Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 14, 6 April 1865 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Nupepa Kuokoa.

Nu Hou Misionri.

                Palapala mai a J. A. Kaelemakule o Ebona mai, mai ka Pae aina o Maikonisia. Nov. 5, 1864.
            I na makamaka a pau ma Hawaii ; na Kahu ekalesia, na Luna, na ekalesia, a me na makamaka a pau iloko o ka Haku Iesu Kristo; aloha oukou.
            Ua hiki mai nei i ke kakahiaka o ka la 5 o Novemaba, makahiki 1864, ka moku Hokuao, a ua loaa mai ia'u na leta mai Hilo mai, a no Honolulu mai hoi kekahi, a no ko'u mau makamaka mai hoi kekahi, a ua hauoli no hoi ka Manao.
            Aka, ke hai aku nei au ia oukou, aole i makehewa ko oukou kokua ana i ko kakou hana Misionari ma keia mokupuni o Ebona nei, no ka mea, ke mau nei na kula, na halawai Sabati, na halawai e ae, na kokua mahinahou o lakou ("alen izu" ma ka lakou olelo.) A ke akoakoa mau mai nei no ma na la Sabati ; ma na aina kahi a'u e holo aku nei, a pela no ma Toke nei, a me Ebona, ko Mr. B. G. Snow, a me ko N. Aea wahi e noho la.
            Ke huli mai nei no lakou, a ke hookomo ia nei kahi poe iloko o ka ekalesia, i ka malama o Maraki, ua hookomo ia mai he 17 ; a i Iune mai la 7, ua hookomo hou ia mai he 11, aka ua haule hou aku hookahi. O ka nui nae o na hoahanau iloko o keia ekalesia he 28. O ka nui o ka poe i mareia 10 oi aku.
            Ua makaukau makou e hookomo hou i 10 a oi aku i ka malama o Okatoba, aka no ka manao o makou e ku mai ana ka Hokuao a loaa pu ole ia ahaaina, nolaila ke kumu o ka waiho ana.
            Eia hou o kuhi auanei oukou e o'u mau hoa o ka olelo hoopomaikai, ua hololea ka hana a ka Haku maanei me ke keakea ole ia mai, no ka mea, oiai ke ola nei no na enemi o ka hana a ka Haku ; oia ka poe aia, ka poe hoomaloka, i mea hoao mai ia kakou oiai kakou e malama ana i na hana a ka Haku i haawi mai ai.
            Pela no maanei i keia wa a ka Haku i manao ai e hoomahuahua ae i poe nona mai waena mai o keia Lahui pegana i lilo ae ai i poe Kristiano, ua kue mai no kahi hapa o lakou e noho nei. " Aka e nana kakou, he hiki anei i ke Akua ke hoihoi wale mai i kana olelo me ka ole o ka mea loaa mai no ko lakou hoomaloka ana," aole loa ! Pehea kana olelo ma Roma 3 : 3 hapa hope.

Palapala no Waimanalo, Oahu.

                Aloha oe e L. H. Kauka Kulika. Ke hoouna aku nei au ia oe i na wahi mamala mea hou o ka'u wahi leta mai a Rev. W. B. Kapu mai.
            " Ke hoomaka nei au i ke ao Kula ma Apaiana nei i ka malama o Ianuari me ko'u mai he lolo, hele no e ao me ka laau e kakoo hele ai a hiki i ka hale kula, i ka la mua, he kanaono haumana ka nui, a i kekahi la pii ae, a i kekahi la hoi, pau aku la i ka holo.
            He kupaianaha nui keia, aia me ka uku aku wahi a lakou, alaila hele mai, aole nae au i ae aku i ka lakou noi mai.
            Ke hoomaka nei au e hai i ka olelo a ke Akua, ma ka olelo o Apaiana nei, aole nae au i ike nui i ka olelo, o kahi ike uuku i loaa mai ia'u, a ke kaapuni nei maua o Kanoa i ka aina o Apaiana nei, a ua launa oluolu mai no kekahi poe, e hoolohe pono mai ana i ka olelo a ke Akua, a o kekahi poe, aohe hoolohe mai. Ea, aole nae au i kanalua i ka hana a ka Haku ma keia mau aina.
            Ke ao nei au he elemakule ua like kona ano me ko Huluhulu, eha ae nei o'u mahina o ke ao ana iaia, ua akamai oia i ka heluhelu ma ka buke ; o ka hemahema nui loa o keia Lahui-kanaka o ka hele mau ole mai i ke ao kula."
            O keia wale iho la no na wahi mea hou i loaa mai ia'u, he ma'u ia o ka wai ka nui pahee aku. Me ka mahalo ia oe.
S. WAIWAIOLE.
Kaneohe, Mar, 31, 1865.

