Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 11, 16 Malaki 1865 — Page 4

ʻaoʻao PDF (1.54 MB)

Ka Nupepa Kuokoa.

Ka Nupepa Kuokoa.

He wahi keiki uuku manaoia.

                Aia hoi kekahi Mikanere e noho ana ma Inia ; he keiki uuku ma kana kula, a ua kapa aku oia i ka inoa hoahanau, no ua wahi keiki nei a Robereta (Robert.) Aole nae i hoomaopopo ua Mikanere nei i ka inoa a na makua i kapa ai. A o keia wahi keiki, he wahi kauohahou kana, a ua heluhelu oia ia wahi kauoha hou, no ka moolelo o Iesu ; a i kona ike ana i ko na kanaka mea e kokoke aku ai, ia Iesu maloko o ua kauoha hou nei, hana iho la no ua wahi Robereta nei e like me ka ike ana. I aku la oia, "e ka Haku Iesu, e aloha mai oe ia'u a e kala mai hoi i ko'u mau hewa." O kana wahi pule pakole ia ; a iho io mai la ke aloha o Iesu iloko o kona naau, a hoopomaikai loa mai la ka Haku ia ia. Aole ona holoholo iwaho e paani ai, e like me kekahi poe kamalii ; no ka mea, he omaimai oia ; aole mea nana e malama iaia ; aka hoi aole ona manao nui ia mea ma ia wa. No ka mea, ua loaa iaia he lani olinolino iloko o kona naau.
            A mahuahua loa ae la ka mai o Robereta, hoounaia e ka Mikanele iloko o ka halemai, me ke kauohahou no ana ka hele ana. I ka oluolu iki ana e hiki ai ke kolo ana ma o a maanei o ka hale, heaha la kana hana e hoolealea ai iaia iho i ka manao ana ? Eia o ka hele i na kanaka mai e heluheluia i ke kauohahou ana imua o lakou o ua poe kanaka nei he Mahomeda, oia hoi ka mea e manaoio ana ia Mahometa. A makemake loa iho la ua kanaka nei i ka heluhelu aku a Robereta ma ke kauohahou, aole i liuliu iho, o ka hoomaopopo koke iho la no ia o ua kanaka nei, i ka mea iloko o ka naau o ke keiki.
            A ninau koke aku la ua kanaka nei, "heaha ia, heaha ia ?" A ike iho la oia, eia he "kalukalu." I hou aku la ua kanaka nei, "e heluhelu hou mai oe," no ka mea nana e kala mai na hewa. I ka wa a ka mikanele i hele aku ai ma ka halemai, e ike ai Robereta, hai aku la ua wahi keiki nei iaia, i ka makemake nui o ke kanaka i ka lohe ana ia Kristo a haawi aku la o Mi Vaugana (Mr. Vaughan) i kauohahou na ua kanaka nei.
            A mahope iho o keia, hele ua Kahunapule nei i kahi e no na makahiki elua. I kona hoi hou ana mai, ua make ua wahi keiki nei. He kolela (cholera) ka mai i make ai ; makeomole loa. A hoi aku la oia i ka lani.
            I kai hoi ana mai o ua Mikanele nei, a hele loa oia ma ka halemai e hana i ua wahi keiki nei, aole nae i loaa aku. Aia hoi kekahi kanaka, ua ake nui kona manao e ike i ka mikanele ; aka hoi, aole hoomaopopo ka mikanele iaia, owai la oia i kona manao ana. I aku la ua kanaka nei i ka mikanele, "e ke kumu aole aole anei i hoomanao oe i kahi keiki uuku au i hoouna mai ai ma ka halemai nei i na makahiki i hala ae nei ? Na ia wahi keiki wau i alakai i o Kristo la. A ke manaoio nei au ia Iesu Kristo ke keiki a ke Akua ka Hoola hoi o ke ao nei. No ka mea, ua ike iho nei wau ia'u iho, he mea hewa loa ; a ke paulele aku nei wau ia ia, ka mea i make ma ke kea no'u. Nolaila ke hoomaikai aku nei i ka Haku i ka mea nana i hoouna mai i kela wahi keiki uuku io'u nei. A ua hala aku nei o Robereta, owau no hoi koe a hoi aku i kahi o ka Haku o maua o Robereta."
            E na pokii, aole anei e pono ia oukou, ke hoohalike me keia wahi keiki uuku manaoio, no ka mea, he aina Kilikiano no keia, a he poe no hoi oukou i ao nuiia i ka olelo a ke Akua, oia hoi ka mea a keia wahi keiki i malama ai.

