Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 40, 7 ʻOkakopa 1865 — Page 3

 Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

o ke Kumukanawai a me na kanawai o ka aina. Aole he lehulehu na aoao o Kristiano Oiaio, a aia no me ke aupuni ka hoomalu ana i na aoao o Kristiano ke kue lakou kekahi i kekahi. No ka mea, aole i launa ke aupuni e hoakaka no ka oiaio o kela a me keia aoao Kristiano i hoomaluia ma kona Inoa Kristiano. Aia no ia me lakou.

            Ua hoakaka nui ia na aoao Kristiano i noho mai me kakou a e hiki mai ana; aka, ua mau ke kuhihewa o kekahi poe. Ua kapaia kekahi mau hoomana o ka aina haole i hiki mai i ko lakou kanaka i Hawaii nei kapa ia he Kristiano. Aka, aole nae he Kristiano, a ua kakau hewa kekahi poe hoakaka manaoio Kristiano. Ua maopopo na hoomana Kristiano o Europa, a ua kaawale loa na hoomana ano okoa i kawili pu ia me ke ano Kristiano.

            Nolaila, o na hoomana e ae o ke ano pegana i awili pu ia me ke ano maemae o ke Kristiano, aole no i kapaia e ka poe i hoonaauaoia he mau Kristiano. He malihini hele o Mr. Holo, aka, aole oia kuhihewa. O ko Roma, o ko Enelani, a me ka poe Puritano, ua hooiaio mai oia, he mau Kristiano lakou a pau. No ka maopopo ia Mi. Holo ma kona aina, he mau aoao Kristiano io no ia, a ua lawe ko laila mau aupuni. I kona haiolelo ana, aole oia i hopohopo wale, aole i makau, o lilo ai paha oia i kumu alakai hewa i na kanaka o ka Moi i kekahi aoao Kristiano ole a o ku paha i ka Inoa Kristiano Hemolele o kona aupuni.

            No Europa mai o Mi. Holo, a ua naauao i na moolelo Kristiano, a me na moolelo o ka Hikina Loa. Aka, aole oia i haiolelo mai o Moremona, a o Iudaio, a o Mahomeda, he mau Kristiano ia ma ka Papa Kristiano ma kona aina.

            Auhea kakou, mai kuhihewa hou, o hoopaapaa hewa auanei. Ua heluhelu au i kakauia iloko o na nupepa o kakou, aka, ua kuhihewa kekahi mau hoomana, he Kristiano. Ua kuhikuhiia o Moremona a me kona buke; ua kuhikuhiia o Iudaio a me kona manao no Iesu a no ka la Sabati. Aka, aole maopopo ia'u, he mau aoao Kristiano ko lakou. No ko'u ike ole paha.

            Ua waiwai loa ka naauao iloko o kekahi o ia mau manao, aka, aole hiki ke hoomaopopo aku. No ka mea, ua okoa loa ke kumu manaoio nona i kakauia'i, a ua minamina ia, no ka wili pu ana me ka manaoio pegana.

            Ma keia palapala a'u, aole wau i hoohalahala no ke kakau Moolelo a me na Kaao i komo ai ke ano o Kristiano iloko. Ua akaka ke ano mau o na moolelo a me na kaao, he ano kona, a he ano ole me e lapu la. O ka oiaio, aole ia no ka mea nana i kakau. Aole no i pili i na manao i kakauia e kekahi mea ponoi mailoko mai o kona ike ana iloko o ka Buke Kristiano Hemolele. Aka, ua pili wale no i ke kuhihewa i na moolelo hoomana i hoopili pu ia me ko Kristo Iesu.

            O ko'u hopohopo, ua pili wale no i ko ke aupuni hilinai ana i na pono Kristiano i laweia e ia malalo o ke Kumukanawai, a me na kanawai i pono no kona Lahui kanaka. Ua hopohopo kekahi, o hoopiliia na pono maemae kakoo o keia paeaina, malalo o kona ano pegana kahiko, a e kinai loa ia paha a nalowale.

            Ke makemake nei kakou, e wae i na pono maemae kahiko o keia ina, i awili pu ia me ka hoomana kahiko pegana, a e lawe mai ia Kristo mailoko mai o na moolelo a me na kaao. Ke hooikaika mai nei kekahi poe e kakau i na moolelo kahiko o keia Lahui kanaka. He waiwai nui kela, a e loaa no kekahi pono malaila, ke pono ka hana ana.

            Ua maopopo keia olelo kahiko o kela mau aina. "Ka leo o ke kanaka, ka leo o ke Akua." Ina pono pela, alaila, he pono ke aoia kakou e kekahi mau akua. E naauao hoi ma ka pololei o kona moolelo iho. Ina pela, aole wahi hoohalahala iki no ka kakou mau palapala hoonaauao ia kakou iho. Ua pau keia wahi manao. Aloha oukou.

            S.P.K.

Ahaaina o ka lala Ahahui Kaahumanu, o ka Apana o Hanalei Kauai o Manokalanipo.

