Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 49, 9 Kekemapa 1865 — Page 3

ʻaoʻao PDF (1.48 MB)

 

Ka Nupepa Kuokoa.

ane e like me ko Hawaii ; a he mau i-a ano okoa loa no kekahi. He lehulehu wale na ano o na i-a ; he keokeo, he olenalena, he kalako, he kikokiko, he ula weo. He nui wale o na waihooluu o na i-a ma keia pae aina e ike ia nei.
               6. No ka makani. Elua no wahi e holo mai ai ka makani. O ka makani e puhi mau ana, oia no ka makani Kuatona, e holo mau ana mai ka Hikina Hema, a puhi aku i ke Komohana Akau. A o ka lua o ka makani, he makani malihini no ia, o ke Kotoau kona inoa, e holo mai ana oia mai ke komohana Akau, a puhi aku i ka Hikina Hema. Aole no e puhi pinepine keia makani i na wa a pau, aia no ma ka malama o Novemaba, Dekemaba, Ianuari, a o Feberuari paha e puhi mai ai. He makani anuanu e like no me ka makani Kona ma Hawaii.
               7. Ka hekili me ka uwila anapanapa. He mea ikaika loa ka hekili a me ka uwila ma keia mau aina ma kekahi mau mahina. I ka wa ua a me ka wa ua ole, a makau wale na kamalii i ka uwila me ka hekili e kani uuina mai ana.
               8. Ka wela me ke anu. Ma ka nui o na manawa, he wela mau, a he hahana loa ka wela i kekahi mau mahina, a ano pono ole ke kino i ka ua mea he wela launa ole o ka la maanei, a hiki ole no hoi i na haole a me na kanaka ke hoomanawanui i ka hana a po ka la. Ma ke kakahiaka a ma ke ahiahi na wa kupono no ka hana ; a ina e hana ma ke awakea, malalo no o na laau malumalu kahi kupono e hana ai. Ka mea no paha ia i ku ai ka hele wale o na kanaka o keia pae aina me ke kapa ole, no ka wela maoli, a nolaila no paha kekahi mea i noho nui ai na kanaka malalo o na awawa, i mea e malumalu ai i na laau. Ke anuana — Aole no he nui loa o ka wa anu, aia no a puhi mai ka makani malihini, oia iho la no ka wa anuanu ; pono ole na mea pulelehua, hukiki launa ole na hulu i ka nuku. O ka makani a me ka ua mai no e puhi mai ai i ka manawa hookahi.
               9. Na atua lapuwale maanei. O Heato ke atua i makau nuiia ma keia aina, he alii nui no oia, a i kona wa nae i make ai, hoomana na kanaka a pau ia ia i atua. Ma ko maua wa nae i pae mai ai ma keia moku, oia ke atua o na kamaaina e makau ana ; ua ike pono maua i keia hana i na makahiki elua i hala ae nei. O na kanaka no a pau e noho ana a puni ka moku, e manao ana no lakou o Heato ke atua no na'lii a me na makaainana. Aia nae kona wahi i noho ai ma ke kahawai o Hakamoui. He mau atua no hoi ko na kanaka e noho ana ma kela kahawai keia kahawai, a he alua no hoi ko ke kanaka hookahi. Penei hoi ka hoonohonoho ana i na atua o lakou : Hookahi, elua a ekolu paha atua o ka moku a puni, ua pili i na'lii a me na kanaka a pau loa, a e hoomana ana lakou ia mau atua no ka moku okoa a puni. Eia hoi ka lua ; hookahi paha a oi aku na atua no na kanaka e noho ana ma kela kahawai keia kahawai, i oleloia he mau atua no ka ohana e noho ana ma ke kahawai hookahi. Eia ke kolu ; he atua no kela ohana keia ohana a ka makua hookahi, ka makua pili iho i na keiki me na moopuna, ua hoolilo ae na kanaka i mau atua no lakou. Pela iho la ma Uapou nei, a me na moku e ae ma keia pae aina.
               10. Ka noho Aupuni ana ma Uapou nei malalo o ke alii hookahi. He ano like ole no keia me na moku e ae o ko Nuuhiwa nei Pae moku. Ina makahiki nae i kaapope ae nei, hookahi wale no alii i ku i ka moku mai lalo mai, a hiki i ke alii opio i make iho nei i ka mai puupuu ; a oia alii hookahi no ka mea nui maluna o na kaukaualii a me na makaainana a puni ka moku. I ka wa no a ke alii nui e auhau mai ai i puaa, i ai a me ka hana ana i hale nona, a me na hana e ae no, pau loa mai ia mau mea a pau i ka hanaia e like me ka makemake o ke alii. Aia no hoi i ke alii hookahi ka mana no ke ola a me ka make o ke kanaka ; ia ia no hoi ka mana e kipaku aku, a e hao wale ; a ia ia no hoi ka mana o ka hoonoho ana maluna o ka aina, a ina e kue imu na kanaka ia ia, e hiki no ia ia ke kena aku e make, a ua make koke no i kona mau ilamuku. O na kanaka no a pau kona poe koa nana e kiai. He mana ke alii mai kona poe kupuna mai, a o ku mea kue ia ia, e make no oia. Aole no i like ka noho aupuni ana o keia moku me ko na moku e ae, oia o Nuuhiwa, Uahuna, Hivaoa, Tahuata, a me Fatuiva. Ma ia mau moku, he lehulehu wale na alii, a he mana pakahi ko kela alii keia alii ma kona ohana iho. He ano okoa loa ka nohoalii ana ma keia moku ; he hookahi alii nui, aia hoi malalo ae ona na kaukau-alii a me na makaainana ; aia no hoi i ke alii ka mana no ka make a me ke ola, ke kipaku a me ka hoonoho. Ua ane like keia moku me ke aupuni Hawaii ; hookahi no alii nui, a me na kanawai, a malalo ae ona na mea a pau. Ina e make ke alii, lilo no oia i atua no na makaainana.