E haawi i ke Akua i kona La.

                E ka mea heluhelu, mai hoolilo oe ia oe iho i powa, no ka mea, o ka mea aihue, ua uhi no ia i ke Kanawai ewalu o ke Akua ; o ka mea nui nae ; mai powa i kou Haku. He waiwai no ke Akua ka la Sabati, nolaila, e haawi aku no i kona la iaia. No kuu aloha i ko oukou mau uhane, nolaila, ke papa aku nei au, mai hana i ka La o ka Haku, aka, e malama ; mai kuai aku a kuai mai, a hoohala wale i ka La Sabati. Mai hoolilo wale aku i kou manao i na mea e pahele mai ana ia oe, mai manao nui oe ia mea, o lilo auanei oe ma ia alanui, poina kekahi kanawai paa o ke Akua ; " e haawi aku no oe i kona la iaia."
            O ka Sabati, oia kekahi o na pomaikai nui a ke Akua i haawi mai ai i ke kanaka. O ka mea e haawi ole ana i ka Sabati i kona Haku, aole ia e komo i ke aupuni o ka lani. O ka lani ka La Sabati mau loa. " E haawi aku i ke Akua i kona la," oiai na la o kou ola ana.
            Ina oe e malama ole i ka La Sabati, aole no e malama ana oe i kou uhane ; ina aole oe e hoomaka i ka malama i ka La Sabati, aole no oe e malama i ka hale o ke Akua, ina aole oe e malama i ka halepule, aole no oe e malama i ka buke a ke Akua, a ina aole oe e malama i ka buke a ke Akua, aole e liuliu e mahalo ole no oe i ke Akua. Ina e hoomaka ana ke kanaka i ke kahua me ke Sabati ole, aole no au e kahaha e hoopaa ana no ia i kona hale me ke Akua ole.
            He oiaio loa na olelo a ka Lunakanawai Hale. " O na kanaka i hoahewaia no na karaima nui, he kakaikahi wale no na kanaka i ae ole mai, ua hoomaka lakou i ka hana hewa ana ma ka hoole ana i la Sabati."
            E hoomanao oe i ka La Sabati ; a e hele i ka pule ma kahi e haiia ana ka olelo a ke Akua, mai hoohakalia i kou wahi o loko o ka halepule. E HAAWI I KE AKUA I KONA LA.

I ke Kahunapule Hou.
HELU 5.

