mai ka punawai o ka ike, ka hanohano, a me ka noho ana hoopono a Hawaii nei e haaheo nei i keia la, a o ka mea e hoole mai i keia, e hoohilahila ia oia, no ka mea, ua olelo oia i ka mea oiaio ole.
               He " alakai hewa" ka na Kahuna Kalawina, aho e oki ka oni ana iho o ke elelo o ka mea i olelo iho pela, no kona olelo ole i ka oiaio, no ka mea, o ka hana a na Kahuna Kalawina a pau, i keia lahui kanaka, ua like loa me ka hana a ka makuakane maikai i kona ohana, a, na ka moolelo oiaio o keia aupuni, a me ka Lahui kanaka e hooiaio mai ia mau olelo. E like me ka hana ana mai a Amerika Huipuia i keia lahui, i ka manawa he kanaha-kumalima makahiki mamua aku nei, ma ka hoouna ana mai i poe e hai hele ana i ka huaolelo o ke ola pau ole ma o KRISTO IESU la pela no o Hawaii nei i keia manawa. Ke hoouna nei oia i na Elele o ke ola, ma Maikonisia, Fatuhiwa, a me na mokupuni e ae e pili koke ana, a ua hoolaha aku la i ka malamalama, i na hoahanau e noho ana iloko o ka pouli paupau o ka noho ana pegana. He poe kanaka Hawaii ka poe i hoouna ia aku ma ia oihana Hemolele, a ke noho nei lakou ma ia mau kapakahakai pekana me ka inea, aka, me ka manaolana no nae e laulaha ana ka malamalama ia mau aina, a ua ko io no ka lakou mea i manaolana ai, a me ka lakou mea i pule ai, no ka mea, ua wehewehe ia ae ka unahi, o na maka o ua poe hupo la o na mokupuni i hai ia ae la maluna, a ua huli mai kekahi poe, a hoomaka aku e inu i ka wai huihui mau o ke ola. Na na Misionari Amerika i ao ia Hawaii nei, a na Hawaii nei hoi e hoouna nei i keia poe Elele haiola, e hele aku e hai i ka olelo o ke ola ma o Iesu Kristo la, i na kanaka e noho pegana mai nei ma ka moana Pakipika nei. O ke alakai hewa anei ia o na Misionari o Amerika ? Aole ! aole !! aole loa no !!! O na poe anei o ka hoomana a ka Bihopa o Oxford i noho Bihopa ai, ka poe nana i ao mai i keia lahui i ka huaolelo o ke ola ma o Iesu Kristo la, a me ka naauao e noho nei a puni ka aina Hawaii nei ? E i mai auanei ka moolelo o keia aina aole ! A ua minamina makou i ka hoopuka ana o ka Bihopa o Oxford i na olelo oiaio ole, e like me na olelo a makou i unuhi ae nei maluna.
               Hookahi nae mea maopopo i ikeia, mai ia ano poe mai a i ko Hawaii nei, oia no ka hana a Lo Keoki, iliki'a ae lilo ka Hae o ke aupuni nei me ka hala ole. Noho u iho ka poe nona ka aina, na 'lii, a pau ka lealea ana o ua poe la, i ka hana paumeume, hoihoi hou ia mai ai ke ea o ka aina. Owai la ka poe i noho pu me ka inea me na 'lii nona ka aina, i hao wale ia e ka poe lima ikaika ? O na Misionari Amerika no, aole o na Bihopa o Oxford ma. A-ia la mahea ke alakai hewa o na Kahuna pule Amerika ? Aka, aia nae paha ka pono o ka hana e like, me ka hana a ka poe Beritania ma Nu Zilani, a me ka hana a ka poe Farani ma Tahiti, o ke alakai pono paha ia la i ka manao o na Bihopa olelo oiaio ia la o Oxford. Ke noho nei lakou me ka paa o ka nuku o ka pono o na kamaaina o ia mau wahi i ka hauhoaia e ka lima o na malihini, e like me na puaa i hoomakaukau ia no ke kalua ana. Aka, o Hawaii nei, kahi a na Misionari Amerika i ao ai, a i alakai ai, ke noho nei lakou me ko lakou Moi ponoi, a me ke kuokoa, me ka loaa o na pono i ke kanaka Hawaii, i like me na pono i haawia'i i na kanaka o na aupuni nui naauao, e hiki ai ia lakou ke hooponopono i ko lakou noho ana. O ka poe anei o ka aoao hoomana o ka Bihopa o Oxford, ka poe nana i haawi mai i ka ike kupono, no ia mea i na kanaka Hawaii ? Aole ; ua pono paha na olelo oiaio ole a ka Bihopa i hoopuka ai no ka pepeiao o ka poe i ike ole i ka oiaio, aka, i ka pepeiao o ka poe i ike i ka oiaio, he mau olelo ia e waia ai ua Bihopa la, a me kona poe a pau. Eia wale no ka ko Hawaii nei poe makamaka oiaio e ake nei, e kamailio no lakou, e like me ko lakou ano maoli.
               Aia iloko ae nei o keia pule ae, e hoopuka no makou ma ke Kuokoa, i kekahi manao oloko o na nupepa haole e pili ana i keia manao.

