Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 39, 30 Kepakemapa 1865 — Page 3
This text was transcribed by: | Kalehua Kawa'a |
This work is dedicated to: | Punana Leo o Molokai |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ua ola o Jeff Davisa, mai kona loohia ia ana i ka mai, ua hiki iaia ke holoholo i ke-la la i keia la. Ua ae ia oia e kakau palapala i kana wahine. A ua ae ia no hoi e heluhelu i kahi mau nupepa o kela la o keia la.
Ke weliweli nei ko Italia a me ko Roma i ka mai ahulau. 400 kanaka e make i kela la i keia la ma Konekekaneko.
Ua lohe wale ia, e hoouna ana o Farani i 60,000 tausani koa i Mekiko.
E hooikaika ana ka moku Hikina Nui e imi i kahi hapa o ka uwea i moku ai, he 1,200 mile.
HUNAHUNA MEA HOU
o na Aina e.
LULU LIMA NO KE ALOHA :-I ka wa a na kanaka i hele nui ai e ike me ka lulu lima ana me Kenela Saridena (General Sheridan) ma kekahi alanui kaamahu ma Amerika, a ike ae la ke Kenela i kekahi wahi keiki uu-ku e ake mai ana e hiki mai i ona la. Aole nae e hiki, no ka mea, ua hele na kanaka a hookeke. No ia mea o Kelena Saridena i lele ae ai mai ke kaa@ahu ae, a hookuene ae la no oia i na kanaka. i kiki mai ai kahi keiki i ona la; a hopu aku la oia i ka lima o ua wahi keiki nei, a i aku la oia me ka aka-akaiki, “Hele mai hoi e ke keiki Amerika opiopio.” Alaila puliki mai la ua wahi keiki nei i ka lima ana i ake nui ai, a i ko ke Kenela nana ana aku i ua wahi keiki nei, mehela ua piha i ka olioli.
KAPAE IA :-I ka akoakoa ana o ka poe kau Kanawai o Konetikuka e noonoo no ke-kahi mau mea o ke Kumu Kanawai, i ko lakou noonoo ana a loaa ka hemahema, alaila, hooholo ae la lakou, e kapae ia ka hua-olelo “keokeo” mai ke Kumu Kanawai ae, a e hookomoia malaila na kanaka o kela ano o keia ano i ku i ke koho barota ana.
JEFESONA DAVISA –Alua loaa ana o Jefe-sona Davisa i ka popilikia, mai kona wa i hoopaahaoia ai. O ka pilikia mua he oluo-lu iki ia, he okiloa ka pilikia alua he ehaeha loa, mai i no hoi oe la e olluolu mai.
E HOOHUI IA ANA :-Ua hoopalau ia o Kinikeoki (King George), ke Alii o Helene, me ke kama Alii wahine o Olega (Olga) ke kaikamahine a Konesatine, Constantine) kekahi Alii o Russia. O na makahiki o ua kama Alii wahine la, he 14. Nolaila kali iki ia ka mare a hala na makahiki elua a ekolu paha. E pomaikai ana na mea mare, a me ke Aupuni o Rusia ma ka hoomahuahua ana i kona ikaika.
NO KE KEIKI ALII O FARANI :-Ua ae ia ke keiki Alii o Farani e hele hoolanalana me kana kumu maloko iho no o ke kulana-kauhale o Parisa. Mamua iho nei ua kahaha loa ka naau o ka lehulehu, i kona honi ana i kekahi wahi keiki uuku pelapela.
KE ALII O SEPANIA :-Ua oluolu iki ae ka mai o ke Alii o Sepania.
PAPAA GULA.-Hookahi haneri tausani ma inoa lawe pepa i makemake ia no ka papaa gula no Linekona wahine, a ke mahuahua nei i keia wa he 25,000 inoa i loaa. A ua kohoia i Komite nana e hoopiha ka haneri tausani inoa o makemakeia.
HELE MUA :-Aia kekahi wahi keiki, he 16 ona mau makahiki, a o kona inoa, o Rikadi (Rikard), ua ae ia e komo i ka oihana loio ma Monepilia (Montpelier) ma Farani. He keu ka hikiwawe o ka holo o ka ike o keia wahi keiki.
AHAOLELO MISISIPI :-I ka halawai ana mai nei o ka Ahaolelo o Misisipi, ua hooholo ae ia Ahaolelo e hana i palapala e noi ana ia Presidena Ioanesona, e hookuu ia o Jefesona Davisa a me Kale Kalaka (Chas Clark), ke Kiaaina o Misisipi mamua aku nei. Ua kakau inoa ia ua palapala la e na wahine 4.000 a oi aku, a ua noi ia ka Luna-hoomalu o ka Hale, e haawi ia ua palapala nei ia Ioanesona.
