Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 35, 2 September 1865 — Page 4

Ki Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

 

Ka Nupepa Kuokoa

 

PAPA KUHIKUHI-MANAWA

Mai ka Hookumu ana o ka Honua.

5830- Make o Kahalaia. 1826

5831 {Ke kipu ana o Kapena Pakala ma Lahaina. Oct. 27.} 1827

5831- Make o Kalaimoku. Feb.8. 1827

5831- Mare o Kinau me Kekuanaoa. 1827

5832 {Pae mai ke koul o na misionari. Mar.30.} 1828

5832 {Hoomakaia ka hana ana o ka Luakini pohaku ma Lahaina}1828

5832- Make o Keeaumoku. Mar.23. 1828

5833 {Komo ana i ka Halepule ma Honolulu. Iulai.} 1829

5833 {Kaua ma Kauai a make o Kiaimakani. Sept.} 1829

5833- Holo o Poki ma a nalowale. 1829

5833- Make o Piia. 1829

5833 {Kohoia o Andrew Jackson ka hiku o na Peresidena.} 1829

5834 {Kaapuni o Kaahumanu ia Maui me Hawaii.} 1830

5834 {He kai nui ma Bosetona 16 kapuai ke kiekie, a pau na hale i ka hukia e na nalu koieie o ka              moana. Mar. 26.}1830

5834 {Luai nui ke ahi Pele ma Edena ewalu kulanakauhale i uhiia e nu pohaku Pele a pau kahi poe kanaka i ka make. Mei 16.} 1830

5834 {Make ke Alii nui o Beritania George IV a lilo ke Aupuni ia William kona kaikaina. Iune 26.} 1830

5834 {Kaua nui ko Farani me Alegiera a pio ke Alii, ua nui loa ke dala i loaa i ko Farani. Iulai 5.} 1830

5834 {Hookukeia ke Alii nui o Farani a lilo ke Aupuni ia Pilipo. Aug.9.} 1830

5834 {Make na kanaka ma Aigupita 3,000, i ka waikahe nui o ka muliwai o Nile. Nov.26.}1830

5834 { Hanau o Lota Kamehameha V nei. Dek.10.} 1830

5835- Make o Naihe. 1831

5835- Pae mai ka ha o na Misionari. 1831

5835 {Hookumuia ke Kulanui o Lahainaluna.} 1831

5835- Kukuluia ka Papu o Lahaina. 1831

5835 {Hookuke ia na Kahunapule Katorika e na’Lii e holo i Kalefoni e noho ai.}1831

5835- Pio ko Polani ia Rusia. o 1831

5836- Make o Kaahumanu. Iune 5. 1832

5836 {Pae mai ka lima o na Misionari.} 1832

5836 {Komo ana i ka Halepule ma Lahaina. Mar.} 1832

5836 {Hoomaka ana o ka haunaele ia Kaomi. Sept.} 1832

5837 {Hoio Kuakini i Hawaii, a noho o Kianu ma ka Papu i Oahu.} 1833

5837- Pae mai ke ono o na Misionari. 1833

5838 {Hanau ka Moi Kamehameha IV. Sept 2.} 1834

5838- Make o Kamanele. 1834

5838- Make o Keola. 1834

5839 {Mare o Nahienaena me Leleiahoku.} 1835

5839 {Pae mai ka hiku o na Misionari.} 1835

5840 {Hanau ka Moiwahine Emma. Ianuari 2.} 1836

5840- Make o Nahienaena. 1836

5841 {Hookumuia ke Kulanui o na kaikamahine ma Wailuku.} 1837

5841- Make o Aikanaka. 1837

5841 {Puhi ia ka Hae ma Kalamakini.} 1837

5841 {Hoomaka ka hana ana i na alanui ma Honolulu.} 1837

5841 {Pae mai ka walu o na Misionari.} 1837

5841 {Hoomakaia ke Kulawae o Laimana ma Hilo.} 1837

5841 {Hoi mai na Kahuna Pope i hookukeia e Kaahumany a hoole hoy na’Lii i ko lakou noho ana ma Hawaii nei. Apr.17.} 1837