I ko makou poe makamaka.

                    Ina makamaka o ka nupepa Kuokoa ke aloha. Ua hala kekahi makahiki hou, a ke hai akea aku nei makou i ko makou mahalo ia oukou ka poe lawe pepa. Ia oukou e ola ai ka pepa ; ua nui oukou i keia makahiki, a ke noi nei makou e hoonui hou ae iloko o ka makahiki hou. Mai hoonele kekahi makuakane iloko o keia Aupuni i kona ohana i nupepa Kuokoa, ka mea e hoolaha nei i ka manao me na mea hou o kela ano keia ano, he pono nui ia no ko oukou mau wahine me na keiki.
               I ka poe kakau palapala me na kumumanao no ke Kuokoa, aloha nui oukou. O oukou ko makou poe hoa lawe-hana a hoa luhi hoi iloko o nei hana nui, ka hooulu naauao a me ka hoolaha nu hou. Nolaila, e na hoa, i nui ke aho. E hoouna mau mai oukou i ka oukou mau palapala, me ka malama ana i na rula o ke kakau manao ana no ka nupepa. O na mea hou ano nui me na mea ano liilii o na mea hou, o na ano a pau ka oukou e hoouna nui mai ai. Aole o makou kanalua i ka waiho aku i ka oukou mau manao imua o ka lehulehu.
               Ina Luna hoi o ko kakou nupepa kekahi mahalo. E like me ko oukou ahonui iloko o na pilikia o ka makahiki i pau ae nei, pela mai oukou e hoomanawanui ai i keia makahiki ae. E hoomahuahua ae i ko oukou poe lawe pepa, e pono ai na mea a pau.
               No ka mea hoi, e komo ana ka makahiki hou mamua o ka puka ana o kekahi Helu hou o ka pepa, nolaila, ke hai mua aku nei makou i ko makou aloha makahiki hou i na mea a pau e heluhelu nei i ke Kuokoa. " Hape-nu-ia," wahi a ka haole. Hape-nuia ia oukou a pau.

He Leo Kahea !

                    I o'u hoa o ka iu o ka la, a me ke aheahe olu o ka makani mai ka moana ae ; a ia kakou hoi e noho nei ma na pipa alanui o ka noho nanea a me ka palaleha. A ma keia mea, ua konoia mai au e ka iini nui, me ke kaliki ae i ko'u mau puhaka, i ole ai e omaimai ka kakou keiki, oia hoi ko kakou waha olelo, ka Nupepa Kuokoa, ke kolopa hoi nana e uneune ka naaupo, ka hao uwea o ke Aupuni Hawaii, e moe nei ma ka Moana Pakipika, mai Kawau o Keawe, a Kauai o Manokalanipo, pela kakou e na hoa lawe Nupepa, e hoomakaukau e ai mamua, no ka mea, o ka pule hope keia o Dekemaba, ke pine kanalima kumamalua o ka M. H. 1865. O ka Helu hope keia o ka Buke 4, a pehea la oukou e na hoa, e ala mai, a e hoopau hoi i ko kakou aie no ka nupepa o keia makahiki, no ka mea, ke naue nei oia ma kela aoao, a e pau ana ko kakou hui ana me ia, aka hoi, o kana mau hana iloko o kona mau la, he mea hoomanao no ia.
               E o'u hoa hoi o ka ua lanipili pouli loloa o ka hooilo, ke moe na hoa o ka nalu mua a kau o ke kulana kai o Kaulua, mai hookaulua kakou, e pii like kakou e pu-a i na pea o ka malamalama, e huki no hoi i na kaula likini o ka pono io maoli ; e hoonoho i ka po i Kapena, o ka malamalama no hoi i Hulipahu. E nana ae kakou i ka ihu pololei o na moku kino e holo ai i ke kai malamalama o ka naauao.
               E ala ! E ala !! E ala e Hawaii o Keawe, E ku hoi iluna e Maui o Kama, E lalau limanui hoi e Oahu kapu o Kakuhihewa, E, makaala hoi e Kauai o Manokalanipo, e haawi i na $2. no ko kakou nupepa o ka makahiki 1866 e hiki mai ana ; a i ke $1 hoi no na malama eono, i ole ai e houpo-lewalewa ka kakou keiki, i ole ai oia e mauleule wale. Nolaila, eia ka wa pono ia kakou e na hoa lawe nupepa e liuliu ai a makaukau no na ukana a ke aloha, no ka mea, he waiwai no kana e makana mai ai ia kakou, o ka ike ana i na mea hou o na aina e, na Olelo Hoolaha, na manao noiau hohonu o na makamaka ; a pela aku.
               O keia mea o ka Nupepa, he mea hoopau molowa no ia no ka wa hana ole, he kumuao kupono no ka hooponopono ana, he alakai ike hoi no na mea ike ole ia, he kumu kuhikuhi no na oihana pomaikai a pau. Nolaila, e wiki mai kakou e na hoa alo ua makani huihui a ka hoolua, e panee like i na waa kino o ka naauao, i kau pono iluna o ke aki o ka malamalama, alaila, palekana ua puka i ke ao. Me ke aloha. G. KAEHUAEA.

