Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 10, 9 Malaki 1865 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa.

hoi keia e inu, palea'e ka lima e ua'Lii ihe kuku nei, wahi a ka lohe, me ko ia la i mai, (Kaikipaananea) " Ka ! na'u oe e hoohainu aku." Ae aku no hoi ke aikane, ka ino-a he hoohainu pono, aole ka ! Olelo ua Kaikipaananea nei, " O-i hoi, hamama hoi ka waha," a hamama ae la no hoi ka waha o ke aikane, ia hamama ana, aohe no hoi ka hoohainu o ka pono, e ninini aku ana kela i ka apu-awa iluna a na maka o ua Keamohulihia nei, kana aikane punahele. Ia wa, kulou keia ilalo, holoi i ka awa o ka maka, o ka lauoho a me ka ili, a pau i ka holoi, alaila, kani iki iho la ka ia nei u. A hiki i ka pili o ke kau, ala ae la ka hiamoe o ua o Keamohulihia, a olelo aku la i kana wahine, " E hele kana ma-o me ke Alii o Hawaii," aka, ua hoololohe no kana wahine. Alaila, Kipi ai ke aikane a Kaikipaananea ma-o mai, ma ko Kepakailiula aoao, a pakele kona ola ia Kiihele, ka Alihikaua o Kepakailiula.
(Aole i pau.)

Ka Hoomana Kahiko.
HELU 9.
NA AKUA HOOOKAUHA O HAWAII NEI.

 

                He nui, a lehulehu wale na Akua o Hawaii nei ; a ua maheleia lakou i na apana pakahi, a me na inoa pakahi no hoi. Eia kekahi mau apana i maheleia'i. Na akua lapu, na akua heleloa, na akua unihipili, na aumakua, na akua hanai kalaiwaa, akua mahiai, akua hoolana waa, akua hoounauna, a pela wale aku. Aka hoi, aole au i kaiia mai, e hoike pakahi aku ia lakou, a me ka lakou mau hana, o na akua hoounauna kai noi ia mai ia'u e hoike aku, a eia no ia. " Na Akua Hoounauna o Hawaii nei." O Kapo, Kanemilohai, Pua, Keawenuikauohilo, a me Kuamu, oia na akua hoounauna o Hawaii nei i ikeia ma keia moolelo.
            Ka lakou hana. Oia ka hele e hoomake aku ia hai, ke hoounaia lakou e ko lakou mau kahu, penei. Ina e hele ke kahu o ua poe akua nei, ma ka ipuka o ka hale, a ike i kekahi mea a lakou i makemake ai, he ia paha, he kapa paha, he lole paha, a me kekahi mea e ae no hoi, ina ua noi aku a loaa ole mai o ka ohumu iho la no ia, a hoi aku la i kona hale, alaila, kahea ae i na akua ona, a hoi mai lakou, alaila, hoouna ae ia lakou e hoomake i ke mea ana i makemake ai, a penei ke kahu e kamailio aku ai. E hele oukou a ia mea la, (i na paha o Naimu ka mea i manaoia e make,) alaila e olelo ae penei. " E hele oukou, a ia Naimu o ko oukou hale ia e noho ai, ilaila ko oukou wahi e moe ai, ilaila ko oukou kapa, ilaila ka ai, me ka ia, ka wai, ilaila ko oukou mau mea a pau, aole o oukou hope e hoi mai ai, i na e hoi mai oukou, eia ka oukou ai la, o ka hanalepo, o ko oukou wai o ka hanawai, e hele oukou ilaila e ai oukou ia ia a make," a pau ke kamailio ana a ke kahu, ko lakou hele aku la no ia a komo iloko o Naimu, o ka make iho la no ia aole e ola. A ina he kahuna akamai i ka lapaau e noho ana ilaila, alaila, penei kana hana, he kopi i ka wai ma ka maka, a i ole ia he haha ma ke kino o ke kanaka, a i na e uwe ana i ka eha, hoomau iho i ka opa ana ma ia wahi a liuliu, o ka noho mai la no ia iluna a kamailio mai, ua kapaia mai ia he " Makukoae," alaila, ninau ke kahuna i ke kumu o ka hele ana mai, hai aku la ke akua e noho ana iluna o Naimu. " I hoounaia mai nei makou e ai ia ia nei a make," ninau hou ke kahuna, "heaha ka hala o ko oukou kii ana mai ia ia nei ?" I aua i ka ia i ke kahu o makou, nolaila hoounaia mai nei makou," a ninau hou ke kahuna, " owai ko oukou kahu ?" Hai aku la lakou, "o Kaawa." A ina he akamai ke kahuna, alaila, ninauia i ka lakou mea e ano ai, i na hai mai lakou, alaila, o ka imi koke ka pono, a loaa, hanai aku ia lakou, a ai lakou a pau, olelo aku ke kahuna, "e! ua lawehala oukou ia'u, ua ai oukou i kuu ai a me kuu ia, nolaila, aole o oukou pono e noho iluna o ia nei, e hoi koke oukou i ko oukou kahu, ilaila ka oukou ai, ka oukou la, me ko oukou mau mea a pau, mai noho mai oukou ia nei o make oukou ia'u, a pau ia." Aole e nalo ka hoi e awe ana, a e uwe ana ia i ke kahu o lakou i ka make, a pau ia, hoi aku'la i ke kaha o lakou, ka ai ia iho la no ia a make, a ola ae la hoi ka mea mai, ka pau ae la no ia.
J. WAIAMAU.
Ke hoomakaukau mai nei na keiki au-koi e hehi i ke one o Kakuhihewa, a me ka olu o ke Kaona nei (Honolulu.)