5841 {Lilo o Victoria i Moiwahine no Beritania. Iune 20.} 1837

5841 {Kohoia o Martin Van Buren ka walu o na Peresidena o Amerika Huipuia.} 1837

5841 {Pae mai na Kahunapule o L. Makale ma a noho iuka me ka makemake ole o na’Lii. Novemaba 2.} 1837

5841 {Popoi mai ke kai nui launa ole ma hawaii nei i ka malama o Nov. 7.} 1837

5841 {Holo aku o L. Makale ma i ka aina.e. Nov. 23.} 1837

5842 {Hanau o Victoria K. Kaahumanu. Nov. 1.} 1838

5842 {Hoomaka na’Lii e ao i ke Kalaiaina.} 1838

5842 {Huli nui na kanaka o Hawaii ne i ka pono.} 1838

5842 {Make o Nathaniel Bowditcth. Mar 16.} 1838

5843 {Hiki mai ka moku Farani Lapelaka.} 1839

5843- Make o Kinau. Apr.4. 1839

5843- Make o Kaikioewa. 1839

5843 {Lilo o Kekauluohi i Kuhina Nui. Iune 8.} 1839

5843- Pai mua ia ka Baibala. Mei 10. 1839

5844 {Hoomakaia ke Kula o na’Lii opio ma Honolulu} 1840

5844 {Haawi wale ia ke Kumukanawai i ko Hawaii nei Pae Aina e Kamehameha III. Oct. 8.} 1840

5844- Make o Haopili kane. 1840

5844- Liia o Kamanawa ma. Oct. 20. 1840

5845- Make o Kapiolani. Mei. 1841

5845 {Pae mai ka iwa o na Misionari.} 1841

5845 {Hoomakaia ke Kulanui o Kapunahou na na keiki ao i ka olelo Beritania.} 1841

He Buke Unuhiolelo no ka Baibala.

Abilene . He wahi apana ma ka iho ana kikina o Ani Lebanona, he 12 he 12 paha mile komohana akau o Damaseko e nana’kuana i Heliopoli i Baalabeka, no ke kulanakauhale o Abila kona inoa. O Abilene no Lusania kekahi inoa ona, i huikau ole ia me kekahi Abilene e ae. Ma na makahiki he 15 o ko Tiberio alii ana ma Roma, o Lusania ka inoa o ke ‘lii hapaha o Abilene, Luka 3:1.

Abimeleka I. Ke ‘lii Gerara no Pilisetia nana o Sara i lawe i wahine nana, a hoihoi hou aku no nae iaia na kana kane na Aberahama, no ke ao ana o Iehove iaia ma ka moe uhane. Haawi ae la no hoi ia na Sara i 1000 apana dala i “palemake” nona, oia hoi i makana uwao i mea hoi i maopopo ai kona hala ole imua o kanaka a pau. Mahope hana oia i kuikahi me Aberahama. Kin. 20.

            II. Kekahi alii e ae o Gerara, he keiki paha na ka mua. Oia ka mea i paipai ia ia Isaaka, a hoike ewaewa ia no Tebeka. Mahope hana ia i kuikahi hou me ia me Beereseba. Kin. 26.

            III. He keiki na kekahi haiawahine na Gideona. A make kona makukane, Hoolilo ae la oia ia ia iho i alii no Sekema, a pepehi no hoi i na keikikane a kona makua he 70 maluna o ka pohaku hookahi, koe o Iotana, ka muli loa iho: a oia wale no. Mahope ao ae la ia i ko Sekema ma ia olelonane kaulana, no ka laau. Akoule makahiki ma ia hope iho, kipi ko Sekema ia Abimeleka. Lanakila nae ia, a luku iho la i ko lakou kulanakauhale. A kaua nae ia ia Iebesa, hoolei iho la kekahi wahine i apana pohaky wili palaoa maluna iho ona, a naha ae la kona poo. Nolaila, hea aku la i ka mea lawe i kona kahiko kaua e pepehi iaia a make. Lunakanawai 9.

            Abinadaba. Ua like me Aminadaba. I. He keiki na lese, kekahi o na mea akolu i hahai pu me Saulo ma ke kaua ma Pilisetia. 1 Samuela 31:2

            II. He keiki na Saulo i pepehiia me Gileboa. 1 Samuela 31:2.

            III. He wahi pua na Levi Kiriatikima. A hoihoiia ka Pahu Berita e ko Pilisetia ma kona hale i waihoi’i ia a hala na makahiki he 70. 1 Samuela 7:1; 1 Oihanalii 13:7.