                Mamuli o kou lilo ana i Kahunapule — e manao ana na kanaka a pau, he kanaka naauao oe, a he kumu ao hoi ia lakou ma na mea he nui.
            Aole no he ku ia oe ke ao kula no ka oihana loio, a no na hana lima, aole hoi paha he hiki ia oe ke ao i kekahi o na kula aupuni ; aka, ua ku no ia oe ke kokua i ka hoonaauao ana i na kanaka apau o kou kihapai ma ka hoolaha ana i na nuhou a me na mea apau e hooulu ai i ka ike iwaena o kanaka.
            Ina he nupepa kekahi i hoopukaia ma ka olelo Hawaii — e hoolaha ana i na mea o na aina e, a me na hana a ke Akua e hana nei ma ka honua,— alaila ua ku ia oe ka hapai ikaika loa i ka laha ana o ia pepa, iwaena o na kanaka o kou kihapai. E paipai ikaika oe i na kanaka e lawe i ka pepa, a e hoolilo i ka lakou dala malaila me ka minamina ole. E ao aku oe ia lakou he mau dala lilo makepono loa no ia.
            Eia hou ;— e hoolako oe ia oe iho i ka ke Akua olelo, na Baibala, a me na kauohahou, a me na himeni hoi, a me na buke i pai ia ma ka kakou olelo, i ku i ka hoomalamalama ana i na naau o kanaka, a me na palapala kula hoi a pau i hemahema ole na Kanaka, a me na keiki o kou apana, i ka nele i kahi e loaa'i ia mau mea. E hoahu oe ia mau mea ma kou hale, a e kuai aku me ke kumu kuai makepono.
            Ina aole oe e makaala a e kokua i na kanaka ma keia mau mea, na wai la e noonoo i ko lakou pilikia, a kokua i ka hoonaauao ana ia lakou ? O oe no ka makua o ka lehulehu ma kou kihapai.
            E hoolilo oe ia oe iho i makamaka, a i hoaloha no na keiki apau ma kou apana. E kokua oe mamuli o ka hoonoho ana i na kanaka ano maikai, a ano naauao, i mau kumukula, a e alakai mai i na kamalii a pau i ke kula Sabati, a e hooikaika loa e lilo ke kula Sabati i wahi e hauoli ai na keiki, a i wahi e makemake nui ia e lakou.
            Ina i nalowale aku na keiki mai ke kula Sabati aku, e ninau aku oe i ke kumu o ka nalowale ana. Ina ua mai, e imi aku oe ia lakou, a e hoike i kou aloha a me kou minamina no lakou.
            Pela hoi, ina i mai na hoahanau o kou ekalesia, o kau hana ka ike aku, a me ka hooluolu aku ia lakou, a me ka hoolana i ko lakou mau manao, ke kokoke aku lakou i ka hopena o ko lakou ola ana.
            E ao oe ia oe iho, e hiki i ke Alii ke olelo mai ia oe, a me kou mau hoa ;" Pololi iho'la au, a haawi mai la oukou i ai na'u, makewai au, a hooinu mai la oukou ia'u, he malihini au, a hookipa oukou ia'u. — He kapaole ko'u, a hoaahu mai la oukou ia'u, mai iho la au, a ike mai la oukou ia'u, maloko hoi o ka hale paahao, a hele mai la oukou ia'u * *. I ka oukou hana ana pela i kekahi mea liilii loa o keia poe hoahanau ou, ua hana mai oukou pela ia'u." Me ke aloha hoahanau. Na'u na H.

He wahi Haiao pokole.
HELU 1.
Kumu olelo. Halelu 20 : 8.