            Ma ka la 26 o Augate A.D. 1865. Oia ka Poaono hope loa oia malama. Ua hoomaka ae na wahine o ka Apana o Hanalei, e malama i ahaaina ma ua la la;  e like me ke Kumukanawai o ka Ahahui Nui o Honolulu i kukulu ai.

KA HOOMAKAUKAU ANA.

            Ua hoomakaukauia na lako ai, a me ka ia e like me ka mea mau i na ahaaina ana; a pela no hoi na mea a pau e pono ai ua la la.

NO KA LANAI.

            Ua kukuluia ka lanai ma kahi kokoke i ka hale noho o ka mea mahaloia H.J. Wana Esq. ua kukuluia a paa pono mamuli o ke kokua maikai ana a ka Luna Nui o ka aina mahiko o R.C. Wyllie (oia hoi o John S. Low.)

KA LA E AI AI.

            Ma ke kakahiaka o ka la i malamaia mai ai ua ahaaina la, ua hoopuka mai ia i ka nani luaole o kona mau kukuna maluna o na kaiaulu-pali o Hanalei, a me ka ae-kai lalaha o Mahamoku, a ua ikea'ku hoi na awawa uliuli o na pali kaulana o ua aina la e waiho maikai ana.

            KA HOOMAKAUKAU ANA NO KA HUAKAI.

            Ma ka hola 11 awakea, ua akoakoa mai na lala a pau o ka Ahahui ma kahi noho o ka Presidena o ka Ahahui. (o Mrs. Hoohai Wana) Malaila kahi i hoakoakoa'i no ka hele huakai ana; mamuli o ka hoonohonoho ana a ka Elele o ka Ahahui (J.W. Kaehu.)

KA HELE ANA O KA AHAHUI.

            Ua hoomaka'e ka hele ana o ka huakai mai kahi noho ae o ka Luna Nui, aka, mamua ae nae o ka hele ana o ka huakai, ua hoomaka ia ae he wahi leo mele ma ka bila kuolo; na Wm., Hordge i mele mai, a pau ia mele ana, alaila, o ka hele aku no ia o ka huakai a hiki ma ka Halepule o Waioli; a komo ka Ahahui iloko o ka Luakini, malaila kahi i kali ai no Rev. Eduord Johnson, no ka mea, he wahi manao paipai kona no na mea e pili ana i ka Ahahui.

KA HAIOLELO O KA LA.

            O E. Helekunihi ka haiolelo o ka la i hooholoia ai e ka Ahahui, aka, ua keakeaia mai oia e na hana e pili ana i kana oihana, a ua keakeaia mai paha e na hana moewaa o ke kino. A no kona hiki ole ana mai, ua paniia kona wahi e H.J. Wana Esq., a ua hoopuka mai ia he mau wahi olelo e pili ana i ka hoakaka ana i ke ano o ke kukulu ana o ka "Ahahui Kaahumanu," a me na mea a pau e pili ana ilaila.

            A pau kana olelo ana, ku mai o E. Johnson a kokua mai i ko Wana manao; a mahope iho o laua, ua mele ia mai kekahi leo mele e pili ana i ka Ahahui, malalo iho o ka mea alakai mele (E. Maulili) o Wewton ka leo mele, a pau ia, pule o Ioane, a hookuu i ka Hui.

KA AI ANA.

            Mamua ae o ka ai ana, ua mele ia mai kekahi leo mele e ka poe hookani leo mele mau o ka Ahahui, malalo io o ka mea alakai mele mua, a pau ia, ku mai o Johnson a hoomaikai aku i ka mea Mana Loa, no ka ai ana o ka Hui holookoa.

            Ma ka aoao hikina o ka lanai, ua hoomakaukauia he papa ai-na no ka poe maikai i hiki mai. Malaila no hoi o John S. Low a me kana lede, a me R. Crichton keiki a R.C. Wylle (C.R. Wale,) a me Johnson, a me na haole paahana o ka aina mahiko o R.C. Wylle, malaila no lakou a pau kahi i haiamu ai e ai ana i na mea ai malalo iho o ka lanai a ka luhi ole, a pau ka ai ana, ua mele hou ia mai kekahi mele e ka poe mele mau, no ka hookuu ana i ka ai ana, a pau ia, ua malamaia he wahi lealea ano hauoli, e na poe makaikai, ma kahi rumi hookipa o ka hale o Hon. H.J. Wana, oia hoi, he hula haole ma ke ano Europa. Pela iho la i lealea ai, a hookuu ia aku la ka Hui, a hoi aku la me ka hauoli. Me ke aloha i ka Luna Hooponopono o ka Nupepa Kuokoa.

            DAVIDA KAUKAHA,

            Hope Kakauolelo, Hanalei, Kauai, Sept. 1, 1865.

Mai Honoipu mai a i Honolulu nei.

