Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 46, 18 November 1865 — Page 4

Page PDF (1.52 MB)

 

Ka Nupepa Kuokoa.
Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Moolelo o Heneri Opukahaia.
HELU 10.

                    I keia wa, manao iho la wau iloko iho o'u, e komo iloko o ka ekalesia. Makemake iho la au e haalele i na mea a pau no ka hoonani ana i ke Akua, a e haawi lilo aku i ko'u naau a pau ia ia, nana e hana mai ia'u e like me kona makemake. Hoike aku la au i keia mau mea ia Rev. Mr. Hareve, a manao mai la oia, ua oi kuu pono e lawe i ka inoa hoahanau. Makemake mai la oia ia'u e hele a halawai pu me. Rev. Mr. Mila,, a me na hoalauna a'u i ike ai, a e kukakuka pu me lakou no keia mea ; no ka mea, ua iini loa wau. Nolaila, hele aku la au a kamailio pu me kuu makamaka a makuakane aloha, o Mila, no keia manao o'u. A ua maikai wale no ia i kona manao. Makemake oia e hele mai i kela Sabati aku no ka ninaninauia. Noho iho la au ma Gosena a kokoke i ke Sabati i hoomaopopoia, alaila, hele aku la au i Forinefoda. A i kuu hele ana ma ke alanui, manao iho la wau me he mea la e hele ana wau i kuu home, i ka Ierusalema hou, i ka ipuka pomaikai. Naue aku la au me ka hoomanao i keia mau huaolelo, " Owai la ko'u mea ma ka lani ?
               Aohe hoi he mea ma ka honua nei a'u e makemake nei mamua ou." (Halelu 73 : 25.)
               Ua hookomoia wau iloko o ka ekalesia o Kristo ma Forinefoda, i ka la 9 o Aperila, M. H. 1815. Eia ke poo o ka olelo a Rev. Mr. Mila i hai ai i kela la ; " A e kai aku no au i ka poe makapo ma ke ala a lakou i ike ole ai ; E alakai no au ia lakou ma na kuamoo a lakou i ike ole ai." (Isa. 42 : 16.) Mamua iho o ka manawa i hoomaopopoia no ka hookomo ana ia o Opukahaia iloko o ka ekalesia, ua nonoi oia ia Mr. Mila, e ae mai ia ia, ina ia he mea kupono i kona manao, e hoopuka aku oia i kekahi mau olelo imua o ke anaina i kona wa e hookomoia'i iloko o ka ekalesia. Ua ae oluolu no o Mr. Mila i keia noi, aka, no ka lilo o kona manao ma ka mea e, ua poina oia i ka manawa o ka hana, a nolaila, loaa ole ia Heneri kona manawa e olelo ai imua o ke anaina. A i ka pau ana o ka halawai, hoi aku la o Mr. Mila i kona keena palapala, a hele aku la o Heneri me ka naau kaumaha, i aku la, " You no let me speak sir — I sorry." Eia ke ano o ua huaolelo la, " Aole oe i waiho mai i kekahi olelo ia'u — Kaumaha wau." Minamina iho la o Mr. Mila no kona palaka ana. Ninau aku la oia, " Heaha ka olelo au i makemake ai e hoopuka aku e Heneri ?" Pane mai la oia, " Makemake au e ninau aku ia lakou, heaha ka lakou mea e kakali nei ? Ke noho nei lakou ma ka aina Euanelio — ua lohe lakou no ke ola, ua makaukau ke Akua, ua makaukau o Kristo — no ke aha la lakou e huli ole ai a hahai mai hoi ia Kristo ?"