                " Ma na kaakaua kekahi poe, ma na lio kekahi i manao ai, aka e hoomanao kakou i ka inoa o Iehova o ko kakou Akua." He Halelu keia e pili ana i ka wa kaua, ka wa pilikia.
            1. Ka pili mua. No na kaua na pilikia kahiko i ka wa ia Davida, a mamua aku a mahope mai. Nui na enemi o ko ke Akua poe kanaka, ka poe Iseraela, ko Moaba, ko Amona, ko Aigupita, ko Amerika, ko Kanaana, ko Iudea, ko Asuria, ko Babulona. Hele mai lakou e kaua me na kaakaua, na lio kaua, na luna koa, na puali koa, na pahi kaua, me na mea kaua he nui wale, a ma ia mau mea lakou i hilinai ai me ka manao e lanakila. A o na kanaka o ke Akua, ua hele aku no lakou e kaua aku i keia mau enemi, me ia mau mea kaua no i kekahi manawa, a manao paha kekahi hapa e hoauhee aku i na enemi me ko lakou kaua ikaika loa ana. Aka, aole pela ka manao o ka hapa pono io. Hele lakou malalo o ka hae o ko lakou Alihi kaua o Iehova Sabaota ; hoomanao lakou i kona inoa, i kona mana, i kona kokua ana mai, me ke kaua ikaika no, aka, me ka manao o Iehova Sabaota ka mea e lanakila ai, a lanakila no lakou, a auhee aku na enemi. 2. Pili alua ; He mau kaua, he mau pilikia i keia wa, a me ka wa e hiki mai ana.
            1. He kaua maoli e like me Amerika,
            2. He kuua i ke diabolo, i na daimoni, na hewa, na hoowalewale, na kuko, ka hookiekie, ke kaena, ka hoomauhala, ka huhu, ka hoomaloka, ka palaka, ka hiamoe, na kanawai hewa, na hoomanakii, na hoomana kue, a nui wale na enemi ma ia ano.
            3. He pilikia ilihune, nele a hemahema ke kino.
            4. He pilikia mai, a me ka make o ke kino.
            5. He pilikia hookolokolo ma keia ao, ma kela ao.
            6. He pilikia hoopai i ka make mau loa. Me ke aha e kaua aku ai i keia mau enemi, a e pale aku ai i keia mau pilikia ?
            1. Ma ke kaua maoli, hilinai kekahi poe ma na kaa kaua, na lio kaua, na koa, na moku manuwa a me na mea kaua he nui wale. Pela paha ko Amerika poe.
            2. Ma ke kaua i ke diabolo i na hewa e, hilinai no kekahi poe i ko lakou ikaika iho, me ko lakou akamai, maalea, kupaa.
            3. Ma ka pale ana i ka ilihune, paulele no kekahi poe ma ka lakou mau hana, ko lakou ikaika, ko lakou akamai.
            4. Ma ke pale ana i ka mai a me ka make o ke kino, hilinai kekahi poe ma na kauka akamai ma ka laau lapaau, ma ka hoomanamana kahiko, ma ka malama pono i ke kino, me ke kiai, me ka makaala.
            5. Ma ke pale ana i ka pilikia hookolokolo, manao no kekahi poe e lanakila ana lakou ma ka hoike wahahee, ma na loio akamai, ma ka hoole, a ma ka hana i na hewa ma ka pee ana, ma ka hoapono ana ia lakou iho, a pela'ku.
            6. Ma ke pale ana i ka make mau loa, ma ke aha la e manao ai kekahi poe e lanakila, ma ka hoole aole e make, aole he luaahi ma ka hoohemo i ke kaulahao, ke pani hao, a holo ma ka eli ilalo a puka iwaho, ma ka hoopio i ke ahi. Aka ea, aole e lanakila ana lakou nei ma keia mau mea.
            A ma ke aha la e lanakila ai ? Ma ka hoomanao ia Iehova, nana'ku ia ia, pule ia ia, paulele ia ia ; he mana kona, he aloha, he akamai, he makemake, a ua haawi mai oia i mea nui e lanakila ai, oia hoi o Iesu Kristo. O ka poe manaoio ia ia me ka malama pono i kana mau kauoha, e lanakila ana lakou maluna o na enemi, na pilikia a pau. HAPAUEA (SENEX.)

Nu Hou Misionari.

TAHUATA, Ian. 16, 1865. REV. L. H. KULIKA :