Ka pepehi kanaka i hoikeia e ka Ilio

                Ua hai mai o Mika Kalaka (Clarke) i ka moolelo o kekahi mau kanaka kalepa o Farani. Ia laua e hele ana i kekahi ahaaina lulu dala, pepehi iho la kekahi kalepa i kona hoahele i ko laua manawa e hele ana iloko o ka ululaau, a lawe mai la i kana dala. Mahope o ke kanuia ana o ua kanaka la i make, i mea e nalo ai, ua hele aku i kahi a laua i manao mua ai e hele. Aka, ua noho iho no ka ilio a ka mea i make ma ka luakupapau e aoa ai me ka leo nui ; a o ka mea ia i lohe ai o na kanaka e noho koke mai ana ; a pela no hoi i maopopo ai ia lakou, ua pepehiia kekahi mea ma ia wahi. I ka manawa i pau ai o ka ahaaina, hoi mai ua kanaka nei i pepehi ai, me kekahi no nae o ua poe nei. Aohe i ike leaia aku ua kanaka pepehi kanaka la, o ka wa iho la no ia o ka ilio i lele aku ai e nahu me ka huhu loa. Ua hopuia oia, a ua hai mai oia i kona hewa ; a ua liia.

Ko Lutera manao no ka Himeni.

                O ka Himeni ana, wahi a Lutera, oia kekahi o na makana maikai a oi o ka nani o ke Akua ; a ia Satana hoi, he enemi awahia loa. No ka mea, oia ka mea nana e lawe aku mai ka naau aku, na kaumaha a me na kinohinohi o na manao hewa. O ka himeni oia kekahi o na mea oluolu o ke ao ana. Oia ka mea nana e hoomaikai na ehaeha, a me ka naauao. A pela no na leo like ole o ka poe hookani pila akamai ole, aole e nele ko lakou waiho aku i na leo nahenahe o ke mele oiaio maoli, e like me ke kuokoa o ka lole keokeo imua o ka lole eleele : O ka poe e aloha ana i ka himeni, o lakou ka pae oluolu. Ua aloha mau au i ka himeni, pela hou no ka Lutera olelo ; a aole no au e hoonele ia'u iho i kahi ike uuku i loaa mai ia'u ma keia mea no kekahi hana nui.
            Heaha ka'u mea i hana'i, i hanaia mai ai au pela ?
            Pela ka olelo a kekahi wahine kaumaha a ilihune no hoi. Aohe hiki iaia ke hoomalielie i kona mau waimaka, ina ia e paa ae i kona maka. Ua maloo ka punawai.
            Ninau aku la au, " hanaia mai pehea ?" Kuhikuhi aku la ia i kekahi kanaka kuai ninia e noho ana ma ke alanui Niu, oi ala ka mea nana i lawe kuu kane, oia hoi kekahi o ka poe oluolu i mare i ka wahine, nana i lawe aku ke dala, puhi i kona puuwai, hoino i kona kino, ao i na olelo lapuwale, a hoouna mai iaia i ka hale nei, me ka haawi mai i na olelo ino, a maluna o kona ohana ka hilahila. Aohe hana, aohe waimaka nana e holoi ae. Ano, aia no kuu kane ma ka luakupapau, me ka poe ole nana e uwe aku ia, a e hooikaika hoi i kana wahine a me kana mau keiki.
            Ua hahai aku no kuu keiki mahope o na hana a ka makuakane, ua aoia no e ua kanaka inu rama la no, me ka lilo aku o kona wahi loaa, a hiki i kona wa i hoi mai ai ia'u. Aole ke keiki, aka, i ke karaima, o ka manao o ia, aole e hiki ia'u ke paa i ko'u poo iluna ; wahine-kanemake, keiki ole, a me ke kahiko. " E ke Akua ! heaha ka'u mea i hana'i i hanaia mai ai au pela ?"
            Ua kaumaha iho ko makou naau i keia kii hoehaeha puuwai, a olelo ae la makou, " Aole e hookuu aku ana ke Akua i ke kahea a ka wahine-kanemake me ka lohe ole. Auwe ke kanaka i hoolilo iho ia ia ma keia hihia !