            Abirama. He alii no Reubena, i ohumu pu me Kora ma, ia Mose laua o Aarona ma ka waonahele. Nahelu 16.

            Abisaga. He wahi kaikamahine maikai no Sunema i Isekara, i waeia i wahine na Davida, e malama ia ia i kona wa elemakule. Mahope o ko Davida make ana, noi aku o Adoniia ia ia i wahine nana, i mea hoi e holo ai kona manao kipi. A no ia mea, hoohewaia’e la ia e make. 1 Nalii 1:2

            Abisai. He keiki na Teruia, ke kaikuahine ne o Davida, a kaikuaana hoi no Ioaba laua o Asahela. O kekahi ia o na pookela iwaena o ko Davida poe kaulana. 1 Oihanalii 1:16. Hahai mau ia ia Davida. O laua elua wale no ka i hele i o Saulo la ma ka po. 1 Samulea 26:7-11. He ahiahi kau hoi ia ma ke kaua me Iseboseta. 2 Samuela 2:18-24, a pela hoi ma ke kaua me ko Edoma. 1 Oihanalii 18:12-13, me ko Suria a me ko Amona kekahi. 2 Samuela 10:10. Ma ke kaua me ko Pilisetia, hoopakeleia ia Davida, a pepehi ia Isebibenoba ka nunui. 2 Samuela 21:16-17.

            Hoaka ae la ia i kana ihe, a pepehi 300 na kanaka 2 Samuela 23:18. Me Davida hoi ia i kona mau pilikia ia Simei, me Abesaloma, me Seba, 2 Samuela 16:9 ; Samuela 18:2 ; Samuela 20:6, 7.

            Abisua. Keiki a Pinehasa, a o ka ha hoi o na Kahuna nui 1 Oihana’lii 6:50. No ia manawa hookahi no me Ezelona laua o Ehuda, Lunakanawai 3:1.

            Abenera. Keiki a Nera kekahi makua o Saulo. O ka alihikaua nui hoi ia o ko Saulo mau puali kaua, 1 Samuela 14:50. Me Iseboseta no ia a hala na makahiki ehiku mahope iho o ko Saulo make ana, aka, ao aku o Iseboseta, iaia no ka mea ana i hana’i ia Rizepa, huhu iho la o Abenera a manao hoi ia e hoihoi i ke aupuni a pau loa no Davida. Pepehi hoopunipuni ia ae la no nae ia e Ioaba no kona hoohuoi wale paha iaia, a ia ole ia, no kona pepehi e anaa mamua i kona kaikaina ia Asahela. Huhu ae la o Davida ia hana kolohe ana a haku hoi ia i mele kanikau no kona maka ana, 2 Samuela 2:8; Samuela 3:33. A kauoha aku la no hoi o Davida ia Solomona e hoopai ia Ioaba a make no kona hewa, 1 Nalii 2:5,6.

            Hooneoneo. “O ka mea haumia e hooneoneo ai” ma Daniela 9:27. O ke kii ia o Iupita i kukuluia ma ka Luakini mamuli o ke kauoah o Anetioka Epipane.

            “O ka mea haumia e hooneoneo ai” a “mea ino” paha ma ka ka Haku olelo, Mat. 24:15 ; a ma Mareko 13:14. Me he mea la e ike koke ia ana ia me Ierusalema, oiai e hoopuni ana o Tito ia wahi, oia na kii hae o na koa o Roma i hoomanaia ma kahi o ka Luakini i ka manawa i olelo e ia e ka Haku, oia ka wa ia hoopioia’i o Ierusalema, Luka 21:20.

            KA WATI O KAWAIAHAO.  I ka poalima aku nei o kela pule, aole i kani ka wati o Kawaiahao no ka hai ano o kekahi manamana o kekahi huila, a i ka Poalua iho nei, ua kani hou.