            Aloha nui oe a me kou ohana hale a pau. Eia no au i keia mau la ma Tahuata nei, e hana ana i na wahi pilikia, o ka moku a maua o A. Kaukau ma Vaitahu hoi kekahi mau moku okohola mai Honolulu mai.
            Dek. 22, 1864. " Helen Sonw," ua holo aku, akahi no a lohe makou i na mea a pau no Hawaii, a no na wahi e ae o ka honua, mai ko Rev. Paleka hoi ana'ku a hiki i keia manawa.
            Ian. 14, 1865. Eia ke ku nei kekahi moku Okohola Farani ma Vaitahu mai Honolulu mai, " General Teste Havre," ke i mai nei ke Kapena o keia moku, e hoi hou no i Honolulu, nolaila kuu kakau i keia palapala ia oe.
            Eia no makou a pau na kumu e ola maikai ana. A ke noho nei hoi ma na kihapai a makou i noho ai.
            I ka makahiki 1864, ma Feb. Ua haalele o A. Kaukau ma ia Hanaiapa, aia i Hanavave laua i Fatuiva, kahi a L. Kuaihelani ma i noho ai mamua.
            O S. Kauwealoha ma, ke noho nei laua ma Uapou e hana i ka hana a ka Haku. Pakele no laua, aole i make pu me ko Uapou poe i ka mai puupau liilii " Small pox." Hana ino na kamaaina i ka wai o ke kahawai me ko lakou mau welu i paumaele i ko lakou pilau ; i inu ai o Kauwealoha ma, a i hele ai hoi e auau i ka wai, alaila, hookahi ka make pu ana.
            Penei ka olelo o na kamaaina ma Uapou, " Ka ! ke make nei kakou na kamaaina o ka aina, a me na'lii mai o a o, aole make o Kauwealoha ma, a e lilo ana paha ka aina no lakou ; a e imi kakou i mea e make ai, i hookahi ka make pu ana."
            O Laioha ma hoi, ua haalele ia Hanamenu, a ua hoi hou i Hanapi kahi a Bicknell i noho ai mamua, o Tohutete hoi ke alii i launa me Bicknell, a he hoahanau ekalesia, ua make oia me kona naaupo no ; mamua, lana ka manao i ka Haku, a mahope, uhi hou mai ka pouli me ka naaupo, aole maopopo iaia ke kalahala e ola'i.
            O Hapuku ma i Atuona. Ma Puamau no hoi maua, o J. W. Kaiwi ma i Omoa, ke kupaa mau nei na hoahanau ekalesia ma ka pono o ka Haku o Iesu Kristo ma Oomoa, a ma Puamau. A ke noho nei kekahi mau hoahanau ma Hooumi i Nuuhiva ; he manao lana ko laila i ka Haku, ua ike au ia laua ma Nuuhiva, a o Kauwealoha ka mea launa pinepine ia laua.
            Eia kekahi mau mea ma Hanamenu e pule ana i ka Haku, a ua launa pinepine au me laua. O Honiae kekahi, oia no ka mea holo pu me Bicknell i Oahu i ka wa i holo mai ai oe io makou nei, 1861 — O Taoefitu hoi kekahi mea, ua launa pu laua o Honiae, a Laioha i noho ai i Hanamenu ; ua launa nui me ia ma ka pule, ma ke ao-palapala, a o laua hoi ko makou mau hoa hookipa ma Hanamenu.
            Aole nae makou i wikiwiki i ka hookomo iloko oka ekalesia, ua kali me ka nana no, o piha opala wale no ko ke Akua ekalesia.

NO KA MAI PUUPUU LIILII " SMALLPOX."

