Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 35, 2 September 1865 — Page 1
This text was transcribed by: | Faaleo |
This work is dedicated to: | Kumu Kanekoa |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
BUKE IV. HELU 35. HONOLULU, SEPATEMABA 2, 1865. NA HELU A PAU 196
"KA NUPEPA KUOKOA,"
HOOPUKA MAU IA MA HONOLULU
I kela Poaono keia Poaono.
$2.00 no na mahina he
UMIKUMAMALUA,
$1.00 no na mahina eono,
ME KA HOOKAA MUA MAI.
NA OLELO HOOLAHA--aole i oi mamua o 10 laina no ka hoopuka hookahi ana, $1.00; alua komo ana, he $1.50; hoo-
kali malama $2.00. E uku mua ia mai ke dala o na olelo
hoaaloha a pau e hoounaia ana mai e pai.
KANIKAU--he hapalua dala ka uku no ka aoao hookahi o ka
pepa leta, oia hoi 4 keneta no ka lalani hookahi--penei: he
25 lalani, $1.00; 50 lalani, $2.00; a pela'ku.
KA UKU NO NA OLELO HOOLAHA--ka uku pepa, a me ka uku o ke Kanikau, e haawiia no ma ka lima o na Luna o ke
Kuokoa, a i oleia, e hoouna mai ia Kauka Kulika.
O NA UKU PEPA A PAU E JOOKAA MUA MAI NO--aole e kauia
ka inoa o kekahi haole a kanaka maoli paha. ma ka inoa o
ka poe lawe pepa ke ole e hookaa e mai mamua. E pono
ke hiipoiia keia mau rula, no ka mea, he emi no ka auhao
no keia nupepa.
AIA KE KEENA O KA NUPEPA KUOKOA--ma ke kihi hema o ka
Hale Hookipa Luina (Sailor's Home.) O ua hora hana,
mai ka eiwa o kakahiaka, a I ka ha o ke ahiahi.
L.H. KULIKA. (Luna Hoopuka.)
KA "NUPEPA KUOKOA."
Is puiblished in Honolulu
EVERY SATURDAY,
$2 00 per annum, or $1.00 per six
months, in advance.
ADVERSTISEMENTS not exceeding 10 lines, inserted once for $1.00;
twice or $1.50; and $2.00 for one month; all advertisements must be paid for in advance.
KANIKAUS will be charged 1.00 per page, or 4 cts. a line.
PAYMENTS FOR ADVERTISEMENTS, Subscriptions or Kanikaus,
may be paid to any of the Agents of the Kuokoa, or may
be enclosed in a letter to the Publisher.
ALL SUBSCRIPTIONS must be PREPAID. No names, either of
foreigners or native, will be inserted on the subscription
list until paid for. This rule must be strictly adhered for
on account of the low subscription price.
THE OFFICE OF THE KUOKOA is in the South corner of the Sailors' Home. Office hours from 9 A.M. to 4 P.M.
L.H. GULICK.
Publisher
Volume I, II, and III of the KUOKOA , bound, for sale,
$3.50 each.
Persons having complete sets of the above, can have
them bound by paing $1.50 each.
KA BUKE UNUHIOLELO A ANERU
UA PAA UA BUKE NEI. E HOIKE ANA I
kea no o na hua olelo HAWAII . a ke kuai ia nei ma ka
Hale Kuai Buke o Wini. Elua ano ua Buke la ma ke kuai
ana. $5 dala ko kekaii. $6 Dala o kekahi. Eli-
ma heneri me kanalima kumamaiwa aoao iloko o keia BUKE
UNUHIOLELO, a ua piha loa I ka momona o ka na mao.
H.M.WINI.
Mea Hoopuka
Honolulu, Met 22, 1865.
S. KUPANEA.
J.W. KEAWEHUNAHALA.
Loio! Loio!