               11. Na kanaka. Ua like pu wale no kahi ipuka mai ai na kanaka a pau o keia Pae aina. O na'lii me na kanaka a pau, noloko mai o ka Papa Lani i noho iho ia ka Papa Lewa, hanau ke Kama o Papa Honua ; a o ka Papa Honua noho iho ia ka Papa Kuolalo, hanau ke Kama o Atea ; a o Atea kai noho iho ia Atanu-a, hanau o Tuupenu. A pela ka pii ana'e o na kupuna o na'lii a me na makaainana o keia Pae aina. Ua nui no ka poe e olelo nei i kahi i loaa mai ai keia lahui ; noloko mai no o ka lahui Hawaii : O kahi i noho mua'i o Atea, aia no ma kahi i olelo muaia o " Hawaii," no Hawaii te tupuna i hanau ia nei : Holo mai na kanaka mua mai Hawaii maluna o na waa ; o ka hookele nana i lawe mai na waa, oia o Tupa. O ka inoa o ka makaainana i holo mua mai i keia Pae aina, o Naiti, o ko lakou wahi i kau mua'i, aia ma kahi i kapaia o Hikinui, (ko lakou hiki mua ana mai.) Aia no ia wahi i kapaia o Hikinui ma Puamau i Hivaoa. He hapalua mile paha ma ka aoao Hikina aku o ka hale o Rev. J. Kekela ma e noho nei, a maluna ae o ka hale o ka haole Farani ; he wahi hula kela wahi no na kanaka. Ma kela kahawai o Puamau i noho mua'i na kanaka mai Hawaii mai, a mai Puamau, hele liilii keia poe kanaka i Atuona, kahi a Hapuku ma e noho nei, ua kapa ia kela poe o Naiti, he ohana mai Puamau mai, a mai Atuona i Tahuata a i Fatuhiva. A ua hele kekahi ohana mai Puamau ae a i Vaipaee ma ka moku o Uahuna, ua kapaia no kela ohana o Naiti, mamuli o ka ohana makua ma Puamau. Hele hou kekahi ohana mai Puamau ae a i Uapou, a pae ma ke kahawai o Hakahau, malaila e noho nei ka ohana o Naiti. Hele ae kekahi ohana a pae ma Nuuhiva, a noho iloko o Hapaa ; a o Naiti no ka inoa oia ohana mamuli o ka inoa o ko lakou ohana makua o Naiti i Puamau. O na kanaka a pau o keia Pae moku, noloko mai o ka ohana o Naiti, ka poe i pae mua a noho ma Puamau. He poe hou kela poe e noho nei ma Puamau ; o Naiti kona poe i noho mua, ka poe i hana i na kiki-pohaku nui loa, aole e hiki i na kanaka o keia wa ke lawe ma ko lakou a-i i kela mau pohaka nui. O ko lakou wahi i hiki mua'i a kau na wawae iuka, ua kapaia e kela poe mua loa o Hikinui, kahi a lakou i hiki mua ai a noho ma Hivaoa. Eia na mea a lakou i lawe pu mai ai i ka holo ana mai o na waa. He pahuhula, aia no ia ma Puamau, ua oleloia, o ka pahu a Tupa, me he pahu maoli la no ke ano ke nana'ku, ka waa o Tupa, ke kapa no o Tupa, ka malo no o Tupa, aia no keia mau mea a pau ma Puamau i Hivaoa. Eia na laau i laweia mai, he niu, (oia ka niu ohiki) me ka laau he ohia lehua, me ka uhi, me ka manu, he Omao. Eia noia mau mea a pau, ua kupu, ua lau, eia i o makou nei. No Hawaii mai no ka niu i kapaia e lakou nei he niu efiti, a huli loa io ka inoa he ehi, he niu efiti ka inoa mua, a he ehi i keia wa.
               Ina e make no hoi ko lakou mau kino, ua hele ka uhane i Hawaii, hoi hou i ke kumu i kahi i puka mai ai. Pela mau na kamaaina e olelo nei. Hoi hou i Hawaii i o Atea ma laua o Papa, oia ka lakou olelo mau. He oiaio no paha keia olelo ana, no Hawaii mai na kupuna o koonei poe kanaka.
               Ua ike lea no paha oe i na helehelena o na kanaka maanei, he like loa me ko Hawaii. A ma ka mokupuni a maua e noho nei, oia hoi o Uapou, he poe kanaka palaualelo e like ana me ko na moku e ae. Ua walea loa lakou i ka ai loaa wale, he uuku ka hana. O ka hiamoe ka lakou mea lealea nui loa.
