Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 45, 11 Nowemapa 1865 — Page 2
This text was transcribed by: | Keonaona Mahi |
This work is dedicated to: | Keonaona Mahi |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Kuu wahine i ke kai o Kuloloia e, Kai nenelea i ke kuluaumo-e,
Anoano aloha ia'u Kaluaokapili e,
Kahi a kaua e nonoho ai,
Me na kini o kaua i hala aku-la,
Huli, e huli mai kaua e,
Kuu wahine i ka malu Inia-e,
Malu hele i ka la ke no-ho,
A noho e Kaiamoku-e,
E malama i na kalo Lililehu-a,
I na ia mililima a kaua-e,
Ina la i ke alo o Halania-ni,
Huli, e huli mai kaua e,
Kuu wahine i ka nani luaole a ka haole-e,
Ke ku nei la i kuu ma-ka,
Me he makamaka puka ala ke aloha e,
E koi nei i ka waimaka e hani-ni, I
ka hele o ka hoa pili he wahine e,
Huli, e huli mai kau e,
Kuu wahine aloha i ke kaha o Mokuleia-e,
E lei mau no au i ko alo-ha,
O ka ukana ia a loko e hana nei-e,
E halia nei o ka po ke mo-e,
Hele a hia-a ka maka i ke ala-e,
Huli e huli mai kaua e.
Kuu wahine i na ale ehukai o Kaula-e,
Mai ka ehuehukaiala a ka opi-hi,
Hoa au umauma i ke alo o Leinoai e, Hoomaha aku i ka luna o Kaneneenee, Neenee pono mai kaua e Kaiwaanaimaka-e, E nana i ka lalo pali o Keanaoku-e,
Ku au kilohi ia lalo o Kaimaio e,
Ua lai malino pohu i ke kaao-e
Huli, e huli mai kaua-e.
W. L. Moehonua.
Halaaniani, Oct. 7, 1865.
No Ulukaa ka aina o Kauehunamoku.
He aina anei o Ulukaa, a he hiki no anei kanaka ilapa o ua aina la ? "Ae," wahi a kekahi poe, "he aina io no." He aina ka no Kanehunamoku. He kanaka huna ka o Kanehunamoku, i kona aina ia Ulukaa ; a o ka mea no ka ia i kapaia'i o Kanehunamoku kona inoa, no ka huna no ka i kona aina.
Ina ka e ike ia aku ua Ulukaa nei, a holo aku hoi kanaka maluna o ka waa, o ka nalowale koke iho la no ka ia. He ikeia'ku no ka ke kuahiwi, uliuli mai no ka na laau, a keokeo mai no ke pili. He aina akua o Ulukaa, wahi a ua poe kahiko ala e olelo nei. Aia ua aina la mawaho aku o na moku manu, e kupono ana i ka Mauna Konahuanui. Aole no ka e ike wale ia ua aina la, aia no ka a hoike ia mai, alafia i keia ae la. Ma Molokai mai ka ka ike pono ia mai o ua aina la. Elua mai kanaka i holo mai mai Kalaupapa mai, me ko laua manao nae e kau ana iluna o ua Ulukaaa nei, no ka nana mai, ahuwale aku no na kuahiwi. Ua holo mai no ka hoi ua mau kanaka nei a kokoke, o ka nalowale iho la no ia, hoaa ana ka ua mau kanake nei. Hookahi nae o laua i luu, me ka manao, aia iho no la iloko o ke kai, aka, i kona luu ana, aole nae he wahi laulaau i loaa i kona lima, he akoakoa wale no. Aloha ho paha laua i ka hoaa.
I ka nana aku, me he mea la ua kuhihewa ua poe hapauea la e olelo nei, he aina io no o Ulukaa. Enana kakou i na mea hoohalike, i ike io ia ko lakou kuhihewa, e like me ke kuhihewa o kekahi poe ma na aina naauao.
Ma ka la 17 o Augate 1826, he 3000 o na kanaka iloko o kekahi luakini ma Farani, e hoomanao ana no ka Iubile. He la Sabati ua la la. Ua kukuluia mawaho o ke-kihi o ka luakini kekahi kea nui ulaula, he 25 kapuai ke kiekie. Aka, i ka pau ana o na kanaka i ka puka iwaho a e luana ana hoi, a e hoolohe ana i ka olelo mai a kekahi kanaka no ke kea i ike ia ma ka lewa, e Constantine a me kona mau koa ; ia wa no i ike aku ai ka lehulehu e ku ana i kekahi kea e kau mai ana i ka lewa, maluna pono ae no o kahi a ke kea e ku ana ilalo. He 200 ka- puai maluna ae o ka honua. O ka loihi hoi o ua kea nei e kau ana i ka lewa, ua aneane 140 kapuai ; o ke palalaha, he eha no kapuai ; a o ka waihooluu, he ulaula."