                Elua wale no mokupuni i loaa i ua mai la, o Nuuhiva a me Uapou. O na moku i koe, aole i loaa, no ka mea, ua hookapu ke Kiaaina Farani, aole e holo ko Nuuhiva me Uapou i na moku e ae ; a o na mokupuni aole i loaa, aole pono ke holo i Uapou a me Nuuhiva ; a o makou hoi kekahi i ao ikaika aku i ko Hivaoa, Tahuata, a me Fatuiva. " Mai holo oukou a me makou hoi i Nuuhiva me Uapou a hiki i ka wa e pau ai ka make, a ina hoi e hiki mai kekahi moku a o kekahi waapa paha mai Nuuhiva mai me Uapou, e kipaku no, mai ae aku e kau mai a e launa pu, a ina e hoopaa mai, e ki pu'ku no, a pela wale no e pale aku ai kakou i ua make la." A pela io no i pakele ai na mokupuni e ae, aole mea i loaa i ka mai puupuu liilii.
            Na kekahi manuwa Farani i lawe mai i keia make ma Nuuhiva ; i ka wa i hoihoi mai ai i kekahi mau kanaka o keia Paeaina i aihueia e na moku Paniolo ; ua ike no ke Kapena, ua loaa kekahi poe ma kona moku ua mai la, mai Peru mai, a kiola no mauka o Nuuhiva, a ua ike no hoi ke Kiaaina Farani ma Nuuhiwa i kela mai, aole waiho ma kau wahi kaawale o ka aina a ma kekahi mokupuni kanaka ole ; ina ua hana mua ia pela, ina ua pakele, aole nui ka poe make.
            Ko Nuuhiva poe make, he 900 a keu, a o ko Uapou poe make hoi, he 400 a keu.
            Ua loaa no kekahi poe i ka mai, a ua pakele mahunehune mai ; ua ano okoa nae na helehelena, ua pukapuka ka ihu, ka lae a me na papalina.
            He mau kaua no iwaena o na kamaaina o ka aina, na lakou iho, paakiki lakou ma ka hana kaua, pela ma Fatuiva, ko Oomoa poe me ko Hanavave me Evaeva. E hiki nae i na kumu ke holo i o a ianei a puni ka moku.
            Ma Hivaoa no hoi, ko Moea me Puamau, kaua aku'la Haamau, ko Atuona, kaua lakou ia lakou iho i keia wa : he kaua no hoi ma Vaitahu mamua iho nei, a ua pau, pela hoi ko Nuuhiva poe, a ua pau ke kaua i keia wa.
            Ke hooikaika nei makou i na kamaaina e pau na hana kaua, a me na hana kahiko o ka wa naaupo. Ke paio mai, " A hea pau ke kaua o ka aina e, i Farani, Amerika, Beretania, a me na aina Paniolo. Na ka haole i ao mai ia makou i ke kaua, na lakou mai ka pu, ka poka, pauda, a me ka paea."
            Aole no nae makou pauaho i ke ao aku, " He kauoha maluna o ke kauoha. He kaula maluna o ke kaula."
            Aole paha oukou i nele i ka lohe no ko makou noho ana maanei, mamua aku nei, ka pono me ka pono ole, ka ikaika me ka nawaliwali ; ka maona me ka pololi, ka lako me ka ilihune.
            Mamua aku nei, ua lohe oukou no ka wi o keia mau aina ; a ua hala ia wa, ua loaa mai ke ola o ka aina. Pela no ma kekahi mau wahi, a he nele no hoi ma kekahi mau wahi. Pela no hoi makou, i kekahi manawa, ua lako i ka ai, a ua nele hoi i kahi manawa ; nolaila, ua imi i kahi e loaa ai ka ai, me ke kuai no hoi.
            I kekahi manawa; ua hele au i ka lawai-a me na keiki noho pu me a'u, a nui mai ka i-a, e malama no ka ohana, a e kuai aku hoi i ulu kekahi i loaa ka ai. A ua kanu uala hoi a wahi kalo, me ke kiai mau no i ka po me ke ao — a pela no e pakele ai. Pela e lako ai makou i ka ai. A i hiki ai hoi ia'u ke hai aku i ka olelo maikai a Kristo i koonei poe naaupo.
            Ua lako iki i ka ai, o ke kapa ko makou mea ano hemahema, e aneane no e nele ; aole no no ka hoomaunauna, no ka uuku maoli no o ke ola makahiki. Mai kuhihewa oukou, ua lako au i na mea a pau. He kapili moku hoi ! Aole keia wahi moku, he moku imi loaa i nui ka waiwai, aole loa pela. E kokua mai i pau kekahi hemahema o makou o na kumu.
            Ke holo nei au ma Nuuhiva e kuai i kekahi mau mea liilii, a e aie ai i na mea e pono iki ai makou, ma na mea a na kumu i kauoha ai ia'u. Ia oukou no ma Hawaii ko makou ola me ka make, ka lako me ka nele. He mea maopopo loa no keia, e like me ka la i ke awakea. Aole ola ke kane me ka wahine, a me na keiki ekolu no na makahiki elua i ekolu haneri dala.
            Aole nae i pauaho a haalele i ka hana a ka Haku, ke hooikaika nei ma kana hana ; ua hoolilo maua o Naomi ia maua iho no ka hana a Iesu Kristo, " nona no, nona wale no, a nona mau loa."
            E kokoke ana paha oukou e hoouna mai i ka moku i o makou nei e lawe mai i na mea e ola'i makou. He pono ia, ua ilihune la ? Ea ! Pono paha o Hokuao ea ke holo mai. Eia hoi kekahi manao o'u, mai hoouna wale mai i ka waiwai me na palapala, he pono no kekahi kumu makua e hele mai e launa pu me makou, kamailio pu, kuka pa, haipule pu, a imi pu ma aa mea e pono ai ko Iesu Aupuni. " Hauoli pu me ka poe e hauoli ana, a e uwe pu me ka poe e uwe ana."
            " Ina kumumu ke koi, e hookala ma ka hoana i oi." Pela no paha makou, ua like me na koi e okiia ana ma ka ululaau, a me na oo e mahiia ana ma ka aina mahakea, a ua kumumu na maka. No ia mea, he pono ke hele mai kekahi kumu makua, oia no ka hoana nana e hooponopono pu me makou ma kekahi mau mea pilikia iwaena o makou, a nana hoi e hai mai ia makou i ko ka Papa Hawaii o ka Ahahui Hoolaha Euanelio mau manao. A e ao houia mai no hoi makou, nui no ka pouli a me ka naaupo i koe, a me ka hemahema i koe. Pela kuu manaolana.
            Ke hana nei na kumu Pope i ka lakou oihana pope. Eha kumukula e ao i na keiki, a eha hoi mau wahine Viligini e ao i na kaikamahine, ke noho nei ia mau kumu ma Taiohae i Nuuhiva. Elua misionari Farani me ko lakou Bihopa ma Nuuhiva, hookahi ma Uapou, ekolu ma Hivaoa.
            Ma ka mana o ka waiwai lakou e hoohaumana nei lakou i na kanaka, oia kekahi mea keakea nui mai i ka kakou hana. Aole nae makou kanalua i ke ao aku i koonei poe i ka Iesu olelo maikai. " O Kristo no ka mana o ke Akua, a me ke akamai o ke Akua," " Aole mea iki e hiki ia oukou ke hana ke ole au." E haawi aku i kuu aloha nui i na misionari a pau, a ina hoahanau ekalesia, a me na hoalauna a pau ma ko Hawaii Paeaina. A ina 'Lii hoi o ko kakou aina hanau. E aloha aku hoi i kou mau mau makua a me kou mau kaikaina. E uwe aku hoi ia'u mau keiki ia Maria me Hanuela. E ola maikai ana ko laua makuahine Naomi a me ko laua mau kaikaina.
            Ke pule mau nei maua i ka Haku, e lilo laua i mau keiki na ke Akua. E uwe aku hoi ia Kamika ma, Kalaka ma, Damona ma, Kawina ma hoi, Paleka ma, na hoalauna haipule a pau ma Honolulu. Owau me ke aloha nui ia oe kou hoahanau iloko o Kristo.
            A pule nui oukou i ka Haku no makou na kumu, a no keia lahui i lanakila ka Iesu olelo ma keia Paeaina. J. KEKELA.

