Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 9, 2 March 1865 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka hoomana Kahiko

Helu 9

            Ka manao o ka poe kahiko i ke kaahele ana o na akua i ka po- "He elua mau mahele o na akua," wahi a ka poe kahiko. 1. Ma akua i hoomanaia. 2. Ma akua lapu o ka po.

            1. Na akua i hoomana ia.- He lehulehu na ano o na akua i hoomana ia e ka poe kahiko. Eia ke kahi mau akua a lakou i hoomana ai:- Ka manu, ka i-a, o Pele, o Hiiaka, o Kamohoalii, o Kane, o Lono, o Keawenuikauohilo, o Kapo, oPua, Kuamu, a nui aku no. O ka manao o ka poe kahiko no ka hele ana o keia poe akua, ua manao lakou, ua hele mai no lakou i ka po a me ka ao me he ano makani la, a i ka ike ana aku e noho mai ana no iluna o kona kahu; ki-ha leo iki mai la, a o ke kamailio mai la no ia. A manao mai hoi kekahi poe, ua hele no kekahi poe akua ma ka hoouna ia o lakou e na kahu o lakou, ke inaina ua kahu la i kekahi kanaka e aku: e like paha me kaia:- Ina paha o Pali ka mea nona ua mau akua hoouna mei, a ua inaina oia ia ʻ u, a o kona hoouna mai la no ia penei, "E Keawenuikauohilo, e Keawehoopohaku, e Kapo, e Pua, e Kuamu, e hele oukou e komo iloko o Holokahiki, e komo poo, e komo hiu aku oukou ia ia, a e make ia." A o ka hele aku la no ia mamuli o keia hoounaia ana, in a he po a in a he ao.

            2. Na ʻ kua lapu o ka po.- Oia no na uhane o ka poe i make. Ua manao loa ka poe kahiko, o na uhane o ka poe i make, oia no na akua lapu o ka po, wahi a lakou. Ina e make kekahi o ka makau mai la no ia, aole e hele hookahi i ka po, no ka manao no e lapuia mai ana e ka uhane o ua mea la i make. Eia hoi, ua manao kekahi poe, aole i pii ka uhane o ka poe make i ka lani, eia no ka lakou ma ka honua nei kahi i hele ai i ka ai pulelehua; a o ka kekahi poe aia ka i ka lua o Pele. Penei hoi i maopopo ai lakou: Ma ka muki ana, ka hokio ana, ke kahea ana, kau mai la na maka, a o ka hai aku la no ia, "ua lapu ia mai nei au e ke akua." A o kekahi hoi, ua ike kino maoli no ka i ka uhane i ka hele mai; pela ko Napela hai ana mai ia ʻ u, no kona ike ana no ka i ka uhane o kona kahu nana ia i hanai, a no ia ike pono ana no ka on a, o kona makau no ia a hiki i keia la. A ke manaolana loa nei no oia, he hele no na uhane o ka poe make i ka po. Aole nae o Napela wale no, he nui aku no ka poe i manao pela.

            Eia hoi; ua manao no kekahi poe i ka hele ana no akua i ka po, ma ka make ana o kekahi ma ke alanui, a ua olelo iho lakou, "i make i ka loaa ana i ka o-i-o," oia hoi ka huakai loa. He mau alii nae na uhane o na akua lehulehu; pela kuu lohe a me kuu ike maika ʻ i kekahi kanaka i make ai ma ke alanui i Hawaii, a ua oleloia, "ua make oia i ka o-i-o." A ua manao loa kekahi poe he nui no na akua wahi a lakou.

            Eia hoi kekahi mau akua i haiia mai ia ʻ u; ke akua hokio, ke akua kiei, ke akua halo, ke akua loa, ke akua poko, ke akua muki, a me ke akua hele loa ma ke alanui. A penei au i lohe ai i ka pule ana a kekahi kanaka o Molokai, o Pakeaulani kona inoa. Ma ke ahiahi, hoomakaukau mua oia i na mea ai a lako, a i ka napoo ana o ka la, pule aku la oia penei:-"E ke akua loa, e ke akua poko, e ke akua muki, e ke akua hokio, e ke akua kiei, e ke akua halo, e ke akua hele ma ke alaloa; e kipa e ai, a e ola ia ʻ u ia Pakearlani, a me ko ʻ u wahi makuakane o Kaimumahanahana, a maua e noho kokoolua nei i keia aina o Molokai nei. Amama. (Oia ka Amene) Pela mau no oia e hana mau ai i na po a pau.