               Ua lilo o Heneri i lala no ka ekalesia ma Forinefoda, aka, ua hoomau no nae i kona noho ana me Rev. Mr. Hareve, ma Gosena. " Maanei" wahi ana " ua noho au hookahi makahiki a oi ae, a ua malama ia wau me ka lokomaikai a me ke aloha nui loa. I keia manawa, ua lilo wau malalo o ka Ahahui Misionari ma Bosetona, me ka manao e hoomakaukau ia'u i misionari e hele aku i kuu lahuikanaka ponoi, e noho la ma ka aina a me ka malu o ka make, aole hoi lakou i ike i ke Akua oiaio, a ua naaupo lakou i na mea o kela ao aku — aohe a lakou Baibala e heluhelu ai — aohe o lakou Sabati — a he mea ike ole ia e lakou keia mau mea a pau. Ua aloha au ia lakou, a ua manao no au e hoolilo i ke koena o kuu mau la no ka hana a ko kakou Hoola Kamahao, ina e hooloihi ka Mea Mana Loa i kuu ola. Iwaena o ka po, ua aloha pinepine au i kuu lahui no ka make ana o ko lakou mau uhane, a pinepine kuu makemake e ku koke aku imua o lakou me ke kakali ole aku i ka hoomakaukau pono ana ; no ka mea, ua nui ka iini e ike ia lakou. Ina paha auanei e hoopakele mai ka Haku ia lakou mai ka wela lapalapa mau loa ; a e lilo hoi ia i Akua no lakou, a o lakou kona poe — i loaa hoi ia lakou " ka pono e ili mai ana i ka poe haipule i ke ao. " Me e kuu pomaikai i keia manawa, oiai kuu mau makamaka, a me kuu ohana a pau malaila e make ana i ka pololi a me ka makewai, no ka nele i ka lokomaikai o ka Haku, a me ka loaa ole o ka wai no loko o ka punawai o ke Ola. Ina hoi e noho mai ka Haku Iesu iloko o kuu naau, a e hoomakaukau mai ia'u e hele aku a e noho iwaena o lakou a pau ke koena o kuu mau la. Aka, aole o ko'u makemake, o kau no e ka Haku ke hookoia.— Na'u ia e noho pu me lakou me he mea la mai kahi e mai, a he malihini hele no hoi ma ka honua nei a pau ko'u ola ana ; a e hoolilo loa ia hoi ma ka oihana a ka Mea hoola. Na ka Haku e kokua mai ia'u e noho me ka makau aku ia ia, a e hooko i kona makemake, a e lilo no hoi i kauwa nana."
               Pela na wahi manao o Opukahaia i kakau iho ai, e pili ana ia ia iho, a i kona manao e lilo oia i misionari e hai aku i ka Euanelio a ka Haku i ua lahuikanaka naaupo nei o Hawaii.
               E nana ae kakou maanei aku i ka moolelo no Opukahaia, a hiki i kona wa i make ai. Mahope aku paha, e ike ai kakou i kona ano haipule, a me kona ano makaukau ma na palapala a me na olelo e ae ana i kakau ai. Ua kakauia no kekahi o lakou i ka wa i oleloia ae nei maluna, a pela aku. Aka hoi, e waiho kakou ia mau mea a mahope aku, i loaa mua ka moolelo no kona noho ana, me ka huikau ole o ka manao.