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

                MAKE I KA APU LAAU.— Ua kauleo ia mai makou e J. Kaehu, o Waioli, Kauai, no ka make ana o kana wahine i ka opu laau a kekahi Kahuna i hooinu ai, o ka inoa o ua Kahuna nei o Kanahele, ua puni lakou i ke kukahekahe a ua Kahuna nei. O ka mai o ua Nani nei, he wahi eha ma ke kua, aka, i ka wa i hooinu ai o ua Kahuna nei ia apu laau o ka wa iho'la no ia, a ma ia.hope o ka pau no ia o ke ola. O keia wahine he wahine i mahalo nui ia ma kana mau hana pilikino, a ma ka hana no hoi a ka Haku, he hoahanau hoi oia iloko o Kariko, he koa paio hoi o na enemi e kue mai ana i ka pono. Aka, i keia wa ua haule oia iloko o ka lima o keia mea aloha ole, o ua o Nani nei, he kane kana ua mareia i ka wa opiopio o laua a ua loaa ia laua na keiki ehiku (7) e ola nei, a o ka walu ua make pu me ka makuahine. Aloha wale, mai ola maoli paha ka lahui o kakou, no ka mea, he wahine opiopio nohoi ; he mau ohana pu no ka Haku, a me ka laua ohana a pau, ua hoolaa ia no ka Haku lakou.
            E na makamaka. E malama ia oukou i na Kahuna hoobunipuni, e like me ua Kanahele nei.

