Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 43, 28 ʻOkakopa 1865 — Page 3
| This text was transcribed by: | Aaron Pila |
| This work is dedicated to: | Aaron Pila, Casey Yasuda, Brandi Kam, and Dr. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Hunahuna Mea Hou
o na Aina e.
He kaua nui ma Amerika Hema.
Ua hoike mai kekahi nupepa haole o Bueno Are (Buenos Ayres). he mea i makemake noi ie e pilina i ke kaua o Paregua. Ua olelo ae ua nupepa ia no ke ano lolohi o na kanaka o ka aoao kipi Agenatine, i ke komo ana iloko o ka puali kaua o Gen. Aguta hoopuka ne oia he olelo kuahaua, a maloko olaila ia i olelo iho ai, ua noonoo nui nooia no na mea e kue aku ai i ka poe Paregue. Ua olelo hou iho no ola, e hele ana oia e hui me ka poe kaua ma ke kahua kaua, a hiki i kona wa e hooneoneo ia mai ai, a like me he waoakua la. la manawa iho, ua hoololiloli ke aupuni no ka hoala ana i mau puali kaua iloko o Europa, i mea e hookuke aku ai i na koa Peregue mawaho o na palena o Berazila, ma Rio Garana, nolaila, ua kauoha ae ka Empera, o na kanaka a pau i kupono i ka hele ana i ke kaua, e lalau aku lakou i na mea kaua. Ua kauoha aku no hoi ia, he kanakolu tausani no kekahi mau palena e mai o ka aina, e hele like lakou i ka wa hookahi i ke kaua.
O ka Presidena Lopeza o Paregue, ua hai akea ae ia i koua manao paa ikaika, e hele e hui aku me na manao o ka poe e kue mai ana ia ia. Ua olelo hou ae oia, o kela kanaka keia kanaka, a me kela keiki keia keiki i maamaa na lima i ka hana, e pau lakou a pau i kekomo iloko o ka puali kaua ; a o na hana mahiai a pau nana wahine no e hana. ua manaoia, e kokoke ana paha i ka hookahi haneri tausani na koa o ka Peresidena Lopeza
No Amerika Huipuia
Ua piha pinepine na nupepa o Amerika Huipuia, no ka hoopaapa no ka "Hoihoi hou" ana mai i na mokuaina o ka Hema, no na hana pili Aupuni a ka Peresidena Ioanekeiki. a me ka noho ana o ka poe ili eleele.
He mau moku no ka Moana Pakipika. O ka moku hao Monadanoka, ka Mokuahi Wanabila. a me ka la 1 o Okatoba, a e holo mai ana ma ka moana Pakipika. O na moku a ekolu, e holo pu mai ana no lakou me ke Kamadoa Ioane Rodasa (Rodgers). Nani wale ka ike ana aku ia lakou, in a hoi e kipa wale mai ana ma ko kakou nei mau kai.
Gen. Biurigada. Ua ike iho makou ma kekahi nupepa, e hiki koko ae ana paha o Biurigada i Nu loka, ma kona ala e hiki aku ai i Europa. Ua ae ia mai oia e ke aupuni e hele. Mamuli hoi o kona ae ana'ku, aole oia e lalau hou i na mea kaua, a kaua hou aku i kona aina hanau. A ua manao wale ia, ina oia e hiki ma Europa, e hoolilo ia mai ana paha ia ia kekahi hana a ka poe Sarani
Na waiwai o Ioane Salaidela (Slidell). O ka waiwai paa a pau o Ioane Saaidela, ke kuhina kipi i holo ai ma ka mku Beritania i ka wa kaua ih nei o Amerika, i Europa ua kuai ia no na dala he hookahi haneri, tausani, eha haneri me ka umi ($100,410). Aka mamua iho o ke kaua ana, o ke kumukuai kupono, he ewalu haneri tausani ($800,000).
Na eula o ka poe eleele ma Lousiana. O na kula o ka poe eleele ma Lousiana, ua kukuluia e kekahi o na Generala o ka aoao Akau, oia hoi o Gen. Banka (Banks). Ua haiia mai, o ka nui o na kula, he akahi haneri me ka iwakalua kumamaono. O ka huina o na kumu kula a pau, he elua haneri me kanakolu. O ka nui hoi o na kaiki e hele ai i ke kula la, he umikumamamalima tausani; a he alima tausani poe kanaka makua, i ka poe ao ia ai, a me na kula Sabati. O ka huina a pau, he iwakalua tausani e ao ia nei i ka naauao, mai ka mea nui a hiki i ka mea liilii.
Ka nui o na kanaka o Nu Ioka. O ka nui o na kanaka o ka mokuaina o Nu Ioka i keia wa ma ka nana ana i kona ano, ua hiki aku i ka 4,350,000. O ka nui keia o na kanaka o Enelani, i ka wa e noho Mai ana o Elisabeta; a me he mea la e kokoke ana, o ka huina ia o ka nui o na kanaka o Bavaria. He 700,000 ka oi ae mamua o ke aupuni o Holani.