               Ua noho o Opukahaia ma Gosena, me Rev. Mr. Hareve, mahope aku o ka manawa i oleloia maluna, mai ka malama o Aperila 1815, a hiki i ka malama o Okatoba oia makahiki no. Iloko oia Okatoba, haalele oia ia Gosena, a hele aku la i Kanaana, malaila oia i noho ai iwaena o ka ohana o Rev. Mr. Perenetike. Malaila oia i kakau iho ai i keia moolelo nona iho a kakou e ike nei. Na kana kumu Rev. Mr. Perenetike, i paipai i kona manao e kakau i ua moolelo nei. Kakau liilii oia i kela la keia la a paa, a oki no malaila. O ke koena o kona moolelo, na hai ke kakau ana.
               Ua noho oia ma Kanaana, me Rev. Mr. Perenetike, mai ka malama o Okatoba 1815, a hala ke kau o 1816. Ia manawa, ua hookomoia oia iloko o ke Kula Misionari no na Aina e, i kukuluia ma ke kulanakauhale i kapaia o " Na Mahinaai Hema" (South Fauns). Noho iho la ia malaila, a kokoke i ka pau ana o ka makahiki 1816. Ia manawa, hele aku la oia a i Amehueseta (Amhust) ma Masekuseta, i hoa hele no Rev. Mr. Perenetike, he elele paipai na ka Ahahui Misionari ma Bosetona, e hoomakaukau ana oia e kaahele ma kela aoao o ka aina, e paipai i kolaila poe e kokua lakou i ke ola o ua Kula Misionari nei. A o ka hele pu ana o Opukahaia me ia, ua lilo ia i mea e holo pono ai ia hana. Mahuahua mai na kokua. Haawi nui no ka poe haawi, a o kekahi poe haawi ole mamua, ua haawi oluolu lakou i keia hele pu ana a Opukahaia.
               Eia ka Mr. Perekina i hai mai ai no kona ike ana ia Opukahaia i kela kaahele ana a laua. Wahi ana, " Ua aloha nui ia oia e ka poe a pau o keia mau wahi i ike ia ia. Kakaikahi loa na mea a'u i ike ai e like me Opukahaia ka minamina nui ana, a me ka malama pono ana i ka manawa. O na hora e homaha ai ka nui o kanaka, he mau hora hana no ia ia. I kona wa mehameha, ua mau no kona huli ikaika ana i na buke naauao. A i ka wa e launa ai me kanaka, o ka naauao no kana mea i imi nui ai ; a ina i ku ole ka lakou kamailio ana i kona manao, wehe ae la oia i kana buke Kauoha Hou, a heluhelu iho la, a i ole ia, hoi okoa no i kona keena e huli ai i na buke.
               " I kekahi ahiahi, ua akoakoa mai lokahi mai i hoa'loha, a hawanawana mai la oia ia'u, " Minamina i ka manawa, eia kekahi mau uhane e haele ana i kela ao, kupono keia manawa e paipai aku ia lakou." A mamua o ko lakou hoi ana i ko lakou mau wahi, paipai no oia i kekahi mau mea elua o laua ma na mea o ka uhane.
               " Eia kekahi mea i ike ia ; o kona ano haahaa o ka naau. I ko maua kaahele ana ma kela kulanakauhale keia kulanakauhale, mamuli no hoi o ka makemake o na kanaka e lohe ia ia, ua haawi pinepine au ia ia e olelo imua o lakou ma na mea o ka pono. Pili pono kana olelo ana ; koikoi no hoi, a me ka lealea o na pepeiao i ka hoolohe aku. A nolaila, nui na olelo mahalo a kanaka i haawi mai ai ia ia ; aole nae i lilo ia mau mea i kumu e hookiekie ai oia, aka, ua mau no kona ano haahaa, a me ka hopohopo ia ia iho."
(Aole i pau.)

