Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 40, 7 October 1865 — Page 4
This text was transcribed by: | Laura K |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
He Mele.
Leo - "Will you go."
1. He aina nani, kamahao,
Ma ke ao, ke ao maikai,
He aina uliuli mau,
Ma ke ao, ke ao maikai
Kona inoa Kanaana hou,
Me na papu, na mala no,
E waiho ana no kakou,
Ma ke ao, ke ao maikai.
2. He muliwai kakahe mau,
Ma ke ao, ke ao maikai,
He wai aiai a ono no,
Ma ke ao, ke no maikai,
Ma kona kapa ha laau,
E hua ana a hua mau,
He hua e hoonaauao,
Ma ke ao, ke ao maikai.
3. Malaila no e ku laelae,
Ma ke ao, ke ao maikai,
Ierusalema pomaikai,
M ke ao ke ao maikai,
Kauhale nani oia mau,
Kauhale no na hoahanau,
A maul no, a malu pu,
Ma ke ao, ke no maikai.
4. He alanui gula no,
Ma ke ao, ke ao maikai,
Malaila no e holo mau,
Ma ke ao, ke ao maikai,
Na kaa maikai a nani e,
A ee ko laila poe maikai,
A holo a hauoli ae,
Ma ke ao, ke ao maikai.
5. Aole loa he maul po
Ma ke ao, ke ao maikai,
E kau ka la a alohi mau,
Ma ke ao, ke ao maikai,
Iesu ia La, a kau a kau,
Auhee ka po, a mau ke ao,
A mele a memele mau
Ma ke ao, ke ao maikai.
6. Pau loa na kaumaha nei,
Ma ke ao, ke ao maikai,
Me ua hihia na luhi e
Ma ke ao, ke ao maikai,
A ili mai a laulau
Ke pomaikai, ke ola pu
A lanakila mau kakou
Ma ke ao, ke ao maikai.
Waimea.
He Kaao no ka Ahahui Hoolewaiona o na Holoholona.
Helu 2.
He ninau no ka pono o na wahine.
He ninau hou kai puka koke ae imup o ka Aha i ka wa e halawai anu, a o ua ninau la penei no ia. He pono anei i na holoholona wahina ke noho kaailio a me ke koho balota e lili i lala no ka Ahaolelo? He nui loa o keia poe i hele mai i ka halawai, o kekahi poe i hele mai me ko lakou mau kokoolua, a o kekalu hoi i hele wale mai no e hoopau manawa, a o kekahi poe i hele mai no ka hoolohe i kela kumu manao nae e ae ia mai lakou e kamailio a e hana i ua kumu makano la, nie ke kanalua ole.
O ka pipi wahine, ua manao ia he kumu paakiki loa ia, a o ka pono la o kona noho ana ma ka noho, o ke kumu i hoopaapaa ikaika ai mahope ino, o kona kakauinoa ana i ka palapala noi i ke kahea ia ana o ka Ahaolelo.
Ua ike wal ia no hoi ka pilikia a me ka poino, nolaila, o ka Luna Taurasa Taurus) uia hoi ka pipip kauo knoa kokoolua pilikino, ua kaawale laua ma kekahi wahi mai ko laua pili ana me ka pipi wahine. Nolaila, ua wiho wale iho ia nana no e pane aku nona iho, a ina nole ia e hooikaika i knoa pono iho, aole no hoi mea nana e kokua aku.
O na holoholona kane hoi a pua i hookauwa kuapaa ia e ka kanaka, ku ae la lakou iluna a hoopaapaa ikaika no ka pooo o na wahine, a una kekahi o ka lakou mau mea i kamaili ae, ua olelo mai ia oia kekahi kumu hewa loa o na kanaka maoli o ka ae ole aku i na wahine e ku e kamailio. No ka mea, i kekahi manawa, e lilo ana na wahine i mea nana e hoomalu mai ia oe ma ua mea e pili ana i ka hale. O ka lakou kamailio ana, he akahele loa, a ke manao nei au, o kekahi kumu ino loa hoi ia o keia halawai, o ka ae ole ana aku ia lakou e kamailio.