            Nolaila, ma ka hoike alua o-keia wehewehe ana, ua maopopo paha ka manao ana o ka poe kahiko no ka hele ana o na akua i ka po; a ua manao ia oia iho la no paha ka haina o keia kumumanao.

S. N. Holokahiki.

No ka Mahiai ana.

Helu 1.

HE WAHI MEA HOAKAKA WALE.

            AUHEA OE E KE KUOKOA: Ua anoninoni ko ʻ u naau, me ka imi ana i-o a ianei i eke kahi e kaikai ai i ka ʻ u wahi hua e lu ai a puni ka aina o Hawaii nei, aka, haupu ae la nae au, o oe no ka eke kupono a ʻ u i manao ai, a ma ou la e ike ai na mea a pau. Ua ohi no wau ia wahi hua mai loko ae o ko ʻ u mahiai ponoi ana, a mai ko hai mai kahi; a e haule hou ana ia iloko o ka lepo maikai paha, ke lu ia oia, aole paha?

            E kuka pu kakou e na kanaka heluhelu "kuokoa," me ka ninau ana, heaha la ke kumu o ko oukou mahi kuokoa ole ana i keia manawa? Mamua, nui na kanaka, mahi kela mea keia  mea i kona aina ponoi; ano hoi, he kakaikahi wale no oia poe, ua pau ka nui o kanaka i ka hoolimalima i ka hai hana.

            Eia hoi ke kumu nui a ʻ u i ike ai, o ka laha nui loa ana mai o na holoholona ma Hawaii nei, i malu ole ai na mea i kanu ia; no ka mea, i kela manawa, ua kanu palahalaha kanaka maluna e na lapa, aole bipi, aole no hoi he lio, aole no hoi he mau holoholona e ae e pau ai, aka, i keia wa, ke mahi nei no kanaka ma kahi piipali, a ma na kihi pali kahi e hiki ole ai na holoholona. Me ka mahuahua ana o na holoholona, aole i mahuahua ka ikaika o na kanaka, e hoopaa i na aina mahi i ka pa, nolaila ua wi pinepine kakou, a ua ilihune hei, pau pu na maia a me na laau hua ono i ka hehi ia, a manaka kakou i ka hana hou.

            Iloko o keia pilikia, heaha ka kakou mea e pono ai? E noonoo pu kakou, ka poe mahiai. Aole e hiki ke kinai aku i na lio a me na bipi, e hiki nae ia kakou ke hooemu ia lakou, a ma kau wahi, e hoopaa ia lakou mawaena o na awawa nui.

            Eia kekahi, e hui na hoa noho o kekahi aina, a hoopaa loa i kekahi awawa, e paa ana i na pali, me ka paa pohaku nui a manoanoa mai kekahi, a i kekahi pali. Alaila, e mahele i pauku aina no kela mea keia mea i hana pu i kela pa. Alaila mahi ikaika me ka manaolana. E hoomanawanui, a e ike auanei i ka hua o ka oukou luhi ana. Ke ake nei ko ʻ u manao e ike hou i ka lehulehu o Hawaii nei e mahi okoa ana e like me mamua.

Luhua.

Honolulu, Maraki 2, 1865.

PILIWAIWAI.

            He makehewa paha ia makou ke wehewehe aku ike ano o keia mea, he piliwaiwai. Ua ike ko makou poe makamaka e heluhelu nei i ke Kuohoa i ke ano o ka huaolelo piliwaiwai. Pili kekahi poe ma ka pepa, pili kekahi ma ka noa, ka puhenehene, ka haihai lio, a pela ʻ ku. He nui wale na kumu piliwaiwai. Pili kekahi poe no ke dala; pili kekahi no ka lole, pili kekahi no ka waiwai paa, a no ka waiwai lewa kekahi; pili nui kekahi, a pili ma na mea liilii kekahi poe.