Ka Nupepa Kuokoa.
HONOLULU, MAKAKI 9, 1866.

Halawai Makahiki o ka Ahahui Euanelio Hawaii.

                Ke makemake nei makou ma keia Helu o ko kakou pepa, e kamailio iki no ka Halawai Makahiki o ka Ahahui Euanelio o ko kakou pae aina nei. Ma keia makahiki e hoomaka ana ia halawai ma ka malama o Iune e hiki mai ana, ma Honolulu nei. Mahope aku o keia wa e hoikeia ka la a me kahi e halawai ai.
            Ka lua keia o ka halawai makahiki ana o ia Aha. He Ahahui Hawai maoli no hoi keia. Ma ka olelo Hawaii na hana a pau. Ma ka olelo Hawaii na Moolelo o ka Aha i kakau ia a heluhelu ia. No ka pono Hawaii me ka pono o na hana Hawaii ke kukulu ia ana o keia Aha. Iloko o na makahiki mamua, oiai i na Kumu makua wale no na hana hoonaauao a hoomalamalama a kakou, ia lakou wale no ka olelo, a me ke ao ana. Ma ia wa malama no lakou i na halawai Makahiki. A o lakou wale iho no ma ka lakou hana ana. Aole kakou i lohe i na hana, aole hoi kakou i hana pu ; no ka mea, aole i hiki mai ko kakou manawa. Na hai i hanai mai ia kakou i ka ai o ke ola. Aka ano, ua hala ia wa a ua pau pu me ia kela ano o ko kakou noho ana. Ua nui ke keiki i hanai ia e hai, ua kanaka makua. Ua hele ae mawaho o ko ka makua hoomalu ana, ua oo, ua paa na iwi o ke keiki nawaliwali mamua. Ua kuokoa o Hawaii ma kona mau ano a pau loa. He makehewa ka hoouna hou ana mai i na Kumu o na aina e ia nei. Ina he poe ma na aina e e makemake nei i ka oihana Misionari, e aho e hele lakou i ka poe e noho ana iloko o ka pouli o Aferika, aole ia kakou ; no ka mea, ua puka o Hawaii i ka malamalama. Ke ao nei kakou ia kakou iho, a ke ao nei kakou ia hai. Ke hele nei ko kakou poe Elele i na aina e e hoolaha i ka pono. Ina ua kuokoa kakou ma ke ano Aupuni — ina ua helu ia kakou he Aupuni naauao, e like me na Aupuni nui o ka honua i keia wa, aole anei he pono ke kuokoa ma na ano a pau e pili ana i na Aupuni malamalama ? E laa na pono hoomana, hoomalamalama ia kakou iho, a hoonaauao ia hai, e like me na hana kuloko e ae a kakou ? O ka Ahahui Euanelio Hawaii kekahi mea e kokua nui ana ia kakou ma ia mea.
            E like me ka halawai ana o ka Ahaolelo Kaukanawai o ko kakou Aupuni i kela makahiki keia makahiki, pela ka halawai ana o ko kakou Ahaolelo Euanelio i kela makahiki keia makahiki, aole nae no ke Kaukanawai, aole hoi no ka hooponopono Aupuni ; aka, no ke kuka pu ana ma na mea o ko kakou ola lahui, me na hana hoomalamalama a hoonaauao a kakou e hapai nei. Ke hana nei kakou i na hana nui o na lahui naauao o ke ao nei. Ua oi aku ko kakou ikaika i ka hana i keia wa mamua o na kau a pau o kakou i hala. Ma na hana kuloko me na hana kuwaho, he lua ole keia o ka wa hana no Hawaii. Ua komo ae nei kakou i ke kuamoo hookahi me na aina nui e hele ana imua a e pii ana iluna. E nana i na hana kuloko a kakou ; na Kula hanai, me na Kula o kela ano keia ano, na Ekalesia hou e kukulu nei, me na Kahu no lakou. E nana i na hana kuwaho — na kihapai o kakou ma Maikonikia me Nuuhiwa — Ke hoolaha nei kakou i ka pono me ke ola malaila. He mau hana nui keia, e hoohanohano ana ia kakou iho, e hoopomaikai ana ia hai, a e hoonani ana i ka Makua o na lehulehu a pau. Nolaila, e hooikaika kakou, e hookanaka, i nui ke aho a e hele mau imua.
            E i mai paha auanei kekahi, pehea la e pili ai keia mau olelo i ka Halawai Makahiki o ka Ahahui Euanelio a kakou ? Eia : o ua Ahahui la, oia ka lima akau nui e hikipono ai ua mau hana nui nei a kakoo, ke oluolu ia mai e ka Haku nona ka hana. Maloko o ka halawai o keia makahiki e kamailio ia ana na kumumanao nui e pili ana i na hana kuloko me na hana kuwaho. E hooholo ia ana na manao. E hoiki ana kela, a me keia mea, o na lala o ka Aha, i kona manao no na kumumanao i hooala ia. A pau ka halawai e hoi ana kela mea keia mea e hooikaika ma ka hooko ana i na mea i hooholoia. A hiki aku i na makahiki hou, e hui hou, hoike hou kela mea keia mea, kuka hou a hoi hou e hooko. Pela ia makahiki aku, ia makahiki aku.
            Ano hoi, no ko makou makemake nui e ike nui mai na makamaka i keia hana a e hauoli pu ma ka hana ana, ke puhi e nei makou i ka pu no keia halawai, i lohe na mea a pau, i hiki i kela mea keia mea ke hoomakaukau mua a hele mai me ka makaukau i ka malama o Iune. Eia na lala o ka Aha : O na Kahu Ekalesia Euanelio a pau, me na Elele i hoounaia mai e na Ahahui Euanelio o na Mokupuni o na Moku nui eha, Hawaii, Maui, Oahu me Kauai. Ua oluolu ia no nae ka poe makaikai e hele mai a nana a hoolohe. Nolaila makou e kahea nei e hele mai kela mea keia mea i makemake. O ka poe i aloha i ka hana a ka Haku, e hele mai. O ka poe i hauoli i na hana hoomalamalama a kakou, e hele mai. O ka poe aloha i ko Hawaii hana ana ma na aina e, e hele mai. O ka poe a pau i aloha i ka pono o ko kakou nei lahui, me ka inoa maikai o ko kakou nei hanauna, a me ka poe e iini nei ka manao e paa loa ko kakou mau pono a e mau ka ulu ana o Hawaii ma ka maikai, e hele mai i ka Halawai Makahiki o ka Ahahui Euanelio o ka Pae aina Hawaii, ma ka malama o Iune e hiki mai ana, ma Hanolulu nei. E hele mai !

