Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 32, 12 August 1865 — Page 4

Page PDF (1.60 MB)

This text was transcribed by:  Isaiah Kaaa
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Nupepa Kuokoa

PAPA KUHIKUHI-MANAWA.

Mai ka Hookumu ana o ka Honua.

5450 {Make na kanaka 100,000 ma Batavia i ka hua ana o ke Kai nui maluna o ka aina} 1416

5457 {Lilo ke Kulanakauhale nui o Konesetanito i ko Tuleke poe koa.         } 1453

5465 {Nohoalii o Edward IV no Beritania.   Mar.  4.           } 1461

5487 {Nohoalii o Edward V no Beritania.     Apr. 9.             } 1483

5487--Nohoalii o @ 22           1483

5487--Hanau o Mafetina Lutera.        1483

5488--Hanau o Ularika Zuinegero      1484

5496 {Ka ike mua ia ana o Amerika e Mr. Kolona.    } 1492

5501 {Holo mua ka Potugala noe imi aina ma ka Lae Kuke Hope ka makamua ia o ka holo ana o na moku laia.    } 1497

5503 {Ka ike mua ana o Amerika Akaa e na moku o Heneri VII ke Alii o Beritania.           }1499

5513 {Nohoalii o Henerii VIII no Beritania.  Apr. 22.           }1509

5521 {Ke kinohou o ka haalele nui ana o na aina i pule Katorika Roma.       } 1517

5521 {Na lutera i hoomaopopo i ka hewa loa oia pule ana.    } 1517

5526 {Na Magelana i poa i ka Honua malina iho o kona Waalana, a ike lea ia, he mea poepoe ka Honua, o ka makamua no ia o ka poi Honua ana.   }1522

5538 {Haalele loa ko Beritania i ka Pope pule.          } 1534

5543 {Ke komo mua ana o ke Farani poe i na Kakini silika a ike o Elisabeta i ka maikai o ia mea, hoao oia i ke komo ana ia mea.      } 1539

5543 {Ka lawe mua ana o na Moku Manuwa i ka Pukuniahi.            } 1539

5547 {Hanaia na Pu nui ma ke Aupuni o Beritania.   } 1543

5547 {Ka hana mua ana i ke Kuipine ma Beritania.   } 1543

5550 {Make o Lutera, ke kia paa o ka aoao oiaio.      } 1546

5551 {Nohoalii o Edward VI no Beritania Ian. 28.   } 1547

5551 {Make o Heneri VIII ke poo mua o ka ekalesia Enelani.          }1547

5557 {Nohoalii o Mary no ke Aupuni o Beritania. Iulai 6.    }1553

5558--Okiia ke poo o loane Grey.       1554

5560 {Puhiia o Cramener i ke ahi. Mar. 24.    } 1556

5562 {Make o Mary ke Aliiwahine o Beritania. Nov. 17.      } 1558

5562 { Lilo ke Aupuni o Beritania ia Elisabeta ke Aliiwahine Virigina a ka paia ma kekahi okana aina o Amerika Huipuia  "Viriginia" mamuli o kona inoa Virigina.    }1558

5565--Hanau o Lord Vacon, Ian. 22. 1561

5567 {Ka ai mua ana me ka pahi ma Beritania.          } 1563

5567--Mai Ahulau ma Ladana.           1563

5568 {Hanau o William Shakespeare.  Apr. 16.        } 1564

5572 {paa o Maria ke Aliiwahine o Beritania i loko o ka Halepaahao.          } 1568

5576 {Pepehi nui ia na Keristiano ma Parisa he 30,000.        } 1572

5576--Make o John Knox.      1572

5587 {Ke puhi mua ia ana o ka Pata ma Beritania.    } 1583

5592 {Ke kaua nui ana o Pilipo ke Alii o Sepania me Elisabeta ke Aliiwahine o Beritania.} 1588

5600--Make o Sir. Francis Drake.       1596

5601 {Lawe mua ia mai na Wati mai Geremania mai a i Beritania.   }1597

5607 {Make o Elisabeta ke Aliiwahine o Beritania, a i Mararaki 24, liko ke Aupuni ia lakobo 1 no Sekotia ka makamua ia o ka hui ana o na Kalauna elua o ia mau Aupuni.           }1603

5609 {Pakele na Lii o Beritania i ka make oiai lakou ma ka Hale Ahaolelo, i ka Pauda i waiho ia malalo iho, a na kekahi makamaka o ka poe nana i hana, i hoopakele ae ia lakou.       } 1605

5614 {Ike mua ia na mahina o lubita e Garelio.          } 1610

5615 {Ka ike mua ia ana o na kiko ma ka makao ka La, na Garelio no i ike. }1611

5615--Make o Price. Ian. 14.              1611

5620{Make o William Shakspeare. Apr. 23.  }1616

5624 {Pepehi nui ia ka poe malama i ka olelo a ke Akua ma Beritania.  A holo kekahi poe i Amerika Akau, ma ka aina o Musakuseta, ka makamua ia o ka noho ana o kanaka Pelekane malaila.} 1620