KUPONO LOA :-Uamanaoia e kukulu i alahaka ma ka muliwai o Potomaka ma Wasinetona. i mea hoomanao i ka Peresidena i make aku nei. A e kapaia ia alahaka, o “Alahaka Linekona,” a e kukulu ia ke kii o Linekona mawaena, a i ole ia ma ke poo o ke ala haka-
AWA ELI :-Aia ma ka Puali o Sueka (Suez), ua eliia i awa e komo mai ai na moku, a e puka aku ai mai kekahi kai a i keka-hi kai, mawaenoa o kona mau kapakai. He mau makahiki mai nei ka eli ia ana, akahi no a makaukau no ka holo ana o na moku; o na moku liilii nae ke kupono loa i keia manawa. I ka la 7 iho nei o Aperila ka pu-ka loa ana ma kahi aoao, a i kahi mau la mai mahope, imua o kea lo o na Luna o ke keena o ka oihana kalepa o na lahui o kela ano o keia ano, a o ka elele kekahi o Nuloka o Mr. Kuro W. Fila (Mr. Cyrus, W. Field,) a me Mr. Wasinetona M. Raia (Mr. Washinton, M. Ryer) o ke keena o ka oiha-na kalepa o Kapalakiko. O ka holo ana mai ke awa Saida (Port Said) ma ke Kaiwaenahonua, a i ka puali o Sueka ma ke kai ula, he 100 mile ke kaawale, a ua hoopau koke ia ka hana iloko o na hola he 27.
HANA KU I KE ALOHA :-Aia kekahi Alii wahine ma Enelani, he mau kaikamahine uuku kena. Ua hoouna aku ua mau kaika-mahine nei i kau wahi pahu, i hoopiha ia me ka lole, no na keiki nika e noho ana ma Amerika; o ka nui o na dala o ia mau lole he 20 pouna, ua like ia me $100.00. Na lakou kamalii iho no i humuhumu ia mau lole.
Ka Moolelo o Peresia.
KO KEREKE HELE ANA I HELENE.
Ua kaua aku oia i ko Helene me na koa he nui, i aneane e alua miliona ma ka aina, a o ka poe hoi maluna o na moku, ua oi aku mamua o ka miliona na kanaka.
Ia wa mahuahua loa ae la ke aupuni o Peresia, me ka manao no o Kereke, e hoolanakila hou aku no iaia iho maluna o keka-hi mau Lahui kanaka e aku. A o ka inoa o kona kulanakauhale o Peresepolesa, oia hoi kahi kulanakauhale nani loa i oleloia i na kau a pau.
Ma keia wahi hoi i hoonuiia o Kereke i kona hale alii, he nui ke gula, a me ke dala iaia, a me na pohaku makamae he nui wale, a ua puni maoli oia i na mea anapanapa ke nana’ku ; aka nae, aole i ana mai kona ma-kemake. Makemake hou aku no e lanakila maluna o kekahi Lahui kanaka e aku, i mea e ko ai keia hoakoakoa, oia i kona puali koa he nui kinikini loa.
I ka wa i hiki ai o Kereke i Helene, aia hoi kekahi mauna nui i kapaia o Mauna Ato e ku ana ma kahi ana i makemake ai e holo kona mau moku. Alaila kakau iho la oia i palapala i ka mauna e kauoha ana i nee ae ma kahi e ; aka aole nae ka mauna i naue ae.
A no kona makemake no e lawe mai i kona poe koa ikaika mai Asia mai, a i Helene, nolaila, hana oia i alahaka, ma ka hoo-kui i na waapa me ka hoonoho papa ana i na waapa ma ke kai i kapaia o Heleponeto, aka hoi aole e hiki no ka pau i ka nohaha o ke alahaka i ka ale o ka moana ; alaila kau-oha ae la o Kereke, hanau ia ka moana no kona poolohe ole. Haawi pio wale no ka hapa nui o na kulanakauhale o Helene ia lakou iho malalo o Kereke ; aka nae, koe o Separeta, a me Atenai, hoopaakiki loa laua. He uuku na koa o lakou, oi wale aku o Pe-resia ma ka nui o na koa ; aka nae he oi aku nae ke ano koa, a me ka makau ole mamua o ko Peresia.
A ma Teremopula i manao iho ai o Kereke e alakai i kona mau koa ma kahi haiki mawaena o ka mauna a me ke kai ; aka hoi kue o Leonida ke alii o Separeta, me kona mau koa 6,000. A pau i ka lukuia he 70,000 koa Peresia no ko lakou hele ana ma ia wahi haiki.
A ike iho la o Leonida, aole e hiki iaia ke pale aku ia Peresia, alaila hoihoi aku la ia i ka nui o kona mau koa, a koe mai e 300 koa a me keia mau koa oia i noho ai ma ia wahi haiki ma Teremopula, alaila hele nui mai la na koa o Peresia, a poi iho la i na koa o Leonida, a lukuia ka nui a ko hoo-kahi, i ahailono.
Aole loihi loa o ko Kereke noho lanakila ana ma Helene. A pau aku la kona mau moku i ke auhee ma Salemisa ; o kona mau koa hoi, aia no ma Paletia.
I kona holo malu ana i pakele ai oia ; maluna no o kau wahi waa lawaia, no ka mea ua pau i ka nohaha ke alahaka ana i hana’i ma ke kai o Peleponita, no ka malie ole ana i ka hahau ana i ke kai.