Aohe Akua maikai o ka poe Hoomanakii.

                Aia hoi kekahi alii Nu Kilani e waiho ana ma kona moe no ka mai. Ninau aku kekahi kanaka Europa i hele aku e ike iaia ina he pule ia no ka hoihoiia ana mai o kona ola. " Aole " wahi ana, " aole o makou Akua maikai e hai aku ai ; o ko makou akua ka mea haawi mai i ka mai ia makou, a pepehi mai no ia makou, a pepehi mai no ia makou, me ka haawi ole mai i kekahi mea. O ko oukou ke Akua maikai ; he Akua hoolohe ia oukou ke pule aku oukou iaia, me ka haawi mai i na mea maikai ia oukou. E pule oukou no'u, alaila e ola koke no au ; he Akua maikai ko oukou. E ao mai oukou ia makou nona, no ka mea, aole i ike na kanaka Nu Kilani i na mea maikai." Ua oluolu loa na mea i oleloia mai e ka poe Hoomanakii, a " elike me ke aloha ana o ka makua i kana keiki, pela no ka Haku e aloha mai ai i ka poe e maka'u ana Iaia."

Olelo Nane.

                I ke kaua ana, ua lawe pio ia kekahi kanaka puhi-ohe o ka puali koa. Nonoi aku la oia i kona Haku enemi, " Mai pepehi mai ia'u, he puhi-ohe wale no wau." Pane aku la kona enemi, " Aole oe e ola malaila, no ka mea, oiai oe e kaua ole ana, o kau hana nae ka paipai a me ka hoohoihoi aku i ka poe kaua ma kau puhi-ohe ana. E make pu no oe me lakou.
            HAAWINA. Aole o ka poe wale noi lawelawe maoli ma ka hewa, ka i hewa, aka, ua hewa like no hoi ka poe paipai, a kokua aku paha i ka poe hana hewa.

Hoopaa.

Hoopaaa i kou alelo, ke a-a oia e kuamuamu, a e wahahee, a e hoopuka i kekahi olelo pono ole.
Hoopaa i kou lima, ke makaukau oia e aihue, a e lawelawe paha ma kekahi hana pono ole.
Hoopaa i kou wawae, i ole e hele ma na ala o ka hewa.
Hoopaa i kou huhu, i kona manawa e pii ai.
Hoopaa i kou naau, ke hoowalewale mai ka poe hewa ia oe.
Hoopaa i ke kuko o ke kino, he lio owala ino ke hookuuia.
Hoopaa i ka oiaio, he pomaikai ia nou, a i ke ao pau ole.

He mea awaawa no ia ma ka hopena.

                Aia ma ka po o ka la 20 o Maraki. Ua kipaku ia'ku kekahi mau haumana o Lahainaluna, mai ke Kulanui aku. O ko laua kolohe, oia keia. O ka hele i ka po. O ka po o ka la Sabati ko laua auwana ana. A ma ia po hookahi no, ua hopuia laua e na Kumu, a kakahiaka ae, ua oki ia'ku mai ke kula aku, e like me ke Kanawai o ke kula. O C. Abela ka inoa o kekahi, a o John Namomoku kekahi. No ka papa akahi kekahi, a no ka papa ekolu kekahi. Aloha ino !
            " O ke kanaka i ao pinepine ia a hoopaakiki hoi i kona a-i, e make koke no ia, aole mea e ola'i."

Ka hopuia ana o kekahi kanaka Kuai Rama.

                Ua hai mai kekahi kanaka haiolelo ma kekahi halawai " Ahahui Hoole Wai Ona " i kekahi wahi moolelo hoihoi. Ua haiolelo aku ia ma Nu Ierese, me ka hoolilo loa i kona manao ma ka hana a ka mea kuai rama. Ia wa, ua ku koke ae kekahi kanaka a olelo aku, " E ! owau kekahi o na luna o ka halepule, a ke kapa mai nei oe ia'u he pepehi kanaka. Aole e loaa hou ana keia halepule ia oe, ke i aku nei au i na poe a pau e noho mai nei, he ino anei au ? Aole." Ku koke ae la kekahi wahine iluna, a kahea mai la, " Ae, he pepehi kanaka oe, o oe ka mea nana i pepehi kuu kane, ma ko haawi ana'ku i ka rama iaia." Ku hou mai no kekahi wahine, a olelo mai, " Ae, a o oe no ka mea nona i pepehi ka'u." He olelo moakaka keia ; a e noonoo ke kanaka kuai rama a me ka luna halepule i keia pahu ahi e kaomi nei i ka uhane o ke kanaka me ke kaumaha.