5629 {Make o lakobo ko ke Alii nui o Beritania a lilo ke Aupuni ia Kale @             } 1626

5634--Make o Kepler.  Nov.  5.        1630

5644 {Lukuia na kanaka o Beritania he 40,000 no ka pule ele mamuli o ka Pope.    } 1640

5653 {pepehiia o Kale 1 ke Alii nui o Beritania e ka poe kipi a lilo ke Aupuni ia lakou a koho lakou ia Kale II i Alii no lakou.  Ian. 30.                  } 1649

5664 {Lilo ke Aupuni o Beritania ia Kale II ke keiki a Kate I i pepehiia'i.    } 1660

5670 {Pau i ke ahi he 13,000 hale o ke kulanakauhale nui o Ladana.                        }1666

5671 {Ka inu mua ia ana o ke Ti ma Beritania.          } 1667

5675--Make o Wilton.             Nov. 8.            1674

No ke Ao Hoku.

Na S. M. KANAKAU.

Honolulu, Iulai 26, 1865

O PUPUHULUANA.

            O ke kanaka makamua loa keia i holo i Kahiki.  O ka aina o (Amerika) o Oloimehani ka inoa.  Penei hoi ke kumu i holo ai: i ka mana ia Wailoa Oahu, e hanai ana o Wailoa i kana moopuna ia Kapahueleele, i Halawa; e noho ana kekahi kanaka i uka o Kaumana, o Kulauka ka inoa, ua pilikia oia me kona kaikaina me Kulakai.

            Ua haku iho oia i ke l-e, a like me he manu la ke ano, a ua hala na makahiki elima no kona hana ana ma ia mea; a mawaho aku, haku iho la oia i ka hulu.  U ahana ia na kaula maloko e huki ai, alaila, upai na eheu, a hiki hoi ke lele me he manu la.

            Ua hala no hoi ka makahiki okoa ma kona hoao ana i ka lele, a no kona ike ana no hoi ua makaukau oia no ka lele ana ma kahi loihi, alaila, ko kana mea i hookumakaiaia, mai ai--Ua pilikia kona kaikaina nolaila kuko kona naau e loaa ka moopuna a Haumea ia ia, nolaila, kii wai la oia i Oahu, ua hele nae ua moopuna la a Haumea i uka o Waipio--Lelepua.  Loaa ua moopuna nei a Haumea ilaila, e hao ae aua ua manu kanaka nei lilo.  A ike hoi o Haumea i ka lilo ana o ka moopuna, e hao ae ana hoi ua wahi Haumea nei i kana mau kauna lele a pau, aole no hoi o ku mai na mea he lele.  O ka lele no ia a komo iloko o ke alapolohiwa a Kane, kokoke loa e loaa, e hookuu iho ana ua manu kanaka nei i ka pohaku.  A ike o Haumea i ka hule ana iho o ka pohaku, kuhi iho la oia o ka moopuna, e huli iho ana o ua o Haumea ilalo alualu i ka pohaku, o ka loaa iho no hoi ia, halulu e ana ilalo.  Oia ka pohaku Kapapaikawaluna.

            A ike iho la o Haumea ua puni oia ma ka hoopunipuni mai, nolaila, hookahi hana i koe ia ia, o ka lawe i na mea a pau.

            E hao ae ana o Haumea i ka ai a pau loa mai Hawaii a Kauai.  Kou iho ana no kela i ka papaala, owela ke kuahiwi, a maloo hoi ka aina.  O ka ohana hoi a pau o ua Haumea nei, pau loa i ka hoihoiia i Nuumehalani.

            A hala aku la ka ohana a pau o Hamuea i Nuumehalani, a ma ia hope iho, ua mai ana ka wi maluna o ka aina, o ka hele hoi ia a hahana ua mea he wi; koehana ka po me ke ao.  Ua like no hoi ka wela e ka po me ke ao.

            Aole kilokilo, aole kahuna, aole kaula e hike ke hana a ke hoomaalili.  Ai ka manu i kana mau hua, ai ke kanaka i kona ohana iho. "Piliwale ka ia o Piliwale, ua hele ke kai makamaka."

            He kanaka o Pupuhuluana, a me Kapalakakio no Kauai, he mau koena laua na ka wi; a he mau kanaka ikaika no laua.

            E noho ana ma Kailua elima kanaka ekolu kane a elua wahine.  O Olomana, o Ahiki, a me Pakui na kane; o Makawao hoi a me Hauli na wahine.  O keia poe nae, he poe kahu ponoi lakou no Haumea--Ua waiho no hoi o Haumea i mau wahi kamau ea no lakou, oia hoi he ki a he popolo ma ko lakou aina Maunawili.  He wahi kanaka mama o Pakui i ke kukini--Eono puni o Oahu i ka la hookahi.