Ua nui loa ke pioloke o ka lehulehu e ku ana, a ua nui hoi o lakou i kapa aku he mea "hana mana." A wawa loa aku la ma ka aina a puni.
I ke koho ia ana o ka mea nana e hai mai i ke ano, olelo mai la oia, "O ke aka no ia o ke kea e ku ana ilalo, ua hooleleia ae i ka lea ; oiai, ua like pu no ka waihooluu me ko ke kea e ku ana ilalo, a o ke ea hoi, ua kupono no no ka hanaia o ke aka o ua kea
la. Ua like ke ea me ke aniani, a i ke komo ana aku o ke kii o ke kea iloko, e ike ia auanei ke aka e kau ana i ka lewa."
Ke ike mai la oukou e ua poe hapauea nei. Eia mai keia mea hoohalike : "Ma kala mua o Augate M. H. 1778 ike aku la o Kauka Vince ma Ramsgate, ia luna o ke kia o kekahi moku e holo mai ana, aka hoi, maluna pono ae o ua moku nei, iloko hoi o ka lewa ; ike aku la oia elua moku. Hookahi e ku ana na kia iluna, a hookahi hoi ilalo na kia, a mawaena o na moku, he kai." O keia mau moku i ikea ma ka lewa, o ke aka no ia o kahi moku iloko o ke kai.
"Ala no hoi ma ke kai o Reggio, i ka wa a ke kukuna o ka la e haule iho ai ma ka ili kai a loaa ka huina 45 degere (ka huina o ke kukuna me ke kai) in a e ku aku ke kanaka ma kahakai me ka huli ana o kona alo hoi i ke kai ; e ike aku auanei oia i na kuahiwi, na hale nani me na pukaaniani e hulali ana, na halepule hoi me na mala mea kanu, na awawa me na laau uliuli, na kulapanoa me na holoholona, na koa hele wawae me na koa kaua lio ; e naue hele ae ana ma ka ili o ke kai."
He nui loa na mea i ikeia; aku, he mau iho la no ia mau mea hoohalike. Aole i kapaia kekahi o na mea i hoikeia maluna, he mau mea nuna huna na kekahi mau Kupua. Ua kapa na haole he "Mirage," a ua lohe no hoi au i kekahi poe kahiko i ka olelo i ka Wailiu-la. Ua like pu no me ka ka haole e ole- lo nei he "Mirage." Pela no o Ulukaa, a ua põe apuaea nei e olelo nei he aina, he aka no, no na pali Koolau i hoolele ia aku ; a ua kuhihewa ua poe kahiko la he aina. Me ka hookohu i ke kapa aku he aina no Kanehunamoku. Manao iho la paha lakou la, he aina io no, a o ka mea e nalowale ai, no ka huna ia ; no laila paha i kapa'i lakou, o Kane-huna-moku ka mea nona ua aina la. Akamai no hoi o Hawaii nei i ke kapa inoa. Aole no e ike wale ia nei mea he Wailiula, [Mirage] aia no a loaa ka ea kupono no ka hoolele ana i ke aka. I kekahi wa e wela loa ana ka la ; o ka wa ia e ikeia'i ka Wailiula. Ina he la malie, e hlele ana a wela, alaila ikeia'ku na Ulukaa la. mai kuhihewa hou e ua poe hapauea nei. Alina wale ana hoi na moolelo a oukou e olelo nei "Holo ae o mea ma a Ulukaa noho ; a mai laila aku hala i Kahiki."
Ua pinepine loa ko'u lohe i ka oleloia no Ulukaa ; aka, aohe wahi hoihoi iki i komo iloko o ko'u kino holookoa. O ka poe opiopio ka'u poe e makau nei o puni mai auanei i ka hoopunipuniia e ka poe kahiko.
Ke hooki nei au maanei ; ua maopopo aku la no io'u mau hoa opiopio, aohe he aina io o ulukaa. E aloha auanei ka Luna Hooponopono.
D. M. Collegiate.
Rain Tuahine Hut., Oct, 17, 1865.
Ka Nupepa Kuokoa
Honolulu, Novemaba 11, 1865.
Pomaikai anei ka Rama ?