No Mekiso & Berazila. Ua olelo mai kekahi nupepa haole o Quibeca, ua hai ae o Gen. Kalani, he akahi haneri tausani kanaka i hoonohoia ma ka oihana kaua ma Rio Garana Berazila. A me he mea la e haalele aku ana o Farani ia Mekiso me ka maluhia, in a oia e koho, aka, e nui aku ana kona hooikaika, in a oia e hoole. O ka waiho ana o Mekiso i keia wa, me he mea la ua nui loa ke kipi aka aole no nau e lanakila an ke kipi, a hoemu ia aku o Manimiliana ma na ale o ke kai, e hoi kohana aku i kona aina; alaila, e hiki no i na kanaka Mekiso ka hoomalu ia lakou iho ma ke ano aupuni, me ka makau ole aku i na aupuni e. Ma ka nana ana i ka pili ana mawaena o na moku hui o Amerika a me Enelani, aole i manao o Maximiliana i ka noho ana aloha o na moku hui, e hoohaunaele ia a hiki i ka wa a ke aupuni Beritania, a me ke aupuni Farani, e hui ai ia laua iho e noonoo no keia ninau nui e pili ana ia Mekiso.
He kanaka Kahiko. Aia me Banakeke, Nu Hamesire kekahi kanaka kahiko, o Sammuela Casawela (Caswell) kona inoa. O ka nui o kona mau makahiki, he akahi naneri kumaiwa (109). Aole oia i inu iki i kekahi waiona, aole hoi i nau haku a puhi hoi, mai kona wa uuku a hiki i keia wa. Aole no hoi oia i kau iki i ka makua aniani ma kona mau maka; a o kona mau ike maka a pau, he maikai wale no, e like me ko na kanaka maikai. O kana hana, he oki mauu, mai kona wa mai he umi kumalua makahiki a hiki i keia wa. Eia oia ke noho nei me kuna wahine iloko o ke ola mikai. A o ka nui o na makahiki o kana wahine, he kanaiwa kumamaono.
He Mai Ahulau. Ua hiki aw he palapala no ke kanikela Amerika ma konetinopela, i na Luna Aupuni o Amerika Huipuia, e hai ana, o ka nui o ka poe i lona i ka mai ahulau ma ia wahi, he iwakalua tausani. O ka huina o ka poe make i ka la hookahi, ua hiki aku i ka akahi tausani. Ina no pela keia mai luku e hana mau ai, alaila, e neoneo loa ana ia wahi, nolaila, e pule nui kakou i ke Akua, ke kokua Hikiwawe loa i ka popilikia.
Na Palapala.
Na mea hou o na Palikoolau elua, e hiki loa'ku i ua kipapali hauliuli o Waianae.
E Ka Nupepa Kuokoa E; Aloha oe:
Ma ka auina la o ka Poaono o kela hehe doma i hala'ku nei, Okatoba la 7, haalele iho la au a me ko'u wahi hoa hele, o Mr. Nehemiu, Lulea, i ka lai kaha o Wailupe, a maua hoi walea mau ai i ka olu kohai lau niu o Waialae, ia lakou e hooholu nape mau ia ana e ka makani wehe aloha; he "Malanai o Kawaihoa." anaue haele aku la hoi no ka'u huakai i poloaiia mai ai e ka Ekalesia o Waikane, e hele aku a e hai i ka olelo a ke akua me ia poe hipa Kahu ole, o ke kihapai o ka Haku, a malaila loa'ku hoi i u haele ai maua; a ike kino i na kualupa hauliuli o Waianae, i ka Ahahui Euanelio o na Ekalesia o Oahu nei, no ka hui ana o ka Aha malaila, i ka la 10 o kaia malama.
No Ka Pali o Nuuanu, A Me Ke Kuahiwi O Konahuanui.
A ka nuku maua o Nuuanu; Pau ka ike ana mai i ke oaona, a o na kuahiwi elua ka mea ike mau ia, o Konahuanui ma kekahi aoao, a o wia la ma kekahi aoao. A ma keia wahi, aneane hiki ole i ka malihini ke kua hauoli iho, a noke paha i ka a-ka, i ke kau hoi o kona hiki mua ana ilaila. A in a e alawa'e kona mau kiionohi iluna, e ike pono auanei oia i ke kiekie kuhohonu o ke kuahiwi nani e konahuanui, a in a hoi e lu mai ana ia i na hunahuna oolea o ka mea kino paa, he pohaku, mai ka piko luuna mai o kona kino holookoa; alaila, ke olelo nei au me ka i aku, aohe kanaka e hookokoke aku ma kona kumu i ke kau o kona hanee ana, a nolaila hoi, o ke koahiwi o konahuanui, a me ka nuku o Nuuanu, ka makani o Kaholoakeahole, e noha'i na lae, he mau mea weliweli no nā na'u, a o ka iho ana'ku hoi e hiki loa'i ilalo, me he mea la, e hoolokaa ia mai ana ka pau-ki-ki, a wa awili pu ia no ie mau mea a pau loa; me ka makau a me ka hopohopo o ka naau.
Ke Kihapai O Koolaupoko.