            He mau kanaka mama o Pupuhuluana a ma Kapalakapakio.  I ka holo ana mai hoi o laua nei a pae ma Waianae, aole nae he wahi olaua--o laua wale no hoi koe o Kauai, no ka mea, ua pau loa i ka make.  Ia laua nei hoi ma ke one o Waianae, ku ana o Pakui.  Ike aku la laua nei ia Pakui, olelo wale iho la no laua nei ia laua iho, "He kanaka no ka hoi koe o Oahu nei."

            Ia Pakui nae i hiki mai ai ma ko laua nei wahi e noho ana, a haawi aku la i kona aloha ia laua, a pela mai no hoi laua ia ia nei, Ninau aku la nae laua nei.  He kanaka no ka hoi koe o Oahu nei?  Hoole aki la keia ma ka i uka, Aohe kanaka, owau wale iho la no ia no koe.  O kona manao nae i hana aku ai pela, e huna ana keia, me ka manao hoi o pau e auanei kahi kamau ea o lakou.

            Ninau hou aku la no ua mau kanaka nei, Pehea Oahu nei i ka ai?  Olelo aku la no hoi Pakui, aohe ai o Oahu nei, ua lawe no o Haumea i ka ai, i na mea ulu, i na hua ai, a me na mea no a pau, ua pau loa i ka laweia i Nuumehalani, a ua lawe no hoi kela i kona ohana, a owau wale no hoi koe la, ua hoonoho ia iho nei au i kiai no ka aina nei, a loaa wale mai la ia olua.

            Ninau hou aku la no ua mau kanaka nei, Pehea la hoi o Maui a me Hawaii, he ai no paha ko laila, a he kanaka no hoi paha e ola ana?  Olelo aki la o Pakui, Aohe aku ia no he ai, loaa ae nei ka hoi ka wi i kuu aina, o ke one lauana keia, he liu malalo ae.  Aole no hoi ho kanaka o ka Hikina i koe, no ka mea, he liu iho k olaila maluna--Ua lawe o haumea i ka ua, a koe i ka lihilihi o ka lehua.  Pane hou aku la no keia, Ma kai no hoi ha elua, ma kahi pahi o olua? Aole mauka nei no maua, i ikeia aku hoi keai wahi aku.  Makau iho la nae keia o loa a kahi o o lakou nei.

            Holo aku ana o Pakui, e holo aku ana ne hoi laua nei, haalehaele ua mea he mama o lakou nei.  A hiki lakou nei ma Ewa, o ka waiho ne o ka aina, o ke ku no kauhale, o ka hele no a ka puaa a me ka moa, aole nae he kanaka ua pau i Mana, ua ha@ e Kai@ ua pau.

            O ko lakou nei holo mai la no ia a Leilono holo mai ana ke ala o ka popolo, a iho i Waikoae, a Kalaepohaku.  Olelo mai laua wahi kanaka nei, Eia ke alanui la makai o Makaaho, a hiki aku ma Makapuu.

            Hoole aku la no laua nei me ka i aku no hoi.  E ano maua mauka o Nuuanu, akahai no ka hoi ka holo mai nei o ke ala o ka hakai popolo. Pane aku la no ua wahi kanaka nei am ek ano hunahuna, Aohe ai o Koolau, aohe no hoi he kanaka a o ke ala hakai popolo a olua e honi la, he pua kamakahala ia no Nuuanu, pa ia ae la e ka ahiahi, pohole ka pua i ka makani, i ka hooluliia e ke Kiowao, kuhiwea ai ka malihini he ala no ka hakai popolo.

            Olelo aku la no hoi laua nei, Ma Koolau no kakou. Ku ana lakou nei i ka nuku o Nuuanu, honi ana no laua nei i ke ala o ka popolo.

            Olelo mai la o Pakui, Auhea olua, e kala mai olua i ko'u heaw, no ka mea, ua kauoha ia au e kiai i ka aina, ua haawi mai hoi o Haumea i wahi kamau ea no makou, aohe kanaka e maalo i ko makou wahi, aka, na ke Akua mai nei hoi ko olua ola ana. A hoomaikai aku laua nei me ka i aku, E ola hoi ha oe i ke Akua.

            I ka hiki ana o lakou nei ma kauhale: ua moa ae ka hakai popolo, e kowi mai ana, a haawiia mai la ia laua nei eono popo, a eha pauku ki, e hao ae ana no laua nei pau, a haawi hou mai la no, e hao ae ana no laua nei pau no, a haawi hou mai la no, e hao ae ana no laua nei pau no.

            Olelo mai la hoi o Olomana. O na ikaika o olua a, e kii ia i ai na kakou i Ololoimeha @, i ka aina o Makalii, loaa ka ai a kakou, a ola kakou. He loaa no wahi a Pupuhuluana, ke kuhiuhiia no hoi paha a maopopo, a nawai hoi e ole ka loaa.