Aole i loihi iho kona noho ana ma Peresia mahope o kona hoi ana’ku, o ka pepehiia no ia maluna o kona wahi moe. Ua hanaia keia mea i ka makahiki 465 M. K. A noho iho kana keiki o Aretakereke. I kona wa, kuikahi o Helene me ia.
Nolaila ua ike kakou ma ka moolelo o Ke-reke, i ka hewa o ka manao hookelakela. Ina e noho malie ia e ia ma kona hale alii, a hooponopono i kona Lahui kanaka i pomai-kai lakou, a i pono no hoi nona. Aole ka anei, he hookela loa no, nolaila poino oia, a me na miliona o kona mau kanaka i pau i ka make.
Nolaila, e hoohaahaa ka pono, no ka mea aole e launa loihi mai ana ka pomaikai me ka waiwai, a me ka ikaika. Ke ike ae la no kakou ia Kereke.
NA HANA O PERESIA A HIKI I KA LANAKILA ANA O KA POE SAREKENA (SARRCEN.)
Mawaena o ka ekahi, a me ke elua keneturi mahope iho o ka make ana o Kereke, oia hoi ke 330 makahiki mamua o Kristo, pio o Peresia ia Alekanedero ka Nui ke alii o Makedonia. O Dariu III ke alii o Peresia ia wa. Hoauheeia oia e Alekanedero, a na-kii’a oia a paa me ke kaulahao gula, a hoee ia oia maluna o ke kaa e kona mau kanaka koa ponoi elua.
Manao loa laua e pepehi ia Dariu i loaa’i ka hooilina o ke aupuni. Aka hoi, hiki koke mai la o Alekanedero i ua poe powa la, a holo aku la laua. A i ko lakou holo ana pahu aku la lakou i ka lakou mau ihe ia Dariu, a pepehiia oia a make.
A mahope o keia manawa, lilo o Peresia i mea noho malalo o ko Paretia, ka poe hoi nona ka aina i lilo ai i Panalaau no ke aupuni o Peresia mamua. Ua noho mau oia malalo o na’lii o Paretia no ka makahiki e aneane ana i ka elima haneri. I kamakahiki 230 mahope mai o ka era Kristiano, aia hoi kekahi kanaka Peresia o Aretakereke (Artasares) kona inoa, hooikaika oia e kipi i ke aupuni, a hoolilo iho la oia iaia iho i alii.
A noho iho la kana mau mamo maluna o ka noho alii, no na haunauna he nui. A o kekahi mea kaulana loa ia wa, oia hoi o Kosero ka nui (Chosroes the Great) kona inoa, ka mea hoi i ola i na makahiki 600 mahope mai o Kristo. Kaua aku oia i ko Roma, a hao i ko lakou mau Panalaau ma Asia.
A o kekahi o kona mau hooilina, ua like loa no ka inoa me ia o Koasero. A kauoha ae la ua wahi pilikua nei e pepehi ia kona makuakane ponoi a make loa ; aka hoi hiki mai la ka hoopai maluna ona mai ka lani mai, ma ka hewa o kana keiki hanau mua oia hoi o Siro. Kipaku oia i kona makuakane mai ka noho alii ae, a pepehi aku la oia i kona poe kaikaina a pau i ka make mua o kona alo.
A kauoha ae la o ua o Siro e kiola ia kona makuakane iloko o ka hale pouli. A pau ae la keia alaila pepehi ae la oia i ke ’lii kahiko ma ka hoomainoino loihi ana iaia me ka houhou ana i kona kino me ka maka o ka pua, a make iho la o Kosero me ka eha nui.
He mau mau mea okalakala no keia ma ka hahai ana’ku i na hoa, aka hoi, i mea e ikeia ai ka hope o ka poe hana lokoino ke haalele i ka hahai ana ma na hana ku i ke aloha. Nolaila e aloha kakou i ke ao ana mai o ka manaoio o Kristo ia kakou, e nana ae i keia mau hana weliweli a na’lii o Pere-sia i hana’i.
A o ke alii hope loa o Peresia, oia hoi o Isidigerete (Isdigertes). Ua noho alii oia i ka makahiki 630 o ka Era Kristiano. I kona wa i noho alii ai, pio o Peresia i ka poe Sarekena he poe kanaka koa no Arabia a lanakila ka poe Sarekena maluna o Peresia, a make iho la o Isidigerete ma ia kaua ana.
Lilo iho la o Peresia i apana no ke aupuni o ka poe Sarekena. A hoomaluia iho la o Peresia e ka poe Kalipa (Caliph) e noho ana ma Bagada he kulanakauhale nani i kukuluia ma kapa o ka muliwai Tigerisa.
O keia wahi kaulana, ua loaa oia i ka makahiki 672, a o ka nui o na kanaka 2000000. Piha pu oia i na hale nui nani ; aka nae ua pau i ka hiolo i keia wa. Aole maikai loa o ke kukuluia ana o ke kulanakauhale o keia wa ma ia wahi, e like me kela kulanakauhale mamua loa.
Nu Hou Misionari.
