Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 40, 7 ʻOkakopa 1865 — He Kaao no ka Ahahui Hoolewaiona o na Holoholona. [ARTICLE]

He Kaao no ka Ahahui Hoolewaiona o na Holoholona.

Helu 2. i . , . ■ , He ninau no kk pono o n\ waimne. He ninau hou koi puka koke oe imua 0 ka Ahn i ka \va e halawai ana, a o ua ninau la penei no in. He pono anei i na holoholona wahine ke noho kamailio n ine ke koho balota e liio i lala no ka Ahaolelo ? He nui loa o keia poe i hele mai i ka halawai, o kekahi poe i hele mai me ko lakou mau kokoolua, a o kekaki hoi i hele wale mai no e hoopau manawa, a o kekahi poe i hele mai no ka hoolohe i ke!a kumu manao nui i hai ia ae la, me ka manao nae e ae ia mai lakou e knmailio a e hana i ua kumu manao la, m'e ke kanalua ole. O ka pipi wahine, ua manao ia he kumu paakiki loa ia, a o ka pono la o kona nohaana ma ka noho, o ke kumu i hoopaapaa ikaikaai mahope iho, o kona kfikauinoa ana i ka palapala noi i ke kahea ia ana ka Ahaolelo. l/a ike wale ia no hoi ka pilikia a me ka poino, nolaila, o ka Luna Taurasa (Taurus) oia hoi ka pipi kauo kona kokoolua pilikino, ua kaawale laua ma keUnhi wahi mai ko laua pili ana me ka pipi wahine. Nolaila, ua waiho wale iho ia nana no e pane aku nona iho, a ina nole ia e hooikaika i kōna pono iho, aole no hoi mea nana e kokua aku. O na holohnlona kane hoi a pau i hookauwa kuapaa ia e ke kanaka, ku ae la hkou iluna a hoopaapaa ikaika no ka poqo q ,i)a wahine, a na kekahi o ka - lakou mau mea i kamailio ae, lia -olelo mai ia oia kekahi kunm hewa loa o na kanaka piapli o ka ao ole aku i na wahine e ku e kamailio. No ka mea, i kekahi manawa, e lli'lo ana na xvahine i mea nana e hoomalu niai ia oe ma na mea e pili ana i ka liale. O ka iakou kamailio ana, he akahelie ioa, a ke manao nei au, o kekahi kumn ino loa hoi ia o keia halawai, o ka ae <ile ana okii ta kikou e kamailio. , In manawa koke no, lie mau heluna Mui o na holoholona kai hooholo e hookuu mai ia lakou mai ka h&lawai mai, no ka hoopaapaa ana. He pono anei keia hana ke hooholoia e ka aha ? Ma kekahi noao hoi. he nui loa na holoholona hihiu 1 ofelo ma; me ka ikaika, ma ka hana ia ana n»a\ e ka mea īmna \ Imua, $ole he wifhine e noho i Lnua no ke kane, aka o ka inea mau iaia o ka noho miii malalo o kc kane. O kana hana hoi l|a hooponopono [ na mea e pili ana \ na mea a pau.e pili i|na, i na hale, aole lioi ka hoikeike iho iaia imua o ke akea, nolaila, i ae ia iakou e hoikeike mai i k&ta imua o ko mau kokoolua, a aole Ino hoi i maikai loa ko lakou hana ana i icyhi imua o ke akea, i hpo> hiiUkelike mai ai lakou me na kane. Nui loa ae !a kahaua ana i keia nin&u, n nui no hoi ka hoino aku a me ka hoino mai ma kahi hoopaapaa ia wa me na ole-

lo kupono ole, & i ka ike akn, ua maa loa ka poe kukulu manao e like me ka poe o na ahaolelo o kanaka. O ka hoopaapaa a me ka walaau nui o ua aha nei, ua lai koke iho la mamuli o kekahi kumu i ike oleia, a ua puni iike kahi e halawai nei i ka noho malie. Iwaena o ka wa e walaau ana a e hoopaa ana, ike ia'ku ia ka manu nunu a me kona kokooiua, he manu ua ike ia kona noho malie a me ka maikai e kau ana maluna o ka pohaku mahope iho o kahi 0 ka Liona, a mawaho āe hoi o kahi a na Kakauolelo e noho an&. Hoopuka mai la ka Paneta, ka mea hoi i kohoia i makai nui no ka halawai i ka leo uwa nui, a malu ihola ka aha. Ku koke mai la fca manu nunu kane, a hai mai la i keia mau oleto hooholo malalo nei: Hooholoia. O kela wahine keia wahine e noho ana 1 keia wa i loaa ole ko lakou mau kokoolua, a aole.hoi i hana i kekahi hewa e pili ana ia lakou ilio, ua ae ia lakou e noho mai, kamailio a e hana ilokp o keia halawai a e hooikaika hoi i na pono o na woJiine; Hoohoioia. 