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

                    He wahi kaikamahine uuku nona na makahiki eono, ua nalowale, no Kikihale. E nana i ka Olelo Hoolaha.
               Oiai makou e hoomakaukau ana i ka Papa Pai, ku mai la kahi moku lawe leta, me na nu hou.
I ka hoi ana mai o Helene i keia pule a hiki ma ke kowa o Molokai, haule kekahi kanaka iloko o ke kai a nalowale loa, o Akahi kona inoa, no Honolulu nei oia.

               AHAAINA KULA SABATI.— E ahaaina ana na haumana o ke kula Sabati o Kawaiahao ma Manoa i ka Poakahi e hiki mai ana, oia ka la Hapa Nuia.

               UA LILO O HOKU AO.— Ma ke kuai kudala ia ana o ke kialua Hoku Ao i ka Poaono iho nei, aia hoi, ua lilo aku ua kialua la ia G. P. Kauka no na dala maikai he $4,300.

               E HOOPII IA ANA KE KAPENA O EMALAINA :— Ua lohe wale mai makou, e hoopii ana o D. Nahinu, o Kona, Hawaii, i ke Kapena o ke kuna Emalaina, no kona poho, no na waiwai ana i kiloi ia ma ka moana, i ka wa o lakou i loaa ai i ka pilikia.
               Ua makaukau makou e pane aku i ke Au Okoa, no na mea ana i hoolaha ai no makou iloko o ka Helu hope iho nei oia pepa ; aka, no ka piha o ka pepa i na mea e ae, ke hoopanee nei makou ia a keia pule ae.

               HE NINAU.—" Na mea a pau loa i loaa mai mailoko mai o na minerela o Perusia, iloko o ka M. H. 1863, he kanahiku miliona," wahi a ke Au Okoa, Helu 35. Kanahiku miliona mea ! Nui na mea ! Eia na ninau, Heaha la ia mea ? He mea aha la ia ?

               HE PA KUAI PAPA HOU :— Ua lohe lauahea wale mai no makou, e kukulu ana o Samuela Emesona ma, he pa kuai papa hou ma Waialua, Oahu, a e hoolilo ia ana he kanaka maoli ka mea nana e kuai aku me na kanaka. He mea hou no ia, ina he oiaio e ku ana ia hale kuai papa ma ke kuaaina.

               KE KU LOIHI LOA NEI KA NEKE MELA.— Ke ku loihi nei ke kuna Neke Mela ma ke awa o Honolulu nei. Ua minamina nae makou i ka hai aku, no ka loaa ana o ke Kapena i ka mai. A oia wale no ke kumu e ku loihi ana. Ke haohao mai nei paha kekahi poe, aka, oia wale ae la no ke kumu.

               HE MAKE I ALOHAIA.— Ua loaa mai ia makou, he palapala na G. W. Naolohua o Waipio, Hawaii, e hai mai ana i ka make ana o kekahi kamaaina o ia wahi, nona ka inoa Kailioha. O ka nui o na makahiki o ke ola ana o ia kanaka he 68. Ua hai pu ia mai no hoi, he hoahanau oia no ka ekalesia malaila. A ke lana nei ko makou manao e halawai ana paha oia ma kela ao poe hemolele.