Mai Samoa mai.
Ua loaa mai ia makou he Baibala Samoa a me kekahi mau buke okoa ae i paiia ma Beritania, a ua hanaia a maikai loa, a ahu-kinohinohi ke nana iho.
O ka nui o keia Baibala i paiia ma Beritania, he 10,000. A ua kuai liloia aku ma ka pae aina o Samoa, iloko o ka makahiki hookahi, he 7,000 ; a o ka nui o na dala i loaa mai no ia mau baibala i kuai lilo ia aku ai, he $8,500.
He Kulanui ma Upolu, he 80 ka nui o na haumana. Nolaila aku na misionari o na mokupuni ma ke komohana aku o Samoa, a me ko laila mau kumu iho. Ua kokua na keiki o Samoa he $1,000 no ke kapili hou ana i moku no lakou, i panihakahaka no Ioane Wiliama, i nahaha iloko o ka makahiki 1864 aku nei.
Ua helu pono ia na kanaka o ia Pae Aina, mamua aku nei. I na makahiki he 10 i hala’e nei ua mahuahua na kanaka he 1,000, a i keia manawa he 30,000 a keu.
Mai Nuuhiwa mai.
Ua loaa mai hoi ia makou kekahi palapala mai a S. Kauwealoha mai, ma ke awakea o ka la 22 aku nei. Penei hoi kana : “Ma ka la 7 o Iune iho nei, ua oluolu no na hoa misionari a pau ma Hivaoa, me Fatuiva, a ke hooikaika nei no i na hana a ka Haku”
Na Palapala
Mea hou ma Waimea Kauai.
Io’u mau makamaka iloko o ka Haku, mai ka hikina o ka la i Haehae, a ka welona a ka la i Lehua, a me na hoaloha e ae no hoi e anoi ana e lohe i na mea hou o ka wai ula iliahi o Waimea nei.-Aloha oukou.
Ma ka helu 35 o ka kakou . Nupepa Kuo-koa, ua ike paha oukou, ua paa na puka o ka Halepule o nei. Oia ka Helu mua o ke-ia mea hou, a o ka Helu elua keia.
Mamua nae o ko’u hai ana aku i ka moo-lelo o ka Helu elua, e mihi e aku au i ko’u hewa mua i ike ia ma ka helu akahi, oia hoi keia, o ka la 9 i hai ia ma ia helu, o ka la 10 ka pono o Augate he poaha ia la, oia ka la a Rowela ma i pani ai i ka puka o ka Lu-akini.
Manao Elua.
I ka Poakahi la 14 o ia malama no, hoo-pii na kahu waiwai o ko makou aoao ia G. G. Rowela, kahunapule o ka Ekalesia Ro-wela, & Kahele Luka, Kala, Kahu, Lihau, Iona, a me Kamoopohaku, na kahu waiwai o ua Ekelesia lalau la, imua o D. McBride Lunakanawi Kaapuni o Kauai nei.
I ka la 23 hookobokolo ia lakou no ko la-kou pani ana i ka ipuka o ka Luakini, a pau ka hookolokolo ana, olelo ka Lunakanawai, e hoopanee ka Olelo Hooholo a hiki i ka la 28, oia ka poakahi, hoopuka mai la ka Lu-nakanawai i kana olelo hooholo; a penei no ia.
E wehe ia na mea paa a pau o ka Luakini, oia hoi ka laka hou a me na mea paa e ae a Rowela ma i hana hou ai, a e komo no na aoao elua iloko o ka Luakini, a e hoomana ia Iehova, no ka mea, aole maopopo ka mea nona ka Luakini, no kela aoao paha, ho keia aoao paha, nolaila, aola he mana o kela aoao a me keia aoao e pani i ka puka.
Mahalo makou i keia olelo hooholo a ka Lunakanawai, no ka mea, he Lunakanawai hou loa keia, o ka hihia mua loa no keia o kana hookolokolo ana ma kona mokupuni nei, aka, hooholo nae ia i ka pomaikai like o na aoao elua, a ua kau aku no hoi i ke koi-na o kana Aha maluna o G. G. Rowela ma, he $7.00.
Aole nae i ae mai o Rowela ma ia olelo hooholo, aka, nonoi mai lakou e kukakuka pu lakou a hiki i ka poakolu, oia ka la 30 o Augate, alaila hai mai lakou i ko lakou manao, oluolu no ka Lunakanawai, a ae aku i ka lakou noi mai.
I ke ahiahi o ua poakolu nei, hui lakou maloko o ka Luakini, a ua hooholo lakou e weheia ka puka; a e komo makou iloko o ka Luakini, ia ahiahi hele mai la ka Peresidena nui o lakou oia o Luka, a hai mai ia makou ua hemo ka puka, ua wehe ia na mea paa a pau.
I ko makou lohe ana i keia olelo, hauoli makou i ke komo hou ana iloko o ka Luakini, e hoomana ia Iehova e like me mamua, a i ke kakahiaka poeleele o ka poaha, hele au e hookani i ko makou pele, no ka mea, o makou mamua e halawai ai, a puka ka la pau makou, a kani hoi ko lakou pele.