Na Rula o ka Hana mea Ono ana

Helu 8

No ka baila ana:

            Mamua o kou hoomaka ana e hana i kekahi mea, e hoolapalapa mua oe i ka wai a baila, a pela e hana mau ai. Ina e mau ka waiho ana o ka io iloko o ka wai mahope iho o ka baila ana, alaial e ono noia i ka wai a lilo kona momona, me ka maloohaha wale iho no.

            Ina oe e makemake ana e hui aku i wai hou, e malama pono loa oe i ka baila ana, oiai he hemahema nui loa ia nou.

            Ina e hoomaka ae ana e baila, e wae malie ae oe i ka huahua me ke kapi koke iho i ka paakai i mikomiko ai. O na io hou, iloko wale no o ka wai e baila ana e ho-o ia ai.

            Mai baila paa i ka io; a o ka mea kaikai loa mai pao nui i ke ahi o baila e auanei. Eia kekani, e malama pono eo e i ka ipuhao me ka ipu ti; e pani mau i pau ole ai ka mahu aala o ka mea ai iwaho.

No ka baila ana i ka Puaa Hame.

            Mamua o ka baila ana i ka puaa hame, e hooma-u mua oe iloko o ka wai, i hookahi po. E hana ae i ka wai a nui a ho-o iho i ka manawa e koekoe ana ka wai. E koai mau no oe me ka maikai me ko wae ai. Ina he wahi puaa hame uuku aole e loihi ka hana ana, eha a elima paha hora. Ina aloe e okiia ii ka wa inaalili, alaila e pokole no ke oke ana a e waliwali no ka bailaia ana a lohii. E maihi maikai ae oe i ka ili owaho, a malama ia mea holooka a pau i ma-u mau ai, aloe hoi e wikani. A pau ia, anai iho oe i ka palaoa paa maluna iho.

No ka baila ana i ke Elelo.

He mea oolea ke elelo ina e kaulaiia a maloo, he loihi aku kona baila ana i ko ka puaa hame. Ina he elelo i kapiia a kaulaiia a maloo, e hoomau ia iloko o kekahi kapu wai nui, iloko o na hora he 24. Ina he elelo aole i maloo, he mau wahi hola wale no kona e hooma-u ia ia. E ho-o iho oe i ua elelo ia au iloko o ka wai huihui, alaila, hoomahanahana malie iho, alaila e pii malie ae no ka huahua iloko o na hora ekolu a eha paha.

No ka baila ana i na manu.

            Ua like loa no ke ano o ka baila ia ana o na ano manu a pau. Eia wale no kahi mea kue, o ka loihi o ka manawa o ka hoolapalapa ana i kehahi manu mamua o kekahi. E holoi ia na manu a maikai iloko o ka wai wela, a lu maikai iho i ka valaoa. A pau ia e waiho aku oe maluna o kekahi ipuhao maemae ma kekahi ahi e a-a maikai ana, me ko hoo iho i wai maemae a noalo iho ka manu. Ina e vaila malie, e pau ananei ka hulu a keokeo ae. E malama pono nae oe i ka wae ana i ka huahua i ka manawa e pii ae ai. Alaila, he mea mau no hoi ke kapi ana i ka paakai i mikomiko ai. He mau pa liilii ko ke elelo e lawe ia ai i luna o ka papakaukau.

No na kai Ia

            E ho-o iho oe i waiu-bata hou iloko o ke kupana (stewpan) hou maluna o kekahi ahi e a malie ana. I ka manawa e hehee iho ai, e hui aku oe i ka palaoa i paakiki ae ai, alaila, e koai maikai iho oe me ke puna laau, i unikumamalima a iwakalua paha minute; pela e hana mau aia hiki i ka wa e pahee ai a ano olenalena hoi. I ka manawa e maalili ai, e lilo ae no i mea paakiki, me ka pahi e oki ai, alaila moku. E hui ae i keia mea paakiki me kau kai ia a kupa paha e like me ka mea i holo i kou manao. E mau no ka maikai a hala no pule elua i ka wa mehana, a i ka wa hooilo, he loihi loa aku.

Ke kai no ka bipi koala.