 

Ka Aihue i poina i ka nana iluna.

                Aia hoi kekahi kanaka i maa i ka hele mau i ka mala kulina a kona hoalauna e aihue ai i ka hua. I kekahi la, ua lawe aku ia i kana wahi keiki me ia, nona na makahiki ewalu. Olelo aku ka makuakane iaia e paa i ka eke, a e nana hoi ia iluna i ike aku i ka poe hele mai, a i ka poe e ku koke mai ana. Mahope iho o ke ku ana iluna o ka pa, a me ka alaalawa ana maloko o na lala kulina, hoi hou aku ia i kahi keiki ana a loaa mai kahi eke ; alaila, hoomaka aku ia i kana hana hewa. " E kuu makuakane," wahi a ke keiki, " ua poina oe i ka nana ma kekahi wahi e ae." Ia wa, hoolei iho la ka makuakane i kana eke ilalo, a ninau aku, " ma kahi hea, e kuu keiki ?" E kuhi ana ia ua ike kana keiki i kekahi mea. " Ua poina oe i ka nana iluna i ke aouli i ike'i oe, ke nana mai la no ke Akua ia oe." Ua komo iho keia manao o ke keiki iloko ona ; a waiho iho la ia i ke kulina, a hoi aku la ; aole ia e hele e aihue hou. Ua hoomanao oia i ka oiaio a kana keiki i ao mai ai iaia, oia hoi, ke nana mau mai nei ka maka o ke Akua ia kakou.

Ka wahine a me ka Moa.

                He moa ka kekahi wahine-kanemake, a hanau mai la ua moa nei, hookahi hua i kela la keia la. Loaa ka manao o kahi wahine e hanai aku i ka ai a nui loa, alaila paha e palua a pakolu ia na hua a ka moa e hanau mai ai. O kona hanai aku no ia a nui ka ai, a momona loa ka moa. O ka momona no ia o ka moa, pau kona hanau ana i na hua. Oki loa iho la kahi wahine, kainoa hoi o ka palua, a pakolu mai paha o ka loaa, eia ka o ka nele loa.
            HAAWINA.— O ka alunu, a me ka makee, ka mea ia e poho ai.

Na Iole.

                Kukakuka iho la kekahi poe Iole i pono no lakou e pakele ai i ka Popoki. Nui no hoi na manao i hoopukaia, aka, eia ka manao i holo lea ia lakou a pau. Penei. E kauia i bele liilii ma ka a-i o ka Popoki, alaila, e pakele lakou i ko lakou lohe e ana i ke kani o ka bele, ke hookokoke mai ka Popoki. Ninau ia lakou, owai ka Iole nana e kau i ka bele ma ka a-i o ka Popoki, o ka paa no ia o na waha apau, aole mea pane mai no ka makau.
            AAWINA.— Nui ka poe hauwalaau mahaoi wale i ka wa lanakila, aka, i ka wa pilikia hohe wale.

He mau Olelo Pokole.

Aia a pololi, ai ; a pololi ole, ai ole.
Mai ku ma na huina alanui ; na na wahine leikini ia hana.
Auhea ka hana a ka holoholoolelo ina aole ka hoa nana e hoolohe ?
Na na uku ka akiaki, aole na kanaka.
E malama i na keneta, a e malama auanei na dala okoa ia lakou iho.

Ahahui Hoole Rama.