                    O ka hana a ka mea pono, pili no ia i ke ola.
               O ka hua o ka mea hewa, pili noia i ka make.

No ke Ola kino.
NO KA O ANA.

                    He mea maikai no ka o ana ina ua maikai ka o, o ka o ana, alaila e pakele no ka mea i o ia, i ka ili ana mai o ka mai hebera a me na mai ano like. E maopopo keia ke nana iki ae, i kahi moolelo pokole o na koa o Perusia. I ka makahiki 1860, ua o ia, he 12,000 koa, e ka poe i o mua ia, a me ka poe akahi a o ia. Aole kekahi o keia poe i loaa i ka mai hebera. Nolaila he mea nui no keia a na makua mea keiki e makaala ai i ka lawe ana i na keiki e o ia mai e na Kauka i loaa ka palahehe i ole ai e loohia mai na keiki i ka mai ano like me ka hebera. He pono no hoi i na keiki liilii loa ke o ia ke hala kahi mau wahi ia mahope mai o ka hanau ana mai, no ka mea i na malalo o ka 6 malama ka loihi o ka wa o ke keiki mai kona hanau ana, o ka wa ia e loohia'i na keiki i ka hebera.
               Nolaila ea, he pono no ia kakou ko Hawaii nei, ke malama i na mea i kuhikuhiia, mai palaka, oiai he Lahui kakou i oleloia e pau ana i ka nalowale.