0 kela wahiiie keia wahine i mare ia e nolio mai nei'ono e noho lakou ma ka aoao o ka lakou mau kane iho, a o kana hana nui o ka malama i kana kane e noho malie. 1 ka hoomaka ana a ka halaw?» e hana, haunaele hou oe la ka Aha i ka makau, i ka ike ia ana aku e kauo mai ana iloko o ka Aha, me ka walaau nui a me ke kukahalake e ia <je o ka ilionahu a me ka Hiena, ua hele a pa«Tpu i ke koko a me ka lepo. I ka wa e hana ana no na pono o na wahine, ua oleio ae ka ilionahu i kekahi mau mea, aka, ua manao ka Hiena he mea ia e hoolele aku ia i kana wahjiie. Nolaila, ia wa koke no, a-a nku la ia e hakaka me ka ilionahu. A holo aku la laua ine ka Lineka (Lienx), a me ka Moo ko laua mau kokua, a heje akula ma kekahi kula e pili koke mai ana, a hoomaka ihola lakou e na'hu aku nahu mai, a mokumoku iho la kekalii i kekahi, aka, ua paa lakou i ka makai mamua o ka lanakila ariQ o kekahi maluna o kekahi; Nolaila hana iho la ke Alii i Kanawai paa e oki ia na huelo a me na pepeiao o iaua a elua, a e a kipaku ia aku la laua niai ka halawai aku. Kohoia iho la ka Mano i luna hooko, a hooko koke iho la ia i keia Kanawai no'kona ono loa i ka ai i na io. Hookuu ia aku la lakou mai ka halawai aku, me ka hahai aku o ko laua mau kokoolua e uwe ana. O keia mea i ike ia aole ka mea nana i hookahe iho i na kulu j waimaka o Kelokeelila, a o kt>na hoaha- | nau o Moo (Alligator). A manao iho la j oia iloko ona e hanai mau olelo hooholo I i elua no kona aloha i na holoholona i kipaku ia. Ua manaoia e hana ana la ka Aha, a penei ka heluhelu ana. Mooholoia :—«E mau no ka noho hanohano o na wahine a ka Hiena. liooholoia :—O na hoaloha hoi o kakou i kipaku ia aku, e mau nolro ana hanohano, a e no hoi ia lākou, he poe hanohano no.ka ma-. tno a Uionahu a me ka Hiena. ! Ua hoole ia na olelo hooholo, a o ka j Moi Liona, aole ia i hooloh# mai i keia | haiolelo mahaoi, a o kona manao paa o ka hana i kananawai paā'no kona Aupuni e like me keia. O kela mea keia mea e hākaka ana,e oki ia kona mau pepeiao.a meka huelo. , ; j WEHETA KA AHAOL.KLO MA. KA HĀIOIiELO j A KA OBANA OTANA. 0 h&na mau W ka Aha, ua weheia ma ka ka Or«na Olnna. Ua 01610 mai ia, he ponp i ka aha ke hahai pau aku ma na mea i hea ia ai keja halawai. 1 ka manawa i aihue mai ai oia e kekahi kanaka, a lawe ia mai mai kona aina hanau rtai ( aole ia i makemake iki i ke kanaka. ?i Aka, mahope iho o leona ike makā ffj|a i ka hanai oluoluia no kekahi munawa loihi, e ke kanaka, nolaila, ua hoahewa ia i kona manao mua. A mahope iho, ua hoolauna pinepine ia i kela la i ke«a la ma ka ai ana, inu ana, a me ke arfō 0 ka noho ana mawaeua o j na Ma keia mea i manao āi ia i : ka hPho arta kiēkie o ke kanakar maluna | o fla holuholoifa a pau. Aohe ana mea j ai 1 knpanaha no kona hooponopono ana iho i kona like «ne ka inu ana i ka waioaa, (Aleohol), ka mep a ke kanaka i imi ai. ; IJeJeJiutehu loa na inoao keia waiona, ke huihui ia me kekahi mau mea e aku,aeia ko lakou mau inoa pakahi, be Rtfma, Waikeke, Waina, Ela, Cida, a pela nku. Aka, un Hlre* ko lakou