Ia manawa koke no, he mau heluna nui o na holoholona kai hooholo e hookuu mai ia lakou mai ka halawai mai, no ka hoopuapaa ana. He pono anei keia hana ke hooholoia e ka aha? Ma kekahi aoao hoi, he nui loa na holoholona hihiu i olelo mai me ka ikaika, ma ka hana ia ana mai e ka mea nana i hana, aole he wahine e noho i Looa no ke kane, aka o ka nea mau iaia o ka noho mai malalo o ke kane. O kana hana hoi ha hooponopono i na mea e pili ana i na mea a pau e pili ana i na hale, nele hoi ka hoikeike iho iaia imua o ke akea, nolaila, aole i ae ia lakou e hoikeike mai i kela imua o ko lakou mau kokoolua, a aole no hoi i maikai loa ko lakou hana ana i anu haiolelo loihi imua o ke akea, i hoohalikelike mai ai lakou me na kane.
Nui loa ae la ka hana ana i keiu ninau, a nui no hoi ka hoino aku a me ka hoino mai ma kahe hoopaapaa ia wa me na olelo kupono ole, a i ka ike aku, ua maa loa ka poe kukulu manao e like me kap ooe o na ahaolelo o kanaka, O ka hoopaapaa a me ka walaau nui o ua aha nei, ua lai koke iho la mamuli o kekahi kumu i ike oleia, a ua puni like kahi e halawai nei i ka noho maile.
Iwaena o ka wa e walaau ana a e hoopaa ana, ike ia'ku la ka manu nunu a me kona kokoolua, he manu ua ike ia kona noho maile a me ka maikai e kau ana maluna o ka pohaku mahope iho o kahi o ka Liona, a mawaho ae hoi o kahi a na Kakauolelo e noho ana. Hoopuka mai la ka Paneta, ka mea hoi i kohoia i makai nui no ka halawaii ka lea uwa nui, a malu iho'la ka aha. Ku kohe mai la ka manu nunu kane, a hai mai la i keia mau olelo hooholo malalo nei: Hooholoia.
O kela wahine keia wahine e noho ana i keia wa i loaa ole ko lakou mau kokoolua, a aole hoi i hana i kekahi hewa e pili ana ia lakou iho, ua ae ia lakou e noho mai, kamaili a e hana iloko o keia halawai a e hooikaika hoi i na pono o na wahine: Hooholoia.
O kela wahine keia wahine i mare ia e noho mai nei ano e noho lakou ma ka aoao o ka lakou mau kane iho, a o kana hana nui o ka malama i kana kane e noho maile.
I ka hoomaka ana n ka halawai e hana, haunaele hou ae la ka Aha i ka makau, i ka ike ia ana aku e kauo mai ana iloko o ka Aha, me ka walaau nui a me ke kukahalake e ia ae o ka ilionahu a me ka Hiena, ua hele a paapu i ke koko a me ka lepo. I ka wa e hana ana no na pono o na wahine, ua olelo ae ka ilionahu i kekahi mau me, aka, ua manao ka Hiena he mea ia e hoolele aku ia i kana wahine. Nolaila, ia wa koke no, a-a aku la ia e hakaka me ka ilionahu. A holo aku la laua me ka Lineka (Lienx), a me ka Moo (Alligator) ko laua mau kokua, a hele akula ma kekahi kula e pili koke mai ana, a hoomaka ihola lakou e nahu aku nahu mai, a mokumoku iho la kekakhi i kekahi, aka, ua paa lakou i ka makai mamua o ka lanakila ana o kekahi maluna o kekkahi. Nolaila hana iho la ke Alii i Kanawai paa e oki ia na huelo a me na pepeiao o laua a elua, a e a kipaku ia aku la laua mai ka halawai aku. Kohoia iho la ka Mano i luna hooko, a hooko koke iho la ia i keia Kanawai no kona ono loa i ka ai i na io. Hookuu ia aku la lakou mai ka halawai aku, me ka hahai aku o ko laua mau kokoolua e uwe ana. O keia mea i ike ia aole ka mea nana i hookahe iho i na kulu waimaka o Kelokedila, a o kona hoaanau o Moo (Alligator). A manao iho la oia iloko on a e hana i mau olelo hooholo i elua no knoa aloha i na holoholona i kipaku ia. Ua manaoia e hana ana la ka Aha, a penei ka heluhelu ana.