Ia’u i wehe aku ai i ke pani o ka halepule, ua hemo no, komo au iloko, puiwa loa au i kuu ike ana aku he kanaka e noho mai ana iloko, ninau aku au owai keia? aole oia i hai mai i ka’u ninau, aka, pakike mai oia me ka olelo mai, heaha kau onei, lohe aku la au o Kahele ka, olelo aku au iaia, i hele mai nei au e hookani i ko makou pele, no ka mea, ua hai ae o Luka ia makou, ua ae oukou i ko makou komo ana iloko nei.
Olelo mai la o Kahele, ua ae no makou i ko oukou komo mai aia nae i ko makou wa halawai, i kuu lohe ana ia olelo a Kahele, pane koke aku au, aole o makou makemake e lohe i ka olelo a ka oukou kumu moekolohe.
Ninau aku au ia Kahele, ua hemo nae paha ka puka o ka hale-pele, olelo mai oia aole o makou makemake e hookani oukou ko makou pele, olelo au iaia, na olelo mai Luka, ua ae no oukou e komo no mako@ ko makou manawa halawai, a olelo mai o Kahele, pela no, ina no oukou e komo iloko nei, hoopii no makou ia oukou e komo iloko nei, hoopii no makou ia oukou i ke komo hewa iloko o ko makou halepule.
Ia wa no, olelo aku au ia Kahele, ina pela ko oukou manao, alaila, e hookani aku au i ka pele i akoakoa mai ko makou poe a pau iloko nei, alaila, hoopii oukou ia makou a pau, aole no i ae mai o Kahele ia’u e hookani i ka pele, a o ko’u hoi mai no ia a ma ko’u hale, e paapu ana ko makou poe, hai au ia lakou i ka’u mea i ike ai maloko o ka Lua-kini.
Ia manawa no, hele maua me W. H. Coles i Wahiawa, oia kahi noho o ka Lunakanawai Kaapuni, e hai aku iaia aole i he-mo ka puka, ia wa no, kauoha mai ka Lu-nakanawai ia W. H. Coles e olelo ia V. Knudsen, e hele e ninau pono ia G. B. Rowela, a i ka Poalima la akahi o Sepatemaba nei, hele o V. Knudsen e ninau ia G. B. Ro-wela, hai mai oia ua hemo no ka puka, ina nae e komo lakou iloko o ka Luakini, hoopii no makou ia lakou i ke komo hewa.
Hele mai o V. Knudsen a hai ia makou, ua hemo no ka puka, a popo hele oukou e hoao, ua olelo mai nei nae o G. B. Rowela ina oukou e komo iloko, hoopiiia oukou no ke komo hewa, olelo au iaia, heaha la hoi, me lakou no ia, aole o makou makau i ko lakou hoopii ana.
Eia kekahi, i kakahiaka nui o ka Poaono, hele makou i ka halawai me D. B. Mahoe Loio. Ua hiki mai oia ma ko’u hale i kekahi la iho, a ia makou i hiki ai i ka Halepule, e kiai ana na kanaka ma ka luakini, e ike i ko makou komo ana iloko, o G. B. Rowela no kekahi malaila ia kakahiakanui, e kiai ana no e ike i ko makou komo ana iloko, alaila, hoopii ia makou e like me kana i olelo ai ia V. Knudsen.
I ka nana aku ia lakou ia kakahiaka, me he mau popoki poi iole la, e kiai ana i ka maalo ae o ka iole o ka lele aku no ia e poi i ka iole me kona mau maiuu aloha ole, pela no ko lakou lele ana mai maluna o makou, a olelo mai la, e hoopii ana makou ia oukou no ko oukou komo hewa, olelo wau, heaha la hoi, aia no ia i ko oukou manao, ninau au ia lakou ua weheia anei ka puka o ka hale-pele, olelo mai o Kahele me ka huhu, aole no i paa ka puka.
O ko’u kii no ia hookani i ka pele, kakau o Kahele ma i na inoa o makou a paa, a ua hoopii ia makou imua o Mr. Bride L. K. Kaapuni no ko makou komo hewa ka i ka Luakini o lakou, no lakou iho la ka ka Luakini, no ka poe hahai mamuli o ke kahuna i hoopau ia no kona moekolohe, e aha la hoi, hilahila ka la, manene ka mahina, helelei wale mai na hoku.
Ke waiho nei ia hoopii a hiki i ka wa kaawale o ka Luakanawai, alaila hookolokolo, no ka mea, ua pilikia ka Lunakanawai i na hihia o Koloa, a me Lihue, Hanalei, a pau ia mau apana, alaila, hoi hou ma Wai-ea nei.
Aole no o makou piliki i ka lakou hoopii, eia wale no, o ka paa ana iho nei no o ka puka o ka Luakini, aka ua pau ia pilikia, ua hamama na puka a pau, a ke hoomana nei makou ia Iehowa iloko o ua Luakini nei me ke keakea ole ia, e like me ka olelo ma ka palapala Hemolele. “Ua holopono oukou, nawai la oukou i keakea, i hoolohe ole ai oukou i ka oiaio.”