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

                O KA OI O HAMAKUA :— He nani ka maha o na Luakini o Hamakua wahi a ko makou makamaka a J. Kaaukai Pelekane. Aohe maka'u a kuemi hoi ko laila poe i ke kaumaha o ka auhau no na Luakini o lakou. He mea ole wale no ka ia i ka ua Kipuupuu o Waimea, i ka lawe kohana mai i na waiwai makamae a ke aloha.

            NO KA MOKU EMALAINA :— Ua ike iho makou i ka pilikia i loaa i ko kakou hoa'loha o na ale kupinai o Pailolo, oia hoi ka ha-i ana o ke kia mua, oiai e oki kawahawaha ana ia i ka moana uliuli lipolipo, a e hoouna mai ana hoi o Kuapakaa i kana ipu makani ia Laamaomao, ma na ale kuhoho o ka moana o Kau, a aia no nae ilaila ia wahi kaulana o Palahemo.

                MA KA HALE WILIKO O JOHN MA NAHUINA I NUUANU.— Ua moku ia ka pulima akau o kekahi wahine, o Aihue ka inoa. Penei ke kumu o ka moku ana, o kana hana, o ka huki mau i ka mea i hoopukaia'ku mailoko aku o ka wili, aka, no kona wikiwiki e ana i ka huki, nolaila, hihia kona lole i ka wili, a komo ka lima iloko o ka wili, a moku aku la ka hapa pulima.