            Ua haalele au ia Honoipu i ka la 28 o Sepakemaba iho nei, a ua e-e mai au me ka'u wahine, a me ka maua kaikamahine maluna o ka mokuahi Kilauea, ka moku haaheo i ka ili o k kai me ka oluolu, a ku ma Keawakapu i Maui, aia no keia wahi mawaena o Makena a me Kalepolepo, malaila, hooleiia he 15 bipi, 2 lio me kahi lio keiki, oia ke kolu o na lio, a pau keia mau holoholona iuka o ka aina, ia wa no hou ia mai la kekahi sela o ka mokuahi Kilauea e ka bipi, a ku ma ka puukole maluna ae, aia ka puka i hou ia'i ma ka aoao hema.

            Eia ke kumu i hou ia'i, hoouna'ku ke Kupakako e iho e hoakoakoa i na ukana no ka hoolei ma Keawakapu, a pau ia mau ukana i ka hooponoponoia, olelo ka malama moku e kii i na laau i kaola ia mawaena o ka bipi e hookaawale ae, iho kela a hookaawale i kekahi laau ma kahi e, a kii hou i kekahi laau, kamailio mai kekahi iaia, ia wa i lalau ai kona maka o kona wa no ia i ku ai.

            Aole nae like loa ka olelo ma keia mea, olelo kekahi poe na ua wahi kanaka nei ke kalohe mua i ka bipi, he hope mai ka ka bipi. I kuu ninau ana i ka oiaio a me ka oiaio ole o kela olelo imua o Ioane ka mea i hou ia, i mai kela ia'u aole au i kalohe i ka bipi, i kamailioia mai au, nolaila lilo au ilaila, aole au i ike i ka hou ana mai, o ko'u paa ana iluna o ka hao, a haule mai au mai luna mai o ka hao o ka bipi, i nana iho ka hana ua puka ka opu, ua hemo ka naau, a i ka nana aku i ka puka i houia'i, nui ka weliweli a me ko'u aloha ia ia.

            Haalele ka mokuahi Kilauea ia Keawakapu, holo mai a ku ma Kamaalaea, ia wa lohe mai makou aia ka Moi mauka e hoi ana i Honolulu, ma keia moku nui ko makouo olioli i na e hoi io ana ka Moi, a ike aku makou i ka huakai lio nui iloko o ka ehu o ka lepo me he uwahi la ke nana'ku, a i ka hoomaopopo ana o ka Moi no, hiki mai la ka Moi mauka o ke awa ku moku, holo aku na waapa o ka moku, e-e mai la ka Moi maluna o kekahi waapa, a i ko makou nana ana'ku, aohe alii maluna, no ka mea ua like loa ka Moi me na makaainana, aole ke kahiko o ke alii, a i ka pili ana mai o ka waapa i ka moku ike aku la makou i ka Moi me kahi palaka (pake) i aahuia maluna iho, a he wahi lole wawae papa-mu malalo, ua hoohaa loa oia iaia iho, i kona pii ana mai iluna o ka moku, aloha mai la oia i kona mau makaainana, aloha aku no makou me ka hauoli nui o ka manao, i ka ike ana i ko kakou Moi Ilihia.

            Eia ka mea kupanaha loa i keia Alii, o ka noho pu loa me na makaainana, aole hookapu iaia iho.

            Haalele ka mokuahi Kilauea ia Kamaalaea, holo mai a ku ma Lahaina, lele ka Moi iuka o Lahaina, a i ke ahiahi, hoi mai la ka Moi iluna o ka moku, ia hoi ana mai o ka Moi, ia wa no ka piha loa ana o ka mku i na ohua ke hele la a ohuohu ka palekai o ka mokuahi Kilauea, loaa wahi moe ole iho o ka ohua ke hele la a kupilikii, hahana lua i ka lai o Lele, a pau ka ohua i ka e-e mai a me na ukana a ke alii o ka holo mai la no ia i Honolulu nei.

            Eia keia mea hai hou aku no ka hoohaahaa loa o keia Moi, o kona wahi i moe ai iluna o ka pahu alani, aole wahi pela, he kapolena ua hele a lepo, malaila au kahi i noho ai mamua'ku o ko ka Moi moe ana ma ia wahi, noho oia me he kanaka makaainana la, kamailio oia me kanaka, akaaka pu, launa'ku, launa mai, ina hele mai oia, a ike ua pilikia ke alanui i na makaainana ona i ka ukana, nihi ae no kela aole ike i kona ano Moi, a hanaino, hana maikai no kela me ke aloha i kona Lahui kanaka.

            Nolaila, e na makaainana mai Hawaii a Niihau, e mahalo pu kakou i ko kakou Alii oluolu; e ao mai ana paha i na kanaka hookiekie e noho haahaa, a i kona hiki ana mai i ke kulanakauhale hanohano o kona aupuni nei, o kona wahi kapa iho la no ia i lele mai ai e like me ka mea i hai mua ia, a kau aku oia iluna o kona kaa alii, a hoi aku la i kona Home. Me ka mahalo. ***

Mai Hilo mai.

            E KA LUNA HOOPONOPONO; ALOHA OE: No ka hana a na kumu kula Pope, a me ka laua ao ana i na keiki ma ka apana o Hilo, mokupuni o Hawaii, aole mai mua mai, he mea hou keia i ko makou ike ana, a lohe ana hoi.