                He mea kupono anei i na hoahanau ma Kawaiahao me Kaumakapili, a me na kanaka mawaho ke nana pono i keia mau rula malalo nei, ina he pono i ko oukou manao, e hele oukou i ko oukou Kahunapule, a e kakau i ko oukou mau inoa malalo iho, a ma ia kakau ana, e haawi mai ka oukou Kahuna i hoailona, a e kauia ia hoailona ma ko oukou mau papale, i mea e hoike ai i ko oukou pale ana i na mea ona, a he hoailona mau ia no oukou i na manawa a pau ; penei ua hoailona la," AHAHUI HOOLE I NA MEA ONA."
                1. Ke hoole nei makou, a ma keia hope aku, aole makou e inu hou i ka rama, a me na mea ona e ae e like kona ano me ka rama, koe nae mamuli o ka olelo a ke Kauka, ina he laau no ka wa mai, ina he wa lanakila, ke hoole loa nei makou.
            2. E kau mau ia ma ko makou mau papale, a ma na wahi e ae paha keia hoailona oiaio, " AHAHUI HOOLE I NA MEA ONA."
            3. O ke kokua ana mai a ke Akua, me kona Uhane Hemolele, ka mea nana e hooweliweli mai i ko makou naau, ka mea e holo ai ka makou hana ana ma keia mea. " PUALI — INUWAI."
Honolulu, Ap. 1, 1865.

Kahuna Hoopunipuni.

                E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA OE :— Ua ike iho nei au i ka hana hoopunipuni a keia Kahuna lapaau (Manu.) Ma ka la 20 o Feberuari, he mai hanau keiki ko Kaaiwili, no ka hemo ole o ke keiki, kiiia kekahi Kahuna, a olelo keia Kahuna (Manu.) " Ina na'u e hana, hemo keia keiki," ae na makua o Kaaiwili a me ke kane mare. Alaila, lilo ka mai ia Manu, hele ae la ua Manu nei a noho ma ke poo o ka mai, olelo iho la oia penei : " E lakou nei, ka poe nana keia mai, aole keia he mai pilikia, he mea hemo wale no keia." Ia wa, auhau mai la kela i Puaa, i Luau, ia mea aku ia mea aku, a pau keia mau mea i ka hoolakoia, alaila, kena kela e ku iluna, ku ka mai iluna, a hookapalili kela i na lima ona, me ka olelo iho, " E hemo oe e na keiki iwaho, e hoopilikia nei i keia Kaaiwili," pela mau no ka hana a napoo ka la ; a hiki i ka make loa ana o ka makuahine me ke keiki, alaila, ike maka la kona hana hoopunipuni, pau ka puaa i ke kalua ia, pau na mea e ae, aole nae i loaa ka pomaikai, koi mai kela e uku aku ka poe kahu mai i kanahiku dala ($70.00,) ua hoole aku lakou nei.
            Nolaila, e oluolu oe e ka Nupepa Kuokoa e kokua i keia leta, i ike mai na kahuna e ae, a me na mea i loaa i ka mai o puni lakou i keia kahuna hoopunipuni, eia ma Kona Akau nei, ma Kaupulehu kahi i noho ai, kona helehelena, he kino nui puipui, kohu pilikua. A ke aea hele nei oia ma kela wahi keia wahi, e malama ia oukou no na kaula hoopunipuni, maloko o lakou he mau ilio hihiu hae.
            Nolaila, ke kau leo mua aku nei au ia oukou, malie paha o hele keia Manu ma na wahi e ae, ua ike aku la oukou i kona aoao. Ua oki au maanei, ke hooki nei ke kila i kana hana o ka nome, ke hoi nei ko Kailimaula keiki, aia ka la i ka ili o ke kai, ke hao nei ka ihu o ka lio. J. P. KAUHANE.
Kaupulehu, Kona A., Hawaii, Mar, 28, 1865.

" Heaha na Aumakua ma ka manao o ka poe Kahiko !"

                Pela i ninauia ai e ka mea kakau i na "hoomana kahiko o Hawaii" nei ; aka he mea pohihihi ka imi ana'ku i ka mole a me ka welau oia huaolelo " Aumakua." No ka mea, ua hala e aku ia poe nana i kapa'ku ia huaolelo iloko o na haneri hanauna i hala o ka Lahui Hawaii. A nolaila o na olelo kumu o keia Lahui, ua aneane e nalo aku, a e lilo ana ke kamailio a me ka olelo o keia manawa a me ka hanauna e hiki mai ana ma ke ano hou. Aka, o ka mea i ninauia o ka "aumakua," aole ia he mea pohihihi. No ka mea o ka "aumakua" i ka manao o ka poe kahiko. He Akua, a he mau Akua : aole nae i pili ka huaolelo aumakua i ka manawa o kekahi kanaka e lawe mai ai i kekahi mea ulu, a mea kolo, a mea lele, a mea waiho wale, a mea ola e ae paha i Akua. Aia a hala aku i ka make ka mea a mau mea nana i hooakua kekahi mau mea, a hiki aku i na hanauna hope o ka mea mua nana i hooakua aku. Alaila, na kona hanauna hope i kapa ka huaolelo "aumakua." (oia hoi keia) " He mau Akua Kahiko o na kupuna." Pela wale no i pili ai ka huaolelo "aumakua." A o ka hooakaka maoli ana i ke ano o kana kumu a welau paha ; aole oia hanauna i koe e ola nei e hiki ke hoomaopopo mai i ke ano maopopo oia mea, ke kuhihewa ole au.
S. N. HALEOLE.