            Hookahi hapa hora mamua o ka manawa au i manao ai e pau ana ke hana i ka io bipi, e hui iho oe i hapalua puna ti paakai iloko o ka hapaha paina wai wela. E lu malie iho oe maluna pono o kekhai i moa lea ka io bipi, a kukulu ae oe i ipu okoa malalo pono iho i haule iho iloko olaila. A pau ia e waiho malie aku oe a maalili, alaila lawe ae i ka mea momona e kau ana amluna, a ina ua makaukau ka io, e hoomahanahana iho oe, a ninini aku iloko o ka ipu a pa paha.

Ke kai no ka Bipi baila.

            E ninini iho oe i hapalua paina o ka wai i hoolapalapa ia ai ka io bipi iloko o kekahi pa a hou aku ia waho o kahi i hui ai me kekahi pine laau oi.

Ke Pa Ohia (Tomato Sauce).

            E lawe ae oe i umikumamalima ohia pala, (aole ka ohia o kuahiwi), a waiho iho a hiki i ka wa e pau loa ai ka wai me na hua i ka puka i waho. A pau ia, e ho-o aku oe ia mau mea a pau iloko o kekahi ku-pana me ka nioi pepa a me na puna kai bipi ekolu; alaila, waiho aku oe ma kekahi kapuahi e a malie ana ke ahi, i hoekahi hora ka loihi, a hiki i ka wa e hehee pono ai. A pau ia; e anaanai iho oe maloko o kekahi kanana iloko o kekahi ku-pana maemae, a hui aku i wahi nioi pepa me kahi paakai uuku, me ka waiho malie aku no na minute elima, alaila, kii aku a ka ae i ka huahua e pipii ae ana.

            I kekahi poe he huiia i keia pa ke akaakai me ka hua ala a me kahi pine ke uuku.

No ka hui ana i ka Makeke.

            E hui malie iho oe maloko o kekhai pa puna nui, i hiki ai ia oe ke anaanai maikai. A pau ia; e lawe ae oe i hookahi aunaki makeke, i ekolu piha puna  waiu, i hookahi piha puna ki paakai, a pela no hoi ke ko.

Ka Hoki Hihiu.

            Ua maopopo paha ia oukou ke ano o ka hoki, he ano ino kona ke nana’ku, a he holoholona naaupo loa no hoi. Aka, ina paha e malama pono ia, aole paha hoi ia e naaupo loa. He hiki iaia ke lawe i na ukana kaumaha, a ua ikeia no hoi kona oluolu, kona ahonui, a he mau kapuai paakiki loa kona, oia ke mea e hiki ai iaia ke hele me ka okupe ole ma kahi a na lio e okupe ai. Na Wasinetona keia holoholona i hoolaha mua ma Amerika Huipuia, a ua ikeia kona maikai ma kahi apuupuu kahi nui ole hoi o ka ai.

            O keia ka holoholona hookauwa mua ia i ka wa mamua o ka laha ana’e o na kapuai hao, no ka mea he kapuai paakiki hona, aole no hoi e eha koke e like me ko ka lio ke hele i kahi loihi. Ua oleloia keia holoholona ma ka Baibala. I ka manawa i hoi mai ai o ka poe Iudaio ma ko lakou lawepioia ana’ku i Babulona, aia hoi iloko o ko lakou huakaihele na hoki aole i emi iho malalo o na tausani eono me ahiku haneri me ka iwakalua; a ua oleloia mai no hoi, ua holo iho ka poe alii o Palesetine maluna o ka hoki keokeo. Oia ano hoki hoi na hoki pii loa o ke kumukuai no ke kakaikahi loa. Ina e holo kekahi wahine mahope aku ke kauwa e hooponopono i ka hoki me ke kookoo.

            I kekahi manawa, ua holo iho o Iesu maluna o kekahi keiki hoki, oia hoi kona wa i holo ai i Ierusalema. He hoki ia aole i hoolakalakaia a i e·e ia mamua. O na mohai iloko o na Luakini, aole loa kekahi holoholona i hookauwaia i mohaiia i ka Haku. He holoholona opiopio ka pono, i holoholona maikai loa me kahi kiko ole a kina ole hoi. Pela no ke keiki hoki i hoohanaia e ka kanaka, aole ia i maikai kupono no ko kakou hoolapanai iaia i komo ai Ierusalema. O ka pono i holoholona aole i kauia e ke kanaka.