Eia wale no ko makou wahi pilikia, o ko makou kahu Ekalesia ole, no ka mea, oia ka mea i makemakeia i kahu no keia mau hipa kahu ole, aka, ua hiki mai kana palapala ia makou, e olelo mai ana aole e hele mai.
Nolaila, ke nonoi haaha loa aku nei au i na haipule a pau mai Hawaii a Niihau, e nonoi aku i ka Haku nona ke kihapai, e hoouna mai oia i kekahi hoa lawe hana iloko o kona kihapai, a e aloha mai hoi ia makou, no ka mea, eia makou iwaena o na ilio hi-hiu hae kahi i noho ai me ka hoomanawanui maoli no hoi i na ihe wela a ke Diabolo e hou nei ma o a maanei. Owau no me ka mahalo.
J. KAUAI.
Waimea, Kauai, Sep. 14, 1865
Ka Make o Mr. J. Naloloa.
E KA LUNA HOOPONOPONO ; ALOHA OE :-Ke noho nei makou me ke kaumah o ka na-au, no ka make ana o ka makou hoolawe-hana i aloha nui ia, o Josepa Naloloa, ma Lahaina, i ka la 18 o keia malama.
Ua nui na makahiki a Mr. Naloloa i noho ai ma Lahaina ma ka oihana Kumu-kula. Ma Waikapu hoi oia i lawelawe ai ma ia oihana, me ka makemake loa ia e ke Kahukula o Alekanedero. Ua lilo oia i Lunakahiki ma ka Ekalesia o Wailuku. Mahope ua noho haumana ma ke kula Kahunapule oia wahi. Ma waena o ka Makkahiki 1864, ua ae ia o Naloloa e hai i ka olelo o ke Akua, e ka Ahahui-Lunakahiko o Maui & Molokai. I ka wa i hookuuia ai o Rev. H. Manase mai ka Ekalesia o Kaupo, a ka Ekalesia o Honuaula, ua hoi o Mr. Nololoa i ka malama o Iune 1864, e noho i kumu haiolelo me ka Ekalesia o Kaupo.
Aole liuliu kona noho ana ma ia wahi, a akaka mai la kona ano kupono no ka oihana maikai ana i hapai ai, kona aloha, hooman-wanui, haipule, akahai, ka makaukau ma na mea a ke Akua, a me kona akamai i ke ao aku i na kanaka. He ano lawaia maoli kona, e hoohei ai i na ia. Ua nui loa ka make-make o ko laila poe ia ia, a e nui no paha ko lakou minamina a me ke kaumaha, i kona nalo ana’ku. Na ke kahu nui o ka Ekalesia e hooluolu ia lakou, a e haawi hou aku i ka mea kupono nona e hai ia lakou i ka olelo maikai.
I loko o no la mua o keia makahiki ua loaa ka nawaliwali i ko kakou hoaaloha, a ma ia wa mai ua mahuahua mai ka maimai ona. I ka malama o Iulai ua hoi mai nei, e imi i ka oluolu o ke kino. Aole nae i loaa, a pio kona kino i ka Enemi nui o ko lakou mau kino a pau. Ua nui kona eha ma kona mau la hope, aole nae i pau ka lanakila o kona Uhane. Ua hai mai oia i kona hilinai paa ana’ku ia Iesu, a me ka hauoli o kona uhane i kona mea e ola’i.
He kanalua ole nei makou, ua hoi kela ma kahi aloha nui ia mai na kauwa hoomanawanui a ka Haku, a e haawi’aku ai ia lakou na lei alii nani loa. Ua pau kona luhi a me ka luuluu ; o ka palekana kona e noho pu nei me Iesu. Na kakou, e na hoa lawehana, e hoomanawanui mau, hooikaikapu, a kii ia mai hoi kakou e hele ma kela wahi :
S. E. BIHOPA.
Lahainaluna, Maui, Sept. 22, 1865.
Olelo Hooholo na ka “Ahahui Hoo-nani Aloha o Lahaina.”
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE : Ua hoouna aku ka “Ahahui Hoonani Aloha o Lahaina: nei he mau olelo hooholo i ka wahinekanemake, oia hoi o Mrs. Bane Kaiheekai. A eia iho malalo na mea i hooho-oia.
OLELO HOOHOLO.
Hooholoia. O keia Ahahui, oia no hoi ka “Ahahui Hoonani Aloha o Lahaina: nei, a no ko lakou lohe maopopo, ua laweia mai keia ao aku a i ke ao luhi ole ko lakou hoa aloha oiaio, oia hoi o John Hoolulu Kaiheekai : a nolaila, ke kumakena nei lakou nona me ka uwe pu hoi me kana wahine i hooneleia i kane, a me ka poe e ola nei i pili ia ia.
Hooholoia. I mea e hoike ia aku ai ke aloha io o ua Ahahui nei, nolaila, o na hoa a pau o keia Ahahui, e kau no lakou i ku-makena ma ko lakou lima hema, maloko o na la he umi, mai ka la aku o kona hoole-waia ana.