He hookahi wale no Ekalesia i kukuluia ma koolaupoko holookoa a puni, mai mua mai, a ua kapaia ma ka inoa, "Ka Ekalesia o Kaneohe." Ai keia mau la e hele nei, ua kukuluia a hookaawaleia hoi o Koolaupoko i mau Ekalesia okoa ekolu, oia ka Ekalesia o Waimanalo, ka Ekalesia o Kaneohe, a me ka Ekalesia hoi o Waikane, hookahi o lakou i lako i ke Kahu, o Rev. R. W. Pareka, no Kaneohe, a hookahi ilako i ka Lunahaiolelo, S. Waiwaiole, no Waimanalo, a hookahi hoi, aohe Kahu, aohe no hoi he Lunahaiolelo o ka Ekalesia o Waikane. A no ka nele oia Kihapa i ke Kahu ole, a me ka Lunahaiolelo ole.
Nolaila hoi; ua imi ka Ekalesia holookoa i ke kahu, a ua nonoi aku i ka Ahahui Euanelio o na Ekalesia o Ka mokupuni o Oahu nei, a ua koho ka Aha i ka mea a lakou i makemake ai, a ua hooholoia. Ana na Komite i kohoia e ka Aha, e hele aku a e hoonoho i ke kahu ma ia Kiahapai, ke hiki mai ka la 14 Novemaba ma Waikane.
Ka Luakini o Kaneohe.
I ka manawa aole i hookaawale ia o Koolaupoko i mau Ekalesia okoa, o kahi Luaki ni hookahi iho la no kei e halawai pu ai ko kela pea keia pea o ua Kihapai holookoa nei, mai Kualoa a hala loa'e ia nei o Waimanalo. A i keia mau la hoi i hala'ku nei, ua lualua loa ka aoao luna o ka hale, ua elemakule, u popopo no pili, ua kulu no hoi, nolaila, ua manao iho ka hapa uuku iho o na hoahanau i koe, e hana hou i ka luakini o lakou i nahaehae. Ao na paia hoi olalo, pela no e paa'i, oiai aohe i nahaha.
A mamuli o ka hooikaika nui ana a kekahi makua kahiko, nana keia Lahuikanaka i hanai mai i ka pono uhane, oia hoi o Rev. B. W. Pareka, ua ala nui mai na heahanau me ka manao lokahi; e hapai ia hana kaumaha, a e kapili hou i kahi liu o ka halelana uhane, no ka hookele ana iwaena konu o keia moanakai kupikipiki-o. A i keia mau la hoi ua paa ia, * * * a ke ku kalali nei oia me kona aahu hou, a hiki mai na paka ua o keia mau la'ku, aole ia e olelo ana no ke koekoe, aka hoi, no ke mehana. A ke olelo nei au me ka mahalo nui, he poe ikaika loa ka na hoahanau hapa iho i koe o ka Ekalesia o@ kaneohe, i ka hana hou ana a paa kekahi hapa o ko lakou Luakini kahiko.
A ua haawi aku lakou i na haneri dala, i aneane hiki aku i ke tousani no ka pono a me ka pomakai o ka hale o ke Akua, he $40.00 a kekahi, a he $30.00 dala a kekahi, a he $20.00 a kekahi e like me ka nui loa o ko lakou lokomaikai ma haawi ana. A me keia Ekalesia kou aloha nui, a me ko lakou Kahu pu,, - i ke o ole mai ia waho e hele aku.
Ka Hiki Ana Ia Nei O Waikane.
Poeleele no maua i Kaneohe, i ka hoohihi lua ole a na maka, e nana i na mea hou oia wahi, a kamau iki aku la nae hoi kahi liula a hiki ia nei o Heeia-uli, a pouli poele mai la na wahi maka, aohe ike ia'ku o kahi, a malaila maua i na-na-na-ku po aku ai a hii wale i Waikane. A i ko maua hiki ana i ilaila, kokoke puka ka mahina, a ua hookipa aloha ia waua e kekahi malihina no i noho mua ilaila, oia hoi o Mr. B. Opelua, he hoa'loha, a he hoa make pu no hoi keia no'u; o ka noho hoomanawanui ana i Lahainaluna, a ua malama maikai ia ko maua ola, i ko maua noho milhini ana malaila, e ka nui o kona lokomaikai, maloko ae o kahi pupupu hale iki i hana pono ia e kona mau wahi lima, a hiki wale i ko maua haele ana'ku.
Na Mea Hou O Waikane.
Aneane pau loa'e na hoomana eha i hiki @ Hawaii nei, i ke kapoo ae iloko o keia walai Kihapai hou, ka Ekalesia o Waikane, he mau alalai lakou e kue ana kahi i kahi, ke ku nei ka Luakini hoolepope ma ka hikina mai ia Katorika ae, ke ku nei hoi ka hale o ke Katorika ma ke komohana mai ka Halepule Hoolepope aku, a me he mau mahoe like la laua i ka nana'ku, aka hoi, he kue nae kahi i kahi. He mau hoahana kekahi i hooma-u ia i ka wai, no ka aoao Moremona, pela ka lohe mai, aka, aole nae au kanaelua iki no ka lilo e aku o na hipa o ke Kihapai i na iliohae i hookokoke mai a pili no ke Kahu ole, nana e hoemu aku, aole loa, no ka mea hoi, aohe lakou he opala e lilo ai la i na makani a ka hoowalewale, aka, he io no kekahi hapa o lakou, he poe i hilinai a waiho na iwi ma na kapuai o Kristo, wahi a'u.