            O kekahi kumu paha i kohoia’i ka hoki, no ka hooliloa o na lio i mau holoholona hele i ke kaua. Oiai o ko Kristo aupuni he aupuni kuikahi, nolaila, ua kohoia ka holoholona maluhi i ko lakou wa i hele aku ai e mililani i ka Hoolapanai me na Hosana.

            Ua hai aku nei au ia oukou i ke ano o ka hoki maoli; aka o ka hoki hihiu he mau lala wiwi kona, aole i like me ka hoki au e ike mau ne, a o kona huelo ua pohukuhuku ka welau. He mau pepeiao loihi kona, a o kona hulu a-i, ua l@-ku pololei iluna, aole i like me kko ka lio ka hina ma kekahi aoao. He hulu haekaeka ko ka hoki mka moolio eleele ina kona iwi kuamoo, a ma na poohiwi.

            O ka hoki hihia ia, he hoki i oi ke kiekie a me ka nani mamua o ka hoki laka. Ma na waoakua me na wahi mauna o ka Hikina malaila lakou e noho nui ai. Ina e uwe mai aole oe e makemake i ka leo, a ua olelo ia hoi, oia wale no o leo loheia ma ka waonahele. Ua noho iho ka hoki ma kahi e noho ole ia’i e kekahi mau holoholona e ae, me ka ai uuku loa, oia hoi na lau na helehele maloo me ka mauu, a inu no hoi i ka wai kai. He hiki no iaia ke hele a hala na la he umi me ka inu ole i ka wai. He oiaio, ua oleloia, hookahi ano hoki, aole i ikeia e inu ana i ka wai, a ua noho iho lakou ma kahi wai ole, a he hiki iaia ke hone i ka wai ma kahi mamao loa.

            Me he mea la, ua hoomanao iho o Ioane Bapetizo i ka leo uwe o ka hoki i kona i ana ae, “Owau no ka leo o ka mea e kala ana ma ka waonahele,” no ka mea, o ka leo hookahi wale no ia i loheia e kahea ana i ka hele ana mai o ke Kalahala i keia ao waonahele.

            O na hoki hihiu, he mau holoholona hele puuluulu lakou, me ko lakou koho aku i hookai o lakou alakai. He mau holoholona hihiu loa ia a he mama loa, nolaila ke kumu i haku iho ai kekahi kanaka haku mele “ he mau wawae e like me ka puahiohio.” O ko lakou mea wale no e loaa’i, o ke alualu aku ia lakou me na lio he nui wale, i naenae ae no kahi lio, kau aku ana he lio, a pela e hana’i ka wa e naenae ai ua hoki la. Ua oleloia no hoi aole loa lakou e hiki ke hoolakalakaia. Aole kekahi hoki o ia ano i hiki ola aku i Europa.

            I ka wa hooilo, ua waliwali a maikai loa kona hulu, oi aku ka nani mamua o ko ka lio. O kona mau kapuai, ua hanaia i komolima e na kanaka kuaaina o Arabia; ma ka manamana nui e komo ai, a malalo o ko lakou mau lima i loaa ole ai ka ka mai lolo, pela ka lakou olelo.

            Ina e olelo ma ka Baibala no ka aina i noho ai o na hoki hihiu, o ke ano o i he aina panoa e hiki ole ai i kekahi kanaka ke noho malaila. Ina e kapaia mai ka Baibala e kekahi kanaka he keiki na ka hoki hihiu. O ke ano o ia he kipi.

            Luakini Hou mauka o ka Apana o Kaohe.  Ua hana mai nei makou e hua o kalihi. Kona, Hawaii, i ka paa ana o ka luakini o Kaohe, a me ka hale o ko laila Kahu ekalesia.

No ka Hoikehonua.

 

            Oia kekaahi buke kula o ke Aupuni e kula ia nei i na keiki a kakou iloko o na umi makahiki i hala’ku, a i keia wa no hoi e noho nei kakou.