Hooholoia. E kohoia o Rapati, Peka, Kauhaahaa, Kapeleaumoku, Hanaike, Mose, Kahula, Makalua a me Kaae, i mau Komite nana e lawe aku i ke kope o keia mau olelo hooholo, a haawi aku i ka wahinekanemake.
Oia na mea i hooholoia, a au ia e hoo-komo iho ma kahi kaawale o kou kino, ke oluolu nae kou mea nana e hooponopono, a me na paahana ma kou keena. Me ka ma-halo.
J. A. KAOHAIULA,
Kakauolelo.
Lahaina, Maui, Sep. 22, 1865.
MR. GULICK,
Hoa Aloha Oiaio.
Mai kuu wa i hoomaka ai ka noho ana maanei a hiki i keia la, he 5½ malama ka loihi, a he oluolu no ko maua noho ana, aole nawaliwali. Na ko kaua Haku i malama mai. “Iaia ka hoonani mau loa ia.”
KA EKALESIA.
He aina maikai ka oluolu keia mau apana pali, aka, o na hoahanau he poe palupalu ma na hana maikai a ka Haku. He pumehana wale no. He panoa ka mahinaai o ke Akua, kakaikahi na mea i hoomau maikai ia e ka olelo, a me ka Uhane o ke Akua. Kakai-kahi na mea hele mai i ka pule a me na ha-na o kekahi poe hoahanau. He kanu ana, he inu ana,aohe no he pau o ia hana mua a lakou. Ke hoomau nei no.
Ekolu pule i hala iho nei, ua hele mai o Rev. S. W. Nueku ma ko’u kihapai e malama i ka ahaaina a ka Haku, a ua paipai oia e haawi i ko lakou kokua dala no ka ha-na hou ia o ko lakou Luakini makuahine Kaluaaha a ua paipai pu ia’ku lakou e haawi i ko lakou hanai kumu a ua haawi mai no. E iko no oe ma ko’u Papa Ekalesia.
KULA SABATI.
Ke hoomau nei au ia hana me ko’u mau hoa paahana (na Kamukula.) He rula no na keiki a me na makua. He okoa no hoi ka lakou mau buke kula Sabati.
WAHI NOHO O NA LEPERO.
Ke lohe ia mai nei o Kalawae me Waikolu na wahi i manaoia no na mai pake. Ua kuai kekahi poe me ke aupuni, aole he ma-kemake o kekahi poe e kuai. Olelo lakou e noho pu no me ka poe mai pake. No ke aloha loa i ko lakou aina. Pela mai lakou.
EMI MAI ANA PAHA!
Ma ko’u kihapai, e hapa uuku ka poe opio a me ka poe o-o, a he hapanui ka poe palupalu, mai hiki ole, a me ka poe hele loa i kahi e ke hui ia. No ka make no hoi kekahi, a me ka haalele i ko lakou one hanau.
S. W. KAAWA.
Kalaupapa, Molokai, Sept. 27, 1865.
AHAHUI MISIONARI O WAIOLI, KAUAI.-Ua halawai ia Ahahui ma ka la 15 o Okatoba nei. Oia ka halawai makahiki. O Rev. E. Helekunihi ka Luna Hoomalu, a o ka A. L. Nuuanu ke Kakauolelo.
Ua loaa mai iloko o ka waihona o ka Ahahui he $60.00 paha dala, ma ke kome ana o na lala, ua emi iki nae ia malalo o na loaa o ka 1864.
Ua hui pu na Kihapai elua o Waioli, me Koolau iloko o keia huina, no ka mea, no ke Kihapai o Waioli, na Kihapai o Koolau i okii’ku ai. Ua maikai no ia halawai. Aole no i poina ia eia Ahahui na Misionari e hoo-ikaika nei ma ko Nuuhiwa pae aina, a me ko Maikonisia.
Ma ka la 17 iho nei, ua malamaia ka Ahaaina a ka Haku e ka ekalesia o Waioli, a ua hookomoia na hoahanu hou elua, a ua hoakakaia na mea 7 no ke komo ana maho-pe aku. Ma ia la, ua kokua ka ekalesia no na mea e pili ana i ka Halepule, he $10.00 paha na dala. “E hoolei kau berena malu-na o na wai a hala na la, e loaa hou mai no ia ia oe a nui loa.”
E. J.
MARE.
Sep. 23 ma Kaneohe, Oahu, mare o Napiki k, me Namai w, na Rev. B. Pareka laua i mare.
HANAU.
Sept. 27, ma Kaumakapili, Honolulu, Oahu, hanau o Samu-ela Naukana (k.,) na Samuela (k.) me Rebeta(w.)
Iulai 6, ma Kalia, Oahu, hanau o Daniela Keku@a k., na P. Naone me Emilia Kahaleholua.
Aug. 10, ma Waikaakihi, Hana, Maui, hanau o K@newa w., na Mahoe me Puna.
Aug. 21, ma Aleamai, Hana, Maui, hanau o Kaiewe w. na Koko me Kaholo.