A he manaolana loa ko'u naau e noho nei, aohe lakou e pau iki ana i ka lilo a hiki wale aku i ka loaa ana ku i ko lakou Kahu hou, no ka mea hoi he mau kanaka lakou wahi a'u, o ka mea puehu aki i ka makani, he opala ia no ke ahi, a o ka mea paa iho, he palaoa ia no ke ola.
Ka M Ke Ana o Kauhaeupena
He kanaka ku makahiki keia no Mr. waila ma, a ua make oia ma Hakipuu, mawaena konu o Waikane a me Kualoa, i ka la 29 o Sepatemaba aku nei. O ke kumu nui 'o kona make ana, i pepe i ka huila o ke kaa bipi, ae ka ka huila nui o ke kaa maluna pono iho o kona poo, a o kona make loa no ia, make kauoha ole. E na kanaka ke makahiki a pau loa o Kualoa a me na wahi e ne hoi, e malama pono ia oukou iho o na mea i pilikia'i, a na haku hana o oukou, in a paha no ka pepe ana i ka huila nui manao ole mai i kou ola, a in a paha hoi no kekahi mau mea e ae a na haku hana e hoounauna mai ai ia oukou.
A ke kahea'ku nei au i na wahi makemaka o keia wahi kanaka. Eia o Kauhaeupena la ua make, ua pepe liilii iho nei ke poo i ka huila nui o ke kaa bipi, aka hoi, ua malama maikai ia no nae kahi kino kupapau e kona mau haku hana lokomakai, e Mr. Waila ma.
He Mau Pake Hana Mai Kina Mai
Ke noho nei kekahi mau pake lima hana ma Kualoa i keia mau la, malalo iho o Mr. Waila ma, aole nae maopopo iaʻu ko lakou nui, aka hoi, ua ike aku nae i ko lakou mau helehelena. O ka mahiko, a me na hana e ae a na haku hana kuhikuhi ai, o ka lakou hana na i, a o ko lakou uku malama, aole maopopo iaʻu, aka hoi, he lohe wale mai nae, he eha dala ($4.00) no ka pake hana hookahi, i ka malama hookahi. A o ka hale a me na mea a pau e pono ai, a e olaʻi hoi ka pake hana hookahi, me ka haku hana no ia, pela mai ka loha, ke oiaio nae ia hanehane.
A in a pela ea, alaila, ua oi loaʻku ka pono a me ka pomaikai o na haole kalepa e noho ana m na aina mahiko a puna keia Aupuni, ke kii nui mai i mau pake lima hana, e ahu mai nei i kai o Ainahou, mamua o ko lakou kepa nui ana i na kanaka Hawaii.
(Aole i pau)
Haole Pai Kii. Ua hiki mai i e makou nei ka lono mai kekahi mai, e holo ana kekahi haole pai kii i Kauai e pai ai i na kii. O ka inoa oia haole, o Mika Valenatine. He haole oia no Amerika mai, a ua hiki mai ia ma Honolulu nei i kekahi mau malama i kaahope ae nei, a i keia wa, ua kupu ae kona manao e holo i Kauai ma kana pai kii.
O kou ola e ke kanaka, he mahu no ia i pu-a-iki ae, a nalo iho, a o ua la hoi, me he a-ka la i naue aku.
He mau Rose no Ka Baibala.
1. Ma kahi hea o Gisera kahi i pa mua'i o ka hamare a Iaela?
2. I ka wa owai i haiia mai ai ka inoa o Iehova?
3. Maluna owai e ana'ku ai o lehova i kona naau?
4. Aia mahea o Gehens? Owai hoi ke kahi inoa? No keaha la i oleloia'i oia kahi noho o ka poe hewa?
5. Ma na holoholona e hia i haawiia mai ai ka mana o ke Akua?
6. Heaha ke Kanawai i kakauia ma ka naau o ke kanaka?
7. Owai ka inoa o ka mea laka ole a ke ke Akua i hana'i, i hiki ole ai i ke kanaka ke hoolakalaka iaia?
8. Heaha ka Berita a Iehova e pili ana i ka io o ke kanaka?
9. Heaha ke kaulahao mawaena o ke Akua a me ke kanaka?
10. O Wai ke Alii hope loa o Babulona?
11. Owai ka inoa o ke Kaula ua like kona lae e ke daimana?
12. Heaha ka olelo kuikahi mawaena o Rahaba a me Iosua?
Me ka lana ulu mahiehie o ko'u hao mageneti e loaa ana no ia S. H. P. Kalawaiaopuna a me Iosepa P. na Liona nana i huelo-fox ka Baibala, a i polo-heke olua maaneiia mau rose ea? Ia lakou la aku hoi, a i ole ia lakou, iaia nei ae hoi e haka -pono mai nei na maka malalo o na ale kuehu o Pailolo. E ahonui oe e ka Lunahooponopono e hookomo iho ma kahi kaa wale o ke "Kilohana Pookela o ko Hawaii Pae Aina." Me ka mahalo.