            He wahi kaumaha ko’u no ia buke kula; aolo no hoi he wahi kaumaha panaiki mai, he koikoi loa no. No ka mea, i ke pai mua ana o ia buke; e ua mau misionari nei o kakou, ua ao ia au ia buke, a ua hoomahelehleia ma ke ano o ka honua, kona poepoe ana. Kona kaa ana, kona mau welau elua. (Akau, Hema). Kona mau aoao eha, & na kaei (5), no poai (5), na moana, na aina nui puni ole i ke kai, na aina mokupuni i ke kai. Na kai, na waokua, na mauna, na pele, na muliwai nui, a loloa nohi;  na wai lele, na moanawai, a me na kulanakauhale. A i ka A.D. 1845, hooponopono hou ia ua Buke Hoikehonua nei e ua poe misionari ne no. A oia pai ana keia e lele hoolahalaha nei ma-o a maanei o ke Aupuni Alii ma ke Au ia Kaleiopapa Kauikeaouli Kamehameha III, a hiki iho nei i ka Moi Kamehameha V i aloha nui ia, ka mea hoi e noho nei ma ka pane poo o ke Aupuni Hawaii; i ka luhi hoi a ko lakou Kupunakane i alo ai me ka maka o ka ihe a me ka pololu.

            Ma keia pai ana o ua buke nei, elua ou makahiki mamua iho o ke pai hou ana o keia buke, e ao kula ana au ma kekahi kula iloko o ka apana au e nohe nei. I ka A.D. 1843; i ka la 11 o Dekemaba o ia makahiki no, loaa ko’u hookohu mai ke Kahukula mai. O keia buke Hoikehonua no kekahi i aoia e a’u i na haumana kula, a pela ke ao ana o na kumukula a pau iloko o keia Aupuni. A ma ua apana nei au e noho nei, ua holo maoli no ka makaukau o na haumana ma ka ike.

            Eia hoi kekahi, ua hiki nui mai maanei na haole o kela ano, a o keia ano o na aina e mai, no Sepania mai, no Potugala mai. No Farani mai, no Rusia ma, no Beritania mai, a no kela wahi keia wahi mai no hoi o ka honua nei. A nolaila, ua ike a ua lohe hoi lakou i keia buke e kula Aupuni. Aole hoi i loheia’ku kekahi leo iwaena o ia poe malihini e hoahewa mai ana i keia buke, me ka i mai la hoi, “he  buke oiaio ole keia! aole e pono e ao ia na keiki o Hawaii nei i keia buke; ke ike nei makou, he wahahee maoli.” O ke ano no io o ka huaolelo ( oiaio ole), alaila, i na no la hoi paha ua loohia ole ia ka lahui holookoa oia o kakou, mai kela welau a keia welau o ke Aupuni i ke ao ana i keia buke, oia o Hoikehonua, (oiaio ole).

            Ma kuu ike ana iloko o ke “Au Okoa,” o ka la 8 o Mei, 1865, i kahakahaia e ke keiki noiau o na buke hoonaauno o keia lahui; nona ka inoa e lehei oia “C. *” no Honolulu i Oahu, nolaila, kahaha loa no au me ka ninau ohumu iho iloko o’u, “auwe! ea? he oiaio maoli pahi keia e ua poe makua nei o makou na Misionari Amerika? Ke olelo mai nei o Mika (C.*) aole he oiaio o ka buke Hoikehonua a o@kou i pai ai ?” A ina he buke oiaio ole no keia i pai ia e oukou, alaila; elua mea kupanaha, o ko oukou ike no paha o ka Kapa nui o na makaainana o ke Aupuni o Sepania he poe naauao loa lakou ia manawa, a ma ka oukou pai ana hoi, ua naaupo ka nui o na makaainana aole i aoia i ka olelo  a ke Akua. (Hoikehonua aoao 143.)

            Ua like no meia ka oukou hoike no ke Aupuni o Anaturia, Rusia, Potugala, a me ko Perusia. Auwe no ka hoi oe e Mika Katina, a me Mika Bihopa no hiki nua ! na elele mua nana i ahai mai ka malamalama i o’u nei, a i oiala la, a i kuu lahui holookoa, a me o’u Moi i newa aku la i Hiikua, a hiki mai nei hoi i ka mea e noho nei ma ka Noho Alii o ke Aupuni o Hawaii nei Alina la ! maewa la !! ka oukou mau hana e na makua o makou, a makou hoi i manao iho ai he oiaio, he pono, a he pololei io no ka oukou mau hana, eia ka aole.