               HALE PAU AHI.— Ua poloai ia mai makou e ka leta a Iosepa Anoho o Kaupakuea, Hawaii, i ka pau ana o kekahi hale hana o na kumakahiki Pake o Kaupakuea i ke ahi. Ua hai ia mai nae, aole i ike ia ka mea nana i puhi. Heaha la ka mea i hoohemahema ia'i ka mea nana i puhi kela hale i ke ahi ?

               UA PAE OLA AKU.— O ka malama-moku huli-pahu, kolo-meki a me ke kupa pahu o luna o ka moku okohola Have i puhi ia e Sanadoa ma Ponape i ka malama o Aperila, ua pae ola aku lakou ma Guana mahope iho o na la he 12 maluna o ka waapa ko lakou holo ana a pae aku ilaila.

               KA LA KOHO BALOTA.— I ka Poakahi e hiki mai ana, oia hoi ka la Hapa Nuia, e koho ia ana na Lunamakaainana o ka Apana o Honolulu nei, aia no ma ka Halehookolokolo e koho ai. O ka poe nae i paa na inoa ma ka Papa Hoike a ka Lunaauhau, e ku nei ma ka Hale Leta, o lakou wale no kai ae ia e koho aku i ka lakou mau Lunamakainana e makemake ai. O ka poe aohe i komo na inoa, aole lakou e ae ia e koho.

               UA BELA IA KA HAOLE PEPEHI KANAKA.— O ka haole i pepehi ai i ke kanaku ili ulaula ma Kohala, Hawaii, a makou i hai aku nei i kela pule, ua bela ia ke kino o ua haole la e ka Mea Hanohano Lunakanawai Robata Davis. O ka nui o na dala i bela ia ai he $5,000. E waiho ia ana kona hihia imua o ka Aha Kaapuni o Hawaii."

               KE KAU JURE KANAKA MAOLI.— Ua haiia mai makou e ka Ilamuku Nui, e hoopanee ia ana ke Jure kanaka maoli o ka Hale Hookolokolo ma Honolulu nei a ka Poalua o ka pule mua o Ianuari la 2, i ka hora 9 o ke kakahiaka o ia la e hiki mai ana. No ka pilikia o ka Poakahi no ke koho ana i na Lunamakaainana, nolaila, hoopanee ia a ka la i haiia ae la maluna.

               HE MOKUPUNI UA LOAA HOU MAI NEI.— Ma ke ku ana mai nei o kekahi moku lawe guano mai ka mokupuni mai o Loihi (Long's Island) iloko o na la he kanakolu me ka ukana he guano, ua hai mai ke Kapena Henstis he mokupuni hou ia i ike ia. No ka mea he mau papa kuhikuhi kana, eia nae, aole oia i ike he mokupuni keia i ike iki maloko o ia mau papa kuhikuhi, aka, ma ka papa kuhikuhi a Kapena Loihi, ua ike oia

               UA PAU KE DALA I KE AHI.— Ma ke awakea la o ka Poakahi iho nei, ua pau ae i ke ahi ka hale pili ma Puowaina malalo aku, iloko o Makiki. O ke kumu o ka pau ana, no ka hoohemahema wale o na makua i na ahi-koe. Nolaila, ua loaa no i ke keiki, a nana i koe i ke ahi-koe, a hoaa aku la i ka hale. Ua pau pu aku ia wa na ukana a pau o ka hale a me ke dala pu i hooikaika ia iloko o ka luhi.

               AOHE KULA MA KA APANA O KAHUKU.— Ma ka hele huakai ana o kekahi o ko makou makamaka aloha, aia hoi, ua hai mai oia ia makou, ua nele ka apana o Kahuku ma Oahu i ka hale kula ole a me ke kumukula ole nana e hoonaauao mai i na keiki nona ka aina. O na keiki o ia apana o Kahuku, ua hoolilo ia i poe ho-a i na bipi ma ke kuahiwi. A ua haalele loa ia ka haawi ana'ku i ka naauao i na keiki o ka hanauna opiopio. Minamina loa makou i ke ano e ana o keia hana.