T. W. P. Kaneakua-Opio.
Puueo-uka. Hilo, Hawaii, Sep. 20, 1865.
He mau Wahi ninau Helu.
1. E kau malia ana ka lupe a kahi keiki ma ka lewa, ninau mai la kahi keiki e ae iaia, ehia la kapuai ka loihi o ke aho o kau lupe; i aku la keia, in a oe e hele ae a kupono malalo o ka lupe, nana ue iluna, alaila, o ka loa mai au aku a ia oe, ua emi iho ia 200 kapuai ke kiekie mai ia oe ae a ika lupe; a ua paumi hoi ia emi ana, i ke kumukue o ka like ole o na loa pokole mai au aku a ia oe a me ka lupe; aka, o ka loaa pokole mai au aku a i ka lupe, he 2/2 5/6 ia o ka loihi o ke aho, ehia kapuai ka loa o ke aho o ka lupe a ua keiki la?
2. Ina e unuhiia ka palua o ke kuea o kekahi puu huahelu mai loko mai o ka pakolu o ke kuba o ua puu huahelu la e like no ke koena me 932. Heaha ia puu huahelu?
3. Heaha ia mau puu huahelu elua? in a e hoonui ia ka puu nui me ke kumu kuea o ka puu uuku elike no ka huina me 48, aka in a e hoonui ia ka puu uuku me ke kumu kuea o ka puu nui e like no ka huina me 36.
4. I aku la kahi kaikamahine i kona makuahine, in a au e lawe ae i 280 mai loko ae o ka paiwa o ke kuba o ka'u mau pua-rose, e like no ke koena me ka pa (169) o au mau rose ehia na mau pua lose.
J. Iseraela.
No Ka ike malihini ana ia Waialua.
Ina he mea oluolu i ke Kapena o ke Kuokoa e hookomo iho i kahi kaawale o kona kino i kela mau hua o kau ae la maluna, alaia, e ike mai auanei o'u hoa e noho mai la i na kupa o ka lai a me na hoa'loha o'u iloko o ka iu o ka la, o ka makani wehe olauniu, kai hawanawana o Kawaihae.
Ua halawai malihini au me na kaikamahine o Keehukai, oia hoi kela Halekula kaikamahine ma Waialua e kuhaaheo ana i ka lai me kona hanohano nui, i hoomau ia kona aoao hema e ka muliwai o Anahulu, he nui loa ko'u olioli i ko'u ike ana i kahi e noho ai na nunu maka onaona o keia paemoku, aole owau wale ke olioli, o kakou pu a pau, a o na puali paha kekahi o ka lani.
A no ka maikai o kei aina, maikai no hoi kahi i ku ai keia halekula kaikamahine, maikai kona pa, aala onaona kona mau pua Pomeraide, nolaila, ke hai ia aku nei oukou e Hawaii o Keawe, Maui o Kama, e Oahu o Kakuhihewa, e Kauai o Mano, e ku mai a lawe mai i ka oukou mau manu nunu iloko o ka ehukai o Puaena, i loaa'i ia lakou ka naauao, ka lau oliva mae oli i ke kau a kau.
I kuu hele ana mai Honolulu a iWaialua, he nui kuu mahalo no ke alanui, aole he pilikia i ko'u wa i hele ai. He hale pakaukau ma Waiawa, Ewa. He mau kahawai maikai a momona hoi o ka wai, ma Kipapa, ma Waikakolaua, a me Kaukonahua. A o keia mau kahawai e kahe mau nei ma ia kula, he mea no ia e koo aku ana i na pilikia o ka hele ana o na kaikamahine a kakou. E na makua mai Hawaii a Niihau, mai aua i ka oukou mau kaikamahine, me ka manao iho, o "Waiohinu, i Kau no ka maikai." He maikai no ia, i ka poe i ike ole ia Waialua. He lohe olelo ko'u i kona mahaloia penei:
"Pae aku i Waialua,
I ka ehu kai olalo,
Ko hale palauhulu,
I paia e ke onaona &co."
I ko hawaii ka'u mea hai nui aku, he maikai loa ke alanui, aohe aa, e holo ka lio a moe i ka maikai, in a paha ua ike oukou ia Kohala i kona mau alanui, he inoino, he keu loa keia o ka maikai, aole mea wana e keakea mai, ua hele pu au me O. H. Gulick me kona kaa lio, me na kaikamahine maluna o ke kaa, elima ko lakou nui, a o ke Kapena no ke ono, huleilua i ke kula o Puunahawele, a me Kemoo, oia kula mehameha kanaka ole, hookahi no kanaka o ka nani o ke alanui, me ke ala o ka mauu nene o ua kula lailai la ke hele. Ina ma Kau keia kula, e like me na makahiki i hala ae, he oi ka luhi, ke aa o ke alanui, ka hoomanawanui i kahi wai hapai mai me ka lima, aole pela keia he wai luu keia, i na e kolo mai ke keiki mai keia hale mai, e hiki noia i ka wai me ka pali ole o kahi ana e kolo mai ai.