Ua hoalaia mai keia ninau iloko o makou, mamuli o ka ike pinepine ana i na olelo hoo-laha iloko o na nupepa a kakou e pili ana i ka halawai ma na la i naue hope ae nei, a ka Ahahui Puali Inuwai, a me ka ike pu ana iho kekahi i ke paiia mai o ka haiolelo a kekahi wahine haole imua o ua Ahahui la, e pili ana no i ke kue i ka rama ; na ia mai manao i hoolana mai ia makou e kamailio imua o ko makou mau makama kana hoa o ka iu o ka la o ua aina aloha nei mai ka la hiki i Haehae, a ka welona la i Lehua ; malia paha o lilo keia kamailio i mea e kaua mai ai i kekahi o ko makou mau makamaka, mai ko komo ana aku iloko o ka lepo nenelu o ka on a, a me ka inu rama l a in a no hoi e maliu ole mai, alaila, he nani no ia ua pa leo e aku nei no ka hoa
kaana o na kai ewalu, a me na makani eha, a nolaila, aole e hiki ke iia mai, "Ua ike no ka hoi, noho hai e mai i-o-lahonua."
Ua ninau ae nei makou ma ke poo o keia mau manao he " Pomaikai anei ka Rama ?" Nolaila, i mea e moakaka pono ai kona pomaikai a me kona poino, e pono paha e hoonohonohoia ka waiwai, a me ka waiwai ole o ka rama, a me ka poino nui e huaia mai maloko o ka Rama. Ua manuanua wale na poino i loaa mai ka rama mai, a penei ka loaa ana mai :
Ina he ohana i noho oluolu, a lilo ke poo o ia ohana i kanaka inu rama, alaila, o ka nele ka ukali o kona mau kapuai, a o ke komo hohonu aku iloko o ka pilikia o ka noho ana, a me ka pilikia pu o ke ola ; a, no kona nele a me kona pilikia ana i ka nawaliwali, e kau aku i ka hune a me ka pilikia iluna o ka ohana holookoa, a ma ia mea i maopopo ka ohana holookoa, a ma ia mei i maopopo ai, hookahi kaka a ka rama e noho ai , aka, o kona ino nae a me kona huelo walania o ka wela a me ka popilikia, ua ili aku iluna o ka ohana holookoa. a ua hookomoia lakou iloko o ka inea o ka noho hune ana, a me ka u o ka noho popolikia ana.
E ninau mai paha auanei ka mea heluhelu, "heaha hoi ke kumu e pilikia ai o hai, ma ka inu rama, o ka mea hookahi, a oia mea hookahi hoi ke poo o ka ohana ?" Eia no ka pane ana no ia mea. Ina e hele ke poo o ka ohana mai kona hale aku, a mai waena aku hoi o kona ohana me ka ona ole, alaila, ua noho no ke aloha iloko ona, ke aloha no kona ohana, a o kekahi o na mea nui iloko o kona manao, o ia no ka manao i na mea e pono ai e kona noho ana me kona ohana, aka nae hoi, i ko- na hele ana a hoopa i ke kiaha rama, a pau ia, hoopa hou, a mahui aku la, o ka hele loa aku la no ia i ka on a, a ma ia manawa, o ka lilo koke no ia o kona manao no kona ohana, a puni peapu ae la kahi o ka manao maikai, i na manao ino i hoouluia e ka rama, --lana mai la ka manao lealea, laua mai la na ma- mai na manao nana e hoopale i ka noho olu- olu ana me na hoa'loha, ala mai la na manao awahia nana e kono i ke kino o ka mea on a e hana i na mea haumia nana e kinai i ke ola honua a me ke ola lani, a ala mai na manao kuko i ka hai wahine, kaikamahine, kaikuahine, a i ka hai waiwai hoi, a i kela mea keia mea nana e hooawahia i ka naau hoopono ; a o na haawina maikai a pau i kono iloko o ke kanaka i kona wa e noho inu rama ole ana, ua pau i ka hoohehheia e ka wai awahia o ka rama, e like me ka hehee ana o ka lepo i ka wai ; a o ka manao o ua kanaka la i kona ohana, ua pau loa i ka hele mai ona aku la ua haalele loa mai iaia, a ua kupono kahi mele a kakou no na na huaolelo,
"I pili wale i haalele--haalele,
Haalele i Puna na hoa'loha."
A o ka oho like ana me ka oluolu maikai me ka ohana, ua pau i ka hoohaunaeleia, a ua lilo ia hana ana i mea e hoopilihua aku ai i ka naau o kana wahine, o kana mau keiki a me kona mau pilikana, a ua hooma- lohaiia ko lakou mau manao aloha nona, no ka minamina a me ke aloha i ka lalau ana o ko lakou poo, ka makuakane hoi o ka ohana. Ilaila iho anei e hooki ai ka poino i ka uhai ana i na kapuai o ke kanaka ona ? Aole ! Aka, he pinepine na manawa i lilo ai oia ona ana o ka makuakane, i kumu alakai no kana mau keiki, a o lakou pu kekahi i ka mea, i ko lakou i ke ana i kolakou mau makua e hana ana i kekahi mea, manao iho la no ke keiki he pono ia hana, no ka mea, ua hana kona makua pela, a ma ia mea, ua lilo ka makua i mea nana e ho-a i kana mau keiki iloko o ka upina huki heenehu a ka make, a ua hoopiliia'ku iaia ka hua olelo "Ikaboda," no ka mea, ua hala ka nani mai ona'ku la, ma kona haalele ana i ka manao hoopono, a me ka hookuonoono ana i ke ake inu rama iloko o kona puuwai, a oia ino ana a ua keiki la, ua ino oia mamuli o ke alakai ana, a me ka hoopili ana'ku i na hana ino a kona makuakane ; a no hea mai keia mau ino a pau i loohia mai ai i ka poe e hana ana pela ? No ka rama mai no.