KE HOOLAHAIA'KU NEI NA KANAka a pau o keia Aupuni, ua makaukau na mea nona na l@ maluna e Kokua, a e lilo hoi i LOIO no na mea a pau e loahia ia'na i ka hihia, a e pale ana no kekahi hihia imua o na Aha Hookolokolo o keia Aupuni. He mau mea laua i aoia i ka OIHANA HOONAAUAO ma ke Kulanui o LAHAINALUNA, a ua aoia hoi ma ka OIHANA Kanawai, a me ke kakau ana i na Palapala o kela ano keia ano, e ka Mea Hanahano G. M. ROBERTSON (LOPIKANA.) A o ko laua Hale Oiahan, aia @luka iho o ka huina o ke Alanui Hotele a me Maunakea ma Honolulu, Oahu.
Honolulu, Feb. 6, 1865 167-y
HUA KUKUI, HUA KUKUI.
E IKE AUANEI NA MEA A PAU LOA O
ke kui aina, owau o ka mea non aka inoa malalo iho nei,
he hoaloha no oukou no na kau I hala ae nei, ma ke kuai Pepeiao ana. Ua hala aku la ia kikina, he AU HOU keia, a ke kahea aku nei au, e kuai no au i na HUA KUKUI I kaula
ia @ alaila, e ki-ke i aka iwi a pau, a o ka IO walu no ke
ia @ e hoomaemae i ka la a maloo maikai. A e haawi no
wau EKOLU DALA ME HAPALUA ($3.50) no ka barela hookahi I ka poe e imi ana I keia, a lawe mai, o loaa no wau ia
laku ma ka Halepohaku o M. Kekuanaoa, ma AIENUI.
EWIKI, MAI KAULA !
CHUNG HOON & CO.
Aienui, Honlulu, Mei 1, 1865. 2-3m
HALE PAI KII.
AIA KO'U HALE PAIK II MA KA HALE
e pili ana me ka Hale Leia, maluna'e o ke Keena Pai o ka
"Nupepa Kuokoa,"
Ua emi loa ke kumukuai o na kii.
H.L. CHASE (Keiki.)
174 ly. Mea Pai Kii.
KOKUA HUMUHUMUIA.
EKOLU BUKE-BUKE 1, 2, A ME 3
Umi Kala
ke kumukuai no na buke ekolu. No ka akahi buke $3,50. E ninau ma ka Hale buke o H. M. WINI 171-4m.
Na buke I Pai ia e ka Papa Hawaii.
Eia na buke kuai, a me ke kumukuai.
Baibala nui no na Awai o na Halepule, $4 00
" Ohana, ano nui, me na kii,} {2 50
a me na Moohana,} {5 00
" Ohana uuku iho, me na Moo-}
ohana, ili ulaula, }1 00
" Ohana, me na Moohana wale no, 62 1/2
" Okoa, - - - - 50
Kauoha Kahiko, I paiia I ka M.H. 1838, - - 25
Kauoha Hou, me ka pepqa lahilahi o waho, - - 12 1/2
Kauoha Hou, hapa haole (Haw. Eng.) - - 25
Haiao, - - - - - - 25
Hele Malihini Ana, - - - - 25
Wehewehehala, - - - - - 26
Lira Hawai, - - - - - 25
Na Olelo Hoopomaikai - - - - 25
No ko ke Akua Ano, - - - - 25
Lira Kamalii, - - - - - 25
Kumumua Hou, - - - - - 12 1/2
Moolelo Ekalesia, - - - - 50
Hoike Palapala Hemolele, - - - - 25
Himeni Hawaii me na Leo Mele, 1834 - - 25
Nunauhoike, - - - - - 12 1/2
Eia na buke i haawi walei a.
Haawina Baibala.
Ui
Na Dawida Malo Kumumanao.
Ko Olelo Ao Liilii.
Ka Moolelo'o Batimea Puaaiki.
L.H. Kulika.
Kakauolelo o ka Papa Hooko o ka Ahahuo Euanelio o Hawaii.
Ka Nupepa Kuokoa.
KE KAAO O ASIMEDA !
HELU 14.
(I unuhiia no loko ae o ka Buke Moolelo a Geberiana.)
KA HOLO ANA O TAMALA.
Haalele iho la o Tamala ia Beritania,
hiki aku la keia ma Italia I ke kulanakauhale o Napele, malaila o Tamala
i noho ai i kekahi mau la; maloko o ka
Hale Alii o Nitcolasi.