Ua lohe wale mai au, ua aua ko Hilo mau makua i ka lakou mau kaikamahine, i na he oiaio kela lohe, e hoopau aku ia aua ana, mai hoomau, e kuu mai no, i ike i ka lai o Waialua maluna o ke kaa lio.
I ko'u ike ana aku i na kaikamahine o ka ehukai o Puaena, e noho ana iloko o ka haleao o ka naauao, ua ane hiki i ke kanakolu, a ke hele nei no, a e lawa paha auanei ka makemake i ke kanalima.
I ka Sabati iho nei, oia ka la 22, o keia malama, nui ko'u aloha no ke kumu o keia kula, no kona hoomanawanui i ke alo i na haumana maluna o ke kaalio, iloko o ka muliwai. Eono paha hookele ana pau na haumana ma o o ka muliwai, a hele aku i ka halepule. Pela no i ka hoi ana.
Ke waiho nei au i ko'u aloha nona, a no ko'u makamaka maikai i noho ai, oia hoi o J. Kawi, nona kekahi aloha.
S. C. LUHIAU.
Okatoba 25, 1865.
No na Palapala.
AHAAHINA LULU DALA.----Ua loaa mai ia makou he leta mai ia John William mai o Kailua, Hawaii; e hoike mai ana i ko lakou malama ana i ahaaina lulu dala no ka Luakini o Kailua ma ka la 5 o Okatoba nei ka ahaaina ana. Penei ka hana ana, mamua aku o ka ahaaina ana, hele na Luna e ohi ai i na hapalua a me na hapaha, a hapawalu no hoi mai ka poe puuwai aloha mai. A loaa mai ia mau dala, alaila kuai ia na mea e lako ai ka ahaaina, a i ka makaukau ana o na mea ai, hapai ae la lakou i ua ahaaina la i ka la i hoikeia ae nei maluna, a o ka poe i komo ae ma ia ahaaina, ua haawi manawalea ae lakou i ka lakou mau wahi hapaumi; a o ka nui o na dala i loaa ma ia la $211.41.
Ke mahalo aku nei makou i ka poe a pau e hoolana mai nei i ka manao, ma ke kokua aloha ana me ko lakou mau dala no na Luakini o ke Akua ma kela wahi keia wahi; kahi hoi e hui ai na naau hewa nei o kakou me ka mea Hemolele, kahi hoi e noi ai i ke Akua, e haawi mai i mau manaolana no kakou.
LUNAHOOPONOPONO.
Mai Waiawa, Ewa mai.
I KA LUNA HOOPONOONO O}
KE KUOKOA, ME KE ALOHA.}
I ke Kuokoa o ka hebedoma i hala ae nei, ua haiia mai ka moolelo o ka hoohewaia ana o Kauwealoha laua o Kekela, no ka laweia ana mai o na Nuuhiwa i Hawaii nei. Ma Oihana---ma ka moolelo o na Lunaolelo a Iesu e akaka'i, aole he mea hou ka inainaia ana o ka ke Akua poe kauwa e na kanaka o keia ao. He kumu ole ka hoohewa ana ia Kekela ma; aole lakou i lawelawe ma keia hana. Na'u wale no i ohi mai na Nuuhiwa; a me ke Kapena no hoi o Hokuao.
Aia a hoi hou aku auanei au i kela Paeaina, e hoonoho i keia poe haumana a'u e kula nei, a e hapai pu me lakou i ka ke Akua hana malaila, a e hele no wau me ka makaukau e amo i keia auamo o ka hoohewa ana---ka mea i hooili waleia maluna o Kekela a me Kauwealoha. PIKANELE.
Okatoba 23, 1865
Ninau Helu.
Ua oleloia, aole e hiki i na huahelu ke wahahee, a nolaila, ua paulele nuiia na manao i loaa ma ka houluulu hoolawe, hoonui a me ka puunaue ana: Aka ea, e wahahee no na huahelu. Ina paha e olelo kekahi ua like elua me eha; aole anei ia he wahahee? E nana i ka hoike ana mai o na huahelu.
E lawe ia 2==2==a
w==a2, e hoolawe ia (w2) noloko o kela aoao keia aoao
aw---w2==a2---w2, e puunaue i kela aoao keia aoao me (a--.w)
w==a + w oia hoi keia 2==2+2==4.
Auhea ka mea e hoike mai i ke kina o keia ninau?
[E pane koke mai oukou e ka poe puni ninau i ka haina o keia ninau. LUNA HOOPONOONO].
Na ke Aupuni.
E hoolewaia ana ke kino kupapau, o ka Mea Hanohano Robert Crichton Wyllie, Kuhina no ko na ain e, Kuhina Kaua, e he hoa no ke Kea o ka Oihana Hanohano o Kamehameha I., &c., &c., &c., ma ka Poakahi, la 30, mai ka Halepule Enalani aku ma ka hora 11 o ke kakahiaka.
O na makamaka o ka mea make, na hoa'loa a me ka lehulehu, ke noi ia aku nei lakou e hele ae.
O ke ano o ka hoonohonoho ana i ka huakai hoolewa, e hoike ia aku ana ia i ke akea i keia Poaono.