            NO ALAKAHI :— Ua hai mai o Rev. H. I. Pahio ia makou, i kona hoi ana ma keia wahi i oleloia maluna, i kona noho ana'ku, ua ano palaka loa na hoahanau, hele mau aku oia maloko o na kauhale o na kamaaina, e haipule pu ai me lakou, a ma ia hana ana pela, ua ala iki mai na hoahanau. I ka mahina hou ana i ka malama o Dekemaba, he $10.00, iloko mai o Ianuari, he $22.00, a pela iho la ka ke ala ana mai o na hoahanau oia Apana, a he oluolu no kona noho ana me na kamaaina.

            MAU HAOLE ALOHA A LOKOMAIKAI.— Ua poloaiia mai makou e D. Manuia o Kawaihae, Hawaii, e hoike nui mai ana i ko lakou pomaikai nui no ka nui o ke aloha o keia mau haole e noho ana iwaena o lakou, oia hoi o W. F. Conway ame J. P. Parker (Paka,) ma ke kokua ana ia lakou ma ka hoola ana i na mai o lakou, a me na pono kino hoi. Aka, eia hoi ka makou ia oe, e pono oe e kaena nui aku i ko ke Akua aloha i oi aku ia oe a me au ohana hoi.

            NU HOU MA KOOLAUPOKO :— Ua haaiia mai ia makou ka manao kaumaha o na poe mea ilio o Koolaupoko, i ko lakou auhauia e ka Luna Auhau. Ma kekahi wahi, ua auhauia $1.50 no ka ilio, ma kekahi wahi aku. 2 ilio $1. 25, a ma kekahi wahi aku hoi, 3 ilio $1. 25, a o kekahi wahi aku, 1 ilio he hapawalu, a pela'ku, iluna ilalo ka ohiia ana o ka auhau. Aole i maopopo loa ia makou ka oiaio o keia, aka, e pai no makou e like me ka mea i haawiia mai ia makou.

            LA HOOMANAO :— Ma ka Poaono iho nei, oia ka la 4 o Maraki, ua hoomanaoia ua la la ma Hawaii nei e na haole Amerika, no ke koho alua ia ana o Linekona i Peresidena no Amerika. Akahi no a hoomaka houia ke koho alua ana i ka Peresidena, no ka mea, i na makahiki he kanakolu i hala a oi aku, i ka wa o Kenela Iakesona (Jackson) ka Peresidena, oia ka Peresidena hope o ke koho alua ia ana, a i ke au hoi ia Aberahama Linekona, akahi no a hoomaka hou ia, oia hoi eha makahiki hou.

            MAKE EMOOLE.— I ka la 21 o Feberuari i hala iho nei, oia ka la e holo ai o " Kilauea," hoomakaukau iho la ka mea i make emoole, oia hoi o Poopali w., me kamaaina o kona wahi i noho ai ia Oahu, no ka hoi i Hawaii maluna o ke " Kilauea," a makaukau, kokoke no hoi i ka wa holo o ka moku, iho mai oia a me kahi mea me ia, ma ke ala o Nuuanu ka iho ana mai, a hiki mawaho iho o kahi o Kauka Ruka, o ka hina iho la no ia ilalo, lomi waleia e kekahi poe aole no he maha ae, a o ka make loa iho la no ia. Auwe ! aloha ia, a me kona nui e noho la i Hulupueo Kohala.

            LANAKILA KA ONA MA LAHAINA.— Pela ka poloai ana mai a D. H. L. Hakuole o Lahaina ia makou, ua hookolokoloia kahi poe i ona ua hookuuia nae e ka Lunakanawai a no keia hana ana pela, ua lana haakei loa ka manao o na keiki opio a me kahi poe oo, e uwa mau ana i kela po ona keia po ona ; a pela i ka la Sabati ona kahi poe e hookelakela ai i ka ikaika a me ia mea aku.
            I ka la makahiki hou o ka Pake, oia ka la 27 o Ianuari, ua ike ia kekahi kanaka ano hanohano a naauao hoi, ua ona loa me ka hele hikaka ana ma o a maanei a hiki loa aku ma Keawaiki, a o ke kau no ia maluna o ka waapa o na keiki o ka uapo, laweia a kau maluna o " Kilauea" a o ka lilo no ia maluna o ka moku, ma ka manao ole e holo ana ; o ka ona hoi lilo ai, aole he i ae a ka mea ona he pono, a i ka pau ana ae o ka ona, alaila i ae la " eia ka wau iluna o ka moku," ike aku ia i kekahi o kona mau hoa manao ae la na laua e uku kona kino. Ma keia wa ka, ua malu iki i ke ao maoli ana mai a ke Kiaaina aloha makaainana o Maui.