Hooholoia: -- E mau no ka noho hanohano a na wahine a ke Hiena.
Hooholoia: -- O na hoaloha hoi o kakou i kipaku ia aku, e mau no kolakou nolho ana hanohano, a e koike aku no hoi ia lakou, he poe hanohano no ka mamo a Hionahu a me ka Hiena.
Ua hoole ia na olelo hooholo, a o ka Moi Liona, aole ia i hoolohe mai i keia haiolelo mahaoi, a o kona manao paa o ka hana i kananawai paa no kona Aupuni e like me keia. O kela mea keia mea a hakaka ana, e oki ia kona mau pepeiao a me ka huelo.
Weheia Ka Ahaolelo Ma Ka Haiolelo A Ka Ohana Otana.
O'ka hana mau a ka Aha, ua weheia ma ka haiolelo a ka Orana Otana. Ua olelo mai ia, he phono i ka aha ke hahai pau aku ma na mea i hea ia ai keia halawai.
I ka manawana i aihue mua ia mai ai oia e kekahi kanaka, a lawe ia mai mai kona aina hanau mai, aole ia i makemake iki i ke kanaka. Aka, mahope iho o kona ike maka ana i ka hanai oluoluia no kekahi manawa loihi, e ke kanak, nolaila, ua hoahewa ia i knoa manao mua. A mahope iho, ua hoolauna pinepine ia i kela la i keia la ma ka ai ana, inu ana, a me ke ano o ka noho ana mawaeua o na kanaka. MA keia mea i manao ai ia i ka noho ana keikie o ke kanak maluna o lna holoholona a pau. Aohe ana mea e ae i ike ai i ke kupanaha no kona hooponopono ana iho i knoa kulana e like ine ka inu ana i ka waiona, (Alcohol), ka mea a ke kanaka i imi ai.
He lehulehu loa na inoa o keia waiona, ke huihui ia me kekahi mau mea e aku, a eia ko lakou mau inoa pakahi, he Rama, Waikeke, Waina, Ela, Cida, a pela aku. Aka, ua kokokoe like ko lakou maikai a pau; a o ka waiona (Alacahola) oia ka mea nana e haawi aku ko lakou waiwai, a me ka ume kaumaha. O ka Alacoholoa, oia ka mea hoohui ia me ka wai, ono ole ka wai ina i hoohui ole ia me ka Alacohola, a he mea inoino no hoi no kon opu, aka ina i paipai ia ka wai maolie me ka waiona, lilio i mea ono loa.
O ka waiona (Alacohola) he hiki ke hoola i na mai he nui wale, a he mea e mama ai na kaumaha o keia ola kino ana.
Muanei oia i lawe mai ai i kekahi oleo a ka poe kahiko, no na mea e pili ana i ua wai on a nei ke komo iloko o ke kino, "o ka wai on a wahi ana," oia ka mea nana e hooikaika mai i ka poe opiopio, oia ka mea nana e kokua mai i na mea oloko o ke kino, ke mea hoi e oki mai i kahi manaka ka mea nana e hoohauoli mai i ka puuwai, ka mea hoi nana e hoomama mai i ka manao, ka mea hoi nana e huipalu mai i ka pohaku, ka mea nana e malama mai i ke poo mai ke poniuniu mai, i ka maka hoi mai ke alohilohi, a pela aku.