            Oiai he nui keia hana iwaena o kekahi poe o kakou, ke manao nei makou he wa pono paha keia no makou e hoike aku ai i ko makou poe heluhelu pepa i ko makou manao no keia mea ino nui iwaena o kakou, oia hoi ka pili waiwai. Ke olelo nei makou he mea ino nui keia. Ke i mai nei kekahi poe, "no keaha ke ino?" "Aole anei he mea lealea ia?" wahi a lakou "Aole anei no makou ko makou mau lio, me ko makou waiwai, me ka makou pepa?" "a heaha ka hewa ke hana makou iho?" Pela ka olelo maaupo a kekahi poe. A e nana ikī kakou i ka oiaio o keia, malia paha he oiaio ole.

            He mea maikai no ka lealea in a he lealea pono. He pono no i ke kanaka e hana e like ine kona makemake ma kona waiwai iho ke manao oia e hana pono. Aka, in a o ko ke kanaka lealea ana i lealea ʻ i, he mea ino ia; ina he mea ia e hoinoia ai oia, a me kona poe hoa kanaka, alaila aole pono iaia ke hana ma ia lealea. Ina manao ke kanaka e hoolilo i kona waiwai mamuli o kekahi hana e poino ai oia, me kona poe hoa, me kona lahui paha, he mea pono ole ia kanaka ke hooko i ua makemake la. Pela ko makou nana ana i ka piliwaiwai, he mea ino ia; no ka mea, he mea hoopoino ia i ke kanaka, a i ka lehulehu kanaka no hoi. E nana pu kakou i kekahi mau ino o ka PILIWAIWAI.

            He mea alakai ka piliwaiwai i ka palaualelo. Ma ka piliwaiwai, ua ao ia ke kanaka e imi loaa me ka hana ole. Ma na kumu loaa e ae, ua imi ke kanaka i ka pomaikai ma ka hana. Ina he mahiai, makana hana mahiai ana; in a he lawaia ma kana lawaia ana; in a ma na oihana akamai, ma ka hana akamai ana, pela ma na oihana maikai a pau Ma ka hou o ka lae e loaa ʻ i i ke kanaka kona pomaikai. He Kanawai paa loa keia, in a makemake ke kanaka i kekahi pono, ma ka imi e loaa ʻ i. Aole alanui e ae e hiki ai ke kanaka i ka noho ana kuonoono, a noho ana pomaikai a lako hoi, o ka hana wale no. O ka hana, he alanui maikai, he alanui ola no hoi no ka poe e hele ana malaila. Pehea ka piliwaiwai, he mea kokua anei ia i ka hana? Aole loa. O kanaka maa i ka piliwaiwai, he poe hana anei lakou. Aole. E like me na kanaka Waialua, Oahu, a makou i lohe ai. No ka ikaika loa o ka manao o kanaka o ia wahi i ka heihei lio piliwaiwai, ua haalele lakou i ka hana. Ua olelo kekahi poe, i eha wale no la ʻ o ka hepekoma ma ka hana, a elua la ma ka heihei lio me ka pili kala!

            No ka mea, he kumu alakai ka piliwaiwai i ka palaualelo, keia ino nui no na lahuikanaka palaualelo, hewa pepehi ola, pepehi kanaka, pepehi i na mea maikai a pau palaualelo, hewa pepehi i na mea maikai a pau palaualelo, hewa pepehi lahui, pepehi kino me na uhane- Palaualelo, hewa hoopio kanaka me na ano kanaka a pau- Nolaila ko makou kapa ana i ka piliwaiwai he hana lapuwale loa! A o ka poe piliwaiwai, he poe enemi lakou no lakou iho, a he poe enemi i ka lahui! He poe kue lakou i ka pono o ke Aupuni. He poe hana ino i ka aina. Nolaila i kau ai na Aupuni naauao i Kanawai papa i ka piliwaiwai. Nolaila, he mea pono ke ao ia ka hanauna hou e pale loa aku i keaia ino nui. Nolaila, he mea pono ke hoonoho ia ka poe piliwaiwai mawaho o ka heluna o ka poe maikai.