Eia hou, he nui wale na kanaka naauao i hanauia mai ma keia honua, a e kukulu lalani mai kakou ia lakou, a e wae ae i ka põe inu noa i ka rama, a me ka poe inu ole, a e ikea maopopo ia iho no auanei, o ka poe inu ole kai hapaiia a kau i na kulana kiekie o keia ola ana, o lakou kai noho oluolu, o lakou kai noho pumehana i ka poli o ko lakou ohana, a o ka lakou mau hana kai hoopiliia e ka poe a pau e makemake ana e hiki aku i ke kulana o ka noho hanohano a me ka noho maikai ana, a o ka poe inu ona ole ka poe i lehulehu loa ka waeia ana'e a hoonohoia ma na noho ana hanohano ko lakou Aupuni i noho ai, a he mea kakaikahi wale no ka hoonohoia ana o ka poe ona ma na oihana koikoi o ke Aupuni. A no keaha mai ka waeia ana o ka poe ona ole, a me ka hoowahawaha ia nei ka o inu ona ! No ka mea, o ka poe inu ole, ua maopopo ia lakou ka lakou mau mea e hana'i a ua hiki hoi ke holonaiia ka lakou mau hana, mamuli o ke ano mua o ko lakou noho ana, a me ka lakou hana ana, a nolaila, ua hiki ia lakou ke holonaiia ; aka, pehea hoi ke kanaka i ikeia he mea inu ona ? Hiki anei ke hilinaiia oia ? Aole! A no keaha ka ole ! no ka mea, he kanaka hoopono io paha ia, aka, he inu on a nae i ka rama, a nolaila, i ka wa ana e inu ai i ka rama, ua lilo kona mau manao maikai a pau i mea ole, a komo kino maoli mai la ka rama, a noho-a-kanaka iluna o ka mea e hoohialaai ana iaia, a o komo mai la i na manao awahia nana e kinai mai i ka maikai a houluulu mai la, a hoa'hu i namea e mimiki mai ai ka make kino ma keia ola ana, a me kamake uhane ma kela ao mau loa. Nani ka ua ana, a me ka popilikia--a nohea mai ? No ka rama mai no.
E ninau aku ma na ipuka-hale o kahi a ka nele a me ka popilikia i noho ai ma na wahi i inu ia'i ka rama, a iwaena hoi o ka põe inu rama ke kumu o ka nele ana a me ka pilikia. A e haiia mai no auanei o ka rama. A e ninau hou aku no i ka poe inu on a i ka rama. No hea mai ke kumu o ka moe nele ana o ka Juahine kolopupu ma kapa kapuahi ? E o mai auanei, no ka rama no. Nawai i kauo i ke keiki opiopio iloko o ka hana kolohe ? E hawanawana mai auanei ka moana, no ka rama. No hea mai ka hapanui o ka noho kuee ana iwaena o na ohana ma kahi e inuia'na ka rama ? E i kolonahe mai auanei ka leo nahenahe o ka Hanehane, no ka rama. E ninau i ke kumu i haulehia ai o ke kanaka naauao mai ke kulana kiekie mai, (ina he kanaka inu ona i ka rama), a e iia mai no auanei, o ka rama. E ninau i ke kumu i haulehia ai o kekahi Luna Aupuni koikoi iwaena o kakou nei i kekahi mau makahiki mamua ae nei, a e hookoloaia aku no auanei ia haulehia ana i ka rama. E ninau i ke kumu i hiki mai ai o ka pilikia maluna o ka poe inu rama, a e oleloia mai no auanei o ka rama. Nani ka ino o ka rama !