O ke alakai a me ka hoonohonoho ana i ka hoolewa, malalo no ia o ke kauoha a ka Mea Hanohano ke Kiaaina o Oahu, a Akukana Kenela hoi o Ka Moi.
F. W. HUTCHINSON.
Kuhina Kalaiaina.
Honolulu, Oka. 20, 1865
Olelo Kauoha a ka Pauku.
O ka poe o ka Papa Alii, ke kauoha ia'ku nei lakou no ke kanikau ana i ka Mea Hanohano Robert Crichton Wyllie, Kuhina o ko na aina e, a Kuhina hoi o ke Kaua, e kanikau iloko o na la he kanakolu mai keia la aku. O na wahine e komo lakou i na aahu eleele me na lihilihi keokeo no ke kanikau ana.
O na hoa a pau o ke Aupuni a me ka poe i pili, e kau lakou i ke kanikau eleele ma ko lakou mau aahu a me na aahu oihana. O ka poe a pau i hoonohoia ma na oihana aupuni, e komo lakou i ka aahu eleele a me ke kanikau ma ko lakou mau papale, a me ke kau i ke kau i ke kanikau eleele ma ko lakou lima hema a pau ka wa i hai ia.
Na Luna hoi o na aina e, na Kanikela a me na hope o ka oihana kalepa, ke noi iaku nei lakou e hoomanao i ke kanikau iloko o ka wa i hai ia. D. Kalakaua
Puuku o Ka Moi.
Keena Oihana Puuku,
Hale Alii Iolani, Oka. 19, 1865
Keena Oihana, Akukana Kenela,
Honolulu, Oka. 19, 1865
Ua loaa mai i ka Akukana Kenela ke kauoha mai Ka Moi mai no ke kanikau ana i ka Mea Hanohano Robert Chrichton Wyllie, Kuhina o ko na aina e, a me ke Kaua, o na'lii a pau, o na koa ku mau a me na koa ku i ka wa, e kau lakou i ka mea kanikau ma ko lakou mau papale a me na papale, a maluna hoi o ke kumu o na paikau, a ma ka lima hema, e komo lakou i na mikina lima eleele, a e uhiia na kahei i ka mea eleele.
E uhiia na pahu have i ka mea eleele e kauia ka mea eleele ma ka pahu have o ka puali koa a maluna no hoi o ka pahu laau o na kaua lio.
Ina i ka wa e komo ai i ko lakou mau kahiko koa, e kau lakou i ke kanikau ma ko lakou mau papale a me na papale kapu, a maluna hoi o ke kumu o na pahikaua, a ma ka lima hema, e komo i na mikina lima eleele, e uhiia na kahei i ka mea eleele.
O ka loihi o ka manawa e kanikau ai ua like no ia me ka hai ana a ka Puuku.
Jon. O. Dominis,
Akukana Kenela
Mare.
Oct. 22, ma Honolulu, mare o K. Mahiai k, me Kamaka w no Leleo Honolulu laua. Na. 11. 11. Pareka laua i mare.
Oct. 23, ma Honolulu, mare o Piilehua k, o Kaumakapili, me Kuaole w, no Pauoa. Na 11. 11. Pareka laua i mare.
Oct. 24, ma Honolulu, mare o L Kahale k, me Kahoohuli w, no Honolulu nei laua. Na H. H. Pareka i mare.
Make.
Oct. 14, ma Waimanalo Koolaupoko, make o Nalua Hopa w, no kohala oia, o Hanaula ke one hanau.
Sept. 22, ma oia Kealakomo Puna Hawaii make o Ulumano.
Oct. 4, ma Kaluanui Kolaupoko make o M. K. Punihele w.
Oct 13, ma Keauhou Koua A. 11. make o Kaliihao w.
OLELO HOOLAHA
I NA KANAKA HAWAII!
Aloha oukou:- No kuu makemake e ike kela a me keia kanaka Hawaii i kahi e hiki ai ke hoowaiwai ia ia iho, nolaila ua pai au a ke hoona'ku nei i keia palapala ma na kihi eha o keia mau Mokupuni, ma ka loa hoi a me ka laula u ka aina; a ke nonoi aku nei au la oukou, o hoomaopopo i na olelo i koikeia mahope nei.
Ke hai aku nei au ia oukou a pau loa ua makaukau au e kuai i ka Loli : a panei ke kuai ana, a me ka hana ana no hoi i maikai ai, a i makepono ai no hoi oukou ka poe e lawe mai ana i ka Loli :
Ka hana ana o ka Loli :- Aole e hoopakuia ka naau o ka Loli ; o ke one ka mea hoolei aku, aole e kahala ka opu, aka, e kaha no ma ke kua i akahi iniha ke kauwale mai ka poo mai alaila. hoomaka aku a koe hookahi iniha, alaila, e hookomo iloko o ka Ipuhao i ke kai maoli o ka moana, a e hoolapalapa 1 elua paila ana o ka wai, a pau ia, kauiai a maloe maikai. A ina pela e hanala'i, alaila, e kuai koke no au ia.