            He kumu alakai no hoi ka piliwaiwai i ka ino @ama. Ua pili pu ia mau mea elua. He ko koolua kekahi no kekahi. Ma kahi i hana hui ia ka piliwaiwai, malaila no ka inu ia o na mea on a. Pili kekahi kanaka, a lilo paha kana mea i pili ai. Pili hou oia i kumu e hoi mai ai kona lilo, a lilo hou no. Pili hou a lilo hou no! Wela kona manao! Ini oia i mea e nalo ai kona manao, a inu a on a! Ma ai ona ana, ua pau kona noonoo pono. Lalau kana olelo, a lalau pu no me kona manao, a pili hou oia i kona waiwai a pau loa. Aie i ka hai a pili hou! Aihue i ka hai a pili hou no! Pili a inu, a pili hou a inu hou! A hele loa i ka pono ole. Oia kekahi ino nui o ka piliwaiwai, he mea alakai i ka inu rama me na hana ino e ae he nui wale.

            No na kumu i hoikeia ʻ e nei maluna, he mea pono ia makou ke hapai i ka leo kahea, a e ao aku i ko makou poe makamaka ma keia mea. E haalele a e hoowahawaha loa i ka piliwaiwai. He hana ino ia. He mea hoopalaualelo i kanaka. He mea hoohilahila i ke kanaka. He mea hoopio i na pono nui o na kino me na uhane o ka lehulehu.

            O ke kanaka mahiai, he waiwai ia no ke Aupuni, pela ke kanaka lawaia, pela ke kalepa, pela hoi ka poe e lawelawe ana ma na oihana akamai. Aka, o ke kanaka piliwaiwai, he opala ia no ka aina me ka Aupuni kahi ana i noho ai. O na pono a ka poe hana i imi ai me ka luhi, oia kana e haowale ai. O ka poe hana, he poe hoomaikai lakou i ke Aupuni; aka o ka poe piliwaiwai, he poe omo wale lakou i ke ola o ka aina.

HUNAHUNA MEA HOU O HAWAII NEI.

             To our english- reading friends.- It is our purpose each week to have a few paragraphs of news in English. We have however found it alittle difficult, in the press of Hawaiian matter, and the comparative dearth of foreign news, to each time adjust our columns to our mind. We hope hereafter to better answer all proper expectations.

            The Seaman ʻ s and Mechanics Temperance Society.- We congratulate our temperance friends on the new impulse they are giving to this good cause. Work, steady work, trustful work, will in dur time produce results. ʻ I ʻ o revolutionize Society, on this or any other fundamental question, is no holiday task. A generation may pass before any great change will be apparent. but we must be none the less hopeful and enthusiastic.

            Kula Kaikamahine.- E hoomaka ana o Kulika i kula la no na kaikamahine i ka la 6 o Maraki ae nei, ma Kawaihao. Nolaila, ia oukou e na makua mea kaikamahine, e manao ana e hookomo mai, e hele mai no e kuka pu. O ka uka, he hapawalu ($0.12) no ka pule. E aoia ʻ na ma ka olelo Hawaii, a ma ka olelo Haole no hoi, a me ka ao pu aku i na mea hana.

            Hana hou ana i ka Luakini o Kawaihao.- Ua hoomaka iho nei ka hana ana i ka Luakini o Kawaihao, i ka la 27 iho nei o Feberuari. No ka mea, i na malama i kaahope ae nwi, ua haule nui mai ka paka ua o ka hooilo, a ua ikeia he nui ka pilikia, a ne ia pilikia, ua poloai mi kekahi i na hoa on a e hana hou, a e hooiliili hoi i puu dala i pau ai keia pilikia. Ua hoeu pu ae no hoi na mea a pau ma keia hana. O na ʻ Lii pu no hoi kekahi i kokua mai i keia hana lokomaikai, e kokua ana no paha lakou i ka luhi o Kaahumanu, ko lakou kupuna aloha. E ola na ʻ Lii i ke Akua, ma na hana maikai, a me ka lahui.