            Olelo hou mai no hoi o Olomana, E moa no ke ki na kakou i keia la? He moa no hoi paha, wahi a ka malihini. O kahi ki hoi ha mamua, wahi a kamaaina. O ka umu paha mamua, he mea loihi auanei ke ki ke maopopo no hoi kahi i ulu ai. Pela aku o Pupuhuluana. He hopohopo nae ko ka poe kamaaina, o enaena e ka imu aole hoi e loaa koke ke ki.

            A pau ka lakou kamailio ana, e hao aku ana o Pupuhuluana, a ka imu, e hao aku ana no hoi keia i ka uhuki i ke ki, ku ke ahua o ua mea he ki. Ike aku la ka poe kamaaina, hooho ae la lakou me na leo nui, e i ana, Auwe! Auwe!! Auwe ka make e!!! Kai no paha o kahi ki mai nei o ka pono. Eia ka he hana hoohuakeeo loa no. Pane hou mai la no hoi o Olomana, e hiki auanei ia oe o Kumakalehua, he ohi nui loa i ka nuku o Nuuana kahi i ku ai. E hao mai ana o Pupuhuluana, o kumu o ka lau ku i Kailua.

            E kalai ekia laau i kii, e hoohalike me na lawaia a Makalii- O Ieiea o Poopalu, ua hanaia a kuapuu e like me ke kanaka lawaia-kaka-uhu-kui i ka lauoho, paa i ka maka pipi, makaukau na mea a pau.

            Olelo no aku o Olomana ia Pupuhuluana, Pakui =, a me Kapalakapakio. O oukou ke holo i Oloimehani i ka ai i kumu hoolaha; i uwala, i kalo, maia, ko, ape, ki, uhi, pia, pia, hoi, pala, hapuu, amau, kupala, niu, ohia, ulu, a me na mea ai a pau, me na meahua a pau. I ko oukou holo ana a loaa o leiea a me Poopalu, e kamailio pu oukou ma ka'u kauoha, a e hai aku hoi ma kuu inoa.

HOLO ANA I KAHIKI.

            (No ka Moolelo Hawaii keia Mooolelo, e pili ana i ke akamai a me ka naauao o ka kakou poe kupuna i ka holo moana, i ka nana hoku. Na kakou iho e hookaawale i kahi o ke akamai a me kahi o ka wahaee, no ka mea, ua oi ko oukou ike ko ka poe hou.)

(Aole i pau.)

 

NA RULA o ka HANA mea ONO ana.

HELU 5.

 

Helu 7. (SWEET POTATO PIE.)

            E lawe ae oe i elima hua moa, i hookahi hapalua pauna waiu-bata, a i hoakahi hapaha pauna ko, alaila, hui aku oe i ka uala e like me ka nui kupono ae e ike ana e paakiki ae ana, me ka ili o ka lemi hookahi i kolikoli ia a lahilahi. Pau ia; alaila, koaiho, a ho o aku iloko o ka oma, me ka paapaa ole o ka pai i ka wa e moa ai.

HELU 8. (PUMPKIN YANKEE FASHION.)

            E wawahi iho oe i e umi huamoa, a hui iho me na pola ki i piha i ke ko, alaila, e koai iho oe. Pau ia; e hui aku oe i elua kuaka o ka waiu maikai, me hookahi kiaha waiu io; me on a wahi puakai, me ka auneki-wa-iubata, me hookahi hapalua o ka hua ala nutemeka (nutmeg); alaila, hui hou aku i hookahi kuaka o ka piu pu i kananaia. A pau ia hookomo aku iloko o ka oma me ka halii mua ia o na tini pana pai i na pepa manoanoa maikai.

NO NA KUPA ME NA KAI IA.

            OLELO HOAKA: Imea e maikai ai ka hana ana a me ka ai ana o ke kupa, he mea pono ia oe ke hoomaopopo pono i ka hui, ana o na mea e ono ai mamua o na mea ala au e hui pu ai; a he ano nui loa no hoi ka hana ana, mamua o ka imi ana i na mea e huipuia ai. He hiki no ke hanaia ke kupa a ono me ka eeku o kahi lilo. Aohe mea ai e ae i makemake nui ia a i kupono loa hoi no na keiki e like me ke kupa i hanaia e ka mea akamai i ka hana ana o ke kupa. O ka mea mua, oia no kou hoomaemae ana i kau mau ipu kupa. O ka haule ana o kekahi wahi opala iloko o ek kupa, he mea ino ia, e aho ka haule ana iloko o ka ipuhao bipi a iloko o ka ipu ia maka le. E hoomakukau ia ka ipuhao kupa piula maikai, a e paniia ke pani a paa loa o puk@ a uanei ka mahu i waho pau pu ke ala o na mea ala i waho, oiai ua hoaala ia na io o ke kupa. O ka ipu kupa e hamama ana, e puka no ka mahu iwaho me ka haawi aku i kona ala i ke ea; aole e paa iloko, in aoe e manao ana ua maikai, aole e @ele ka houluuluia mai o na mea pilau, a o ka mea e pau ai o ke ka ae i ka huahua e lapa ana maluna.