maikai a pau; a oka waiooa oia ka mea naoa eiiaawi aku kō iakou waiwai, ame ka ume kaumaha. Oka Alaoohola, oia ka liiea hoohui ia me ka wai, ono ole ka wai ina i hoohoi ole ia *me ka Alaeohola, a he mea Inoino no hoi no kona opu. aka ina i paipai ia ka wai maoli me ka waionn, lilo i mea ono loa. O ka waiona (Alaeohola) he hiki ke hoola i na mai he nui wale, a he mea e mama ai na kaumaha o keia ola kino ana. Maanei oia i lawe mai ai i kekahi ole--0 a ka poe kahiko, no na mea e pili ana 1 ua wai ona nei ke komo, iloko o ke kino, "okawai ona wahi ana," oia ka mea nana e hooikaika māi i ka poe opiopio, oia ka mea nana e kokua mai i na mea oloko o ke kino, ka mea hoi e oki mai i kahi mea nana e hoohauoli mai i ka puuwai, ka mea hoi nana e hoomama mai i ka manao, ka mea hoi , nana e kuipalu mai i ka pohaku, ka mea ! nana e malaina mai i ke poo mai ke poniuniu mai, i ka maka hoi mai ke alohilohi, a pela aku. " Ano," wahi a Mr. Simia Satiraaa {&atyms) oia hōi ka inoa Latina 0 ka Orana Otana, s{ he mea pono e hoikeike e aku mamua i na mamo holoholona a pau i ka ono o keia mea ono, a kakou i hoolilo ai no ka wai. Ua ike pono kakou mai loko mai o ko kakou ike iho i keia mea, he mea ia e papalua iho ai i ka lealea, a e hoohapa ai hoi ike kaumaha 0 keia noho ana. Ahe mea no hbi nana e hoonui ae i ka rroho ana maemae, ka mea e hoopoina wale in nei mawaena o na holoholona. Ua lawe ia au i Holani maluna oka moku hookahi me ka Haku Vanakema (Vanderkemp), ke Kiaaina o ka mokupuni o Boreneo, a maanei au e olelo ae ai, aole au e hoopoina i ka olioli nui i loaa ia'u i ko'u noho ana tna kona pakaukau, i hele wale a luluu i na omole waina hoomalule kino. Aole no hoi au e kanalua i ka olelo ae' ke hiipoi mai nei ou mau hoa ia'u ma ke kuka pu ana 1 keia mea. Ai'ko kakou hui pu ana T)->i iloko o keia halawai 110 ka hooponopono ana i ka iioliq ana o kakou, me he inea la o kakou na poo nui loa o ko kakou hanauna. Ake lana nei no h»i ko kakou manao, e ike aku ana no kakou i ka ai nani.a me na mea inu nani, a me na hana naauao hoi o ka noho ana o keia ao. Ahe mea no ia na ko kakou Aupuni e haaiele aku ai i ka. noho ana kuaaina, ka noho ana hoi nana i hookikina mai e puka ae ka ula o ka hilahila mawaho o ko'u mau papalina. Ua lawe mai nei au he omole waina, i mea e hoikeike aku ai imua o ko'u mau haku. e noho mai nei, i ikeai lakou i ka ono maoli o ia me»v, a i ka olioli hoi e hoopi- • ha ia ai ko oukou mau puuwai." Hoao na Komite 1 ka Waina. Aole no hoi i naaupo loa ka Liona a me kana mau : Kakauolelo no na mea e pili ana i ka inu waina, e like me ka ka Orana Otana mea i manao wale ai. Nana huhu akn la kekahi i kekahi me na maka hulili, i ko-ka Orana Otana hai ana ae i kana olelo hope. Aka, ua ae lakou i ka nonoi anaa ka Oposamu e koho i mau Komite e hele e lioao i ka wamā, a hoi mai e hai mai imua o ka Aha. O na Komite, o Babuna, no Aferica, o Gelutona, no Siberia, o Moohuelokani a me Opesamu no Amenka Akau, a me na puulu naia kiko no Europa. He lealea loa ke liahai pu aku i keia poe Komite i kahi a lakou i hoao ai e inu ,i ka waina, a he mea hoakaaka 110 hoi ia. # Mahope iho.o ka hoao ana o ka - Babuna i ka waina mailoko mai omole, a hiki i ka wa ana e ku nanea ana, a nini iho la ia i ka wai i ka waha o j ka orana Otana a me ka Moohuelokani, i ka wa a ka V'ma o ka Babuna i hohola akuai me ka piha i kq Waina, ka meā j hoi a ka Oposama e Iele ! āna iluna, a me na nalo kiko e omoomo ana. Ma ia ho«* pe iho iloko 0 na minute pokole, ua ona j like lakou a pau, a koe aku no o lfabuna, ! ka mea i maa ika inu. He loihi loa ka wa a ka Babuna i papa aku ai e noho nialie, i heielike aku ai lakou e hai imua j o ka Aha. AoU i pau.