He naniia, ua wakawaka mai la ka ino o ka rama imua o kakou a pau, nolaila, elia kahi kau leo hope a oki ae. Ia oe e ke kupunakane, kupunawahine, ka makuakane, makuahine, na kaikuaana, kaikaina, kaikuahine, keiki a me na moopuna, mai noho a hoopa iki i nei mea he waiona ;--a ma ia mea e lilo ai oukou he poe maikai, he poe aloha'lii,--he poe aloha aina--he poe aloha Lahui-- a e lilo hoi oukou a pau i poe e olokea ana i ke alanui o ke kaa nana e kauo nei i keia Lahui i ka emi ana, a me ka make ; a i poe hoi e keakea ana i ke ko ana o ka hooiloilo a ka põe hoiloilo e i mai nei, "he kanalima makahiki i koe, alaila pau keia lahui i ka make," a e hoomanao wale ia no o Hawaii nei ma kona inoa. Nolaila la, i nui ke aho i keia mau wahi mamala olelo, o ko io auanei ka wanana a ka poe hooiloilo.
Ke Ola o ke Alii Nui Moi.
Ua olioli nui loa makou i ka haiakea aku imua o na makaainana ponoi o Ka Moi, i ka oluolu kupono loa o Kona Ola i keia mai la e nono nei. Ua hoi mai Ola iloko o Kona "Hale Alii Iolani" i keia mau la, a ua haalele aku i Kona Home Ae-kai ma Waikiki. Ua hele aku oia e ike i ka mare ana o Samuela C. Alani a me ke kaikamahine a Kimo Pakaka, ma ke awawa o Nuuanu i ka po o ka Poakolu iho nei o keia pule.
O ke Ola o ke Kama Alii Wahine, he oluolu kupono loa kona, a he mohala maikai mai kona mau helehelena ke ike aku.
O ke Ola hoi o ka Moi Wahine kane make H. Kalama, he omaimai iki no, aole nae he kaumaha loa.
O ke Ola o ka Mea Kiekie Mataio Kekuanaoa, he oleole kupono loa. He nui loa kona ike pinepineia ana ma na la a pau.
KE ALO ALII
O ke Ola o ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo, ke keiki Pelekane, he oluolu kupono no Kong Kino, a henohenohea no ke ike aku.
Pela no hoi ke Ola o Lidia Kamakaeha, W. P. Leleiohoku Kalahoolewa, a me Likelike. He omaimai ko ka Hon. Davida Kalakaua i ka pule i hala iho nei, a ua oluolunae i keia mau la.
HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.
Puudala nui!--Ua lohe mai makou, ua kuaiia ka aina mahi-ko o Kauwahi ma Lahaina he 13 eka ka nui, a ua lilo i ka poe Hui Mahi-ko ua aina ko la no na dala he $3,800.
Na Moku Okohola :--Ua poloaiia mai makou, ekolu wale no mau wahi moku Okohola ma Lahaina ; a ua manao ia aole paha e ku hou mai ana kahi mau moku malaila i loko o keia kikina.
Ua hoi mai--O kekahi mau kaikamahi elua i hoihoiia'ku nei i ke kula kaikamahine o Waialua, ua hoi mai laua, a eia ma ke kula kaikamahine ma Makiki.
Ua penaia--Ua ike iho makou maloko o kekahi palapala a kekahi hoa o makou, ua penaia owaho a me loko o ka luakini Hoole Pope o Lahaina, Maui. Ma ka manao wale no, he hookahi haneri dala me kanalima.
E haalele ana o J. F. Pogue i kona kulana kumu ao, Persidena no ke kula o Lahainaluna. O ke kumu o kona haalele ana, no kona omaimai pinepine. Ina e loaa koke ae ke kumu no ia wahi, alaila, haalele mai no i keua mau la.
POKEOKEO. Ua haiia mai ia makou ka lohe, ua kuaiia na eka i hoouluia i ke ko ma Lahainaluna no na dala maikai hookahi tausani elua haneri. ($1,200.00) O ka hapalua, o keia puu dala no na haumana kula, a o kekahi hapalua no ke kula.
KAIA-HUAKAI. I ke kakahiaka o ka Poalua iho nei, ia makou e hoonanea ana ma ko makou keena, aia hoi, maalo ae ana ma ko makou ipuka hale, he huakai nui e laweia ana i ka Hale Hookolokolo. He haole ka nui oia poe e kai ia ana.
HE LOHE WALE. Ma keia mau la iho nei, ua wawa wale ia ma ko kakou nei Kulanakauhale, ua hoopiho ia o Sanadoa ka moku Kipi, e kekahi manuwa Amerika mawaho o Kile ma Amerika Hema.
MARE O RAGSDALE ME KEAHI: Ma Honolulu, Okatoba 6, mare ia o W. P. Ragsdale o Honolulu is Rose N. Keahi o Hilo, Hawaii e Rev. Father Herman.
HOOKEEKEE. Ua hiki mai i o makou nei ka leta hookeekee a kekahi poe, e hai mai ana i ko lakou kakalu pinepine makai i ka Maalaea, o ke ku aka o ka mokuahi Kilauea alaila hoi i Hawaii. Ua hai pinepine aku no hoi makou ma ko kakou nupepa, ke kapili hou ia nei o Kilauea, hele wale iho no oukou i kahakai e kakali ai.