            Eia na haumana hoole Pope a pau malalo o keia mau kumu Pope, ua lohe au o ka nui malalo o kekahi kumu, he iwakaluakumamaono, a ua oi ae hoi malalo o kekahi kumu; a ke ao ia nei e laua i ka hoomaloka, aole laua e pule i ka wa e hoomaka ai ka laua kula, a pela no hoi ma ka pau ana, a pela noi hoi, aole no e ao ia aku na keiki ma ka heluhelu ana ma ke Kauoha Hou. Nolaila, he mea kaumaha loa keia i ko na makua hoole Pope manao ana. I ka wa i lilo aku ai keia mau keiki malalo o keia kumu, aole no he hele iki mai i ka halawai, a me ke kula Sabati, a me na hana kupono e ae e pili ana i ka hoola uhane, no ko laua hoomaloka, no laila, kupono anei keia mau kumu pope e alakai ae i keia mau keiki iloko o ka hoonaauao loa ana?

            E nana aku i ke Kulanui o Lahainaluna, i ke poo hoi o ka naauao; aia malaila na ilikeokeo o loko o Mareka; aole anei he pule a me ka heluhelu Kauoha Hou malaila? E nana aku no hoi i ke Kulahanai o Wilikoki, ma Waioli, Kauai, a me D.B. Lyman ma Hilo, he mau ilikeokeo no Mareka mai, aole anei he pule a me ka heluhelu buke iloko o keia mau kula? He mea pono no ke ninau aku.

            Eia hoi ka ke kumu kula pope, aole ka e pule i ke Akua mamua, a mahope hoi o kona kula ana. Kai noa o Iehova ka mole o ka naauao. No ka nui pakela loa paha o ka noonoo a me ke akamai, i piha loa hoi i ka naauao o keia mau kumu kula pope, nolaila paha ke kumu o ko laua hana ole ana pela? Pela io no paha.

            Eia hoi; pehea la ko kakou manao no ke kamana e hoomaka ana ma ka hapai ana i kana oihana, me kona haalele nae i kana kuea, e hiki anei ia kakou ke hoomaopopo iho, ua pololei loa kana mau hana? Aole. Pehea hoi ko kakou manao no ke Kapena ua ao ia a makaukau ma ka holo moku, me kona haalele nae i ke panana, a holo wale aku no oia mamuli o kona akamai, ua hiki pololei anei oia i ke awa ana i manao ai e holo? Aole no. Pela maoli no keia mau kumu pope e haalele ana ia Iehova, a me kana olelo. O Iehova ka mole o ka naauao.

            Ke olelo mai la hoi o Iesu ma Mataio penei, "Aole loa he mea iki e hiki ia oukou ke hana ke ole wau." Ina pela, he naaupo loa ke kanaka kue a haalele ia Iehova.

            Eia hoi kekahi mea hou e poino ai na haumana, i ike ia iwaena o keia mau kumu kula pope, o ka hele ana o kekahi kumu kula pope me kona ipupaka iloko o ke hale kula e hoopuhau ai i ka wa kula. He pono anei keia hana ana pela? Ua pono anei kana hana hoowalewale ana i kona ipupaka imua o na keiki i kona wa e kula'i?

            Me ka lana o kuu manao, aole loa no he wahi pono iki, no ka mea, o na keiki, he naaupo loa kekahi poe o lakou, a ike paha kekkahi poe keiki uuku i ka hana a keia kumu, a ulu mai ka manao iloko o lakou mahope aku, a o ko lakou hoomanui no ia e ao ma ke puhipaka ana. Ke ninau nei au, ua pono anei ka hana ana a keia kumu kula pope pela? Aole.

            O na makua pono a pau, ke hoahewa nei no lakou i ka hana a keia mau kumu, e like me ia i hoikeia maluna. Ua lohe no hoi au, ua lawe kekahi mau makua i ka lakou mau keiki ma kekahi kula e aku, aka, o ka nui nae, ke waiho popopulu nei no pela. Me ka mahalo i ka Luna o ke Kuokoa.

            ALOHAUHANE.

            Hilo, Sep. 28, 1865.

No ka huikau o ka noho ana o kekahi poe me na wahine manuahi.

            E KA NUPEPA KUOKOA 'E; ALOHA OE: Ma keia mau hua e kau nei maluna, malaila ke kumu o ko'u manao, "No ka huikau o ka noho ana o kekahi poe me na wahine manuahi."

            Ia'u i hele aku ai ma Waipio, ike iho la wau i kekahi poe e noho pu ana me na wahine manuahi, me ko'u manao nae hoii la ua mare ia, aka, mahope koke iho no, lohe iho la au he manuahi wale no. A ma keia mea, kahaha nui loa iho la ko'u manao, me kuu ninau aku no hoi, Pela iho la no ko oukou wahi e noho nei? Ae, pela wale no ka nui e noho nei. Ia wa, ninau hou aku la wau, Auhea la hoi na Makai o keia wahi, me ka Lunakanawai? I mai la hoi kekahi poe, He palaka loa na Makai o keia wahi, a pela no hoi i ka Lunakanawai, aohe mikiala i ka lakou hana.