NU HOU O NA AINA E MAI.

                Ma ka la 24 o Ianuari, ua holo mai kekahi aumoku Kipi mai ka muliwai Iamesa mai. Ekolu moku hao, a elima moku laau. Ua manao lakou ua hala na moku manuwa a pau i Papu Lawaia, a o ko lakou manao o ka hoopio i na uapo o ka Muliwai Iamesa ma Lae Kulanakauhale (City Point,) me na halekuai, a me na moku i piha i ka waiwai o ia wahi. Aka, hookahi moku hao i hoopihoia e na papu, e o ka nui o na moku ua mahunehune ko lakou ola ana'ku, ua hoemu ia'ku lakou a pau i Rikemona. Ua manao iho o Kenela Li (Lee) e hoouka aku i kekahi aoao o ko Kenela Kalani puali ma ka Akau o ka muliwai ia manawa hookahi, aka, no ka hoka ana o kona aumoku i ka lakou mea i manao ai, ua hoi wale aku ia me ka hopu i ke ahuawa.
            Eono tausani koa i hele aku ma ka Muliwai Kowana (Chowan River) ma Karolina Akau e hoopio i ke alanui hao ma Weledona, (Weldon) ma ka hema o Rikemona.

Na Kuikahi Kaulana.

                He nui na mea kaulana ma na nupepa e pili ana i na Kuhina i hoounaia, mai Rikemona mai, no ke kuikahi. Mai manao oukou ia mea ; he wahahee ia. Aia hoi kekahi kanaka kaulana, o Mika Balea (Mr. Blair) kona inoa, a oia hoi ka mea i noho Kuhina mamua aku nei malalo o ka Peresidena Linekona, a oia no hoi ka mea i holo aku i Rikemona. Aole i maopopo e makemake ana ia e lawe mai i kekahi palapala kuikahi. E lokahi ana no ka manao o na kanaka o ka Hema i kuikahi, aka, aole e ae mai ana na poo, oia hoi na'lii Kipi. E aho ko lakou make ana mamua o ko lakou ae ana mai. Ua kohoia o Berekinirike (Breckinridge) i Kakauolelo no ka oihana Kaua o na Kipi.

No ka moku Powa Kenadoa.

                Ke holo nei keia moku powa mawaho aku o Berazila, a ke puhi nei oia i na moku Amerika. Aole o Sema (Semmes) kona kapena, ua holo aku o Sema i Mesiko, a malaila kona hele ana ma ka aina a hiki i ka Hema, a hala mai ia wahi, a eia oia ke noho nei ma Rikemona.

No ka Hoopau ana i ka Hookauwa Kuapaa.

                Ua hooholo ae ka Hale Ahaolelo o Amerika Huipuia i kekahi Bila e hoopau ana i ka hookauwa kuapaa ma na mokuaina a pau. E noonooia nae keia Bila e na Ahaolelo o ka akolu hapaha o na mokuaina a pau, mamua o ka manawa e hooholoia ai.
            Ua lilo ae o Misuri (Missouri) i moku kuokoa. Ua kukuluia ae kekahi Ahaolelo ma Nasevila ma Tenesi no ka hooponopono ana i ke kumukanawai o Tenesi. Ua hooholo ae lakou i kekahi bila e hoopau ana i ka hookauwa kuapaa, a me ka mahalo aku i ke kohoia ana o Baraunulo (Brownlow) i Kiaaina no Tenesi.
            He kuhihewa ka mea i haiia mai nei ia kakou no ka hoopau ana ae o Berazila i ka hookauwa kuapaa ana. Ua hookuu wale ae no ka Emepera i kekahi mau tausani kauwa i kapaia he poe Emanacipadora (Emancipados.) O lakou ka poe i laweia, mai na moku lawe kauwa mai, e na moku manuwa Beritania, a ua hoolimalimaia ma Berazila e like me na kanaka i hoohikiia no kekahi mau makahiki. Aia no ma Berazila 600, 000 kauwa, o ka manao nae o ka Emepera o ka hookuu aku no ia lakou.

Ka palapala a Sewada i Berazila.