               10. Ke ano lokomaikai o na kanaka. He mea maopopo no ia ma ka noho pu ana me lakou nei ; a ua oi ae paha ke ano lokomaikai o na kanaka o keia moku i ko na kanaka e noho ana ma na moku e aku. O ke kumu no nae o ko lakou lokomaikai ana, o ko lakou aloha no i ko lakou alii, a me ka hana lokomaikai ia ia ; a ua kauoha no hoi ke alii i na kanaka a pau, e hana lokomaikai aku i na malihini. Ua ikeia nae ke ano kue a me ka huhu o na kanaka o keia moku i na malihini, aole no lakou e hana lokomaikai mau ana lakou ma keia hope aku. Eia hoi na kumu i ole ai e hana lokomaikai na kamaaina i na malihini, o ka lawe aihue ana i na kanaka he 19 no Uapou nei, ma ka makahiki 1862, a me ka lawe ana mai i ka mai puupuu-liilii, a make lehulehu na kanaka o keia moku, nolaila, aole paha e malu na malihini ke kipa mai maanei. Ua huhu mai no lakou ia'u, no ka manao ana, na ka moku Manuokawai i lawe palua mai ka mai puupuu-liilii. Ua hoole aku no wau, me kuu kuhikuhi aku nae, na ka moku Farani no i lawe mua mai ka mai puupuu-liilii, a mahope mai ka hiki ana mai o Manuokawai. O ka aihue ana, a me ka lawe ana mai i ka mai puupuu-liilii, oia mau mea na kumu i ano e ai ka manao o na kamaaina. He poe lokomaikai maoli na kamaaina o keia moku, a he poe lokoino no hoi kekahi ; aole nae paha e nalo loa ana ko lakou ano huhu, no ka mea, he poe hoomauhala wale no, aole e haalele loa lakou i ko lakou manao hoomauhala, e waiho mau no iloko o ka opu a loihi loa ka manawa.
               13. Na mea ai a na kanaka. O ka ulu me ka niu ka lakou nei mea ai nui me ka ia, aole nae e ai pu lakou i ka i-a me ka paakai, o ke kai ka lakou mea e ai ai me ka ia maka. He mau ai maikai no kekahi a lakou oia ka poi ulu hou me ka maia, me ka mabe. O ka ulu pulehu me ka wai niu ka mea ono loa, ua kapaia ka inoa he kaatu.
               14. Ka hoomana Kakolita ma Uapou. He manawa loihi ka wa o ka hoomana Pope aole nae au i ike i ka nui o na makahiki, ua lohe mai au i na kamaaina mamua loa no. He poe lehulehu loa na haumana i hele ma ka aoao Kakolita mamua a hiki i keia wa. ua aneane e pau loa na kanaka ma ia hoomana. O ke kumu i nui ai na haumana me lakou, oia ka lole i haawiia ia lakou no na Kumu mai. Pela wale no e hana nei lakou ma Uapou nei.
               15. Ka koomana Perosetane ma Uapou. I na makahiki he nui i hala'e, ua noho mai kekahi poe Kumu mai Tahiti mai, o na Kumu i pae mua mai, oia Tarehu kane me Tarehu wahine.
               Ma ke kahawai o Hakahau lakou i pae mua a noho malaila, a no ka launa ole mai o na kanaka, haalele lakou a hoi aku i Tahiti. A he pule Pope wale no ka mea i noho mau maanei i na makahiki he nui wale. A ma ka makahiki 1859, 1860, ua lohe makou ma Hivaoa i ka leo kahea a ke 'lii o Uapou i Kumu Perosetane, aole ona makemake i na Kumu Kakolita, a i ko makou lohe ana i keia leo kahea. Ma ka makahiki 1861 i ka malama o Okatoba, pae au ma Uapou, a halawai me ke kupuna o ke 'lii opio, oia hoi kona Kuhina nui, a ua ae mai oia ia'u e hele mai a noho ma Uapou. Hoi hou au i Hivaoa. A ma ka malama o Aperila makahiki 1862, i ka wa a D. Baluina i holo mai ai, oia ka wa i hele mai ai maua a noho ma Uapou nei, a mai ia wa a hiki i keia la a'u e palapala nei ia oe.
               Hookahi hoahanau ekalesia maanei, a ua make iho nei oia i ka mai puupuu liilii, 2 mea i bapetizo ia. He mau haumana kula no hoi kekahi a maua a e launa ana au me na kanaka o ka aina nei, me ke ao aku ia lakou ma na mea e pono ai ko lakou uhane. Aia no i ka noho pu mai o ka uhane o ke Akua ma ka'u hana, alaila, ua pono.
               16. Ka pilikia o ko maua noho ana ma Uapou nei. Oia hoi ke ola ole o maua ma na dala he $150.00 no ka makahiki. Elua apana a'u e malama nei, apana 1, o ka moku o Uapou, apana 2, kahawai o Hooumi ma ka moku o Nuuhiva, e pau ana na dala he 50 no ka holo pinepine ana i kela apana, keia apana, a koe he 100 no maua, e pau ana ia mea iloko o na malama eono, auhea la ko ke koena o ka makahiki.
               A no keia pilikia mau iwaena o makou, ua ao makou i ka lawaia, a malaila e loaa mai ai ka ai a me ka mea hoolimalima, a ma ka mahiai kekahi mau mea, ua waiho ka nui o ka makou hana, a lilo i na mea e oluolu pono ai makou. He ikaika ka manao e hoomau ma ka ke Akua hana, aka, hiki mai la ka pilikia me ka pololi ia maua a hana'ku no. I ko'u manao wale, ina e hoopii ae $250 dala, a $300 dala paha no ka makahiki, alaila, aole paha makou e hoohihia i na hana e ae.
               Maloko no nae o keia mau pilikia la ua oluolu no i ka hana a ka Haku, e hapai a e kukulu hou i ka hale o Davida i hiolo. A na ka Uhane Hemolele e kokua mai ia maua maanei. Ke haawi aku nei maua i ko maua aloha ia oukou a pau.
Owau o S. KAUWEALOHA.