            Ma keia hana, noonoo nui iho la wau me ka olelo aku, Aole no anei oukou i lohe no ke Kanawai o keia kau Ahaolelo iho nei, he Kanawai pilikia loa, he hookahi haneri dala (100.00) ka uku hoopai no ka launa hewa e like me keia e ike ia nei? A ua hooholoia no ia Kanawai.

            A ma keia mea, ua noonoo nui iho no hoi wau, a ua maopopo no, no ka Lunamakai no ka palaka ma kana oihana, ua ai no a inu, a hiamoe wale iho no. Ma keia mea, ke kauoha aku nei au, e ala na Lunamakai, a me na Makai a e hopu, a e ala pu no hoi me na Lunakanawai. Pela no hoi ma na wahi e ae o keia aupuni. O kekahi poe kanaka kupono e ae no hoi e makamae ana i ka pono, a e hookae ana hoi i ka hana hewa, he pono no ke ala mai a hopu aku i ka poe hana hewa, aole pono e hoopilimeai, mamuli a mai ka hewa e like me ke ahi. Ua makaukau no ke Kanawai, aole no ona hemahema.

            S.W.P. KAONOHI.

            Halaula, Kohala A., Aug. 21, 1865.

Hanaio ka mai pake ma Hawaii nei.

            E na Kapena o ka Nupepa Kuokoa H.H.P. a me L.H.K. Aloha olua, me kuu manao lana e hai aku i ke akea i kela mau huaolelo e kau ae la maluna, oia hoi ka hanaio o ka mai pake ma Hawaii nei.

            Ua nui keia mai a ua ulu aula a e ma keia Pae Moku. Oiai aole i kinai ia kona ulu laula ana ae iwaena o keia lahui, e like me ko Kanaana poe i na la mamua iwaena o ia lahui, ua kinai lakou oia hoi ka hookaawale ana i na ohana i loaa i nei mai, pela i ike ia ai ma ka Buke Baibala ma Oihanakahuna, a pela no hoi iwaena o na pake, ua kiola lakou i ka mea i loaa i keia mai iloko o ke kai, ina he kane ka mea i loaa a he wahine paha, e hoolei ia no iloko o ke kai, oia wale no ka mea e ulu laulaha ole ai iwaena o ka lehulehu. Auwe! auwe!! Aloha ino makou, ua nui ka apoe i loaa i keia mai aole pau ka haneri hookahi ke heluia mai Hawaii a Niihau, a ke ola mainoino nei kekahi poe i loaa i keia mai, ua ano e ka helehelena ke nana'ku. A eia ke ulu nei ua mai nei iwaena o na ili keokeo, a he haole kamaaina oia. I ka Poakahi mamua aku nei ua ike au i kekahi haole no Ulupalakua ua loohia i keia mai, oia kuu ike ana iaia ma kuu lanai maia ma Kaluaihakoko. Auwe! auwe!! e aloha palua ae kakou i ka lahui Hawaii, a me ka lahui ili keokeo o Maleka. Eia kou manao ia oukou, e nana ae kakou i na olelo hai a ke Au Okoa, ua ike au e olelo ana, ua hookaawale ke Alii Ilihia Kamehameha V ia Kalaupapa, a me Kalawao, a me Waikolu, i Molokai, i mau aina no keia poe mai e noho ai.

            A he kahua pa nui ma Kalihi i Oahu, a malaila kekahi poe mai e noho ai. A ma iamau olelo ma ke Au Okoa he mau olelo kupono keia i ke kinai e loaa ai ka pomaikai o keia lahui Hawaii. A ma ia mau leo i lohe ia, ke paipai nei keia haole i oleloia maluna i ka poe a pau i ae ai iaia, a owau kekahi i aie iaia ma kona Halekuai, oiai o kona mau la paha keia. Aloha ino ia kamaaina o ia wahi e hala ai o kahi la pilikia.

            Eia nae wahi a kekahi poe, aole pono o keia paipai ana, oiai ua ike mua no oia i kona pilikia, a hoaie no i na kanaka me ka hai ole i kona palena e hookaa ai, me ke kakau inoa pu aku la, a me na hoike pu hoi. E ko Lahaina poe e, papapau kakou la he a-a ko ka hale, i keia mau malama elua i ka aie ana.

            I ka Moi Kamehameha V ka mea Ilihia o ko Hawaii Pae Moku. E ala ae oe a kahea i kou poe kiai, e ku lakou a lawe i keia poe mai i na aina au i ike ai ma ke Au Okoa, i koe iki iho paha kou lahui i keia ahi lapalapa e a nei. Me ke aloha i ka Moi Ilihia o Hawaii.

            D.H.L. HAKUOLE.

            Polonuiuka, Lahaina Maui, Sept. 29, 1865.

No ka hookumu ana ae neio kekahi mau kanaka ma ka aina Kukaemanu.