"Anu," wahi a Mr. Simia Satirasa (Satyrus) oia hoi ka inoa Latina o ka Orana Oana, "he mea pono e hoikeike e aku mamua i na mamo holholona a pau i ka ono o keia mea ono, a kakou i hoolilo ai no ka wai. Ua ike pono kakou mai loko mai o ko kakou ike iho i keia mea, he mea ia e papalua iho ai i ka lealea, a e hoohapa ai hoi i ke kaumaha o keia noho ana. A he mea no hoi nana e hoonui ai i ka noho ana maemae, ka mea e hoopoina wale ia nei mawaena o na holoholona. Ua lawe ia aui Holani maluna o ka moku hookahi me ka Haku Vanakema (Vanderkemp), ke Kiaaina o ka mokupuni o Boreneo, a maanei au e olelo ae ai, aole au e hoopoina i ka plioli nui i loaa ia'u i ko'u noho ana ma kona pakaukau, i hele wale a luluu i na omole waina hoomalule kino. Aole no hoi au e kanalua i ka olelo ae' ke hiipoi mai nei ou mau hoa ia'u ma ke kuka pu ana i keia mea. A i ko kakou hui pu ana hoi iloko o keia halawai no ka hooponopono ana i ka hono ana o kakou, me he mea la o kakou na poo nui loa o ko kakou hanauna. A ke lana nei no hoi ko kakou manao, e ike aku ana no kakou i ka ai nani, a me na mea inu nani, a me na hana naauao hoi o ka noho ana o keia ao. A he mea no ia na ko kakou Aupuni e haaiele aku ai ia ka noho ana kuaaina, ka noho ana hoi nana i hookikina, ka noho ana hoi nana i hookikina mai e puka ae ka ula o ka hilahila mawaho o ko'u mau papalina. Ua lawe mai nei au he omole waina, i mea e hoikeike aku ai imua o ko'u mau haku e noho mai nei, i ike ai lakou i ka ono maoli o ia mea, a i ka olioli hoi e hoopiha ia ai ko oukou mau puuwai."
Hoao Na Komite I Ka Waina.
Aole no hoi i naaupo loa ka Liona a me kana mau Kakauoleo no na mea e pili ana i ka inu waina, e like me ke ka Orana Otana mea i manao wale ai. Nana huhu aku la kekahi i kekahi me na maka hulili, i ko ka Orana Otana hai ana ae i kana olelo hope. Aka, ua ae lakou i ka nonoi ana a ka Oposamu e koho i mau Komite e hele e hoao i ku waina, a hoi mai e hai mai imua o ka Aha. O na Komite, o Babuna, no Aferica, o Gelutona, no Siberia, o Moohuelokuni a me Opesamu no Amerika Akau, a me na puulu nai kiko no Europa.
He lealea loa ke hahi pu aku i keia poe Komite i kahi a lakou i hoao ai e inu i ka waina, a he mea hoakaaka no hoi ia. Mahope iho o ka hoao ana o ka Babuna i ka waina mailoko mai o ka omole, a hiki i ka wa ana e ku nanea ana, a nini iho la ia i ka wai i ka waha o ka Orana Otana a me ka Moohuelokani, i ka wa a ka lima o ka Babuna i hohola aku ai me ka piha i ka waina, ka mea hoi a ka Oposama e lele ana iluna, a me na nalo kiko e omoomo ana. Ma ia hope iho iloko o na minute pokole ua on a like lakou a pau, a koeaku no a Babuna, ka mea i maa i ka inu. He loihi loa ka wa a ka Babuna i papa aku ai e noho maile i hele like aku ai lakou e hai imua o ka Ahu.
Ka Moolelo e Heneri Opukahaia.
Helu 5.