Waialua a me Waianae.

E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :
                    He hookahi kumu nana i kauo ia'u e hele malaila, o ka hoihoi ana i kuu kaikamahine hanai e hookomo i ke kula kaikamahine o Waialua, a me ke ake e ike i na makamaka a me na hoalauna. Ma keia mau kumu au i kanalua ole ai i ka holo aku ilaila. Nolaila, haalele au ia Honolulu i ka Poaono la 7 o Okatoba, hora eha o ke ahiahi, a hiki aku la i Waialua i ka hora 9 1/2 o ka po. He elua la o ko'u noho ana malaila, e leha ana na maka mao a maanei o ka aina, a iloko o keia noho ana me ka nalu nui o ka naau a me ka hekau ia o na manao, a me ke kino holookoa e ke kaumaha. Aka i ka nana ana, ekolu mau mea a kou naau i hoomaopopo iho ai. 1 Ka olioli, 2 Ke kaumaha o ka naau, 3 Ko ke Akua lokomaikai. Ma keia mau kumu e hiki ia kakou ke noonoo pakahi aku me ka nana pu mai no hoi. Aole au mea e ae e hoike aku ai i mea e olioli ai ka naau. O ka hale kula wale no o na kaikamahine, ma ka nana aku, nui a nani maoli ke kino o ka hale. Haohao no au i kou ike ana i ke ano e, no ka mea, aole pela ke ano o ka hale mua, he ano haahaa iho ia mamua o keia, ua oi aku kona kiekie a me kona nani i keia wa. Eha hale; l ka lua hale, 2 ka hale o na kumu, 3 keenakula, 4 kahi moe o na keiki, oia ka hale iluna loa. Pomaikai maoli ka Lahui Hawaii i ka loaa ana o ka punana kahi e hooulu hou ai i ka lahui. A ke ku nei oia e kahea aku ana i ua kaikamahine mai ka la puka, a ka la komo, e naue mai e noho iloko o kona malu, oiai he maikai kona kahua, a me na laau malumalu, a he muliwai e kahe ana ma ka aoao hikina, e like me Hidekela, ka muliwai e kahe ana ma ka hikina o Asuria. A ke manao nei au, aole wahi maikai e ae o ke ku ana o ke kula kaikamahine e like me keia, mehe mea la o ka Parataiso paha keia o ka Lahui Hawaii e ulu ai.

Na mea hou o Maui Hikina.
MAKE I KA WAI.