MAI PAU I KE AHI. Ua loaa mai ia makou he palapala na M. W. Keale, o Waimea, Kauai, e hai mai ana i ka pakele ana o kekahi mau hale olaila, mai pau i ke ahi. O ka mea no paha ia e pau ai i ke ahi, o ka hookokoke mai i na puu opala ma kahi e ku ai o ka hale.
NO KA LAI O LELE. Ua haiia mai makou e kekahi o ko makou mau makamaka o ka Lai o Lele, i ka mahuahua ana ae o ka on a, o kekahi poe ma ka la Sabari o ka malama i hala ae nei oia ka la 29. Ua kuai ia, ka rama ma ia wahi me ka palapala Laikini ole. Ina pela mau e hana'i ko laila poe a me ko na wahi e ae, alaila e pili io mai no kela poo e kauaheahe ae la maluna, "auwe ko Lahaina!"
MAKE ILOKO O KA WAI. Ua poloai ia mai makou e T. K. Wanalua o Hana, Maui Hikina, i ke poholo ana o kekahi keiki opiopio iloko o ka wai, a ua make ua keiki la. I ka la 27 Okatoba i hala iho nei, hele aku la ua wahi keiki nei a ike i ka makuahine, uwe aku la, aka, aole nae i malui ma ka makuahine, a o kana olelo, "Heaha la hoi ka uwe a keia wahi keiki?" Haalele iho la ia i ua keiki nei, a pii aku la i ka nahelehele, aka, iaia i hoi mai ai, aia hoi, ua hele kana keiki ma ka hale aku, a ua poho iloko o ka wai a ua make.
MAKE EMOOLE: Ua kaumaha ko makou manao i ka hoike aku imua o ke akea i ka make emoole ana o Alika (A. E. McCregor,) oia hoi kekahi o ko makou mau hoa lawe i ka nupepa Kuokoa. Make oia ma Ladana i ka la 27 o Iulai, M. H. 1885, he haole kamaaina no oia no Kauai, mamua o kona holo ana i Ladana. He mai maloko o ke poo ka mea i make ai.
UA HOOHUIIA KE KAULA GULA O KA MARE. --Ma ka po o ka Poakolu iho nei o keia pule, aia hoi, hoohuiia iho la i ke kaula gula o ka mare o Samuela C. Alani a me ke kaikamahine a Robisana o Pakaka, ma kahi noho o ka wahine mauka o ke awawa o Nuuanu. Na Rev. S. C. Damon i hoohui i ko laua lima ma ka mare ana. Malaila ko kakou Moi, na poo Aupuni, a me na poe hanohano e ae o ke kulanakauhale. "E mahaloia ka mare ana no na mea a pau."
UA PAA KA UAPO O ANAHULU. Ua hai akaka loa ia mai ia makou e kekahi o ko makou mau makamaka e noho ana ma na lai elua o Waialua. He uapo kupono wale no keia no ka poe hele wawae, aohe no ka poe ma ka lio. Na Rev. O. H.Kulika a me na kamaaina polila, i hui e hookupu i puu dala no na hemahema e paa ai. O ka nui o na dala, he kanahiku a keu aku. He hana maiakai keia, a ua pomaikai ka poe kolo wawae o Waialua. Auhea la ke Aupuni? E hoomanao ae i keia hemahema.
KA HUAKAI IMI IA SANADOA.--I ka holo ana aku nei o ka Manua Saranac e imi ia Sanadoa, aia hoi, aole oia i halawai aku me ka ku Kipi ana i manao ai. Ua pupuhi paha kela ma kekahi mau wahi e aku, aka, i ka manao wale ia no, ua hala oia i Melabona, kahi on a i kipa hope loa iho nei a hanaia a paa, a kahi hoi a na hoa aloha kupono o Kapena Wadela e noho ana. Malaila paha oia e manaoia'i i kuai aku, i ka poe e makemake mai ana iaia, aka, aole nae, i lohe pono ia keia mau manao.
KA PALAPALA KAUOHA HOPE A R. C. WALE. Ma ka Poakolu o ka pule i hala iho nei, ua heluheluia ka palapala kauoha hope loa a R.C. Wale imua o na Luna Hooko he umikumamakahi. Ua haiia no hoi maloko o ua palapala kauoha la, e uku ia'ku o Sir John Bowring, e like me kaua mea e koi mai ai, no kona luhi no ka hana ana i na kuikahi o Hawaii nei. A mahope o ka pau ana o na mea e ae a pau i ka uku ia, alaila e lilo no kona mau waiwai a pau i ku uku ia, alaila e lilo no kona mau waiwai a pau ma Hawaii nei, i kana keiki Rabati C. Cocaharene, Aohe i hooili ia i kekahi mea e ae, aka, i ka mea hookahi wale no. Ua hanaia ka palpala kauoha iloko o Dekemaba, 1864.