Sept. 10, ma Waikaakihi, Hana, Maui, hanau o Macry Kealoha w., na Kealoha me Kaala.
Sept. 21, ma Kawehewehe, Waikiki-kai, hanau o Ha@ k. na Kahele, he keiki kamehai.
Sep. 12, ma Manoa, Oahu, hanau o Hinau k, na Kaholekahiki, me Hinau.
Sep. 19, ma Kalaupapa, Molokai, hanau o S. Moku P. W. Ka-awa, na Lilia A. Kaawa.
Sep. 14, ma Moiliili, Waikiki, hanau o Ieremia k. na Kekaha me Paahao.
Sep. 27, ma Puea Kapalama, hanau o Inoaole na Hi@ he keiki kamehai.
MAKE.
Sept. @5, ma Kapalama, Oahu, make o Kahoe w.
Sept. 19, ma Puehu, Waianae, Oahu, make o Leiwahine w.
Sept. 21, ma Lahaina, Maui, make o Kainalu k.
Sept. 25, ma Kahehuna, Honolulu, make o Anahimolele.
Sept. 16, ma Kamoiliili, Waikiki-waena, make o Makana@.
Aug. 2, ma Kapalama make o Keaho k.
Aug. 26, ma Waianae make o Kamakaa@ w.
Sep. 24, ma Puea, Kapalama make o Mari Monika.
Sep. 7, ma Manoa Oahu, make o Namakani w.
Sep. 15, ma Manoa make o Haawinaaupo k.
Aug. 18, ma Aleamai, Hana, Maui, make o Ila@e k.
Aug. 19, ma Paauhau, Hana, Maui, make e Kapule k.
Eept. 17, ma Ulukou, Waikiki-kai, Oahu, make o Paahao w.
OLELO HOOLAHA!
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU. Ke papa aku nei au i na kanaka a pau e kua wahei ana a e lawe aku ana i wahie mai ka Aina aku o ke Kulanui o Kapunahou, mauka o MANOA. Ina e kue kekahi i keia Olelo papa, alaila, e hoopiia no ma ke Kanawai.
209-4t
W. D. ALXANDER.
Lio Nalowale!
UA NALOWALE I KA LA 28 O Iulai he lio ulaula, ua kuniia ma ka uha akau, me ka hao manamana ano e ; mai kahi aku o ka mea nona ka inoa malalo nei: Nolaila, e uku no wau i na Dala he umi ($10 00) i ka mea e loaa’i kuu Lio, a hoi-hoi pololei mai ma kuu wahi ma KAWANANAKOA. (ma ka hale o L. Auaru.)
SAMUEL ANDREWS
Honolulu, Oahu, Sept. 18, 1865.
19@-2t
KE KULA O MANA!
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU. Owau o Ka@ka haele o Waiawa. Ke p@p@ aku nei au i na kanaka a pau e hookuu ana i na Bipi, Lio, Hoki, Kekake ma kau kula O MANA. Ina makemake kekahi poe e hoolimalima i keia kala no kana holoholona, pono e hele mai ia’u mamua o ka la 1 o IANUARI 1866 e hookaa.
VALDKMAR KNUDSKU.
19@-4t
Ua Makemakeia.
HE KANAONOKUMAMAHA (64)KANA-ka paahana no na mala ko, a pela aku. He kanakolu-kumalima dala ($35.00) a hiki i ke kanahiku ($70 00) na dala e ohi mua ia, ke manao ka mea paahana e oi pela. A e ka@la hoi elua Palapala A elike maopopo loa i ku i ke Kanawai, na ka Haku, a na ka mea paahana.
E ninau ia J. Maluaikee a i kona poe Hui paha me ko lakou Halekuai mea ulu, ma uka iho o ka huina e Alanui Alii Wahine me Alanui Nuuanu ma kahi i kapaia ka @ape e “Pokele.”
J. MALUAIKOO,
O ka oukou Kauwa
Honolulu, Augate 22, 1865.
19@-2m
Olelo Hoolaha!
UA MAKEMAKE IA I ELUA mau Buke o ka “Hoku Pakipika”
o ka makakiki mua, i Elima Dala (%5.00) ke kumukuai, a e la-we mai ma ke Keena o ke “KUOKOA.”
1@
Ua Makemakeia.
HE UMIKUMAMALIMA KANAKA E makemake hou ia nei no ka Wiliko o Kohala Akau. Ewalu Dala ($8.00) no ka malama hookahi. A peia no e uku ia ai a pau ka manawa i Aelikeia e na Aoao Eliua. E ohi mua la no he Kanakolu Dala ($30.00) a hiki i ka Kanaha ($40.00) ka manao ka Aoao Elua e oki pei@. E hele mai ma Ka Halekuai mea Ulu o J. Maluaikee & Co. A malaila no e hanaia’i Elua Palapala Aelike maopopo i ku i ke Kanawai me ka hookaumaha ole. E wiki @ hiki e @ na lima hana o Kina, a nele kakou. O ka oukou Kauwa haahaa,
J. MALUAIKOO.
Honolulu, Oah Sep. 11, 1865.
1@