Na Rula e pili ana i na haumana,

               1. O kela haumana keia haumana, e komo ana ma kahi o ke kula, eia ka pono o ka hele pololei loa no maloko o ka hale kula, a ma na wahi e pili ana, aole make lohi wale ma ke alanui, e kamailio ai ma ka manao e. I ka wa e pau ai ke kula e puka malie me ka hoohaunaele ole i ka hale kula, a me na wahi e pili ana.
               2. Mai komo hope i ka wa e kula ai, he hoopaiia no, e like me ka hoopai i na hewa e ae. Mai haalele hoi i ke kula i na wa kula me ka ae ole ia. Aole he hookuu ana, no ka mai, a no kahi mea e ae paha ke ole e kakau mai ka makua, a i ole ia o ke kahu paha i kekahi palapala e hoakaka ana i ke kumu o ka noho ana mai ke kula aku.
               3. Aole loa he pono o ka haumana e haalele wale i ke kula ke ole oia i mai, a he kumu nui e ae paha e hiki ole ai ke hele i ke kula, e ae ia no ia ke loaa mai ka olelo hoike mai ka makua mai. Ma na wa a pau i haaleleia'i ke kula e ka haumana, he pono i ke kumu ke hoike i ka haumana i haule, i kahi i hanaia e kona mau hoa kula ma ka papa hookahi. A ina ua pono ole i ko ke kumu manao, aia no iaia ka hoihoi i ka papa malalo iho.
               4. Aole pono i na haumana, ke hele i ke kula me ka lole lepo, weluwelu a pelapela hoi. O ka haumana o ia ano he pono ke hoouna ia ia ma ka hale i lole hou.
               5. Aole pono na haumana ke olelo ino ma na wahi e pili ana i ka hale kula, a maloko o ka hale kula ua kapu loa. O ka olelo ana ma ia mau olelo, e manaoia no ia he hewa nui a e hoopai ia no e ke kumu. E hoike ia no hoi ia imua o ka Papa Hoonaauao, a iaia ka noonoo no ia mea, a me ka hookuke ana mai ke kula ae. Aole nae he haumana i kipakuia, e ae ia e komo iloko o kekahi kula, oiai e noho ana ia mamuli o ka hoopai a ka poe hooponopono.
               6. O kela haumana keia haumana, e hoino ana i na waiwai o ke kula i na mea paha e pili ana i ka hale kula ma ke kahakaha ana i na kii, kakau ana a ia mea aku ma na paia, alaila e hoounauna ia no kela haumana, e hana hou a maikai loa na wahi i hanainoia. A o na hanaino wale i hanaia e ka haumana, i ku i ke kanawai ilaila, e manao ia no he hewa kupono i ka hana o ke kanawai.

He mau Rula no na Kumukula.

                    O keia mau rula malalo nei, ua laweia mai ia mau mea mailoko mai o ke " Kumukula a me na makua."
               1. Mai ka wa mai, e lilo ai kekahi i kumuao na na haumana, alaila e hooikaika loa ka pono i ka " paipai, e makaala a e malama no hoi."
               2. E kuoo me ke akehele malie ; e hoomoakaka lea i ke ano o kau mea i manao ai e hai aku i na haumana.
               3. Mai ae wale i kekahi mea, mamua o kou ike ole ana he hiki ia oe ke hooko.
               4. Mai hoopai no kekahi hewa i hala mamua.
               5. E nana pono i na kulana o na haumana, me ka manao aku he mau haumana lakou nau.
               6. Mai lohi wale aku oe i ka wa kula.
               7. E eleu ma kau hana, me ka hoomaopopo aku.
               8. Mai olelo oe i na haumana, e hana i kekahi mea, ke ole oe e ike he hiki ia lakou ke hana, eia ka pono o ke kuhikuhi aku i ke ano o ka hana ana, a ike, alaila olelo aku.
               9. E hoopai mau i ka haumana, ke hookuli ; aka ea mai hoopai me ka huhu, a mai pai ma ke poo o ka haumana.
               10. Mai ae aku i na haumana e hoonaukiuki mai ia oe, aole hoi ma ka mea e haule ai kou ano kumuao.
               11. Ina ua ukiuki na haumana, alaila e kali oe a pau ka ukiuki, alaila kuka pu me lakou, no ko lakou mea i hana'i.
               12. Mai hoike aku i kekahi mea i ka wa e inoino ana na maka o ka haumana, aole hoi make hooweliweli aku, aka o ka hana oluolu ka pono.
               13. O ka hoopai iki ana, i ka wa e hauaia ai ka hewa, ua oi loa'ku ia mamua o ka hoopai nui ana ke waihoia ka hoopai a mahope aku o ka hana hewa ana.
               14. Mai ae i na haumana e hana ma ka manawa hookahi i ka mea au i papa ai, malalo o ke kumu hookahi i kekahi mea e aku.
               15. E ao aku i na haumana, o ke alanui oluolu loa e lilo ai i mea maikai, o ka imi i ka pono.
               16. Mai ae i ke kamailio wahahee ana o ka haumana.
               17. Ina hoowahawaha mai ka haumana i kou manao, hoomanawanui aku no i ke ao ana no kahi manawa, a hiki i ka wa e komo lea ai iloko o ka haumana.
               18. Mai hana wale aku no na hala mamua, ke maopopo lea ka hewa ina he hewa ku i ka hoopai ana.
               19. E ao ma na ala kupono a pau, ka miki, ka hoolohe, ka manaopaa, ka lokomaikai, ke ahonui, ka pono io, ka oiaio, ka naau maemae, a me ke akahai.
               20. Mai olelo aku ma na olelo kalakala, ma ka olelo oluolu e olelo ai. Kekahi mau kumu o ka olelo kalakala ka olelo e olelo ai, aole pono kela olelo.
               21. E hookohu oe a kohu ma kau hana.
               22. E waiho aku i na hana maikai imua o na haumana.
               23. E eleu ma ke ao ana, mai hookaumaha i ka noonoo.
               24. E hoomaemae.
               25. A i manao oe e lilo kau mau haumana ma kekahi mau mea, e papa oe ia lakou ma na mea i papa ia mai hana'ku.