            Eia ka lua o na mea kupanaha au i olelo ai maluna ae. O ko (C.*) hoopanee ana i kona manao hoahewa loa i keia buke, a me na hana a ka poe nana i kukulu, a me na hana a ka poe nana i kukulu, a hooponopono i mau buke kula aupuni, no na keiki o Hawaii nei; malaila kon hemahema nui loa i ko’u noonoo, a me he mea la ua hana, a ua imi oia i kei manao me ka noonoo ino, o u kopekope, imi hala a pela aku i ka poe nana i hooponopono keia mea, no ka mea, me kona ie ua hana keia poe misionari i mea hoonaauao e ao ia ai ka hanauna hou oonei ma kela buke, a lilo ia i mea e pilikia ai keia lahui ma ke ao ana i ka mea oiaio ole, a i mea hoi e inaina mai ai kela mau aupuni ia kakou ma ke ano hoohilahil wale ia lakou la.

            Ma keia pai hou ana o ua buke nei ma ka’u ike, kokoke 20 makahiki, ua pai ia i ka A.D. 1845, heaha la kou mea i hoopanee ai i ka hoa hewa i ka hoolilo ia ana o keia buke i Buke kula Aupuni, e (C.*.) Peaha? Aole no anei oe i ike ia manawa mamua? Aole anei ou menemene iki i ka loaahia o kei lahui i ka ikea maauao ma ke ao ia ana i keia buke “oiao ole” wahi au? He nui no na mea au i kamailio ai ma kou kukulu manao ana, e pili ana i keia mea, aka, ma keia wale no ko’u makemake e paio me oe, ian e paio mai oe ia’u i keia mea, o ka’u noho aku no. Aloha eo.

Keoniailana

Kona, Hema, Hawaii, Iune 28, 1865.

LAAU LAPAAU

AIA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE

Ma Honolulu.

J.T. GOWER.-Malawae, Maui.

J.D. HAVEKOST.- Wailuku, Maui.

C.H. WETMORE.- Hilo. Hawaii

J.W. SMITH. – Koloa, Kauai.

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.

Laau hoopau Nai me na Koe.

A DR. JAYNE.

 

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope oia mau kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila mai na mai e ne kekahi, e like me ka lepo paa, naiulu, pehu, ukake, a me na mae e ae.

            O ka laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.

            Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono keia i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine; a me na mea like.

            Penei no e inu ai i ka laau hoopau naio me na koe:

            Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka pana ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Malaila a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a malaila aku a i ka wa  kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, in a hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka awakea a me ke ahiahi. Aka, i  nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.

            E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

 

 

 

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
--------

He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono ole i ka ai, Nahu me ka uwe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.

Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia laau.

Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha, he umikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.

Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inu ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu'ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.

Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waho malie no hoi ka laau ma ka opu.

Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na

LAAU KUNU O KAUKA JAYNE

hoike aku ai i ka ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua laau. Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai ia.

KUNU, NAHU, a me ke ANU,

a me na mai e ae no hoi he nui wale; a o na mai HOKII no i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai ia.

HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI kou me ka NAE?
AOLE ANEI OU MAI KUNU?
AOLE ANEI OU MAI NAENAE?
AOLE ANEI OU EHA ma ka UMAUMA?
AOLE ANEI OU KUNU KALEA?
AOLE ANEI OU HUI ma ka Iwiaoao?

A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola keia LAAU KUNU a Kauka Jayne.

NA MAI HOOPAILUA.
Mai o ke Ake.
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)

 

He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne, he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka

HUAALE OLA A DR. JAYNE.

Me ka hiki ke hooia'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hana ia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA.

(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowalipono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)

O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko
a hoopau NAIO me na KOE, A Kauka JAYNE,

 

Like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.

NO NA MAI MA KE AKE,
MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI,
NA MAI WELA,
KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI,
KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO,
MAI KUNA,
MAI WAHINE,
ame ka MAI HOOPAILUA.

Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau o Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai

PUHA,
ALAALA,
KAOKAO,
PUUPUU,
PEHU,
KUNAKUNA,

Hanene, Lolo,

na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino ma kana

LAAU HOOMAEMAE KOKO. 214-1y.