He mea mau ia Tamala, oiai oia ma
ka Hale Alii o Nitcolasi; ma ka hora elima o ke kakahiaka nui o kela la keia la,
e holoholo ai ma ka lanai maluna o ka
Hale Alii: A hiki i ka puka ana o ka la,
hoi ae la maloko, a pela no i ka hoea
eono o ke ahiahi o kela la a me keia la.
Elua wale no puka ana o Tamala iwaho
o ka hale i na la a pau. Aka, he mea
uluhua loa nae ia i na mea a pau.
E noho ana kekahi keiki kaulana malaila o Nevela kona inoa, noloko ae o ka
Papa Alii o Italia, he keiki alii waiwai
nui loa ia e oi ana mamua o na loaa o ke
Aupuni o Italia.
I kekahi manawa, ia Nevela e holoholo kaa ana ma na alanui, ike aku la oia i
keia wahine ma ka Hale Alii o Nitcolasi
he wahine malihini, e oi ana kona helehelena mamua o na kaikamahihne alii oi
loa o Italia.
A no keia mea, hoomau ae la o Nevela i ka holo kaa ina la a pau, aole nae
oia I ike mau I na hora a pau o ka la,
aka, elua wale no manawa ana e ike ai,
me ka maopopo ole o ka helehelena.
I kekahi kakahiaka holo kaa o Nevela,
lawe ae la oia I kekahi oha-nana poepoe;
a ku ke kaa ma kahi e kupono ana ia.
Tamala; nana aku la ua Nevela nei, he
mea iini loa ia koi a nei puuwai. Aka,
ake nui ae la oia e hui a launa pu me
Tamala, aole nae he manawa. Nolaila,
noonoo iho la ua keiki nei i wahi e launa ai, aole e hiki.--Hele aku la o Nevela e launa pu me Kapena o ka moku
a Tamala i holo mai ai, i ninau aku ai
oia i ko Tamala ano a me kona kulana.
Hai mai la ke Kapena moku i na ano
a pau, me ka i mai, "He Moi Wahine
no Beretania, ka Wahine Alii a Asimeda.
He wahine haipule."
A no keia mea, noonoo iho la o Nevela, ma ka luakini e hui ai. Ia manawa,
hele aku la oia a ka Bihopa Nui o ka
Oihana Katolika. I kekahi la nui oia
aoao pule, he la Patoa, hele aku la o
Nevela imua o ka Bihopa Nui, noi aku
la, e kauohaia o Tamala e hele ae i ua la
la. A mamuli oia makemake o Nevela,
kauoha ae la ka Bihopa Nui ma kana palapala ia Tamala. Aka, aole nae i hele
mai; me ka i mai o Tamala ma kana palapala, "Aole i lawa pono ia'u e hele
aku, no ka mea, elua mau keiki opiopio
na'u e malama nei, oia ke kumu naua i
keakea ia'u i ka hele aku, aka, he pono
no au e malama i ka Pataoa ma ka Hale
Alii nei o Nitcolasi."
Hiki ae la keia olelo i ka Bihopa, me
ka apono pu aku, aka, o Nevela, aole
nae i hiki aku keia lohe ia ia. A i ka
hiki ana aku i ka la o ka Paroa, hele mai
la o Nevela me kona kahiko nani i ku i
kona kulana me ka naae hooha, me na
maka hoohie pu, me ke ake aku e ike
aku ia Tamala, aka, ua hooneleia ua Nevela nei i kana mea i manaolana ai.
Mahope iho, noonoo hou ae la o Nevela i kumu e ike maopopo aku ai ia Tamala: Hele ae la oia imua o Nitcolasi
ka Moi, a nonoi aku la, "Ua makemake au e hoonui mai i na kanaka a pau o
ke kulanakauhale nei o Napele ma kahi
hookahi, a e lilo ia i kanawai paa. I
mea e ike aku ai au ia Tamala. Ina e
hiki ole ae kekahi ma kahi au ke Alii i
kauoha ai, alaila, e lawe kokeia mai oia
imua ou, i hookolokolo aku ai. Pela wau
e ike ai i ka helehelena o Tamala."