NO NUUHIVA--I ka wa a ka manawa Amerika Saranac i holo aku nei i na mokupuni o Nuuhiva ua halawai aku oia me ka manawa Farani,a maluna o na manawa Farani la, o ke kiaaina nui oia mau mokupuni. Ua holo aku ua Kiaaina la ma ka mokupuni o Gambia e noi aku i na kamaaina oia wahi i kanakolu umamakolu tausani dala ($33.000) i mea e uku mai ai i ka poino o kekahi kanaka kalepa Farani, a lakou i kipaku aku ai mai ia mau mokupuni aku. Ua hoala ae na kamaaina o ua mau mokupuni la i ka puu dala he umi tausani ($10.000) i mea e uku aku ai. Ua hai hou ia mai no hoi, aia no malaila kekahi kuna hawaii o kakou, oia hoi o Kamehameha IV. Eia no la o ka nalo eia ka ia mau kai, kahi i eku ai.
HON. G. M. ROBERTSON(LOPIKANA):--Ua pae mai nei ka lono, mai keia makamaka maikai o kakou, ka Lunakanawai o ka Aha Kiekie G. M. Lopikana, aia oia ma No loka i ka wa ana i kakau mai nei i kana leta, e hai mai ana i ka oluolu maikai o kona ola, a me kona aneane no e holo loa aku i Europa. Ua hai pu mai oia i ke ano e o kona ike ana i ka uea telegarapa, ka mea nana e halihali ka olelo i na tausani mile he nui wale iloko o ka manawa pokole loa. Hiwahiwa po hoi ka naauao.
NA LAWAIA KOHOLA:--He ma-u no na moku Okohola e haiamu nei ma ke awa o Honolulu nei i keia mau la; ua pomaikai kekahi; a ua hapa-pu mai no hoi ka pomaikai o kekahi. Eia no ke kauleo i na holokahikimai uhauha i ke dala e loaa mai ana, o hoonaue koke no auanei ma Hamohamo. E hoomanao iho he mea mau ka ikaika, a noliala ea, e akahele mai ka pono e Hauailiki; o aka-ia mai oe e Hanunanuna.
HALA KA WANANA:--Ua hai ia mai makou e ko makou makamaka i hele aku nei a hiki i ka lai o Lele, i kona huipu ana me kekahi kanaka olaila, he wahine kana ua loaa i ka mai mamua koke aku nei no. He kahuna Hawaii ke kahuna nana i lapaau, i ka hana ana nae o ua kahuna nei, ike ua kahuna nei aole e ola e make ana, nolaila kauoha ae la ua kahuna nei i ke kane a ua wahine mai nei e hana e i ka pahu. A hana iho la no ke kane e like me ka olelo a ke kahuna; aole nae i make ua wahine nei, ua ola loa i keia wa, a ke hoolaha nei ke kane, no ke kuai ana aku i ua pahu nei i ka poe e makemake ana.
NU HOU O NA AINA E MAI.
Ma ka moku Kalepa i ku mai i ka Poakahi iho nei, ua loaa mai na nu hou o Kapaiakiko, o ka la 14 o Okatoba.
Ma Kalefoni, he olai ikaik loa ma ka la 8 o Okatoba, oia hoi ka la Sabati, mawaena o ka hora umikumamakahi me ka hora akahi o ke awakea. Ma Kapalakiko ua weliweli loa na kanaka. Holo nui ua kanaka a pau iwaho o na hale ma na alanui e nohu ai, me ka weliweli nui; lele hoi kekahi poe ma na pukaaniani, aole no hoi i liuliu, paapu ae na alanui i kanaka. Hoohioloia kekahi mau hale, nakaka hoi na paia o kekahi a hoohuli okoa ia kekahi mau hale a moe halo ma ka aoao. Ma kau wahi, ua hapaiia ka honua iluna, a ma kau wahi hoi, ua hoepoopooia ilalo, a ma kekahi alanui ua owaku ae ka honua a hamama. Ma kekahi mau halepule, ua hooki koke ia na hana, a holo ino ke Kahunapule me ka anaina iwaho i pakele ke ola. Hoopilikiaia na uwapo a hiki ole i na kanaka ke ku ilaila. Ua olelo ia hookahi kanaka i make, a he nui ka poe i eha. Ua like ka waiwai i hoopohoia e keia olai me 250,000 dala.
Make weliweli kekahi Moku Ahi.