            E kau iho oe i ka ipukupa maluna o ke ahi a e oluolu ana a pela e mahanahana ai a wela loa ae me ka baila ole. Ikeia manawa e pau ai na hakuhaku koko me kekahi mau mea e ae i ka lawe ia e ka huahua i ka manawa e laha ae ai, a ia wa no e law koke ia ai. I ka wa e pau ai ka hapa hora, e ho-a iho oe i ke ahi a nui, alaila, baila ko kupa, a e hoomau no nae oe i ke ka i ka huahua i ka manawa e pii ae ai a hiki i ka wa au e ike ana aole huahua o loko, alaila, waiho aku ma kahi e baila malie ai. Mai lu ae i ka paakai iloko, aia wale no a baila; o kekahi mea no ia nana e hookeokeo ae a e hoomaemae hoi. O na apana berena ka mea e hoo ia ai me kekahi mau mea ai e ae. O ka raiki kekahi me ka palaoa haekaeka.

            Ma na ahaaina nui (dinner-party), o ke pa pupa ka mea e haawi nui ia ai, o ka rula mau ia, a he mea kupono loa no ia i na aina awakea a pau.

            E okioki mua oe i na apana io a liilii, alaila, hookomo aku iloko o ka ipu kupa, i loaa ai ka mea e okioki hou ole ai i ua mau io la me ka pahi a me ke oiolko o ke pa kupa.

Helu 1. (CALIFORNIA SOUP.)

            E lawe ae oe i hookahi uha bipi, he umi paha pauna ke kaumaha, a mahope o ka haihai ana i na iwi, alaila, e hookomo iho oe iloko o ka ipuhao kupa, a hui iho i ka wai huihui, a hoomahanahana aku a kokoke i ka manawa e baila ai. Alaila, lawe ae oe i ka huahua i ka wa e pii ae ai, a ninini iho i wahi wai huihui; a waiho aku a baila hou, me ka lawe mau no i ka huahua i maikai ai. Pau ia; waiho iho no pela e baila ai no na hora ewalu a umi paha, alaila, kanana iho iloko o kekahi pa-puna lenalena a waiho aku ma kahi e maalili koke ai.

            I kekahi la mai, e lawe ae oe i na mea momona e waiho ana maluna, a kanana iho me kekahi kanana maikai iloko o kekahi kinipana (stewpan), me ko hooluliluli ole o pii ae ke ko-ana malalo o ke pa puna. O ke kinipana, i kinipana keleawe me ka hanaia oloko i ka piula a paa pono. Alaila, ho-o iho oe i auneki nioi pepa eleele, a waiho aku nana no ia e baila ae me ko ka ae no i ka huahua i ka waa e lana ae ai. I ka manawa e emi iho me he mea la he kuaka, waiho aku oe maluna o kekahi ahi oluolu iloko o kahi ipu uuku iho a hiki i ka wa e emi ai a like ka paakiki me ka malakeke keokeo (syrup). E malamalama loa oe i keia manawa o paapaa auanei, no ka mea, in a no e hewa iki ia oe, o ke ino no ia mai o a o. Pau ia; e hoomaalili @ho oe i wahi mea uuku iloko o ke puna, a in a ua ano like me ka wai o na hua ono i baila ia a aneane paa, oia hoi ke kele (jelly), alaila, ua pau, a in a aole i like, e baila aku no a hiki i ka wa e like ai me ua kele la.

            Pau ia; waiho iho iloko o kekahi mau ipu puna maloo, a in a ua makemake oe e malama no na malama eono a oi aku, alaila, e ho o iloko o na opu makani (bladders) e like me ka ka poe Geremania e hana nei no na nanukake. Ina oe e makemake i mau mea ono, e ninini aku oe iloko o kekahi ipu pana papau; a i ka manawa e maalili ae ai, e lawe aku iwaho a kaupaona iho i ka mea ono, a hookaawale aku me ke oki pepa i hapalu auneki a i ole ia i auneki. Alaila, lawe aku i mau apana a waiho iloko o kekahi @omi wela, a hoohulihuli mau ae a maloo ae. Hookahi paha pule, he umi paha la, alaila, paakiki. Ina ua paakiki maikai a ua malama ia ma kahi mala@a, e mau no kona maikai a hala na makahiki he nui wale ma na wahi a pau.

Helu 2. (BEEF BROTH).

            E olelo aku oe i ka mea kuai bipi e oki ae i ka Iapa wawae o ka bipi i elua a i ekolu paha wahi e oki ai, holoi a maemae a hui aku i mau io e ae. Pau ia; ho-o iho iloko o ka waiwela, a koai malie iho mai lalo ae, a i ka manawa e hoomaka ae ai e huahua, e lawe ae no oe i ka huahua. Aia no a maemae ka hana ana, e hui aku i wai huihui i pii hou ae ai ka huahua, a e lawe nooe i ka huahua a hiki i ka wa e koe huahua ole ai a maemae hoi. Alaila, hookomo iho oe i kekahi hua uala pake (carrot), me na uala tunipa (turnip) elua, a me na hua akaakai elua, alaila pani a paa, e waiho aku ma kahi e pii malie ae ana o ka huahua no na hora eha a elima paha. Pau ia; kanana maikai iho iloko o kekahi pa puna maemae, a waiho aku ma kahi maalili e loaa ana ia oe.