A mamuli o keia mea, a ma ke ano
hui o Nitcolasi me Nevela, nolaila, hoopuka ae la ke Alii i olelo kuahaua ma ke
kulanakauhale a puni, e like me ka Nevela makemake.
Mahope iho o ka puka ana o ka olelo
kuahaua, akoakoa ae la na kanaka a pau
ma kahi i kauohaia'i: Ua pau na mea
a pau, aole nae i hiki aku o Tamala.
A no ka nele o Tamala ma kahi a ke
Alii i kauoha'i: hele aku la o Nevela
imua o Nitcolasi. "Ua hai ke kanawai
ou e ke Alii, no ka mea, aole ae nei o
Tamala; e pono e kiiia;ku oia e hele mai
imua ou e ke Alii, i hele mai ai oia e
hoike i na kumu o kona uhai ana i ke
kanawai ou e ke Alii."
A mamuli o keia mea, kii aku la na
Luna o ke Aupuni ia Tamala, me ka palapala a la Moi.
TAMALA;
ALOHA OE:
Ua hoopiiia mai oe e na Luna o ke
Aupuni no kou uhai ana i ke kanawai, a
nolaila, ke kauhaia'ku nei oe e hele mai
imua o'u, malia paha, ua ku oe i ke kanawai e hoopiiia mai nei."
NITCOLASI.
A ma keia mea, noonoo nui iho la o
Tamala i ka mea hiki iaia ke pane aku i
ka Moi, nolaila, palapala aku la oia,
penei:
I KA MOI }
NITCOLASI}
ME KA MAHALO:
Ua hiki mai kau olelo kauoha e ka
Moi imua o'u ano, mamuli o na mea i
hoopiiia imua ou e kou mau Luna. Aka,
mamuli o ke kanawai i oleloia ua kue au.
Ke hoomaopopo aku ni au ia oi e ke
Alii; aole au i kue. No ka mea, ua maopopo ia'u, aole i pili ua kanawai la no
na malihini o na Aupuni e, e like me a'u
nei: Aka, no kou Aupuni iho no ia;
mamuli wale no oia ano i hiki ole aku ai
au ma ia olelo kuahaua au e ke Alii.
TAMALA .
Hiki aku la ka olele pane a Tamala
imua o ke Alii, noonoo iho la ka Moi me
kona mau Luna Aupuni no na mea a
Tamala i pane aku ai: Aka, hooholo
ae la lakou, "Aole i ku ia Tamala ka
hewa i hoopiiia nona." Nolaila, hiki aku
la ia Tamala ka olelo a ka Moi, penei:
TAMALA MAIKAI ;
ALOHA OE:
Ma kau olelo pane i hiki mai i o'u
nei e pili ana ma na mea a ko'u mau
Luna i hoopii mai ai nou, ua noonoo au
me ko'u mau Luna, ua hala ole oe. A
ke hoomaikai aku nei au ia oe me ka ae
pu o ko;u mai Hoa Kuka.
Me ka mahalo.
NITCOLASI.
Mahope iho o keia, hiki aku la ka lono ia Nevela no ka olelo hooholo a ke
Alii e pilli ana ia Tamala, aka, aole nae i
loaa ka pono no na mea a Nevela i noonoo ai. Aka, noonoo hou iho la oia i
mea e hookoia'i kona makemake.
I kekahi la, noonoo iho la o Nevela e
hana i ahaaina nui no na'Lii a me ka
poe koikoi ma ka inoa o ka Moi, Nolaila hele aku la ia e kuka pu me Nitcolasi.
A holo keia mea, alaila, kakau iho la o
Nevela i kekahi palapala, a lawe aku la
imua o Nitcolasi, i kakau inoa mai ai kela malalo oia palapala, penei kona ano.
MA KE KAUOHA A KA MOI.
"Ua kauohaia na 'Lii a me ka poe Hanohano, na Luna Nui o ke Aupuni, iwaena o na kane a me na wahine, no na
malihini a me na kamaaina, ina no keia
Aupuni, a no ke Aupuni e aku paha. E
hele mai ka poe i kauohaia ma ka ahaaina e hanaia'ku ana ma keia hope iho ke
hiki aku i ka la e kaheaia'ku ai. Ina i
hiki ole mai na hoa i kauohaia e like me
ka palapala kauoha i haawiia'ku. Alaila, e manaoia, oia ke ino nui ma ke ao
nei, aole e loaa kona hoomaikaii; a he
pono no ke nupepa aku."