            No ka halawai haipule ma Puakailima nei, i kukuluia e kekahi mau kanaka maikai no lakou na inoa i haiia malalo iho nei.

            Keoni, Puheekai, Lau, Pilipo, Makalele, a me Ku. Ke mau nei keia mea maikai ma ka pau ana o ko makou hana o ke ahiahi, akoakoa na ku makahiki a pau loa e halawai haipule. Na P. KEAKAAULANI

            Puakailima, Ainakukaemanu, Oct. 2, 1865.

He wahi Moolelo no Kela Kapapa a me kona wahi Kanikau

            Ua make o Kela Kapapa i ka la 15 o Augate iho nei. He kaikamahine i aloha nui ia ma kana mau olelo nahenahe, oluolu, noho malie, hoolohe no hoi. Ua olelo oia i kona wa e ola ana, e hai aku i kona aloha i na kaikamahine o ka hele ana i ke kula Beritania, a me na oihana a ka Haku ma ka la Sabati, a me ke Kaona Nui mai ke kai a ka uka o Honolulu, aloha ka aina makamaka ole, wahi ana.

            He nui kona aloha i kona makuakane, no kona malama ana mai kona wa uuku a hiki i kona la i make aku la. Uwe mai i kona one hanau o ka malu ulu o Lele, me kona kauoha mai i na makua, "E pule nui i ke Akua, i hui i kela ao, e noonoo, e mihi i ka hewa," pela kana kauoha, a hele aku la oia me kona makua mau loa; i ka umi o kona makahiki, me na malama keu eha: Nolaila, ua haku iho au i Kanikau nona.

            Aloha kuu kaikamahine,

            O ka la welawela o Lahaina,

            Kuu kaikamahine mai ka ua haaheo i ke pili,

            Aloha ka malu o ke kuikui,

            Aloha ka wai koi-e-i-e o Kapoulu,

            Aloha ka a-i haaheo o ka aina,

            Aloha ka bele kuilua o Wainee,

            Aloha ka Biana hoolea i ka la o ke Akua,

            Aloha ka piha kanaka o Ainahou,

            Aloha ka ululaau haa i ka ili o ke kai,

            Aloha ka ia mili lima o ke Kaona,

            Aloha Puunui kahi e nana'i i ka hono o na moku,

            Aloha Kolowalu i kahi a ke anu,

            A me ke koekoe i noho ai,

            Aloha ka lai o Keawe,

            Aloha kuu kaikamahine,

            O ka hale paa i ka ohu o Alanapo,

            Mai ka ua hehi mai i ka lau o ke ki,

            Auwe! Kuu kaikamahine --e.

            MRS. LILIA LETA

            Keei, Kona Hema, Hawaii, Sep. 27, 1865.

Ke kula Beritania ma Waioli Kauai.

            Ua hoike iho nei ia kula, ma ka la 8 o Sepatemaba iho nei. Ma ia hoike, ua akaka ka holomua o na haumana ma ka loaa ana o ka ike ma ka olelo Beritania. O ka loihi o keia kula mai ka hookumu ana, ekolu makahiki ia me ka hapa, oia hoi he 14 hapaha kula, ua like me 139 hebedoma.

            O ka nui o na haumana ma keia kula, ua like me kanakolu paha ka hoohalike ana o na hapaha a pau. Ma ka hapaha i hala ae nei he 30 ka huina, oia hoi he 18 na kane a he 12 na wahine.

            O na mea i ao ia i keia hapaha, oia ka heluhelu, ke Sepela, ke kakau lima, ka Helunaau, ka Helukakau, ke kuhikuhi palapalaaina, ka Hoikehonua, ka Pa-ko-li, ka Hai olelo, ke kakau manao.

            O ka hemahema o ka waha ma ka pane ana i na hua olelo Beritania, aole no i pau ka hemahema, aka, ua holo pono loa ka waha o kekahi poe, a e pau auanei ia hemahema. Ke mahuahua nei ka ike o na haumana mua ma ka hoololi olelo, a ma ka hoakaka ana i ke ano ma ka Olelo Hawaii.

            Ua holo pono na haumana ma ka pa-ko-li ana ma na Buke haole. O ka pa-ko-li, oia kahi mea kupono loa e ao ai i na haumana kula i mea hoala manao, a hoohauoli iloko o na luhi o ka huli palapala ana. Ua ao ia ka pa-ko-li ma na kula a pau o na aina naauao o ka honua. Ano-e ka manao o ke Kahukula Nui o ka Papa Hoonaauao, i kona hookapu ana i ka pa-ko-li ma na kula Aupuni. Ma Geremania, ka aina hanau o ua kahu nei, ua nui ke ao ana o ka pa-ko-li ma na kula a pau o ke Aupuni. O ka manao o ka poe alakai ike ma ia aina, he mea nui ka pa-ko-li, i mea e hoonaauao ai i na kamalii, a hookuikahi ai lakou iloko o ka imi naauao ana, a he mea ia e lilo ai lakou i poe kanaka ano makaala, a lana ka manao ma na mea e pono ai ka noho ana.