Ma ka la 13 o Okatoba, ua nahaha ka moku ahi Io Semie, no ke poha ana o kona ipuhao. Ma Rio Vita, mawaena o Sakarameto me Kapalakiko kona make ana. E hookuuia ana ka mahu o ua moku la ma kahi ana i ku ai, a i kona hoomaka ana e ho@o aku, loaa koke uho la ka poino. O na wahi a pau maluna o ka moku, ua pau loa i ka nahaha, a ua manaoia he kanaha poe i make a he nui wale ka poe i eha. Iloko oia huina, he umikumamalima haole i make, a he kanakolukumamawalu i eha, a ua manao ia, he iwakaluakumamalima poke i make. Ua halihaliia ka poe i eha e kekahi moku ahi e ae i Sakarameta.
Koho balota ana.
Ua koho balota ia na Lunakanawai o Kalefoni, a iloko o keia koho ana mai nei ua lanakila ka aoao o ke Aupuni. He koho balota ana no hoi ma Penekilevania, a malaila he 25000 ka oi o ka aoao Aupuni ma Ohio he 500,000 ka oi o ka aoao Aupuni. He koho balota ana no hoi ma Iniana me Iowa iloko o ia la hookahi, oia ka la 11 o Okatoba, aole nae i loheia mai ko laila mau mea i oi. He mea ano nui i ke Aupuni keia koho balota ana; no ka mea, in a i lanakila ka poe kokua i ka hoohuli nuka, ala@ e lana auanei ka manao o ka poe kip@ ka Hema, alaila ikaika ka poe ku-e iloko o keia Kau Ahaolelo ae.
Ua kohoia o Gen. Li i Peresidena no kekahi Kula Nui ma Virigenia; ua hoowahawaha na nupepa pili Aupuni i kona kohola ana.
He mau halawai Aha Elele iloko o na moku aina o Misisipi, Karolina Hema me Karolina Akau. Maloko oia mau Aka, ua ae ia ka pau ana o ka hoohuli nika, me ka @ kupaa ia o ke Aupuni Hui; aka, ua @ ikaika ia ke koho balota ana o na nuka. Oia ke kumu hana nui i koe no na kanaka o Amerika Hui, oia hoi ka ae ana i na kanaka eleele e koho baleta. Nui ka hoopaapaa ana ma na nupepa o Amerika no ia @. Mamuli hoolaha aku makou i na manao ma na aoao elua o keia kumu hoopaapaa.
Ma Mesiko ua loheia ka loaa ana ia @ ka elima miliona dala ma ke ano @ie aku, a me ia mau dala e hoolimalima ana oia ke 10,000 a 12,000 paha poe koa i mea hoo@ia hou i ke kaua ku-e i ka poe Farani, mai i @ ka lono.
Europa.
Ua hookele aloha mai nei aa moku kaua pale hao o Farani me na moku o Enelani o ia ano. Ua holo mua na moku Farani i na awa o Enelani, ilaila kahi i hookipa maikai ia'i, a ahaaina nui. Alaila ua holo pu ke au moku o Enelani me lakou a i ke awa Farani o Cherbourg.
Irelani.
He nui ka pihoihoi o ka manao o ko Irelani poe, i ka ikea ana o na hoailona kipi malaila. No kekahi makahiki a oi ae, ua hoomakaukau kekahi ahahui malu malana no ia mea. Ua kapa ia ka inoa o ua Aha la ka Ahahui Feniana. Ua kukulu ia ea Ahahui lala o ia Aha ma na wahi a pau ka aina, me na hoailona malu o lakou. He He mau nupepa kekahi a lokou e paipai ma i na mano ino iloko o ko Irelani poe e kue ia Enelani. Ua ao malu ia na kanaka opiopio i ka paikau, a ua oleloia he 140,000 kanaka o lakou. Ua oleloia he nui na alii koa me na koa o Irelani i noho mai nei iloko o ke kaua ma Amerika i hoi aku i Irelani e kokua i keia hana, a ua hoouna ia aku ka ilaila he mau miliona dala gula, a he 100,000 dala pepa i hoounaia ma ka inoa o ke "Aupuni koho o Irelani." Ua ku'e na kahunapule katolika i ka poe Feniana.
He 20,000 koa ko ke Aupuni Enelani hoonohoia ma Enelani, a ke kiai nei kekahi au moku manuwa i na kapakahakai oia, la a ua kohoia o Sir Hugh Rose i Lunahooponopono nui. Ma na wa hope mai nei, he nui na lala o ka Ahahui Feniana i hopuia o kekahi poe o lakou he mau koa iloko o ka puali koa Enelani. Ke oleloia nei o kekahi manao ka o ua poe Feniana nei, oia ua keia, e pepehi i na'lii a pau o Irelani.