Laweia'ku la keia palapala imua o ke
Alii, ia manawa. kakau inoa mai la Nitcolasi malalo o ua palapala nei. (Ua hanaia keia palapala mamuli o ko Beritania
ano, mamuli o ka ninaninau ana o Nevela i ke Kapena o ka moku a Tamala i holo mai ai.)
A kakau inoa mai la ke Alii, alaila,
hoolahaia'e la ma ka nupepa. A i ka
hiki ana o keia olelo imua o Tamala ma
ka nupepa. Alaila ike iho la o Tamala,
ua hanaia ka olelo kuahaua ma na Rula
o Beritania; he mea hiki ole ke hoole aku.
A makaukau ka ahaaina, hoounaia'ku.
la na palapala i na hoa i manaoia e hele
mai i ua shaaina nei. Ua kekauia na noho i na hua helu e like me ka nui o na
hoa. A ma ka palapala kauoha i hoikeia'i na Helu o ka noho ( e like me ka palapala kauoha i hiki mai ia Tamala i noike ia malalo iho:
"TAMALA. HELU 1
Ua makemakeia Oe e hele mai ma kuu
Ahaaina i ka hora (awakea o ka la apopo) e noho Oe ma ka noho e like me ka
Helu i loaa ia Oe."--Peneia ke ano o ka
palapala kauoha.
Aka, o ka mea nona ka noho Helu 2.
Aia no ia ia Nevela, i huipu iho ai oia
me ka mea nona ka noho Helu 1.
I ka la o ka ahaaina, hele ae la kela a
me keia o na hoa a noho iho la ma ka
papaaina e like me na Helu ma ka palapala kauoha. Aka, komo aku la o Tamala a noho iho la ma kona noho e like
me ka palapala kauoha nona. Ia manawa hoi e lai ana ka papaaina, komo ae la
o Nevela a haawi aku la i kona Helu i
ka Luna Nui o ka papaaina, lawe ae la
na Luna nei ia Nevela a hoonoho pu iho
la me Tamala. Ia manawa, akahi no a
ili pono iho na helehelena hoohai naau
iluna o Nevela, no ka mea, aia ae la laua
ma kahi hookahi, aka, aole ia mea ma o
Tamala.
A i ka pau ana o ka ahaaina, a hookuu loa, kahea ae la ka Luna Nui o ka
papaaina i na hoa a pau mamuli o ke kauoha a ke Alii. "E puka kela a me keia
o na hoa e like me ke kulana o ko lakou
helu, mai ka Helu I a i ka pau ana."
Ia manawa, ku ae la o Tamala ka mea
nona ka Helu I a hele aku la. A ku ae
la no hoi o Nevela ka mea nona ka Helu 2; olelo aku nae oia i ka mea nona
ka noho Helu 3, "E kali oe a hala elima minute, alaila hele ae oe, no ka mea,
pela e huikau ole ai o Tamala iloko o ke
aluka.: Alaila, hele aku la o Nevela
mahope o Tamala.