                    Ma ka la 27 o Okatoba i hala aku nei, ua make loa kekahi keiki opiopio i piho i ka wai. Ma ke kakahiaka o keia la, ua hele ka makuakane i ka hana, a o ka makuahine hoi i ka huli lio, a noho iho la ua wahi keiki nei me ka poe e noho ana i ka hale, a hele mai la kekahi wahi keiki a koi mai la ia ia e hele i ka auau, a o ko laua hele no ia a hiki ma ka loko o Waihona i Kawaipapa, a hui pu mai me laua he wahi keiki hou, akolu lakou. Eia nae hoi, o kela mau wahi keiki, ua ike laua i ka au, a o Daniela nei hoi ka mea i make, aole oia i ike i ka au, he naaupo loa no, ekolu no ona mau makahiki me na malama ewalu. O kela mau keiki nae, hele aku la laua i ka auau, a hoi ae a ma kahi o ke one nanea i ka hoopuupuu one, a ike aku la no nae laua ia Daniela e holo ana me ke kapa a luu iloko o ka wai. Noho iho la nae ua mau keiki nei a liuliu, aohe nae he hooea ae o Daniela, a manao iho la no laua ua make, holo aku laua e hai i na makua o laua, me ka olelo aku, " ua make nae Daniela." Aohe nae he hoomaopopoia mai o ka laua mau olelo, hoi hou aku la no laua a ke one noho, a liuliu iki, hoi hou no laua e hai i na makua, me ka i hou aku no, " ua make o Daniela iloko o ka wai." Puiwa ae la ko ka hale a pau e nanea ana i ka inu uaala. Auwe ! Auhea iho nei la ke keiki ? Aole !" O ko lakou hele aku la no ia e imi iloko o ka wai, a hihia ae la ke kapa i ka wawae o Kaniho, i hapai ae auanei ka hana, ua oolea, ua eleele ka waha. Hoihoiia aku la a hiki i ka hale, olo ae la ka pihe, a lohe mai la ka makuahine i keia pihe kumakena, i hoi mai auanei ka hana o ke keiki ua make. Holo aku la hoi o Palea e hai ia Kauhi. I ko Kauhi wa nae i lohe ai ua make ke keiki, i mai la oia, " eha loa oe ia'u e na wahine." O kona hoi maila no ia a hiki mawaho o ka hale, lalau iho la i ka pauku hao, a ike mai la ke kanaka nana i kii ia ia, alualu mai la oia ia Kauhi, a aumeume laua, a lilo mai la ka pauku hao ia ia. Komo aku la oia e huli i ka oope, aohe nae i loaa ia ia, no ka mea, ua huna e ia e Kaniho. O ka noho iho la no ia o ua Kauhi nei uwe, me ka paumako i ke aloha i ke keiki. Aole nae nana ponoi keia keiki, aka, i ka wa nae o ke kane mua a Kihei, lilo no ia ia ka hanai o keia keiki, a make ke kane, mare iho laua.

KA INU UWALA.

                    He nui loa ka inu uwala ma Maui Hikina nei, mai mua loa mai no keia hana ino a hiki loa mai i keia wa, aka, aole nae wau i ike i ka haunaele nui e like me keia ; ke lilo nei ka la sabati i la olioli, hulahula, me ke ku-i.. Ua pau na kane a me na wahine, na keiki nui a me na keiki liilii. Ua maopopo no nae i ko'u manao ke kumu o keia haunaele, oia no hoi ka lolo o ka Lunakanawai, no ka mea, mamua aku nei, ua hopuia no e na Makai ka poe ona, a no ko lakou lehulehu loa, ua ao mai ka Lunakanawai, e hoopii ma ke kokua hewa. Ua hookolokoloia a ku ka hewa, hoopai, a hoohalahala ka poe i hoopaiia, a hoopii imua o ka Lunakanawai Kaapuni, a pau mai la i ka hookuuia. Pela mau iho la ka hana naaupo mau ana a ku a molowa maoli hoi na Makai i ka hopu, a i keia wa, ua hui aku a hui mai, e hele ana i o a ia nei me ka molowa ole ; aohe no he mahiai, aohe lawaia ; hakaka ke kane me ka wahine, aohe manaoia o na keiki a lakou, no ka mea, ua piha pono na la a pau o ka hebedoma i ka lealea wale no. Aia hoi ma ka po a ao ka uwalaau ana, ka hololio ana a me na mea e ae. He kumakena okoa no hoi i ka nana aku. Pehea la e pau ai keia hana ino ?

KA WILI-KO.

                    Ua hoomaka iho nei ka wili-ko a Mr. A. Unna mai ka la 6 a hiki i ka la 8, o ka naha no ia o ka paepae o lalo o ka hao nui e pili ai na niho me ko na nau, a ua. hookiia ka hana, me ka manao o ka ona, e pilikia hou ana kana wili, aka, mamuli hoi o ke akamai o kona kupa, ua hanaia a paa, i oi ae i ko ka paa mua. Ma ka la 13 iho nei nae ka hoomaka hou ana. I ka nana aku, ua uleuleu na mea a pau ; o ke ko paa nae, aohe i like me ke ko paa o kela mau makahiki, ua ano e keia, ua keokeo maikai ; o na mikina hoomaloo ko paa hoi, ua poahi launa ole no. Nona hoi ka uleu nui.