Kona hiki ana i Amerika a noho oia ma Nu Havena (New Haven) a ma Torinifoda (Torrinford)
"Hiki makou i Nu Ioka i ka makahiki 1809; noho makou a hala kahi mau pule, a mahope mai o ka pau ana o ka waiwai o ka moku i ke kuaiia e ke Kapena, alaila haalele iho la na luina o makou a hoi aku la kela mea keia mea i ko lakou wahi iho. Noho no maua me Toma kuu wahi mokamaka, me ke Kapena iluna o ka moku. I kekahi ahiahi, hele mai la ke kahi mau Keonimana elua iluna o ka moku e ike ai ia maua. I ka pau ana o ke kamailio ana a makou, koi mai la laua ia maua e hele pur aua iloko o ka hale hana lealea, e hoikeike mai ai ia maua i na mea hou. O ko maua hele aku la no ia me laua a hiki iloko o ka hale lealea, i nana aku ka hana, aohe kanaka mai he ai, aole au i ike i ka lehulehu o n kanaka e like me ia mamua. Noho maua a ahiahi hoi maua iluna o ka moku. Ia kakahiaka ana'e, hiki hou ana no ua mau Keonimann nei, a koi hou mai la ia maua e hele hou me laua ma ko laua wahi; ia awakea ne. O ko maua hele no hoi ia a hiki i ka hale noho a liu wale; nalu wale iho la no au iloko o'u i ko'u ike ana aku e ai pu ana na wahine me na kane, a he mwa ano e ia ia'u."
"A hala kahi mau la, o ko makou haalele iho la no ia i ka moku me ke Kapena, a hoi pu aku la maua me Kapena Birinitinala (Captain Brintnall) ma kona wahi ma Nu Havena, oia hoi kona wahi i noho ai. Noho pu wau me ia no kahi mau manawa malaila. Me keia wahi au i launa nui ai me na haumana o ke Kulanui. A na keia poe haumana manaoio i hai mai ia'u no ke ano o ke Akua, a nui aku mamua o ke'u mea i lohe ai mamua; aole nae o'u ike i ka oiaio oia mau mea i hahai ia mai, no ka mea, ua naaupo, loa au. He nui wale na manawa a'u i makemake ni e lohe hou aku i kahi mau ano hou aku o ke Akua; aka, aole loaa ia'u o kekahi mea nana e wehewehe mai. Hele no wau i na halawai he niui ma ke la Sabati; eia nae ka pilikia, aole hoomaopopo, a ke kamailio. O Toma hoi o kuu wahi makemake, hele no oia i ke kula i kekahi o na haumana o ke Kulanui; mamua o ko''u manao ana e hele i ke kula. Lohe wau i kakahi moku e makaukau ana e holo mai. No loka a i Hawaii iloko o kahi mau la. Maemake iho la ke Kapena e haalele au i keia aina (Amerika,) a e hoi au i kuu aina hanau ke makemake wau. Aka, aole o'u oluolu ia mea. Makemake no wau i keia aina a loihi iki aku. A noho iho la au a hala he pule ma ia hope mai, ike wau ia Mi. E. W. Duaita (Mr. E. W. Dwight,) nana hoi au ia no mua i ka heluhelu a me ke kakaulima. I kinohi a'u i ike ai iaia, ninau mai la oia ia'u i na paha owau kahi i holo pu mai ai me Toma (no ka mea hoi, ua ike ia o Toma e na haumana o ke Kulanui.) I aku la wau iaia, awau no hoi kahi i holo pu mai ai me ia. Alaila, ninau mai la oia ia'u i kuu makemake i ka heluhelu a me ke kakaulima. I aku la au, "Ae." Alail, i mai la oia ia'u e hele aku wau i kona keena i ka po, a e hoomaka ke ao. Alaila, hele aku la au i ke ahiahi, a hoomaka iho la e heluhelu maloko o ka buke ao - sepeia. A kauoha hou mai la no o ua o Mi. Duaita ia'u e hele aku ma kona keena i kekahi manawa, ke ae kuu Kapena. A hui aku la wau i keia mea i kuu Kapena. O olioli iho la oia, a makemake iho la oia e hele wau i ke kula ia Mi. Duaita. O kuu hele mau no ia i ke kula no kekahi ma mahina."