Ia Tamala mawaho oka puka pa, iaia
hoi ma ke alanui e hele ana, hiki aku la
o Nevela ma ka puka pa, unuhi ae la oia i kona hainaka mai ka pakeke ae o kona kuka, he
hainaka i like loa me ko Tamala, a waiho iho la ma ke alanui, kahea
aku la, "E ke Alii Wahine maikai e,
E kala mai oe ia'u ma ka'u mea e kahea
aku nei ia oe." Alaila, huli mai la o
Tamala ihope, ninau aku la o Nevela;
"Nou anei keia hainaka?" "Ae, no'u,"
wahi a Tamala. A lohe o Nevela i ka
leo o Tamala pela, alaila, lawe aku la oia
a hui me Tamala; a lilo aku la ka hainaka ma ka luma o ke Alii Wahine: Ia
manawa ninau mai la o Tamala, " I aha
ka'u e uku ai ia oe ma kou hoopomaikai
ana mai ia'u no ka loaa ana o kuu hainaka ia oe?" I aku la o Nevela, "Aole he uku, aka, ua aie au i ka makemake
ia oe." I mai la o Tamala, "E hoi oe,
a hiki i ka wa maopopo, na''u no e hai
mai i ka mea pono e hookaaia'i ia aie
o'u." Hoi aku la o Tamala, a ku iho la
o Nevela he minute paha, e noonoo ana
no na mea a Tamala i olelo mail alaila, huli hou ae la oia, a alualu hou aku
la mahope o Tamala a pili ae la ma ka
aoao akau; i aku la, "E Tamala, i alualu hou mai la au ia oe e hoomaopopo
loa mai oe i ka manawa au e hoopomaikai mai ai oe ia'u: i kekahi hora anei o
keia la? I ka la apopo anei?" I mai
la o Tamala, "Aole e hiki ia'u ke hoomaopopo o keia manawa ma na mea e
pili ana i kau ninao, no ka mea, ua lilo
ko'u manawa i ka noonoo ma na mea e
pono ai ko'u hele ana i ke alanui, i ole
ai e kuai, a okupe peha, no ka mea, ma
na alanui na keakea he nui. Aia a hiki
au ma ka hala, alaila loaa ia'u ka manawa e hoomaopopo mai ai i mea e kaa ai
kou aie." Ia manawa, kaawale loa laua.
A hiki o Tamala ma ka Hale Alii, aole nae i hoomaopopo o Tamala ma na
mea a laua i kamailio ai ma ke alanui a
hala elua la. I kekahi la'e, hiki aku la
ka Nevela palapala ia Tamala, penei:
E KE ALII WAHINE}
TAMALA E; }
ALOHA OE:
Ke kakali nei au no na mea a kaua i
kamailio ai ma ke alanui ma ka la mamua
iho nei, mahope iho o ka hookuu ana i o
ka ahaaina. Malia paha ua poina oe, ke
ake nei au me ka naau olioli e lohe mai
a oe mai. NEVELA.
A i ka hiki ana'ku o keia leta ia Tamala, ia manawa, akahi no a hoomanao ae
o Tamala ma ka palapala.
NEVELA HANOHANO E;
ALOHA OE:
Akahi no au a hoomanao i ka kaua mea i kamailio ai ma ke alanui, i palua'i
kau ninau ana mai ia'u. He oiaio,. ua
ike au, ua hoomaka kou aie i ka makemake ia'u mahope koke iho o ko'u hiki
ana ma Italia nei, he hou ko kaua kamailio ana ma ke alanui. Ua ake nui oe e
hai aku au i ka mea e kaa'i kou aie. E
nana'ku na maka i ka lani, malaila e ike
ai oe i ka Haku e ku ana ma ka Noho
Alii, oia ka mea hiki ke hookaa i kou aie.
No ka mea, ina aole oe e lohe i ka'u e
hai aku nei. E lilo ana oe i mea nawaliwali. TAMALA.
(Aole i pau.)
KA MOOLELO.
O
HAWAII NEI.
HELU 12.
NO KE KAAPUNI MAKAIKAI I NA WAHI KAULANA A ME NA KUPUA, A ME NA'LII KAHIKO MAI HAWAII A NIIHAU.
I ka noho Moi ana o Mailikukahi, ua
lawe koke ia oia e na'Lii o Waikiki e
noho ai, oia paha ka makamua o ka noho
ana o na'Lii ma Waikiki--No ka mea, o
Waialua ka aina i noho mua ia e na'Lii;
a o Ewa kekahi.
I ka noho Aupuni ana o Mailikukahi.
Ua noho huikau ka aina; aole maopopo
ke Ahupuaa, ke Ku, ka Iliaina, ka Mooaina, ka Pauku aina me na Kihapai.