Ke kuni ana:- Aole e kuaiia ka Loli i emi malalo iho o ka eha (4) iniha ka loihi- mai ka eha iniha a pii ae iluna ka loihi o ka Loli i makemakela, a o ke kumukuai penei noia. Ina EHA a elime Iniha, he eono Kenata ka aku o ka paona ; a ina Kauku iniha, alaila, he ewalu keneta no ka paona a pela no hoi e pii ae ai ka uku e like me ka pu ana'e o ka nui o ka Loli.
No ka Pepeiao Luau :- Ua makemake no au i ka Pepeiao Laua, a e aku no au i ke kumukuai makepono ke lawe ia mai i o'u nei, no ka paona hookahi.
Lala Mano: E kuai no au i ka Lala Mano a ka poe a pau e lawe mai ai io'u nei, i iwakalua keneta o ka paona.
Aia ko'u Halekuai ma ke Alanui Nuuanu, ma ka aoao makai o ka Halekuai o Ake (A. S. Cleghorn,) ma ka aoao hikina Alanui Nuuanu. Me ka mahalo.
Kiulana.
Pake Kalepa
208-6m
Honolulu, Oct. 25, 1865.
E. C. McCandless. Capt. Paty.
E. C. Makanedala ma.
(E. C. McCandless &Co.)
AIA MA KE KIHI O KE ALANUI Papu a me ke Alanui Alii. Ua makaukau makou no kekahi mau mea ai i makemakeia e ko Honolulu nei, a me ko na mokupuni e ae; eia no ia mau mea malalo nei.
Kamano io ula maikai loa---Popo Palaoa.
Berena oolea--Berena liilii--Meaono.
@o keokeo--Kope--Ko ula--Kopa.
Aila--Kukaepele polu--Kolu hooluu.
@ole--Pia lole--Hinai--Pakeke--Hue ie.
Kulina--O ka ai a ka Lio--Huita--Barana.
(Ili ka huita)--Pia kulina--Omaka haote.
(Sardine.)
E hele mai oukou e, nana i na mea a oukou i makemake ai maloko o keia Halekuai mea ai. 303-3t.
OLELO HOOLAHA.
LUNA HOOPONOPONO WAIWAI
o MAELE (K.)
E IKE NA KANAKA A PAU I KEIA E like me ka mana i loaa ia'u mai ka Luna Kanawai Kaapuni Apana Ekolu, Mokupuni o Hawaii: Nolaila, ke kahea aku nei au i ka poe i aie mai ia MAELE (k.) o Laupahoehoe, Hilo, Hawaii, i make aku nei, a me ka poe ana i aie aku ai. E hele mai lakou ma kuu hale noho ma Laupahoehoe, Hilo, Hawaii; i no ka hookaa'ku, a me ka hookaa mai i na aie e like me na olelo maluna, iloko o na malama elua mai keia ia'ku.
J. J. PORTER,
Luna Hooponopono Waiwai.
Laupahoehoe, Hilo, Hawaii, Oct. 2, 1865 203-4t
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU E nana mai ana i neia Olelo Hoolaha. Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho; ua hoonoho iami au ame Kauhi (w.) i mau hooilina no Iosepa Maimai (k.) o Makila, Lahaina, i make aku nei, e F. W. Huighison ka Luna Kanawai Kaapuai mua iho nei, a ua mahele ia ko'u wahi, a me ko Kauhi (w.) wahi, oiai o maua no kona mau pili kino elua i koe ma ke makaou hanau ana. a ua koho no mana ia M. Ihihi a ma D. Kahaulelio, a me G. W. Kahulu, a me D. H. L. Hakuole i mau Konale@ mahele like no na wahi waiwai paa o ko maua kaikuaana i make. 1 Apana aina wale no kai maheleia e na Komite, penei ka lakou mahele ana, ma ke kua o ka hale hoi au mauka, a ma ke alo o ka hale hoi aku o Kauhi (w.) ma kai, oia no ko maua kaikuahine ponoi me Iosepa Maimai. Aloha oukou.
S. KEKUA.
Makila, Lahaina, Maui. Oct. 6, 1865 203-2t
Laiki me ka Ili!
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU I kanu i ka laiki a ua hua nui mai, a eia ma ko oukou mau hale papaa. Ka poe ma Oahu nei, a me na Mokupeni e ae e, keia Aupuni. Ke makemake nei ka mea nona ka inoa malalo nei, e uku aku i ke kumukuai kiekie no ka paona laiki me ka ili, ke lawe ia mai ma ka Hale Wili Laiki ma PUNALUU, Oahu, a i ole ia, ma ka Hale Kudala o ka Luna Kudala o Manale W. Serverance ma Honolulu, Oahu E uku ia no me ka oluolu kupono i na mea a pau ke kamailio ana me ka oluolu.
HANALE W. SEVERANCE.
Agena o ka Rice & Co.
Honolulu, Oahu Oct. 7, 1865 303-4t
Olelo Hoolaha!
UA MAKEMAKE IA I ELUA mau Buke o ka
"Hoku Pakipaki"
o ka makakiki mua, i Elima Dala ($5.00) ke kumukuai, a e lawe mai ma ke Keena o ke "Kuokoa.". 261-4t.