 

                Ua kakau aku o Mika Sewada (Seward) ke " Kuhina.o na aina e" o Amerika Huipuia i kekahi palapala i ke Aupuni o Berazila, no ka mea e pili ana i ka moku kipi i pio ai, oia o Felorida.
            Ua hai aku ia o ka hana a Kapena Kolina (Capt Collins,) oia ke Kapena o ka moku Akau a nana hoi i lawe pio ka moku kipi, ua hoole ia e ke Aupuni o Amerika. E hookolokolo ia ana ua Kapena la ma ke Kanawai Koa, a e hoopauia'na ke Kanikela Amerika e nohoia ma Bahia i Berazila. A i na kanaka o ka moku Felerida e hookuu ia no lakou, aka, o ka moku ua ale ia aku ia e ka moana kuhoho.
            Ua hai hou ae no ia e noonoo pono ana no ke Aupuni Amerika i ka hana a na kanaka o Berazila, oia hoi ke kipu ana aku i i ka moku manuwa Amerika ia Wakuseta (Wackuset,) a me ko lakou ae ana aku i na moku kipi e kapiliia ma ko lakou mau awa, me ka haawi aku ia lakou i na mea ai, me ka hoopakele ana ia lakou.
            Aole paha e ole ka oluolu o ke Aupuni Berazila i keia palapala, a e paa koke ana no paha ka hoopaapaa, mawaena o ia mau Aupuni.

No Iapana.

                Ma ke ku ana mai nei o ka moku Bakanate (Bacchante,) ua lohe ia mai nei ka hana aloha ole a ka poe Iapana o na haole e noho ana malaila. Ke hoomaka nei lakou i ka pepehi ana, me ka huhu wale aku i ka poe keokeo, no ko lakou inaina a lili no hoi. Aole paha e liuliu e pane aku no na Aupuni nui ia Iapana ma ka hoouna ana aku i ka elele na ole o ka make, a he mea no hoi ia e ao aku ai i keia aina hookiekie nui wale.

No ka hanaino ia o ka
poe o ka Akau e
lawe pio ia e ko
ka Hema.

                Ma ka moolelo holookoa a pau o ka honua nei, aohe mea ano like aku, aole no hoi kakou i ike iho i na hana lokoino, e like me ka na kipi e hana mai nei i ka poe o ka Akau i lawe pio ia e ko ka Hema.
Ua koho ae ke Aupuni o Amerika Huipuia i kekahi mau Komite noloko ae o na Kahunapule kaulana loa, na Kahunalapaau, a me na Lunakanawai, a na lakou e noonoo a e imi i ka oiaio o keia mau mea. Ua hoolaha ae lakou i kekahi buke nona na aoao 282, a maloko olaila i hai ae ai lakou i ko lakou mau manao, a me na mea a lakou i lohe ai mai ka waha mai o na pio, o na kauka, a me kekahi poe e ae.
            Eia kekahi, 12,000 ka nui o na koa Akau i lawepioia, eia nae, ua kukaiia lakou ma Savana me Kaletona, a hoi mai i ko lakou poe makamaka, a ua hai mai no lakou a pau e like me ka mea i haiia ae la maluna. Iloko lakou o ke kulana ino loa, ua hooemi ia iho ko lakou mau kino puipui a lilo i mea wiwi loa, me na maka hakahaka. Aohe wahi kapa e uhi ana i ko lakou ili o ka nui he kakaikahi loa ka poe mahuahua o kahi lole, ua lilo ae ko lakou mau ili i mea eleele no ka lepo, a ua nui no hoi ka poe o ia ano e make ana, aole hiki ia lakou ke hoola hou ia.
            O ka hale paahao nui loa, oia hoi kahi i hoopaa ia ai o keia poe hune, aia no ia ma Anesonavila (Andersonville,) ma Georogia. Mamua o ka hookomo ia ana iloko o ka halepaahao, ua kaili ia ae mai o lakou aku ko lakou mau lole huluhulu, na kuka pumehana, na wati, ke kala, na kiaha, a o na palule kekahi, i kekahi manawa e laweia'i.

Ka pa Paahao ma Anesonavila.

                Penei ke ano o ka pa Paahao ma Anesonavila, he aina kula waiho wale iho no, nona na eka he 25, a 350 iwilei ka loihi a me ka laula, aohe laau e ulu ana, aohe no hoi wahi malumalu. Ua pa ia ka pa i na laau nui i kukulu ia a pili, he 20 kapuai ke kiekie, a maluna pono o ua pa la, ua hanaia kekahi papahele, i wahi no na koa kiai e ku ai. He 64 ka nui o na koa kiai e ku ana i ka manawa hookahi. Maloko o ka pa, a he iwakalua kapuai mai laila oiai, he wahi pa uuku i kapaia ka laina make. Ina e hele kekahi kanaka a hala mawaho o ua wahi pa la, o kona manawa no ia e kiia ai i ka pu e na koa kipi. Elua paha kanaka i ki ia i kela la keia la, i kekahi manawa, ua haawi maoli aku no kekahi poe i ko lakou mau kino e kiia mai ma ka hele ana aku a hala mawaho o ka palena, no ka popilikia a me ke kaumaha nui i ili mai maluna o lakou. Mawaho o ka pa, eha mau pa kaua e huli ana ke alo i ka pa, ma kahi kiekie, a e huli pono ana i ua pa la me na pukuniahi he 24. He mau ilio hanu kekahi a na kipi i mea nana e alualu ke pakele na pio a manao e holo iloko o ka ululaau.