Nolaila, kauoha aku o Mailikukahi i
na'Lii me na kaukaualii, me na puali alii
a me na Luna, e mahele i ka aina i moku, a me na Ahupuaa, a me na kupono
me ka Iliaina a me na Mooaina a puni o
Oahu--Eono moku. Eono alii nui Aimoku; a hoonoho aku la ia i na'lii i Ahupuaa, he Ahupuaa nui, he alii nui, he
kaukaualii, he ku-pono ka aina, he puali,
he Iliaina--Haawiia ka aina i na makaainana a pau loa, a puni o Oahu.
Kauoha oia i na'Lii, i na kahuna, i na
kaukaualii, me na puali-alii, me na puali
me na makaainana--E makahiki i ka aina,
e hanai i ka puau, i ka ilio, i ka moa--la-
we ae no ai.
O oukou no ke alii o ka aina a puni.
Mai aihue i kahai- o ka uku ho ka make. Mai kii wale na'lii i ka na makaainana. Aole e hao wale, he kipi ia. O
ka make no ka uku.
Eia ka'u kaoha i na'ii me na kaukaualii me puali alii me ka puali, a me na makaainana--O na keiki makahiapo a pau
loa--na'u e hanai, a o ka'u poe keiki ia,
ia'u ka malama.
Ua ae na'lii me na makaainana me ka
oluolu, no ka pakela loa o kona lokomaikai i ka pomaikai o kona Aupuni, i ole e
kipi na'Lii me na makaainana i kona noho Aupuni ana.
Aole hoi i lohe ia kekahi leo kani-uhu
me ka ohumu no keia Alii. Mai na'lii
a na makaainana, mai ka poe kiekie a ka
poe haahaa.
No ka hanai ana o Mailikukahi i na
keiki.
I ka wa o Mailikukahi. Ua piha ka
aina i kanaka. Mai ka Lae o Kulihemo
a ka Lae o Maunauna--Mai Maunauna
a ka Lae o Puukua; ua piha i na'Lii me
na kanaka.
Mai Kanewai a Halemano. Mai Halemano a Paaupali--Mai Paupali a Halawa; ua piha i na'Lii me na kanaka. He
okoa na'Lii, na makaainana ma kai o ka
aina.
Mai Halahape a Oahunui, oia ke kulanakauhale o Malihikahi. A malaila i
hanai iho ai oia i na keiki makahiapo a
na makaainana me na'Lii.
Ua aloha aku na'Lii iaia, a me na makaainana, ua nui ke aloha i ka lakou mau
keiki. A ua lawe mai lakou i ka waiwai
me ka ai, ka puaa, ilio, moa, me ka i-a e
hookupu me ka auhau ole aku o ke Alii.
Ua lilo ia i mea olioli i ka naau o na'Lii
me na makaainana. Aole e hiki i kekahi ke hookaula iho, ua piha ka naau i
ka hoihoi.
Ua hoonoho aku o Mailikukahi i na
kumu lonomakaihe na na keiki makahiapo, kela kumu ike ma ka
lakou Oihana. Ua ao ia na oihana ike
a pau--Mai ka lani a ka honua, ua kaulana kona inoa mai Hawaii a Kauai.
NO KE KAUA ANA O MAILIKUKAHI.
Lohe na'Lii o Hawaii--me Maui, no
ke Aupuni o Mailikakahi. A ua kiekie
kona Aupuni.
Manao iho la o Hilo ke keiki Hilokapuhi, me Hilo a Luukapu me Punaluu,
na'lii o Hawaii, me Luakoa ke Alii o
Mau, e holo mai e kuai me Mailikukahi.
Ua holo mai lakou a pae i Waikiki, a
hiki i Kapuaikaula, ka piha i na wae.
Ma uka o Waikakalua e hoouka ai
ke kaua.
I ka pili anan iuka, ua puni o hope i ke
kaua oki; i ka hee ana i na keiki hanai
a Mailikukahi. O na'Lii o Hawaii a me
Maui, ua make o Punaluu i ke kula, oia
ke kula o Punaluul a ua kipapaia ke heana i kahawai. Ua kapaia o Kipepa; a o
ke koena ua lukuia a hiki i kai o Ewa, i
Waimano, kini kahawai, he lau ka mano.
Ua okia ke poo o Hilo ma, a ua lawe ia
i Honouliuli, oia o Poohilo.