KE KU-I.

                    Ua hoopapau nui na kanaka ma keia hana, e like me ka lilo nui i ka inu uwala, pela no ka lilo i ke ku-i. Ua hoomakaia keia hana ma Muolea e Kapu, a na kana mau haumana hoi i hoolaha aku ma o a maanei o Maui Hikina nei. Ina ma Kipahulu ka ahaaina hui, hele mai ko Koolau a me ko Hana ; ina hoi ma Hana, hele mai ko Kipahulu a me ko Koolau, a pela aku. Ua aoia na kane, na wahine na keiki kane a me na kaikamahine a lakou. O keia hana, ua like loa me ka hala olapa i ka wa kahiko paha, a ua hanaia me ka manao e pale aku i ka eha, aka, ma Hana nei, ua hana ia e like me ka hula, a ona, hula kaulana, a me kekahi mau hula e ae a lakou e haku ai, oia iho la ka lakou e hana mau ai. Oia iho la na wahi makana ia oe. Me ka mahalo.
J. K. PILIIPO.
Hana, Maui Hikina, Nov. 21, 1865.
               Aka, e imi e oukou mamua i ke aupuni o ke Akua a me kana pono, a e pau ua mau mea la i ka haawiia mai ia oukou.

MARE.

Dek. 5, ma Honolulu, mareia o Kaulalii k, me Kahue w, no Leleo laua. Na H. H. Pareka i mare.
Dec. 3, ma Waialua, Oahu, mare o Nakuina me Lepeta Kawaluna. Na Rev. M. Kuaea i mare.
Nov. 13, ma Wailuku, Maui, mare o J. A. Kaohaiula k. me K. Kalua w. Na Rev, W. P. Alexanedero i mare.

HANAU.

Sept. 18, ma Mahinahina, Kaanapali, Maui, hanau o Uweloulani k, na A. B. Aberahama me Maraea Kainakapua.
Nov. 2, ma Keaau, Puna Hawaii, hanau o Kalili k, na Kaukihe me Haalipo.
Nov. 14, ma Halawela, Niihau, hanau o Hanapauole, na Kahanapauole, kamehai.

MAKE.

Nov. 31, ma Makiki, make o Hamau k.
Dek. 4, ma Manoa, make o Moa k.
Nov. 3, ma Moanalua, make o Kowaha k.
Okat. 19, ma Moanalua, Oahu, make o Kalunaaina k.
Okat. 22, ma Kahalii, Hilo, make o Miomio k.
Nov. 17, ma Onomea, Hilo, Hawaii, make o Pualinui k.
Nov. 22, ma Olowalu, Maui, make o Opukahaia w.
Nov. 23, ma Pauoa, Oahu, make o Nalua w, no Molokai mai.
Nov. 25, ma Kahalii, Hilo, make o Kamahiai k.
Nov 29, ma Niupaipai, Oahu, make o Kekai k, no Hawaii.
Nov. 30, ma Pauoa, Oahu, make o Keonaona.
Nov. 25, Kalia, Oahu, make o Puakoi.
Nov. 25, ma Keanaeli, Kawaihae-uka, make o Kukane k.
Nov. 28, ma Pooholua, Kawaihae-uka, make o Hoopaukekoo.
Dec. 8, ma Kailua, Kooloupoko, make o Kaiho k.

Olelo Hoolaha !

                    E IKE AUANEI OUKOU E KO KAUAI, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke hai aku nei wau ia oukou, e holo aku ana wau ma oukou la e malama ai i ka'u Oihana Pai Kii, e ku mua ana wau i Hanalei, malaila wau e hoomaka mua ai i ka'u hana. Ina ua makemake oukou i mau KII. alaila, e makaala ka pono, no ko'u hiki aku, he oluolu loa ka uku no ke KII. VALENTINE. 210-2t. Mea Pai Kii.

OLELO HOOLAHA.

                    E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU o kela ano keia ano ke nana mai i keia. Owau o ka mea nona ka inoa malalo, ke papa aku nei au i ka'u wahine mare Ia Kekipi, mai hoaie mai oukou iaia, no ka mea, ua haalele mai kela ia'u a i ko maua wahi moe ; ua hele aku oia ma kahi e, ina oukou e hoaie mai iaia, maluna ona ko oukou poho, aole loa au e hookaa ana i kona aie. Z. KAAIWELA. Opua, Hilo, Hawaii, Nov. 17, 1865. 210-1t*

E. C. McCANDLESS. CAPT. J. PATY.
MAKANELA MA !
(McCANDLESS & Co.)
Ma ke kihi alanui Papu me alanui Alii.

                    KE KAHEA IA AKU NEI NA Kanaka Kamaaina o Honolulu ame ko na Mokupuni e ae. Eia ka mea a oukou i ono ai, oia hoi Ke Kamano Io Ula ! KAMANO ! Kuai ma ka Pahu, ame ke kuai Liilii. Barena Hou, Barena Oolea, Barena Liilii, Mea Ono, KOPAA, PIA, KOLU, KOPA. Aila Kohola, AILA HONUA, AILA NIU, AHI KOE, UWIKI, Pakeke me ke poi ! Kapu, Bakeke. Hinai, Kulina, Ota, Bale, PAAKAI NOHA, HUE-IE, KAULA LIO, E Hele Mai i Ike Pono.
McCandless & Co.
210-3t

$5,OO Makana !