            He wahi maikai loa ia no na ano kupa a pau, me na pa liilii keokeo a haulaula.

 

He Buke Unuhielele no ka Baibala.

 

            [Eia malalo he mau pauku mai kekahi buke a Rev. E. Bona i kaukau ai. He buke keia e wehewehe ana i ke ano o na huaolelo o ka Baibala, a ua kupono loa i na kahunapule maoli, a me kekahi poe noiau e ae no hoi kekahi o kakou. Na keia buke e hoakaka mai ke ano o na hua i maopopo ole ia kakou, nolaila, e lilo ana keia buke i kokua no kakou.

            A. Ma ke ane pau o na olelo kanaka, oia ka hua mua ma ka Alepabeta . Pela no ka ka Helene- O A, oia o Alepa ka mua, a, o Omega ka hope. A nolaila mai hoi ia wahi olelo a ka Haku, "Owau ka Alepa , a me ka Omega, - Ke Kumu a me ka welau- ka mua a me ka hope," e hoike mai ana ia ia iho i kumu nana mai a nona hoi na mea a pau, a me kona oia mau ana kekahi inehinei, i keia la, a mau loa aku no. Hoik. 1:18, 11; 21 : 6 ; 22:13. E @ana no hoi ia Isaia 44:6 ; 48:12. Kol. 1 15-18.

            Aarona . Kahi keiki a Amerama laua o Iokubeda, no ka ohana o Levi, a he hoahanau no Mose ma laua o Miriama, i hanau hoi A. M. 2430 M. K. 1574. Ekolu on a mau makahiki i hanau e ai ia mamua o Mose. Puk. 7:7. O ka Mose "waha" a me ke me Kakaolelo no ia ma kona kai aku ia Iseraela ma ka waonahele. Puk. 4:16.

            O Eliseba ke kaikamahine o Aminadaba kana wahine, a o Nadaba, Abihu, Eleasara, a me Itama na keiki kane ana. A hea o Iehova ia ia i ko koo@ua no Mose, he 83 kona mau makahiki. A kaua o Iseraela me Ameleka ma Repidima, paepae ae la o Aarona laua o H@ra i ko Mose mau lima. Puk. 17- A pii pu ae la no hoi oia me ia ma Sinai e nana i ka nani o Iehova. Puk. 24:1, 2, 9-11.

            O ka Aarona mea i kaulana nui ai nae, oia ko Iehova wae ana ia ia a me kana mamo kane no ka Oihana Kahuna. Ua hoolaaia oia i Kahuna Nui Mua, mamuli o ka ke Akua kauoha. Puk. 28:29,40. Oibanakahuna 8: A. mahope hoi, ma ka lukuia ana o Kora ma, ma ka hooki ana i ke ahulau no kona noi aku pela, a ma ka opuu ae ana hoi o kona kookoo, ua hooiaioia aku oia ma ia oihana. Nahelu 16:17.

            Ikaika o Aarona ma na mea hiki i kana Oihana Kahuna, a hoole hoi ia ia iho, ma kana mau hana a pau. A lukuia kana mau keiki, o Nadaba laua o Abihu, noho haahaa a ekemu ole hoi ia. Oihanakahuna 19: 1-3. Aka nae, mahope iho haule iho la o Aarona iloko o kekahi mau hewa pakela ino. Nana kela bipi keiki gula i hooheehee ma Sinai. Puk. 32- Hui no hoi ia me Mirama ma ke kue hewa ia Mose. Nahelu 12. A na Kadesa no hoi hookuli oia, me Mose kekahi i ka ke Akua. Nahelu 20:8-12. No ia mea, aole o Iehova i ae i ko laua komo aku i ka aina i oleloia'i - A make ia ma ke kuahiwi o Hora i Edoma, ma ke 40 o kona mau makahiki mai Aigupitaʻe, a ma ka 123 o kona mau makahiki ponoi. Nahelu 20:22-25; 33: 39.

            Ma Kanawailua, ua iia mai ma Mosera kahi i make ai o Aarona. He wahi inoa paha ia o ke kau wahi ma ke kahawai ma ka aoao komohana o mauna Hora, kahi ia i pi aku ai iluna o ke kuahiwi.

            Aia no ma Hora, ke ku ae la kahi halekupapau a hiki i keia lam, me on a mau kahu Araba mahalo mau i ka inoa o Aarona. A ko lakou la kuhihewa no Aarona ua hale kupapau nei.