I ka hiki mua ana o Opukahaia ma Nu Havena, aole on a ano hoihoi. O kona aahu, o kapa mauaua o ka poe sela, he ano kaumaha, aole akeukeu. A aneane kona makamaka e haaleel iaia, no ka manao he makehewa wale ke ao aku iaia. A i ka wa nae i ninau ia aku ai oia, "He makemake anei oe i ke ao?" Alaila hoomaka mai la kona helehelena e hoihoi. A hooholo ia ka manao e hele oia i ke kuhla i kahi la'e, alaila, puliki paa iho la oia ia manao me ka ikaika o kona manao.
Aole loihi kona ao ana mai ka hoomaka ana o ka loaa mai la no ia o kahi ike mahuahua i ka olelo Beritania; a pau aku la kona ano kaumaha i manaoia'i ma ka nanaia ma kona helehelena. A ikeia aku la ka haka pono ana o kona mau maka i na mea e maalo ana ma on a la, a loaa iaia ke ano hou o ka ike ana i na kanaka a me na mea a pau o kela ano keia ano ana i ike ai. O ka mea mua i ikeia ma kona ano, oia ka emi ana mai o ka manaka o kona maoao mamua o ka mea i manao wale ia penei:
I kona hoomaka ana e heluhelu i na huaolelo mahele hookahi, a mahele elua maloko o ka buke ao-sepela, aia hoi, he mau hua i ane hiki ole iaia ke puana pololei, o na mahele olelo nae i komo ia ka hua palapala r., a oia ka hua pilikia na hua a ae a pau o ka puana ana ia hua, ua like me L. Ma kela heluhelu ana keia heluhelu ana, ua hooponopono ia oia a puana pono ia ua hua la, ma ka haawi ana'ku i kekahi mau hua olelo penei: "E hoao oe e Opukahaia, he mea akaka loa." (Try, Opukahain it is very easy) Pela ka hana pinepine ana; a o ka loaa no ia, a kani ae la ka lakou a-ka iki.
A he mau makahiki mahope mai; oiai ua mahuahua ae ko Opukahaia ike ma ka olelo ana ma ka olelo Beritania. Hoolilo ae la kana kumu i kekahi ahiahi ma ke kamakamailio ana me ia, a me ka ninau ana ia ia no ke ano, a me na hana o kona aina ponoi. Eia kekahi me ana i hai mai, o ke ano o ka inu ana o na kanaka o kona aina mai na waipuna mai ke hele lakou ma na wahi e. O ke kaha a lakou i kiaha ai i ka wai, oia no ko lakou lima, he puili ae i na lima elua, a hoohu ae i ua mau lima nei, a he mahuahua no ka wai ke kioe iho. No keia mea, ua hoike mai no oia ma ka hana ana me kona mau lima, a hapai ae i kona mau lima ma ka waha, me ke kapeke ole o ke pulana mua. A hono iho la ke kumu i ka hana ana; a mamua iho o kona hapai ana ae i kona mau lima, ike iho la o ia, ua huli ano e na lima, a nalo loa kona ano maoli. A no ka pono ole o kana hana mua ana, kuawili hou iho la oia mu ka hoao hou ana, a manaka wale iho no no ka hemahema. Make loa iho la nae hoi o Opukahaia i ka akaaka, a i aku la o ia i ke kumu, "E hoao hou oe e Mr. Duaite, he mea akaka loa."
O keia hana ano e nae, aole i wehewehe loa ia ae ia i keia wa, a he wahi haawina ano nui ia ao ia mai, e kulike ana a kue ana paa i na mea a kakou e hana ai me ke kupono a kupono ole paha ia kakou, i hoomaaia mai ka wa kahiko kloa mai.
Me keia manawa, ua ike ia aku no hoi o Opukahaia e noii ana i kela mea keia mea o ka olelo, a me ke ano o na mea e hoopuni ana ia ia ; a i waena kona hoi o kona ano hemahema ka olioli o ka lehulehu, ma kona hoakaka ana'ku.
I kekahi la hoi, noho iho la oia ma ka papa-hele, a unuunu mai la i ka pulima o kona palule iluna, a holoholo ae la oia ma kela aoao keia aoao o ke keena, a ninau iho la, "Owai keia?" "Who dis?" A hoomaopopo ae la ka lehlueh i kona ano. Alaila hoanoe hou ae la oia i kona kulana, a pane hou ae la o ia, Pono owai keia? "Well who dis?" A ua hoomaopopo pono ia keia mea a kekahi haumana o ke Kulanui, aole mea kanalua no ia mau mea.