            Ke lana nei ka manao no ke kula Beritania o Waioli, e holomua ana ia, a loaa i ka nui o na haumana i ka ike ma ia olelo paakiki. IKEMAKA.       

            Waioli, Kauai, Sept. 11, M.H. 1865.

Ahaaina Lulu dala o Punaluu.

            Ma ka la 31 o Augate iho nei, he ahaaina Lulu dala hanai kumu i mea e hookaaia'i ko makou aie, ma ia manao ana e kukulu i keia ahaaina. Ua hoohenehene mai kekahi o na hoomaloka, me kekahi o na hoahanau i kapaeia no ko lakou hihia, ua like lakou me Kanepalaka, me Kopia ma, ka hoohenehene ia Ieremia ma, no ko lakou manao ana e kukulu hou i ka pa o Ierusalema. Pela keia poe i hoohenehene mai ia makou, me ko lakou olelo mai aole e kaa ko makou aie no ka uuku loa o na wahi hoahanau, i ka nana io aku, pela io no, no ka ole maol no o na wahi hoahanau. Eia ka e lawa ana ko makou haawina. O ka nui o na dala i loaa ma ia lulu ana he $50.50. Nolaila ua ko keia olelo ma ka olelo a ke Akua e i ana o ka mea hiki ole i kanaka, e hiki no i ke Akua, pela no na olelo a ke Akua a pau i like me keia olelo; o ka olelo a ka poe hoomaloka ua hoohokaia ko lakou manao ana. O ko makou Akua a makou e hilinai nei, oia kai kokua mai ia makou, nana i haawi i ke aloha iloko o kela hoahanau keia hoahanau i haawi oluolu mai ai a lawa ko makou aie, he mau ia he ole ka hoi ka nele.

            J.M. KEKAULA.

            Punaluu, Kau, Oct. 5, 1865.

Hoolaukanaka o Hanalei.

            Ke hoolaukanaka ia'ku nei o Hanalei (Prince of Wyllie) e na kanaka o keia mokupuni. Ke ike nei au i ka lulumi ana'ku o na mea kaa bipi o Anahola e kepa ia J.S. Low no na haneri e lawe ana i ke pohue a ka haole e like me ka makemake na lakou hoi e kepa iho i na lopa pupupu ana i Hanalei. He haole auanei keia he makua, "ka hoopau pilikia wahi a ka olelo."

            He wahi mea e kekahi no ko kakou Kilohana. He mau (kaikamahine) makuahine opio me na keiki lehulehu. O Makanui no Moloaa, ua hanauia i na keiki 9 a e hiku, e ola nei, he 27 a ewalu paha na makahiki: no ka mea, o Kaaoao kona kaikunane he 30 kona mau makahiki, he haole kana kane. Ina he mea hoolakoia ka hanau keiki ia ia, e loaa hou na keiki he 11 iaia me ke koe no o ka ikaika, oiai, he opio no ia ke nana ia'ku.

            Ma Moloaa i hanau mai ai kekahi puaa he 10 keiki; a o ka umi he puaa nuku hapa, ua oi ano e loa o mua o kea luna, a o lalo ae me he waha mano la ke ano, a o na wawae eha; ua pololei loa, a o na manea elua ua pelu ia ihope; pela na wawae a pau eha. Maluna o ia mau maiuu e hele ai.

            E. HELEKUNIHI.

MARE.

            Oct. 2, ma Kewalo, Oahu, mare o Heleiki k. me Makaipooa w. na Rev. H.H. Pareka i mare.

HANAU.

            Oct. 1, ma Kaumakapili, Honolulu, Oahu, hanau o Ani@ k. na C. Kahala me Hakaleleponi Kamaka.

            Oct. 6, ma Pahoehoe, Kona H., hawaii, hanau o Samuela, na Kuaimoku me M. Lahela.

MAKE.

            Aug. 10, ma Kauaula, Lahaina, maui, make o Wahaokane k.

            Aug. 13, ma Pilaa, Kauai, make o Mahiai w.

            Sept. 2, ma Lahaina, Maui, make o Kaiheekai k.

            Sept. 11, ma Pilaa, Kauai, make o Inoaole w.

            Sept. 13, ma Kealia, Kauai, make o Halakulu k.

            Sept. 15, ma ia wahi no make o Kahoike k.

            Sept. 18, ma Lahaina, Maui, make o Naloloa k.

            Sept. 19, ma Makalaukalo, Lahaina, make o Kaoanalaau w.

            Sept. 20, ma Makaalolo, Lahaina, make o Kainalu k.

            Sept. ma Moalaea, Maui, make o Maria w.

            Sept. 24, ma Pakala, Lahaina, make Haeole w.

$10.00 Makana!