 

E Hoomanao i ka make.

                    Owai la ke kanaka e noho mai nei i ike ole i nei mea he make ? a owai la hoi e hiki ke olelo a'e ua ike no a'u i kou wa e make ai. Ma ka huli ana ae a nana i ka Baibala e ike ia aua nei ka olelo, " me he aihue la ka make ke hiki mai."
               He oiaio o ka make he mea nui no ia a na lahui e noonoo ai, oiai aole i ike ia ka wa e hiki mai ai. Ua hana ia mai kakou e noho ma keia honua no na la pokole, a hoi aku ma ko kakou mau hale hope loa, a ilaila e waiho oni ole ai. Aole e kali mai ana ka make ia oe e ke kanaka hanohano, aole hoi i ke kanaka keokeo, aka ua kii mai no ia i na'lii me na makaainana, i ka makua me na keiki, i ka poe kahiko me ka poe hou, a he kanawai paa loa no ia i kau ia mai maluna o na mea ola a pau e noho ana ma ka honua nei. Ke olelo mai nei ka Baibala, " aohe kanaka ikaika i ka la o ka make." He oiaio no, ina kakou e hoomanao ae ia Samesona, ka mea nana i uhae ka waha o ka Liona, e ike no aua nei kakou, o kona ikaika ua hoomaluleia e ka make. E huli hou ae hoi kakou ihope, a hoomanao ae i na la o Kamehameha Nui, ke koa o Hawaii nei ; me he mea la, ua hoonawali ia kona mau lima kakauha, e na lima menemene ole o ka make, a auhea la oia i keia mau la ? aia ua hala aku, ua kii ia mai e ka make ; a ua huki ia aku mai ka poli aku o kona paeaina.
               He mea nui io no ka make ; a ke kau mai nei oia imua o kakou me he Liona la ua pololi e kali ana no kona aina awakea. Ma ka nana ana aku i kekahi poe e noho mai nei, me he mea 'la aole o lakou hoomanao i ka make. Ke imi nei lakou, ke ai nei, a ke lealea nei hoi, me ka olelo ae hoi " na'u no keia mau mea." E kiei aku i na ilina o ka poe i hoi aku i ka opu o ka honua, e hoomanao ae hoi i kou hoaloha i hala e aku. Aohe hoi hou mai, aohe kamailio mai, aohe no hoi ike hou ia aku, ua nalowale loa no. Na ka make no lakou i hookaawale aku mai ka pili ana me kakou, mai ka hele pu ana, mai ke kii pu ana. Ina no la paha he hele aku no a hoi mai, ina la aohe o kakou kanalua ana i ka hoomanao ae a popo hoi mai o mea ma. A ina no la hoi he hiamoe a ala mai, ina no ka lohe i ka kakou kahea aku, " e ala e moe nei, ua puka ka la aia iluna." Ua haawi ia mai ia kakou ka naauao, no na mea e pili ana no keia ao, aka, koe aku ka hoola ana mai i ko kakou mau hoalauna i make aku. Ua hoike ia mai no hoi ia kakou, aia he wahi maha no ko kakou mau uhane e noho ai, he wahi nani loa. He wahi ike ole ia ka eha, a aohe hoi he uwe ana malaila. Pehea la kakou e hiki ai ilaila ? Aia wale no a hoomanao kakou i ka make, a hoomanao hoi i ka make mau loa ana maloko o ka umu ahi enaena. Alaila, kupu ae ka manao makau, a makemake hoi e noho ma kela aina nani ma kahi mamao loa. Nolaila, e hoomanao i nei mea he make, O ka make ana o kou kino e ka hoalaun, he mea no ia e hookikina inai ana i na waimaka e kahe aku ma na papalina o kou mau hoa e nana ana i kou kino uhane ole, kou kino oni ole ae. He oiaio, o ka make, he mea no ia e hookaawale ana i ka hoalauna mai ka noho pu ana ; aka hoi, ua olelo ia he hope loaa no i ka ukali ia aku. Ae he oiaio loa ia, aka hoi, e ukali aku anei kakou a loaa aku ilalo i kahi e uwi mau ai na niho ? kahi hoi au e olelo ae ai, " ua enaena kuu puu i ka wela, a homai ona kulu wai i hoomau ae i kuu alelo." Pehea la e loaa aku ai ko hoa ia oe, ua hala ilaila, he wahi aia iluna, a o kekahi hoi aia ilalo. Imi aku oe malalo ua hala kela iluna, a aohe oe e hiki ke pii aku iluna ua hala ka wa, ua paa mai hoi ka ipuka. Kahea aku hoi oe, " E ka Haku, e wehe mai ia'u," aohe e wehe ia mai, aka pane mai kela, " Aohe au i ike ia oe,"
               Ke ao mai nei na la a me na po ia kakou, e hoomanao no ka la e kii ia mai ai na uhane. Ke hea mai nei hoi ka leo mai na ilina mai, " E huli aku, e huli aku ma kela aoao, ma kahi a Iesu e peahi mai ana." E noho anei me ka manao ole ae i ka wa e hiki mai ana ? E noho hoomanao ka pono ; a e noonoo hoi i kahi kupono au e hele aku ai, ina maluna ma kahi nani, a malalo paha ma kahi ahi. Ke hea mai nei no ka make ia kakou, a e hele io aku ana no kakou. E hiki mai ana na la ino a e hoopokole ia hoi na makahiki ; au e olelo ae ai, aohe ou pono iki ia mau mea. Nolaila e hoomanao oe i ka make ; a e hoomanao hoi i kou mea nana i hana oiai oe e noho opiopio ana, o kii e ia mai aua nei e ka make, a lawe ia aku oe me kou hoomakaukau ole no ka make e hiki mai ana. " Heaha ko oukou ola ?
               He mahu no ia i pu-a iki ae a nalo iho." Ke hooki nei au maanei, a ke waiho aku nei hoi au i ke aloha me oukou, a na oukou no hoi e paa aku kahi kauoha, " e hoomanao i ka make."
D. M. COLLEGIATE.
Rain Tuahine Hut, October 2. 1865.