Aohe Hale.

                Aohe o lakou mau hale, aohe halelole, aohe wahi malumalu, aohe mau lole huluhulu, oiai e noho ana lakou iwaenakonu o ka hooilo, He mau lua ka i eliia iloko o ka lepo, i mau wahi no lakou e noho ai, a e pale aku ai i na po anu o ka hooilo.

Ka Lakou Ai.

                O ka lakou ai, he hapalua pauna o ka berena kulina no ka la hookahi, ua wiliia ke kulina me ka io pupu, a elua auneke o kekahi puaa miko paakai kahiko, ua hele a pilau, me ko lakou aimaka iho no, a ina e kupaia aole e moa loa, o ka haawi ia mai la no ia ia lakou. I kekahi manawa he wahi raiki uuku me ka malakeke, a elua puna nui, a elua no hoi kioe ana no ka mea hookahi. Ua haawiia keia ai ia lakou i ka hora 4 o ke ahiahi, a hookahi no haawi ana o ka la, na ke kaa ukana e lawe mai a kiola iho ilalo o ka lepo. Ua maheleia na pio i na papa he kanakolu a kanaiwa paha kanaka o ka papa hookahi, e like me ka hanai ana i na puaa uhane ole. Aole lakou e aeia e lawe i kekahi pa, a ipuhao paha.

Ko lakou wai.

                Aohe kupono o ko lakou wai no ka inu ana a me ka holoi ana. He wahi kahawai uuku ke kahe ana iloko o ka pa, ua hiki paha ka hohonu o ka wai i ka opuupuu wawae a iwaenakonu o ua pa la, palahalaha ae la a lilo i wahi nenelu no na eka eono. Mamua o ke komo ana'ku o ka wai iloko o ka papaahao, ua kahe e mai mamua o kahi o ka poe Kipi e hoomoana mau ai, a mailaila aku e lawe aku ai ua wai la i na mea ino a pelapela loa no hoi. O ka halekuke o ka poe pio, aia no ia ma ke kae o keia wahi kahawai, a iloko o laila e hooleiia ae na koena mea ai, a me na mea e ae i kiolaia. O ka wai no nae keia a ka poe pio e inu ai, ma ke kanana ana iho i ka wai i kahi welu lole a inu ae.
            O kela wahi nenelu i hai mua ia'ku nei maluna ae, ua hoolilo iho lakou i kiona, a ua lilo ae ia wahi i wahi ino loa, hiki ole ke hai maopopo aku no ka pelapela loa, a he kumu nui no hoi keia e hoala mai ai i kekahi ahulau nui.

Ka nui o na Pio a me ko lakou make ana.

                Iloko o keia halepaahao ino loa i hoopaaia ai na kanaka o ka aoao Akau he 30,000. Ua kupilikii loa lakou, a nolaila, ua nui ko lakou pilikia, aole e hiki ke hele ma kekahi wahi e aku me ka hookeke ole, a he mea weliweli ka nu o ka poe i make malaila. I kinohi, he 30 ka nui o ka poe make i kela la keia la,aka, mahope mai nei, o ka huina pau o na make 130 ko ka la hookahi. I kekahi mau malama, hookahi hapakolu o ka poe pio i paa iloko o keia " Gehena ma ka honua nei," i make, aneane hiki aku i ka 11000. A o ka poe i make ole, ua mai a pololi i ka ai ole, e like me he mau iwi la. O kekahi mau koa ikaika loa, na mea i lanakila ma na kaua ana he 100, e waiho kapa ole ana lakou me ka mai ma ka lepo, ua hoemi ia iho lakou a lilo i mau pupule no ko lakou popilikia loa.

Na ke Aupuni Kipi keia hewa.