            No ka Lai o Huehue.- Ua lohe lauahea wale mai makou, ua lilo ka ma ke kua ʻ i kudala o Huehue, kela pa o ka Moi i hele aku nei i ke ala hoi ʻ elo mai, i ka Major W. L. Moehonua, no na dala 3,000. Ua lono pu mai no hoi makou, hookahi no ka haole nana i ukali aku ma ke koho ana, a ku palaka e no ia; hele hookahi aku no ke keiki lalawai o ke Kaona nei. Akahi no a hai ka oiaio a ke keiki Moehonua i ke kuemi like ka o na haole, ka poe manaonoa o kakou e ike nei, aole wahi mea a koho iki ae, a he mea opala loa iho la ka hoi ia i keia keia keiki puukani. I koho na ka o Moehonua i ua wahi la, no kona manao e kukulu i hale hoohala manawa no ka poe hanohano o na keiki Hawaii o ke Kaona nei. Heaha la ia? He uleu paha.

            Hoomomole lua ka hoi.- Ua poloai ia mai makou e 1. M. Meheula, no Kailua, me pa olelo maluna ae; no ka lohi loa o kana Nupepa, nolaila, ua paipaiia ka poe luna Kuokoa ma keia, mai hoomomole, mai ka la puka i Haehae, a i ka peku kahi ana a ka la i ka mole o Lehua.

            Menemene ole.- Ma ke kakahiaka o ka la eono iho nei o keia mahina, ma Lahaina, ua make kekahi haole Mikaele Schiess, no Bavaria kona one hanau, a i keia mau la aku nei no kona ku ana mai, mai Kalaponi mai. Ke kumu o kona make ana i oki i kona lima i ka pahi umiumi, a o ke kaheawai mai la no ia o ke koko, a hiki i kona make ana.

            Holo aku ke Kiaaina Aliiwahineo Hawaii.- Ua holo aku nei Ka Mea Hanohano R. Keelikolani, ke Kiaaina Aliiwahine o Hawaii, ma Kilauea, laua o A. Keohokalole, e hoolana ana e ike i na opua ua o ka lai o Kona, e noho iki laua ma Kailua, he mau la, a hiki mai paha o Hikukani, mea ipo a Kawelu, alaila, nee aku laua ma Papalilua i ka auau kai, elua paha Sabati ilaila hoi mai.

            Make emboli.- I ka poalua o kela pule i hala iho nei, ua make kekahi wahine o Poopali kona inoa, mamua ponoi mai o ka Halepule Katolika Roma. Mai Hawaii mai oia, iloko o na pule ekolu i hala aku nei, a e hoi ana ia i Hawaii maluna o ka Mokuahi, i kona wa i halawai mai ai me na lima menemene ole o ka make. "Ka make me ha aihue la i ka po."

            Ua kohoia.- Ua lohe mai makou ua lilo kekahi o ko makou mau hoa o ke one o ua kulanakauhale nei, o A. M. Kahalewai i Luna Kanawai Kaapuni no ka Mokupuni o Maui, aloha wale kona lilo ana i keiki no ua aina lepo ula ala! a nani wale hoi kona ike ana ʻ ku i ka nape a ka lau ulu, ke pai ʻ a mai e ke aheahe lau makahi o ka "Maaa! O W. P. Kamakau hoi ka Luna Kanawai Kaapuni o Oahu nei.

            Hoopae i na lima hana.- Ma ka halawai ana o ka Papa hoopae lima hana i keia pule iho nei, ua lohe mai makou, e hoounana ana o Kauka Hilebarani (W. Hilebrand,) o ka Hale mai o ka Moiwahine, ka mea e holo ana i Kina, e kii ana i mau lima hana hou, e hoohana ia ai ma na mala ko, o na Mokupuni o Hawaii nei, no ka nele o kakou nei i na paahana. A o kekahi kumu i manaoia ai o Hilebarani ke holo, i mea e pono ai ka Papa ola, e imi ana i mea e ola ai ka "mai pake." Aole no paha e liuliu a holo aku ia.