               KA LA KARISAMASA.— Ma ka Poakahi ho nei, ua hoomanao ia ia la, no ka hanau ana mai o ka MESIA ma ke ano kanaka. Ua hoolilo ia ia la, i la e hauoli ai na mea a pau. Ua pani ku ia mai no hoi na hale kuai a pau. I ka hora 12 o ka po la Sabati a ao ae la Poakahi, ua ki ia mai na pu o Puowaina, no ka hoomanao ana i ua la kaulana la. Nolaila, e hoomau ia'ku ana paha ka malama mau ana o keia la ma Hawaii nei.

               HANAINO WALE.— I ka la 26 o Dekemaba i hala'e nei, oiai e hele mai ana kekahi o makou ma ko makou keena hana, ike iho la oia i kekahi mau kanaka elua, e noke ana i ka hili i ka lio, ua hina ka lio ilalo, a noke kahi o laua i ka hili i ka lio me ka huipa, aole wahi mea a ala ae o ka lio. E ole kahi haole pupule, oia hoi o Ukamu, nana i hele mai, a hoala ia ae ua lio la, a ina aole kahi pupule, o ka noke no la paha ka lau ala i ka hili, aloha maoli no hoi ka naau i ka nana aku i ka hili ia mai o ka ihu o ka lio.

               HE WAHI AHAAINA NA NA KAIKAMAHINE O MILILANI :— Ma ka Poalua iho nei, ua pii aku na kaikamahine o ke kula haole ma Mililani, ma ke awawa uliuli o Pauoa, e hoonanea aku ai i ka hanu aku i na ea ala o ka nahelehele, i lawe ia mai e ka makani kolonahe maloko mai o na kumu laau e ku paapu mai ana. A ua lawe pu aku no hoi lakou i mau ai mama na lakou, i mea e pani iho ai i ko lakou mau houpo lewalewa ke hiki mai i kona manawa. Ua hookuu iho ko lakou luhi no na pule elua. I ko lakou hoi ana mai, ua hele wale a ohuohu i na mea ala o ka nahelehele.

               HE LIO HEI I KA UPENA.— Ua poloaiia mai makou e Kailiili, o Kapaakea, Kamoiliili, i kona ike ana i ka mea kupanaha, oia hoi ka hei ana o ka lio i ka upena. Eia nae ke kumu, ma ka Poaono o ka pule i hala ae nei kuuia ka loko i-a ma Kapaakea, aka, i na kanaka i hele aku ai e kuu, aia no hoi e ku ana kekahi lio iwaena konu o ka loku ; me ka ike aku no hoi o kanaka he lio mamua mai, kuu aku la no lakou i ka upena. I ka wa hoi i kapekuia mai ai, o ka holo pololei aku la no ia o ua lio nei mawaena konu o ka upena, a hei aku la i ka upena. Aka, no ka ikaika loa o ka holo ana o ka lio, ua nahaehae liilii ka upena, aole hoi i hei ka i-a maoli, hei e ka i-a eha wawae.

               NO KA ONA.— Ua lono mai makou, aia ka a pau keia makahiki, alaila, hoopii i kaumaha loa ia ka poe i hopuia, a ahewaia imua o ka Lunakanawai Hoomalu o Honolulu no ka ona. Ua oluolu loa ka hoopai ana a ua Lunakanawai nei i ka poe i ona i na manawa i hala ae nei, oia hoi elua dala a me ke koina ; aka, no kona ike ana ka i ka emi ole o ka ona, nolaila, ua paa kona manao e hahau kaumaha aku i ke Kanawai maluka o ka poe ona rama. Mahalo makou ia ia ma ia manao, anoai o kanahai iki mai ka ona.

               NA LUNAMAKAAINANA O KA APANA O HONOLULU NEI.— Ke pai nei makou i na inoa o ka poe i hana i mau barota, e lilo i mau Lunamakaainana no ka Apana Koho o Honolulu nei, no ka M. H. 1666 e hiki mai ana.
S. N. Kakela (Castle.)
J. Komoikehuehu,
J. Kanihina,
J. Kahai,
Kapena Loke (G. Rhodes.) T. Hoika (Heuek,) W. Pinehaka (Wood.) Ailuene (Boyd)

               PAKELE MAI POHO KE KUNA EMALINE.— Ma ke ku ana mai nei o ke kuna Emaline mai kana huakai mai o na awa o Kau, a me Kona, aia hoi, ua loaa oia i ka pilikia ma ka moana. Ua komo nui mai ka liu ma kekahi wahi o ka moku, a ua piha o lalo o ka moku. No ka hiki ana mai o keia pilikia, ua u aku u mai na ohua o luna o ka moku. Aka mamuli o ke kokua ana mai a na ohua i ke ka ana i ka liu, nolaila, ua emi iho ka liu. Ua hai ia mai makou, ua kiola ia'ku kekahi mau bela pulupulu a me na pahu alani iloko o ke kai, oiai ko lakou wa e noho ana i ka pilikia, i mea e mama ai ka moku. Ua hooili naaupo ke Kapena a ua oi mamua o ka palena. O ka nui paha o na ohua, ua kokoke aku e hiki i ka 70, $4,000 ke poho o kekahi haole no na waiwai i kiola ia ma ka moana o Alanuihaha.