O kona hemahema ana ma keia wa, e hiki no ke ao ia. A mahope mai o ka mnawa ana e hoapiki ana, pane aku la kona makamaka ia ia, "E Opukahaia e, he makemake anei oe e ike i ke ano o kou hele ana?" A olaola mai la o ia i ka mana aku, a hoao iho la oia ia mea. Hooikaika loa oia ma ke kuwili apa i ka niuau. "Pela ka'u hele?" A mahope mai o hona ike phon ana i ka oiaio, alaila, hu ae la kona aka, a haule iho la oia maluna o ka papa-hele.
O kela ano, ua loaa uni no mamuli o ka maa ana i na akua kii o na aina nanupo. A o ka maka mua i ao ia aku ia ia, oia hoi na ano o ke Akua. Ua hoomaa e oia i na hana hoomanakii, a akaaka no oia ia mau ano, a i mai la hoi oia, "O na akua o Hawaii, e lapalapaia a na no lakou e ke ahi. Hoi au i ka hale, puhii lakou e a'u i ke ahi, no ka mea, aole o lakou ike, aohe lohe, aole no hoi i kokahi mea e ae." Alaila, pane hou ae la oia, "Na kakou i hana ia lakou. O ko kakou Akua (nana ae la oi iluna) nana kakou nei i hana."
Ua Loaa iho nei.
E ka Nupepa Kuokoa e; Aloha oe: - Ka lio holo kaioapu i ke kula o Kahu. He wahi ukana ka'u e hooili aku nei ia oe, a nau hoi ia e hai aku i ike na kini makamaka o kaua e noho ana mai ka la hiki a ka la komo. Eia ua wahi akaa nei:
Ua loaa iho nei ke kaikamahine i naiowale iho nei, a Wahamu o Kawainui, Hilo, Hawaii, i hoolaha iho nei ma ke Kuokoa, ma ka Helo 35, nona ka inoa E. Mele Kalaukapu. Ua loaa oia i ka la 16 o Sep. maloko o ke kahi hale ma Onomea; o ke kumu o kona nalowale ana, i huna malu ia e ke kane mauahi iloko o kekahi lua i eliia iloko o ka hale. A i ko makou ike aku i kona mau helehelena, ua inoino loa, aole e like me kona wa mamua, ka hele wale a ai k manu iluna.
O ka loihi o kona nalowale ana, elua malama me ka hapa. Eia keia, o kona hoomanawanui ana i ka inea a me ka make a ka ai aole i maopopo ka mea nana i malama kona ola, he kea a ke ahonui. Ua nui ka poe i hele aku e ike iaia, no ka mea, ua like oia me ka mea i make, a ua ola hou mai, Owai la ka mea nana i malama kona ola, o ke Akua no paha? Aolho ino!
Ua pua. Owau no Iakobo Pililua.
Kaupakuea, Hilo, Sep. 20, 1865.
Laau Lapaau
aia ma kahi o
Kakela Me Kuke
Ma Honolulu.
J. T Gower, - Makawao, Maui.
J. D. Haverkost - Wailuku, Maui.
C. H. Wetmore, - Hilo, Hawaii.
J. W. Smith, - Koloa, Kauai.
He Laau Kahiko, a he maopopo
no hoi.
Laau hoopau Naio me na Koe,
A Dr. Jayne.
He nui na pilikia o kamalii i ka nalo a me ke koe, a pela hei na kanaka makua. O na hope ola mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea @ @ oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila @@@ mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalalu, pehu, @@ me na mai @ ae.
O ka Laau no kela e pau ai ua mau mea ino nei.
Kia hoi kekahi. O ka laau ku pono kula i ka poe ilikia i @ i ka mai pehu; i ka nalalu hoopaihua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na mea like.
Penei no e lnu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe.
Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakuiu o ka @@ ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka @@ hoekakhi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na @@ elua hapakolu o ka puna ka pono. Malialia'e a ia na @@eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila ake a @@ kamaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna ia @@ hookahi. I ka wa e ine ai, e hui i ka laau ne ka pa ## wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e @@ me na puna wai maoli eha; a plea no e inu ai ma ke @@@ awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, @@ elima inu ana, i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea auwi ka la, ahiahi.
E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope ihe.
Laau Hoopaa Hi a Dr. Jayne,
Jayne's Carminative Balsam
He laau maikei a oluolu hoi keia no ka Lii, ka Nalu, Na'a Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luia, @@ ono olo I ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki @ na mai like he nui
Kino ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.
Penei e inu ai i ka luu apa hookahi. Iua he @@@ paha on a malama, a lua paha he uuikumaolelua @@ hiki i ka iwakalua ka pono.
Ina he keiki mai na mualama eono a hiki i na @@@ he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki @@@ hiki i elua, e inu uo la i puna ki okoa. Mai ka @@@ walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kana@@ he puna nui ka e luu ia i ka mauawa hookahi.
A inu ea, e huime ka wai maoh uuku, ia like a @@@ me ka laau, a pela e linua ae ai. Ekolu, eha elima @@ ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo @@@ pono ole iloko o ka opu, e aho e muni e mamua @@ Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila @@ ka mea ino oloko, aiafia e inu i keia Laau hoopaa@.
Iuale lui ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau @@ a i ka luaila, e hanai hou aku no e like me mamua @@ a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waihu malie @@@ ka opu.
Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu @@@ no o ke kaoha aku ia lakou e HOAO PONO i na.
Laau Kunu a Kaaka Jayne,
hoike aku ai i ke ola o na mea e pau hoakakaia no kana mua anu. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai.
KUNU, NAHU, a me ka ANU.
a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HO@@ i ola nui na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e homo@ o ka poe i mai ia.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU ma ka NA@
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma"
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HU MA KE iwiaoa"
A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i @@ LAAU KUNA a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA
Mai o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dysperpsia.
(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, @@@ waihona ai.)
He pono ke ai koke i ka laau a @@ Ola a @@@ he laau oluolu, a he ola no hoi. Aole no he @@@@ kemake i na laau hoonaha i a mai nai no hoi ka @@@ me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopula a e inu @@@ mau laau la. A ole no e oluolu pono kekahi mea @@@ ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka @@@ kahi manawa ua make no, a ina e malaua pono @@@ a Haale Naba, a'aila oia no. No ka hooinio @@@ keia mau mea nolaila, ke hoolaka ia aku nei ka.
Huaale Ola a Dr. Javne.
Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ha @@@ maopopo mai i ka oi o ke ala o keia laau @@@ a me ka maikai no hoi o ka ia ana, a me ke @@@ A ina no e @nu aoa la laau, aole no he mau @@@ ola ka ai ana a me ka luua an. Aohe e lau ku @@@ ke mea, ua hania no a maikai loa. A ina @@@ loa ke heee Hoko o ka puu wiahu ai. Ala @@@ haawina lillii, he maikai loa no ka uala @@@@ a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka ipa.
DISIPEPESIA.
(Oia ka mai ono ole o ka ai kekahi mana @@@ wali poo ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu @@.)
O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he @@@ ihooikaika ana ia nau oilana o ko @@@@ oihi loa ka mai ana, aleile, o hikiwawa ke ola ke @@.
Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOK,
A Kauka JAYNE.
e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau
NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA.
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO.
MAI NALULU
PAA O KA LEPO
MAI KUNA,
MAI WAHINE
âme ka MAI HOOPAILUA
Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALK. A o ka @@ wale no i kow i ka lehulehu o ka hoao puua @@@ maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola @@@
PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA
Hanene, Lolo,
iaa mai wahine, a me na mai e ae, ne ke KOKO a @@@ kana.
LAAU HOOMAEMAE KOKO.
@@