            Na kokua Mahina hou o Kawaiahao ma ka malama o Beberuari, 1865.-

Honolulu - - - - $31.12.5

Maemae - - - - 2.00

Pauoa - - - - 2.25

Kapalama me Kunawai - - - - 21.50

Kaakopua - - - - 1.50

Maunakiekie - - - - 1.00

Manoa - - - - 7.00

Makiki - - - - 0.00

Kamoiliili - - - - 10.12.5

Waikiki-kai - - - - 4.75

            Huina - - - - $61.25

            Pepe i ka wili-ko.- Ma ka Poakolu oia ka la 8 o Feb. nei, ua pepe i ka wiliko ka lima o kekahi kanaka o Opule ka inoa; ma ka Wili-ko a Aukina o Makawao, Maui, ma ka lima akau ka pepe ana, mai ka pulima aku a hiki i ka welelau o ka manamana kahi i pepe, aka, hookahi nae manamana i hai, a o ka ili nae, ua maihi pu ia aku ka ili o ka pulima maluna a me koke alo, a koe o ka io. Ua hanaia nae e ke Kauka, me ka humuhumu ana a paa me kalopi. Ke noho la no oia me ka eha. Na ka bipi nae e wili ua wili la. Pela o Kuakaniu i Poloai mai nei.

            No Hanalei, Kauai- Eia in a Hanalei nei na moku Enelani elua. O ke kialua (Themis, T. B. Hanham,) kona kapena Ku mai ia ma ka Poalima iho nei me Mr Wylliema, a hookipaia lakou e Mr Wyllie ma Lanihuli. Ua ola pono lakou, a e holo ana i keia mau la i Niihau, Waimea, Koloa, a e ku hou i Honolulu.

            Ma ka la Sabati la 12, ku i Hanalei nei ka moku kialua o Passing Cloud, Clement. kapena, mai Kapalakiko mai i Kina. Aia pu ka wahine a ke Kapena me na keiki elua. Ua oleoia, o ka nele i ka wai ke kumu i komo mai ai.

            Ola ole na mea kanu o Wailupe nei.- Iloko o ka makahiki i kaa hope aku nei, o ka A.D. 1864. Ua hiki mai no ua mau mai'la e make ai na mea kanu, oia ke Kuapaa eleele, ka mea hoi ia nana e hoomake ka "Ipuhaole," aka hoi, maanei wale no paha keia mai e make ai na mea kanu, aole paha ma na wahi e ae o keia mokupuni. A ua hala aku hoi o keia makahiki 65 e hele nei, ua hiki hou mai no ka mea e make ai o na mea kanu. He ano e hoi keia mai e make nei o ka ipu, (he pipika hoi ka lau,) a he mea liilii keokeo ae hoi malalo o ke kumu, nana hoi e ai o ka pupuku mai la no ia o ka lau, a hinuhinu e mai ke nana'ku me ka hoihoi ole, maanei wale no paha keia mai hou o na mea kanu, pehea la ua ei e loaa mai ai ka hua a ka lima i hana ai? he mea hou keia i kau ike ana. Me ka mahalo. B.L. Koko.

            Wailupe, Oahu, Febeluari 22, 1865.

            I ka Poakahi iho nei.- La 27 o Feberuari, ua kuai kukalaia o "Huehuemauna;" oia ka Pahale, o ka "Mea Ilihia," i aui newa aku ma Hanakewa, i nalo hoi ma ke ala maawe a Kanaloa. He uwe-u-la ha aloha no Kamehameha IV., ua lilo no na dala ekolu tausani ma ka inoa o Major Moehonua, no Emma Kaleleonalani elua. Ia la no ua kukalaia, ke kahua hale o ka Halekula i ao ia ai na'lii o Hawaii nei. Hookahi $1,825.00 ma ka inoa o S. Spencer, a me C. C. Harris, nowai la ka i'o aole makou i lohe mai, aka, no Keawe hoopu! no paha?