                O keia hana ano diabolo, aole ma Anesonavila wale no, aka, aia no ma Rikemona, ma Columebia i Karolina Hema kekahi, a ma kekahi mau wahi e ae no. Ua maopopo lea no i hanaia keia mau mea mamuli o ke kauoha a na'Lii Kipi, oia o Jeff Davisa ma. Ua oi aku ka lokoino o keia hana a na'Lii Kipi mamua o ka ka poe aikanaka o ka Mokupuni Fiki (Feejee Island) a me na Ilikini o Amerika Akau. He weliweli ka huhu o ko poe o ka Akau i ka lakou ike maka ana i na poe pio i kukaiia ai a i ka lohe ana i ko lakou hoopaaia ana, a me na hana menemene ole a na Kipi, o ko lakou nui he 12,000.
            Aka hoi, o na Kipi i pio i ko ka Akau poe, ua malama pono ia lakou, ua hanai pono ia, Ua hoaahuia, a ua hoonohoia iloko o na halelole maikai, a me na hale lepo i paiia i ka puna. Ua malama pono ia lakou iloko o na halemai i ko lakou wa mai, e like me ka malamaia ana o na koa Akau. Ua koi aku kekahi poe ia Peresidena Linekona e hoohalike e like me ka hana a na Kipi, aka, he mea kupono ole i ke Aupuni Keristiano ke hana ia mau mea. E kau mai ana no ka inaina a me ka hoino o na Lahui naauao o ka honua nei maluna o ke Aupuni Kipi.

Na Palapala.

Ahahui Euanelio o Oahu.
Halawai keia Ahahui ma Kawaiahao, i ka la 10 o Feberuari.

            Ua halawai mai na lala a pau, a me na elele mai na ekalesia ehiku. Mai kakahiaka o ka Poalima, a i ke ahiahi o ka Poalua ka halawai ana. Nui na hana maikai i hana ia. Ua kaumaha no na naau no kekahi mau mea, a lana no hoi no kekahi mau mea. A ua oi aku paha ka lana ana mamua o ke kaumaha.
            No ka hiki ole ia makou ka pai i ka moolelo okoa o keia Aha, nolaila, ke hoolaha nei makou i na mea ano nui i hooholoia a i hana ia.
            Ua akoakoa nui mai na kanaka o na ekalesia elua o Kawaiahao, a me Kaumakapili, ma Kawaiahao, ma ke kakahiaka o ka la Sabati, e lohe i ka Haiao o ka Lunahoomalu mua. A ma ia po iho, ua halawai pu hou keia mau anaina elua ma Kaumakapili, me ka lehulehu o na kanaka e hoolohe i na Hoike Kihapai. Ua heluhelu ia na haawina i haawiia i kela halawai, a o ka nui o na mea i heluheluia, he maikai no, a he mea e hoohoihoi ai i na naau.
            Eia na mea ano nui i hooholoia :— Heluheluia ka palapala a S. Kahoohalahala, e noi ana, e hookuu iaia mai ka noho lala ana no keia aha.
            Kohoia o B. W. Paleka. M. Kuaaea, A. Kaoliko, G. B. Ukeke, a me L. H. Kulika, i Komite noonoo no Solomona Kahoohalahala.
            A i ka makaukau ana o ke Komite e hoike, ua hoomaka ka hana me ka pule ana o Rev. A. O. Porebe. Pau ka pule, alaila, hoopukaia ka mea a na Komite i noonoo ai. Ua manao lakou he pono i ka Ahahui e hooholo penei :
            Hooholoia ;— Ke apono nei ka Ahahui Euanelio o Oahu i ka hoopau ana o ka noho Kahu Ekalesia ana o Solomona Kahoohalahala ma Hauula, e like me ka lakou hooholo ana ;— a no ko makou lohe kaulana ana, a me kona hai ana mai i kana mau hana ponoole ma ka Ahaolelo kau kanawai iho nei, a me kona inu pinepine ana i na mea ona, a me kona ona ana, nolaila, ke hoopau nei keia aha i kana oihana Kahunapule mai keia la aku ;— a no ko makou lohe ana i kona manao mihi, ke nonoi aku nei makou i ke Akua e kokua iaia e hoohaahaa iaia iho, a e hoohua mai i na hua kupono i ka mihi oiaio no kona hoeha ana ia Kristo a me kona Pono.
            Alaila, ku mai o S. Kahoohalahala a hoike mai i kona manao me ke kaumaha o ka naau, a luuluu hoi i keia hewa nui ana i hana'i, me kona hoahewa iaia iho. I ka nana'ku i keia mau huaolelo i hoopukaia mai, ua like no ia me he ahi la, e paiia ana i ka wai a wela ; pela hoi ka wela ana mai o na puuwai aloha o kona mau makamaka i malama pu ai i keia oihana hemolele a ka Haku. Ua hoapono mai ia i ka olelo hooholo nona. A pau ke kamailio ana, ua ai-