Ka hana ana i ke Aniani.

                Ua nui paha ka poe heluhelu o ke Kuokoa i ike i ka poe milo aniani i hiki mai nei. Malia paha he makemake ko oukou e lohe hou i ka hana ana o ke aniani ? aka, o ka hana ana, he mea paakiki loa ia ke wehewehe aku au ke ole na kii, a i mea e maopopo loa ai, e aho no ka ike maka i ka hana ana.
            He mea kupaianaha loa ka hana ia ana o keia mea moakaka a nani no hoi, mai loko mai o na mea kuhuluku a lepo no hoi. Elua mau mea nui o ka loaa ana mai o nei mea he aniani, o ka mua, o ke one, o ka pohaku paea, a o ka lua, o ka lehu, a o ka paakai hu, a he mea okoa no kekahi e huiia'i o ke kepau ulaula, a i ole ia o ka puna. Ekolu ano nui o ke aniani, akahi, o ke aniani puka aniani, alua, o ua aniani kilohi a me na mea like, akolu, o ke aniani e hana ia mai nei i kiaha, i na kiaha waina, na mea waiho pua, a me na mea nani a pau. He aniani e ae no kekahi, he aniani omaomao manoanoa, kupono i na omole, ua hanaia noloko mai o ke one a me ka huahua kopa.
            O ke ano mua, o ke aniani puka, ua hana pinepineia ma Enelani, ma ka hui ana i ka nahelehele o ke kai i kaulaiia a kuiia a aeae, me ke one. Ua kawili pu ia ke kepau ulaula ma na ano ekolu. Ua uhao ia keia mau mea a pau iloko o na ipu nui i hanaia noloko mai o ka puna maikai loa, a hookomo ia iloko o ka oma, i kahi hoi e noke mau ia ai e ke ahi, a hala na la a me na po elua. Alaila, hooheheeia ke aniani, a lilo ae a like ka hehee me ka meli howai. I ka hana ana i na mea he nui wale mai loko mai o ke aniani, he uuku wale no na mea hana, a ma ka noonoo ana o ke kanaka hana e pono ai kana hana, a malama no hoi. O kana mea hana e hana mau ai, he hao hakahaka oloko a hamama na aoao a elua. Hookahi aoao e hookomo ia iloko o ke aniani hehee, a ma kekahi e puhi aku ai. Me keia mea, e hiki ai ia ia ke hana i na mea o ke la ano keia ano.

NO KA HANA ANA I NA PUKA ANIANI.

                Penei ka hana ana o na puka aniani, o ka mua, e hoomahana ke kanaka hana i kekahi aoao o kana hao, alaila, ho-o aku iloko o ka ipu o ke aniani hehee, a owili ae, e like me ka miki ana i ka poi, a mai loko mai o laila e lawe ae ai oia i ka mea hehee ua hele a ula enaena i ka wela. E hoomaalili iki iho noia, a ho-o hou no, a pela e hana mau ai a loaa he umi pauma, alaila pono. E olokaa no ia i keia mea iluna o kekahi papa kaukau hao i lilo ae ai a like me kona makemake, alaila puhi malie a poepoe me he opu wai la. Ia wa, hookui hou mai kekahi hao hakahaka hou ma kekahi aoao, a oki ae i ka hao mua, me ka waiho iho i kekekahi wahi puka poepoe, elua iniha ka laula. E nui hou aku no keia puka, ina e koai ia ka hao a puni kekahi ahi wela ikaika, a e wela no, me ka palupalu iho o ke aniani. E like pu no ke ano me he hoana ala, a mahope, palahalaha ae a lahilahi, a pela e hoomaka ai ka nui ana o ka puka a nui loa ae, a hiki i ka manawa e hamama loa ae ai me ka leo kapalili, me he mea ala he hae e kapalili ana i ka makani, a lilo ae i huila poepoe palahalaha, eha kapuai ka laula. He mea maikai keia ke nana aku. Pela no e wili mau ai a hiki i ka wa e oolea ae ai, alaila, waiho aku a maalili, ooki ae mai ka hao mai.
            O kekahi ano o ka hana ana, o ke puhi i ke aniani i kana ano e makemake ai e like me mamua, olokaa maluna o ka papa kaukau, alaila, oniuniu ma kona poo a puni i loihi aku ai, a hiki i ke 40 iniha ka loihi a 10 iniha ka laula o ua mea hakahaka nei. Alaila, hana i puka ma kekahi aoao, hana a wela,a koai a hiki i ka manawa e hamama ai a pololei pu. Ua oi ma ka loihi a hoopalahalaha ae iluna o ka papa kaukau, a lilo ae i mea palahalaha, he 40 iniha ka loihi a he 30 iniha ka laula.