                    UA AIHUE IA HE LIO KANE eleele, me ke kiko keokeo iki ma ka 1ae, hookahi paha malama o ka loaa ana mai la Ma Kini (McKinney) o Makawao, o ka lilo no ia. Nolaila, ina e loaa a hoihoi mai kekahi mea, i ka mea nona ka Lio, a i ole ia la, ia KILILIKA, o Wailuku, alaila, e uku la aku no ka malama i oleloia maluna, i ka mea nana e hoihoi mai. A ina e hahai pono ia mai, ua holo maoli ia e kekahi mea, alaila, e uku ia no ka mea nana e hahai pono mai, i 10.00 DALA. Ua kuniia ma ka uha akau penei ka hao, O (M 209 2t*

Hale Kuai Hou !
UA WEHE AE NEI AU HE Hale Kuai Hou !

                    Ma Keopuka, Kona Hema, Hawaii, a, aia malaila e loaa'i na lole o na ano nu hou a pau, kupono no na kane, na wahine, a me na keiki, no ke kumukuai makepono loa.
               O ka poe a pau e makemake ana e kuai i ka lakou Kofe, e lawe mai me a'u e kuai ai. I loaa ke kumukuai nui makepono ma ke Dala maoli, a ma ka lole paha. E hele mai e ike maka e na makamaka.
LIKI. (R. B. NEVILLE)
Keopuka, Kona Hema, Hawaii, Nov. 23, 1865 208-3m

OLELO HOOLAHA.

                    E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU o kela ano keia ano. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei. Ke hoomalu aku nei au io'u mau aina e waiho la ma Lole i Kaupo, a me Puaaluu i Hana.
                    Ma ka Mokupuni o Maui. E like me ke kauoha a ka mea make, maloko o kana Palapala Hooilina, i waiho mai ai imua o'u, pela hoi au e hookapu aku nei i ua mau aina la i haiia'e la maluna, aole au e ae e hookuu mai i ko oukou mau holoholona maluna o keia mau aina i papaia, a o ka mea hookuu i kona Lio, Hoki, Piula, a me na mea like, e uku no i hapalua dala ($0.50) pakahi, e like me ka nui o ke poho.
Owau no me ke aloha. H. H. KAHANANUI PAO. Kikihale, Honolulu. Dec. 1, 1865. 210-lt*

OLELO HOOLAHA !
— A KA —
AHAHUI HOOHOLO MOKUAHI MOKU MAOLI KULOKO
— O KO —
Hawaii Pae Aina.

               E HOLO ANA KA MOKUAHI ' KILAUEA' MAI HONOLULU AKU NEI, MA KA Poalua, Dekemaba 12. I ka hapalua o ka hora eha o ke ahiahi. I LAHAINA, MAALAEA, KALEPOLEPO, MAKENA, KAWAIHAE, KAILUA, a me KEALAKEKUA. A ku hou mai ma Honolulu ma ka Poaono. A pela oia e holo mau ai i kela Poakahi keia Poakahi a hala na pule elima mahope aku.
               O ka uku o lalo o ke Keena Kapena, e like no me ka uku mamua, o ka ai ana, he hapalua Dala no ka aina hookahi.
                    KEKAHI MOKU KUNA MAIKAI O KEIA AHAHUI O " ALBERNI " DALYRMPLE ke KAPENA.
                    E holo mau ana keia moku i Hilo, a e ku ana i Lahaina a me Honoipu, maanei aku a ma-o mai. He moku hou keia, o ka paa ana iho nei no ia i keleawe, he 16O tona kona nui, he wahi maikai hoi e moe ai o loko o ke keena Kapena, aia no iluna o ka papahele ka hale. Kupono loa no na ohua keia moku, he nui hoi paha, aole i e pulu.
                    KA MOKU 'ANE LAURIA,' I HANA HOU IA IHO NEI A Paa pono. E holo ana oia i Koloa a me Waimea, a hiki i ka wa e paa ai o ka moku kuna hou. O KONA INOA IHO KEIA, " ONWARD,"
                    Ke kapili ia nei i ke keleawe, a paa, alaila hoihoi ia o Ane Laurie no Kahului, a me na awa e ae oia aoao o Maui. JANION GREEN & CO.
Na Hope o ka Ahahui hooholo Mokuahi a moku maoli Kuloko o ko Hawaii Pae Aina. 210-3t