            MAKE WELIWELI.— Ua loaa mai kekahi leta ia makou mai ia J. W. Kaluaokahaku mai, e hoike mai ana oia i ka make weliweli ana o kekahi kanaka o Kahalioliilii kona inoa ; ma ka la 20 o Feberuari kona make ana. Penei ka ke kumu o ka make ana : " I kona pii ana ma Kaiwiki i Malakeke a loaa ka malakeke iloko o kana kini, alaila, huli hoi mai la oia me kona ohana, a hiki ma kahi i eliia'i e na haole o Kaiwiki ; iho lakou ma ia ala a hiki ilalo ma kekahi aoao o ka wapo, ia wa kahea mai la na kanaka o luna o ke kaa-ko e ku oe malaila, a hala'ku ke kaa alaila oe pii mai, aole ona hoolohe mai pii no ; aole i emo o ka halawai no ia me ke kaa-ko, hele ae oia ma ke kae o ka wapo, o ka loloa o ke ko, ua lewa wale aku mawaho o ke kaa, pa ai ke kino i ka welau o ke ko, o ka haule aku la no ia ilalo o ka wapo, ilalo ke poo o ka haule ana, a pa ke poo i ka paala o ka make no ia, o ka ikaika o ka wai, lilo i kai a haule iloko o kahi kiowai, na kona makuahonowai i kii e lawe mai, ea aku ua make loa.

            HE WAHINE PUPULE MAKE UA NALOWALE LOA.— Ma ka la 23 o ka malama o Feberuari, o ka makahiki 1865 nei, i ke kakahiaka oia la. Ua make nalowale iho nei kekahi wahine ma Waiama Hilo Hawaii, o Kawaapaaole kona inoa. Eia no ke kumu o kona nalowale ana a ua make hoi, ua makaukau oia e hele aku ma Kahua, e ike i kona mau makamaka, i kona iho ana'ku, loaa ia ia kekahi poe e hele mai ana, ninau mai la lakou "e hele ana oe ihea ?" Pane aku la o ua Kawaapaaole, "e hele aku ana au la ilalo aku nei," me ko lakou la manao mai aohe pupule, ma ua la ala a po a ao, a po hou no kekahi la ae, huli ia aohe loaa iki, kaakumakena ke kane a me na keiki, aole no i loaa iki a hiki i keia la a'u e kakau aku nei ma ke akea.

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER, — Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST. — Wailuku, Maui. C. H. WETMORE, — Hilo, Hawaii. J. W. SMITH, — Koloa. Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
            HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma ia mai e ae kekahi, e like me ka lepo pou, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
            O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
            Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka pau pilikia i ka wela o ka houpo: i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na nea like.
            Penei no e inu ai i ka laau hoopaia Naio me na Koe.
            Ina no kamalii, e haawi aku i hookahi kupakolu o ka paua ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki eono, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka na kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ka o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono oe elima inu ani i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
            E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
            He laau maikai a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu. Wela o ka Houpo, Haoa, Huapailua wale, Luai, Luai moku. ono olo i ka ai, Nahu me ka awe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia hana.
            Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi hiki i ka iwakalua ka pono.
            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a akaa a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
            A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku. (a like a like me ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha, elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
            I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kumu kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau hua'ale Ola. a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i kumu e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoopaa hi.
            Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hoi aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
            Aohe a makou mea e noi aku ai i ka ka hui uku hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, i hoike aku ai i ke oia o na mea a pau i hoakakaia oa kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he mai wale ; a o na mai Hukii no ho i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU ? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALILI? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
            A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola o ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
MAI o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
            (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
            He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe ae ke mai i nele ka makekemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
            Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no
ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
            (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.) O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau KAIO me na KOE A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO, MAI KUNA,
MAI WAHINE, a me ka MAI HOOPAILUA.
            Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.
162-1y