Oia ka lilo mua o Hawaii me Maui i
ke Alii o Oahu--(Wahi a ka poe ike i
ke Kuauhau, he hope ka lilo ana i Kukona ke Alii o Kauai, mai Kauai a Hawaii; i ka wa i Kalaulaunuiohua, i ke
kaua i ka welewale. He hope ka lilo
ana ia Alapai, e ole e ike me Peleioholani--He hope ka hui ana a Kamehameha I., wahi a Kalaikuahulu ke Alii i ka
ka moolelo.)
Ua maluhia me ka makau ia ka Noho
Aupuni ana Mailikukahi.
Ua oleloia keia Alii, he Alii haipule.
Ua noho haipule na kanaka a puni o
Oahu, me ka malu, ua oleloia o Mailikukahi--Aole oia i mohai i ke kanaka, ina
haiau a me na Luakini.
Pela ke ano o na'Lii o Kukaniloko.
Aole poo kanaka o laila.
NO KALEIMANUIA.
O Luaia ka makuakane, o Kukaniloko
ka makuahine--He alii kapu o Luaia no
Maui, o Kaihiwalua ka makuakane, o
Kauluwa ka makuawahine, Kaleoikiokakae ke kupunakane--O Malena kahi i
moku ai ka piko o Luaia, o Olopio ke
ewe, o Kaukuloa ka aa:
He Alii Wahine kaulana o Kukanilo-
ko, he Alii kapu, ua noho mauka o Wahiawa.
HANAU O KALAIMANUIA.
Ua hanau o Kalaimanuia ma Kukaniloko i ka A.D. 1100 ma Puahuawa, ma
Hoolonopahu kahi i moku ai ka piko.
I ka manawa i hanaiia'i a nui keia Alii
Wahine--Ua laweia ma Kalauwao, o
Kukiiahu ke kahua a o Paaiau, alua kahua-hale o keia Alii i noho ai.
I kona noho Aupuni ana. He Alii maikai, ua noho oia ma Kalauao wale no.
Ua noho na'lii me na makaainana a puni
ka aina me ka oluolu. Aole auhau maluna o na kanaka a me na'lii, aole ikeia
ke kaua ma Lona Aupuni. Ua kauoha
oia i na'lii me na makaainana e kukulu i
ka haiau o ke Akua a me na mua i wahi e haipule ai na'lii me na kanaka i ke
Akua.
Nana no i hana ia Paaiau me Opu e
me Kapaakea i mau loko ia nana; a nana no i hana i na loi-kola nui ma Kalauao i mau loi ai nana. Ua momona ka
aina a puni o Oahu i ka mahiai ia.
Ua hoao oia i ke kane, o Lupekapukeahomakalii, he Alii kapu no hoi, he
Alii Pio. O ke keiki a Kalaniuli. O Kalaniuli ka makuakane, o Naluehiloikeahomakalii ka makuahine. Ua oleloia
keia Alii, he Alii akamai, he naaeao, he
nui kana mau oleloia. O ka
lawaia kana ohiana nui.
O ka huki i ke aho makalii, a o ke ka
i ka makau makalii, a me na mea makalii a me na mea makalii a pau. Ua kapa'ku na kanaka iaia o Lupekaeukeho makalii. He Alii lokomaike i na makeainana; aka, o kana wahine o Kalaimanuia ke Alii nona ke Aupuni, a ua noho
kana kane e hoopono i ko laua Aupuni.
Ua hanau na laua na keiki--O Kuamanuia ka mua, o Kaihikapuamanuia ka lua,
o Hao ke kolu. I kekela ka he, he
wahine ia.
Ma Waikiki i hanaiia'i o Kuamanu i
Haku Alii nolaila; o Kaihikapuamenuia;
ua hanaiia ma Waimanalo i Haku Alii
nolaila; o Hao ma Waikele hai i hanaiia'i i Haku Alii nolaila.
O Kekela o ke kaikamahine ma Maunakuaha, o kona waiauau o Kahuawai,
na Kalaimanuia no ia i hanai me ko lakou
makuakane o Lupekapukepukeahomakalii.
" O Kakaiki Lani Manuia,
" O Manuiakalani o Kapuhuawa.