KE ALO ALII.

                    He oluolu kupono loa ke ola o ka Moi i noho nei. Eia no ia maloko o ka Hale Alii Iolani kahi e noho mau nei.
               Ka Mea Kiekie ke Kama Aliiwahine, he oluolu no kona ola kino.
               Ka Mea Kiekie M. Kekuanaoa, ke ola maikai nei oia me ka oluolu loa.
               Ka Moiwahine kane make Hakaleleponi, ke noho nei no ia me ke omaimai.
               Ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo, ke noho nei no ia me ka oluolu, a kino ikaika no hoi.

HUNAHUNA MEA HOU O NA AINA E.

                    E MALAMA ANA O BERITANIA IA CANADA LUNA. O kekahi mea kakau i ka nupepa o Nu Ioka, i kakauia ma Monatareala (Montreal) i ka la elua o Novemaba, ua olelo ae oia, ua lohe pono oia e hoouna ae ana ke aupuni Beritania, he mau mahele koa nui elima (regiments) ma Canada. I poe nana e malama ia Canada Luna no na kue mai o ka poe Feniana ma ia wahi.

               KA LILO O KA PAPA MISIONARI.— O ka lilo o ka Papa Amerika no na misionari o na aina e no ka makahiki i kaahope ae nei, he elima haneri kanakolu kumamahiku tausani me kumaha na dala me kanahiku kumawalu keneta. O ka nui o na dala i ka waihona, a hiki i ka la 1 o Sepakemaba, he $1,147. 89. O ka nui o na loaa mai i ka makahiki e hele ana he $534,763.33.

               HE ANO KAMAA HOU. Ua loaa he ano kamaa hou ma ke kulanakauhale o Nu Ioka, a ke komo nui nei na kanaka o ia wahi. O ka mea nana i hana mua i keia kamaa ano hou he kanaka no Canada o Lafaraniere. O na kamaa a me na kamaa-buti e hanaia ana e keia kanaka na kekahi Hui. O ka nui o na dala e hoomaka'i ia hana he $200, 000. Aia ma ke kulanakauhale o Barikalina, a ke manao ia nei, he akahi tausani na paa i ka la.

HE MAU WAEA OLELO HOU E HOOMOE IA ANA

                    E hoomoe ia ana he mau waea olelo hou no na wahi e pili mai ana ma na palena o ke aupuni o Mekiko, i mea e holo ai ka lakou mau hana.

               NO GEN. RABATI E. LEE. O GEN. Rabati E. Lee, ke alakai o na puali lehulehu o ka Hema, ua hoohiki maikai aku oia mai keia wa aku e malama i ke Kumukanawai o Amerika Huipuia a me ka noho lokahi ana o na moku i hui malalo o ke aupuni hookahi, aole hoi oia wale, aka o ka malama pu aku no hoi i na olelo Kuahaua e olelo ana " e noho lanakila."

               HE MAU LUNA HALEPAAHAO MALAMA PONO OLE NO KA HEMA. O na Lunapaahao Kipi nona na inoa malalo nei Winida, Makakai, a me Dunadana e hookolokolo pakahi ia ana lakou, no ka malama pono ole i na koa o ka Akau. Ma Rikemona ka mua, ma Raule ka lua, a ma Savana ke kolu. E hookolokolo ia ana lakou malalo o na kanawai o na koa. He poe hoomainoino maoli no keia i ke ola o na koa Akau i ka wa kaua.

               UA HOOKUU IA'KU. He kanalima ka nui o na kanaka o Alebama i kala ia ko lakou mau hewa, a hookuuia aku ma ke kauoha a ka Peresidena Anadere Ioanekana. O keia poe a pau, he poe wale no lakou i loaa na dala, iwakalua tausani dala pakahi. KA EMPERA NAPOLEONA A ME KE ALII IMPERIALA. Ua hele aku ka Emapera Na