            Ma kana Oihana Kahuna Nui, he hoailona o Aarona no Kristo. Ua heaia oia a hoolaaia no hoi no kaa Oihana, a ma kona umauma na ino o na ohana a Iseraela. Paakaana 28:29. Ia ia wale e hoike ma U@ ma me Iumima i ko Iehova makemake. Nahelu 27:21. A oia hoi ka mea hookahi i hiki ia ia ke komo aku iloko o kahi Hemolele Loa e uwao no kanaka. Puk. 30:10- E nana ia "Kahuna."

            Aba- Makua- He wahi olelo i hui nui ia ma na inoa Iudaio- e like me Abernera - Ke makua o ka malamalama, a o Abesaloma - Ka makua o ka maluhia, a pela aku.

            He wahi inoa aala keia kupono i ke keiki hoolohe wale no. Mareko 14:36. Roma 8:15. Gal. 4:6.

            Abadona    }   Hookahi ke ano- O Ka Mea

            Apoluona  }    Luku . No ka Hebera ka mua,

a no ka Helene ka lua. Hoik. 9:11- Ua kapaia oia "Ka Anela o ka Lua Meki" oia hoi ka Anela o ka Make a o ka Anela Luku."

            Abana a me Parepara - Na muliwai o Damaseko, 2 Nalii 5:12. O Barada ka inoa i ikeaʻi o Abana i keia wa e noho nei. He wahi muliwai ikaika keia a mahuahua no hoi, a hiki aku i kona nuku. A o kona wai he aiai a huihui no.

            Aia no ma Ani Lebanona kona poo, ma ka Hikina o Heremona, a ma ka Hikinaa Heme kona kahe anaʻe a @loko o ka papu, a kokoke i Damaseko, o kona huli Hikina no ia ; a ma ka aoao akua o ka pa Kulanakauhale kona holo anaʻku a hala na mila he 20. O kona paka no ia iloko o kekahi o na Loko ekolu oia wahi.

            Hookahi wale no muliwai e ae ma ka aina e pili ana i Damaseko, o Amaja ka inoa. O ka Parebara no ia i ko kanaka manao. Ma ka papu i ka hema o Damaseko kona kahe a hiki aku i ka mea hema o na Loko i olelo e iaʻi. No ke kahe mau o ua mau muliwai la, nolaila he mea e ka momona a me ka uliuli oia wahi a pau. Me kona nani, ua like ia me Edena. A no ia mea hoi, hoowahawaha o Naamaka ia Ioredane ma - "Ina wai o Iseraela," no ka mea, i ke kau ua ana pau loa ia i ka maloo.

(Aole i pau.)

LAAU LAPAAU

AIA MA KAHI O

KAKELA ME KUKE

Ma Honolulu.

 

J. T. GOWER. - Makawao, Maui.

J. D. HAVEROST. - Wailuku, Maui

C. H. WETMORE.  - Hilo, Hawaii.

J. W. SMITH. - Kolea, Kauai.

 

HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO

NO HOI.

 

Laau hoopau Naio me na Koe.

A DR. JAYNE.

 

            HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Mua, a @la mai na kanaka makua. O ka hope ola mau mea kolu, oia ka @. @ mau mea @ @ oia ka lolo, a o ka make @ i kekahi manawa, a @ @ @ mai e ae kekahi, e like me ka lepo, mau, @@@@ me na anei e @.

            O ka Laau me kela e @@@@@@@@@@@@

            Eia hoi kekahi. O ka hana ku @ keia i ka @@@ wela o ka kuape: i ka opu ole i ka ai, i ka @@ o ke @ i ka mai pahu; i ka nalolo hoopalima, i ka @ ole o ka @ wahine, a me na mea like.

            Penei no a mu ai i ka Laau hanakahi @ Nalu me na K@

            Ina no kamalii, e hanai aka i hanakahi hapaaul@ o ke p@ki. I ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka m@ hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i @ @@ @ elua hapakolu o ka puna k i poao. Mailailaʻ a i na @ @ eono, hookahi no pona okua ka poou, a malama @ @ @ @ @ kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha @@@ hookahi. I ka wa e inu ai, e hoi i ka laau ka pa @@ wai maoli. Oia hoi, in a hookahi ka pena laau @@@ me na puna wai maoli ehai a pahu no o @@@ awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia alaila, @ elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, @ ka la. @ auwi ka la, ahiahi.

            E inu mamua e ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

 

            Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne.

JAYNEʻS CARMINATIVE BAL@@@

 

            He laau maikai a oluolu hoi keia no ka Hi. ka Nabu, Nai@. Wela o ka Houpo, Haoa, Hoppailua wale, Laai, Laai @ ono olo i ka ai. Nahu me ka awe no hoi o na keiki @ a me na mai like he umi.

            Emo ole ka oluolu o na mau mai nei i keia @.

            Penei e inu ai, i ka hau ana hookahi. Ina he keiki @ paha on a malama, a hua peh@ he umikuma lua paha k@ a hiki i ka iwakalua ka pono.