Loaa anei ka waiwai i ke kanaka ke ole ke Kumuwaiwai.
[Koena o kela pule.]

                    Aka, eia no hoi kekahi mea e pili i keia mea — Aole no e loaa ka waiwai i na kanaka ke loaa ia lakou ke Kumuwaiwai a hemahema ka noho ana. Aole akamai i ka malama ana a me ka hoohana ana. Oia kekahi hemahema nui o keia lahui o Hawaii nei. Ua loaa no ke kumuwaiwai i kekahi poe, a he nui hoi, aka, aole o lakou akamai i ka hoohana ana.
               Ua loaa na upena, na waa a me na mea like i kekahi poe ; kau wale no na upena ma ka paia o ka hale, a pau i ka Iole, pela no hoi na waa ma ka halau, ua pau i ka nahaha, a pela aku. Loaa mai anei ka waiwai ? Aole. No ke aha la ? No ka hemahema i ka hoohana ole ana. A pela no hoi, ina paha oia e hele i ka lawaia, kuu wale aku oia i na upena ma kela wahi keia wahi, a hihia i na koa, a pau i ka nahaehae, heaha la ka waiwai ? Aole. Ua loaa no i kekahi poe ka aina. aka, aole lakou i hoolilo aku i keia aina i mea e loaa mai ai ka waiwai, o ka hoolimalima aku, a o ka mahi no hoi, alaila, e loaa mai no ka waiwai.
               Peia no hoi kekahi poe, ua loaa nui mai no ke dala, aka, ua pau i ke kuai ia i kela mea keia mea ; kuai kekahi poe i na lole a me na mea e ae, a o ka pau no ia. Nui ka poe i hooikaika ma ka imi waiwai ana, a ua loaa nui mai no, aka, aole o lakou ike i ka malama ana.
               E nana aku i na Holokahiki, holo no lakou ma na kai anu, e pii ana iluna o ke kia o ka moku, a e hoomanawanui ana hoi i na pilikia ; a piha ko lakou moku i ka aila, hoi mai lakou me ka haneri dala, a pae lakou ma ka aina nei, a kuai i na lole, na lei, na ohuohu, holo lio, hana hoi i mau ahaaina nui, hele hoi iloko o na hale inu rama a hookamakama ; aole e hala na la elua, o ka puehu no ia o kahi dala ma ka eke pukapuka a Hagai ; a kupu hou ae la no ka manao e kepa hou no a holo hou i Kahiki. A ina pela ka hana mau ana, aole no e waiwai ana. No ke aha la ? No ka ike ole i ka malama ana i ke kumuwaiwai a me ka waiwai loaa.
               A eia hoi kekahi mea e loaa ole ai ka waiwai, o ka ai ana i ke kumuwaiwai. O ka ai, he kumuwaiwai no ia, a ina e ai kekahi i kana ai i ka wa opiopio, e pau e auanei kana waiwai, a o ka nele no ka hope.
               Pela no hoi ka amara a me ke kamana, ina e kuai lilo aku laua i ko laua mau kumuwaiwai i mea e ola ai laua, a o ka hope, o ka ilihune a make. Pela no hoi ka poe e imi ana i ka waiwai, ina e loaa ia lakou ke kumuwaiwai, a ai no nae lakou ia kumuwaiwai, aole no e loaa ana ka waiwai. Nolaila, ina e loaa ana ke ke kumuwaiwai i na kanaka, a me na haole, a pono ole hoi ka hoohana ana a me ka malama ana, aole no e loaa ka waiwai. Aka, loaa anei ka waiwai i ke kanaka ke ole ke kumuwaiwai ? Aole no e loaa. A ina no hoi e loaa ana, a pono ole ka hoohana ana, a me ka malama ana, aole no e loaa ana ka waiwai,
H. UZA.

LAAU LAPAAU
LAAU LAPAAU

                    AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE Ma Honolulu. J. T. GOWER, — Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST. — Wailuku, Maui. C. H. WETMORE, — Hilo, Hawaii. J. W. SMITH, — Koloa. Kauai. HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI. Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
                    HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma ia mai e ae kekahi, e like me ka lepo pou, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
               O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
               Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka pau pilikia i ka wela o ka houpo: i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na nea like.
               Penei no e inu ai i ka laau hoopaia Naio me na Koe.
               Ina no kamalii, e haawi aku i hookahi kupakolu o ka paua ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki eono, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka na kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ka o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono oe elima inu ani i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
               E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho. Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne, JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
                    He laau maikai a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu. Wela o ka Houpo, Haoa, Huapailua wale, Luai, Luai moku. ono olo i ka ai, Nahu me ka awe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
               Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia hana.
               Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a ina paha he umikumamalua paha kela a hiki i ka iwakalua ka pono.
               Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a akaa a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
               A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku. (a like a like me ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha, elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
               I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kumu kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau hua'ale Ola. a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i kumu e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoopaa hi.
               Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hoi aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
               Aohe a makou mea e noi aku ai i ka ka hui uku hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, hoike aku ai i ke oia o na mea a pau i hoakakaia oa kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he mai wale ; a o na mai Hukii no ho i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
               HE KUHA KOKO ANEI KOU? HE KUNU ANEI KOU? HE EHA ANEI KOU KANIA-I? HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALEA? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
               A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola o ka LAAU KUNU a Kauka Jayne. NA MAI HOOPAILUA. MAI o ke Ake! Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
                    (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
               He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe ae ke mai i nele ka makekemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
                    Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi,
a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu. DISIPEPESIA.
                    (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.) O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia ka   Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau KAIO me na KOE A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
               NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, a me ka MAI HOOPAILUA.
               Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he
maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.
162-1y