OLELO HOOLAHA

                    E IKE AUANEI OUKOU A PAU E O'U mau makamaka. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho, ke hai aku nei au me ka hookamani ole. Ua hooemi ia ke kuai ana o kela ano keia ano o na lole a pau ma ko'u Halekuai ma Halawa, Kohala Akau, Mokupuni o Hawaii, i emi iho malalo o ke kuai ana o na Halekuai e ae ma kela Apana o Kohala nei, nolaila, e wiki mai oukou. Ua pau. E aloha auanei,   J. WIGHT, John Kekipi, Kakauolelo. Kohala, Hawaii, Nov. 26, 1865. 209-2t*

OLELO HOOLAHA.

                    E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU loa. Owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa aku nei wau i kuu wahine mare Ia MAKA. Ua haalele mai oia ia'u, a nolaila, ina e ike a lohe paha wau i kekahi poe e malama ana, Alaila, e hoopii no wau e like me ke Kanawai, aole no hoi e ae au i ka hoaie ana o kahi poe iaia, a ina e hoaie mai kahi poe, alaila, aole au e uku ana ia aie. 208-3t* WM. G. HAVENS.

OLELO HOOLAHA
— I KA —
POE KOHO !
O ka Apana o Honolulu, Kona, Oahu.

                    O ka poe a pau e makemake ana e loaa ia lakou ka pomaikai o ke Koho Balota, ina Lunamakaainana o ke Kau Ahaolelo e hiki mai ana, i kulike ai me ka Pauku 1 o ke Kanawai e pili ana i ka poe i aeia e koho balota, a me ka OLELO HOOLAHA a ka Mea Hanohano ke Kuhina Waiwai, i hoolahaia ma ka nupepa haole " Hawaiian Gazette," i ka la 25 o Novemaba.
               Nolaila, ke hai ia aku nei, e hookiia'na ke kakauinoa ia ana ma ka Papa Helu Inoa, i oleloia ma ka Pauku 5, ma ka la 19 o Dekemaba e hiki mai ana.
G. H. LUCE, Luna Auhau. Keena o ka Luna Auhau. Nov. 27, 1865. 209-3t

OIHANA PULUPULU !
— O —
HAWAII NEI !

                    E LIKE ME KO'U MAU MANAO I hoopuka ia mamua ae nei, e kuai no au i ka Pulupulu maikai o ka HELU 1, A ME KA HELU 2, i lawe ia mai i o'u nei.
               Ua emi mai ke kumukuai o ka Pulupulu ma na aina e, no ka pau ana o ke kaua ma Amerika, a nolaila hoi ke kumu e emi nei maanei. I keia wa, e haawi no au i ke kumukuai no ka paona hookahi. EONO KENETA.
                    Ina he ma-u, a he lepo, aole paha e oi mamua o 5, a me 5 1/2 keneta no ka paona. Aka, ina he loloa, a he maemae loa, mai ka 6 1/2 paha a hiki i ka 7 keneta o ka paona.
               No ka Helu 2 — He 3 keneta no ka paona, a ina he maikai, a he maemae, he 3 1/2 keneta no ka paona.
               Mai kanalua oukou e o'u mau hoa'loha, aka, e hoomau i ka mahi ana a me ke kanu ana i ka Pulupulu, oiai ua oi aku ko oukou pomaikai me ka nui ole o ka luhi, mamua o ke kanu ana i ke ko a me ka uala. Ina e kanu pono oukou i ka oukou mau Pulupulu, alaila, e loaa no i kela a me keia, no ka wa hookahi, i paa pono i ka Pulupulu Helu 1, he $50.00, a ina he umi eka, he $500.00 no ka makahiki hookahi.
               Iloko ae nei o ka malama o Dekemaba, e loaa mai ana ia'u mai Kaletona mai, kekahi mau HUA PULUPULU SI AILANA HOU.
                    Mai Karetona Hema mai, i hoouluia'i na Pulupulu, e loaa no ia lakou na hua Pulupulu iloko o keia mahina ae.
               Mai hoopoina oukou iloko o ka malama'e nei o Ianuari e hiki mai ana, no ka mea, e haawi ana au i na Makana a'u i manao ai e haawi i ka mea nui loa o ka Pulupulu, iloko o keia makahiki1865 — ewalu makana ka nui — mai ke $.50 a i ke $5 pakahi. No ka makahiki hookahi 1866 e hiki mai ana, ua manao au, e haawi aku i na makana i oi ae. Nolaila, mai kanalua, a mai hoopoina hoi oukou, o ka mea hooikaika, oia ka mea e lilo ai ka makana. Me ke aloha.
H. M. WINI.
Mea kuai Pulupulu, ma ka Hale Leta
Honolulu. Nov. 16, 1865. 206-7t