KE ANO O KA HANAIA ANA O NA ANIANI HOOLELE AKA.

                Ua hanaia na aniani nana ma ke ano alua o ka hana ia ana o ke aniani mailoko mai o ka paakai hu, o ke one, a me ka puna. I ka wa e hehee ai o keia, ua nininiia iluna o ka pakaukau hao, a maluna iho kekahi mea keleawe e olokaa ai, i pahee ai, a i like no hoi, mahope o ka maalili ana, hoohinuhinuia ke aniani, a lu iho i ka wai kala ma ke kua.

NA OMOLE.

                Ua hanaia na omole, na kiaha &c, iloko o na lua i hanaia e like me ko lakou mau kii (moulds.) E ho-o ke kanaka i kona hao iloko o ka ipu i piha i ke aniani hehee, a hana i popo ma ka welau, alaila, ho-o keia iloko o kekahi mola (mould) keleawe me ke pani kokeia mai no e ke ami. Alaila, puhi a ikaika i ka hao, o ka lilo koke ae no ia me he mola la. A hoopa aku i ke ami a hamama ae ka mola, a lilo i elua hapa me ke kaawale o kekahi me kekahi, alaila, pau ka hana ia ana o ka omole. Ina ia e makemake e hana i aniani loihi hakahaka, e ho-o no ia i kana hao iloko o ke aniani hehee, a puhi poepoe.. Ma kekahi aoao mai kekahi kanaka e puhi mai ai i kana hao. Alaila, hele aku laua, me ke puhi pololei, me ka huki pololei i ka laua mau hao hakahaka. He nui na ano o ka hana ana i ke aniani, a he kupaianaha ke akamai o ka hana ana. O ka mea e ulaula ai, e lenalena ai, a e uliuli ai o ke aniani, o ka huiia me ke keleawe, me ke gula, a me ka piula. Malia paha ua paupauaho o'u mau makamaka no ka loihi, ke hooki nei au.

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER, — Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST. — Wailuku, Maui. C. H. WETMORE, — Hilo, Hawaii. J. W. SMITH, — Koloa. Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
            HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma ia mai e ae kekahi, e like me ka lepo pou, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
            O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
            Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka pau pilikia i ka wela o ka houpo: i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na nea like.
            Penei no e inu ai i ka laau hoopaia Naio me na Koe.
            Ina no kamalii, e haawi aku i hookahi kupakolu o ka paua ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki eono, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka na kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ka o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono oe elima inu ani i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
            E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
            He laau maikai a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu. Wela o ka Houpo, Haoa, Huapailua wale, Luai, Luai moku. ono olo i ka ai, Nahu me ka awe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia hana.
            Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi hiki i ka iwakalua ka pono.
            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a akaa a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
            A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku. (a like a like me ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha, elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
            I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kumu kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau hua'ale Ola. a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i kumu e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoopaa hi.
            Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hoi aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
            Aohe a makou mea e noi aku ai i ka ka hui uku hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, i hoike aku ai i ke oia o na mea a pau i hoakakaia oa kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he mai wale ; a o na mai Hukii no ho i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU ? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALILI? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
            A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola o ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
MAI o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
            (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
            He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe ae ke mai i nele ka makekemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
            Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no
ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
            (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.) O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau KAIO me na KOE A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO, MAI KUNA,
MAI WAHINE, a me ka MAI HOOPAILUA.
            Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.
162-1y