            E HAAWIIA NO KELA UKU MAkana i kela a i keia mea ina e loaa kekahi kanaka

O HAKUOLE

kona inoa; a e haawi ae i kekahi o na Lunamakai o keia mau Mokupuni, a i ole ia, i ka mea nona ka inoa malalo nei. Ua mahuka mai oia ma ka la 30 o Sepatemaba. He 24 ka nui o kona mau maKahiki, he ano eleele kona, a he pukapuka kona mau papalina i ka hepela, aia kona inoa ma ka lima akau, ua kakau uhila no hoi kona lima hema, a me na hoku a me na hoailona e ae. Ma Hana i Maui kona wahi i hanau ai. W.C. PARKE,

            Ilamuku

            Honolulu, Okatoba 5, 1865, 201-3t

OLELO HOOLAHA.

            E KUAI KUDALAIA'NA NA LIO I ma ka Pa Aupuni

Ma Waiawa, Ewa,

ke hiki aku i ka Poakolu, oia ka la 11 o Okatoba, hora 9 oia la, 1865. Ke ano o ka Lio a me na hoailona hao kuni malalo iho.

            1 Lio kane ulaula maikai lae keokeo, hao ano e.

            1 Lio kane eleele maikai lae keokeo, hao hema JR.

            1 Lio kane keokeo maikai, hao hema AH.

            1 Lio kane ulaula maikai lae keokeo kuapuka, hao ano e.

            1 Lio kane ulaual maikai lae keokeo kuapuka, hao ano e.

            1 Lio wahine ulaula lae keokeo, aole hao.

            1 Lio wahine keokeo hao ano e.

Na Lio Kuai Kudala ma ka Poaono, Okatoba 14, hora 9 eia la.

4 Lio. Ke ano me ka hao malalo iho.

            1 Lio kane ulaula maikai, lae keokeo, hao hema SP.

            1 Lio kane eleele lae keokeo kuapuka, hao ano e.

            1 Lio kane eleele lae keokeo hou me ka laho, aohe hao.

            1 Lio wahine hulupala lae keokeo kuapaka, hao ano e.

1 Lio e kuai Kudalaia ma ka Poaha la 19 o Okatoba, 1865, hora 9 oia la. Ke ano o ka Lio malalo iho.

            1 Lio wahine puakea hou, lae keokeo, aole hao.

            J. KAHAUOLONO, Luna Pa Aupuni.

            Waiawa, Ewa, Oct. 5, 1865. 201-1t*

OLELO HOOLAHA!

            E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU. Ke papa aku nei au i na kanaka a pau e kua wahie ana a e awe aku ana i wahie mai ka Aina aku o ke

Kulanui o Kapunahou,

mauka o MANOA. Ina e kue kekahi i keia Olelo papa, alaila, e hoopiiia no ma ke Kanawai.

200-4t W.D. ALXANDER.

Ke Kula o Mana!

            E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU. O wau o Kanaka haole o Waiawa. Ke papa aku nei au i na kanaka a pau e hookuu ana i na Bipi, Lio, Hoki, Kekake ma kuu kula

O MANA.

Ina he makemake kekahi poe e hoolimalima i keia kula no kona holoholona, pono e hele mai ia'u mamua o ka la 1 o IANUARI 1866 e hookaa. VALDENAR KNUDSEU. 196-4t

Ua Makemakeia.

HE KANAONOKUMAMAHA (64) KANAka paahana no na na mala ko, a pela aku. He kanakolukumamalima dala ($35.00) a hiki i ke kanahiku ($70.00) na dala e ohi mua ia, ke manao ka mea paahana e ohi pela. A e kakauia hoi elua Palapala Aelike maopopo loa i ku i ke Kanawai, na ka Haku, a na ka mea paahana.

            E ninau ia J. Maluaikoo a i kona poe Hui paha ma ko lakou Halekuai mea ulu, ma uka iho o ka haina o Alanui Alii Wahine me Alanui Nuuanu ma kahi i kapaia ka vapo o "Pekele."

            J. MALUAIKOO,

            O ka oukou Kauwa.

            Honolulu, Augate 22, 1865. 196-2m

Olelo Hoolaha!

            UA MAKEMAKE IA I ELUA mau Buke o ka "Hoku Pakipika" o ka makahiki mua, i Elima Dala ($5.00) ke kumukuai, a o lawe mai ma ke Keena o ke "KUOKOA." 196-6t

Ua Makemakeia.

            HE UMIKUMAMALIMA KANAKA E makemake hou ia nei no ka W@ke o Kohala Akau. Ewalu Dala ($8.00) no ka malama hookahi. A pela no e uku ia ai a pau ka manawa i Aelikeia e na Aoao Elua. E ohi mua ia no he Kanakolu Dala ($30.00) a hiki i ke Kanaha ($40.00) ke manao ka Aoao Elua e ohi pela. E holo ma

Ka Halekuai mea Ulu e J. Maluaikoo

& Co. A malaila no e hanala'i Elua Palapala Aelike maopopo i ku i ke Kanawai me ka hokaumaha ole. E wiki o hiki e a ma na lima hana o Kina, a nele kakou.

            O ka oukou Kauwa haahaa,

            J. MALUAIKOO.

            Honolulu, Oah Sept. 11, 1865. 196-4t*