            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama e@ he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i pana ki @k@a. Mai ka @ @ a @ walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua he puna nui ka e inu la i ka manawa @ @ahi.

            A inu ea, e hui me ka wai maoli @ (a like a like ka @a me ka laau,) a pela e inu@ . Ekolu, aka elima paka @ ana i ka la hookahi, e like me ka nui o @ pilikia.

            I akaka nae. Ina he @ ka wela, a @ ma komo kanaka a pono ole iloko o ka opu o a@ho e m@ e @@@ i mau @. Ola a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aka paha, i kumu e ka mea ino oluko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.

            Ina e luai ka mea mai, mahope e ka lua ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hou aku no e like me ma@. a @ @ a pinepine, a oluolu hoi ka buke a waiho mali no nei ka @ ma ka opu.

            Aohe a makou mea e noi aku ai i ka lehulehu, @ wae no ke kauohu aku ia lakou e HOAO PONO i na.

 

Laau Kunu a Kauka Jayne,

 

hoike aku ai i ke ola o la mea a pau hoakekala no kana @ aau. Ua heola, a e hiki ana no ke hoo@ i ka mai.

 

KUNU, NAHU, a me ke ANU.

 

a me na mai e ae no hoi he nui wale ; a o na mai HO@ no i ola; nui, na mai ola ole i na laau e no @ @@@ @@@ o ka poe i mai la.

HE KUHA KOKO ANUI KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI KOU KANIA-I?

HE KUNU UMII ANEI KOU ma ka NAE?

 

            AOLE ANEI OU MAI KUNU?

            AOLE ANUI OU MAI NAENAE?

            AOLE ANUI OU EHUA MA KA umauma?

            AOLE ANEI OU KUNU KALEA?

            AOLE ANEI OU HU MA KE iwiaoao?

 

            a loa ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike ae i loa ola @ LAAU KUNU a Kauka Jayne.

 

NA MAI HOOPAILUA.

MAI o ke AKE!

Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsla.

 

            (O ka nawiliwali e ka pae hoowali ai, uake o ko @@ @ waihona ai.)

            He pono ke ai koke i ka @ a Hamale Ola a Kauka Jayne he luau uluolu, a he oia no hoi. Aole au he mai i @ ae @ kemake i na laau hooula i a mai nui me hoi ka pua e @ @ me ka oluolu no hoi, in a e ho@maopupela, a e @ @ @ @ ae laau ia. Aole no e oleole pono kekahi ana, oloko o kona kino; a ua ula @ai ae ae hoi ka mai a @ kahi manawa ua make no a @ma e malama pono a e @ @ Huaale Naha, aʻalia, oia @. No ka @ ua mea @ keia mau mea, nolaila, ka hoolaha ia aku owi ka.

 

Huaale Ola a Dr. Jayne.

            Me ka hiki he hooiaʻku i ka maikai, a ma ka hoao ana i @ maopopo mai i ka oi o ka ola o kela @ manawa o na @ a me ka maiki no hoi o ka inu ana, a me ke ula @@, A in a no e inu ana la laau, aole ae he mau mea i @@@ oia ka ai ana a me ka lua ana. Aole a @ ke wai@ ka @ea ua hamaia no a maikai loa. A l@ e ma la ua @ loa ka hehea iloko o ka puu waiho ai. Ma ka @ ana @ haawina liilii, he maikai loa no ka noho ana, a he @ a me ka holoi pau i ke ino oloku o ka opu.

 

DISIPEPESIA.

            (Oia ka mai ono ola o ka ai i kekahi mana, a me ka @ wali pono ola ia hoi o ka ai @ o ka pau @ ai.)

            O keia H@ H@ a Kauka Jayne, he maikai @ ihooikaika ana la mau oha@ o ko kakou mea @. Ina @ @ loa ka mai ana, alaila, e hi@ ke eia ka @.

 

Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko

a hoo@ @@@ a me @@@

 

A Kauka JAYNE.

a like me ka mea i kuhikuhila mawae o ka wahi o ka laau

NO NA MAI MA KE AKE,

            MAI LENA,

                        MAI MA KA OPU HANAWAI,

                                    NA MAI WELA,

                                                KA HAALULU,

                                                            KA MAI O KA ILI,

                                                                        KOKO INO,

                                                                                    MAI NALULU,

PAA O KA LEPO,

                                    MAI KUNA,

                                                MAI WAHINE

                                        âme ka MAI HOOPAILUA.

 

            ua maepopo loa ke OLA a keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i k@ i lea lehulehu o ka huaa @ pono la mua @. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka @ ana i ma @.

PUHA,

            ALAALA,

                        KAOKAO,

                                    PUUPUU,

                                                PEN@

                                                            KUNAKUNA

                        Hanene, Lele,

            a e mai wahine, a ma na mai e na @ KOKO a @ i k@

LAAU HOOMAEMAE KOKO.