            Hale pau ahí.- Ua kau leo ia mai makou e Akana pake o Waihee Koolau no ka pau ana o kahi hale i ke ahi i ka la 6 o Feberuari. O ke kumu o ka pau ana, ua hoomau ia ke ahi ma kapuahi i ke ahiahi, i ahi puhi paka no paha. Aka, ia moe ana a i ka pili o ke ao, ua hana mai ke ahi i kana hana aole o kana mai. Ua hoomaka ka a ana o ke ahi ma ka ipuka a pau ae la ka hale mai o ao, pau na pahu lole, na pakaukau, pau pu hoi na ope paka, ipupaka, ia mea aku ia mea aku. Helelako na wahine kane loaa iho la oe i ka laau a Kekuaokalani ia Hoolehelehekii, auwe! auwe!! Pau hoi ka mea minamina o ipupaka.

            Mai paki liilii o Kaukalia (W.) a me Aole (k.)- Oiai e kii aku ana o Kaukalia (W.) ia Aole (k.) he Kahuna oia ma Waikiki, no ka mai o ka laua moopuna, aka, ua loaa no ua Kahuna nei ia ia, a ia laua i hoi mai ai a ka hi o ka mai, aole nae i hiki mai i kahi o ka mai, ua loaa e lauanei i ka pilikia, o ke kumu o ko laua pilikia ana, ua kau pu ua Kahuna nei maluna o ka lio me Kaukalia, a ia laua e kau ana, naue aku la ka lio i ka lio no a hele aku o ka haule iho la no ia o laua a ielua i lalo a hai pu ka iwi aoao o kahi, a o ka iwi hoi o kahi, kahi e pili aku ana i ka iwi huamoa ko kekahi, aole no paha i ia mai e i elua a ka lio, hookahi e kai ai, eu maoli no, manao ia i ke Kahuna paha ana e Pakele mai i ka eha.

            No na Leta poo ole.- Ma ke ahiahi Poalua nei, ma ka auina la i ka hora 31 ike iho la makou i na leka Poo-ole i hoo ia mai maloko nei o ka rumi leka nei, he nui wale o ko lakou mau inoa. Iokia Kuluailehua, no Lahainaluna, eia ua waho ia no ke poo-ole, Kupakei, no Honokua, Kona Hawaii, ua hoomoe ia eia ke waiho nei, L. Kaapa, Hilo, eia no ke waiho nei aole i hooili ia, J. W. Kuakamauna, no Kailua, eia no ke waiho nei, Kamakalua, Kaao, Hamakua, 4 eia no ua hoomoe ia. Eia ma ka Hale Leta nei keia poe palapala a pau, me ko lakou poo-ole hookahi nei palapala poo, a no ke kaumaha luuluu ko oukou, no ke komo ole o ka oukou mau leka i ka oukou wahi i makemake ai.

            Kw Puhi Opiuma nei.- Ma keia pule iho nei, hoopiia kekahi Pake o Agee ka inoa, no kona kuai i ka Opiuma me ka palapala @e ole, a ua hoopaiia he $253. O ka poe nae ana i kuai aku ai, he poe kanaka maoli, a ua hi ka aka i ka lohe ana i ka olelo a ka hoike no ia hihia, a penei no ia: "Ua hopu pinepine ia au no ka on a i ka rama, nolaila, maka ʻ u au ia on a, a hoao i ka on a a ka Opiuma, a ua maikai kona on a, he moe malie, aohe hauwalaau." Nolaila kona puhi mau ana i ka Opiuma. He mea keia e kaumaha io ai ka manao o na makamaka, o ka puni o na kanaka i ke puhi Opiuma; nolaila, kupono loa i ka poe a pau e ike ana i ka haawiia o ka Opiuma e na Pake, e hoike koke ae i ka Ilamuku a me na Makai, i hiki ai ke kinaiia ke puhi ana o keia Opiuma kuai ola o ka lehulehu.

            Pohaku Uinihepa.- I kela pule i hala ae nei, ua halawai makou me kekahi haole, e manao ana e hana i uinihepa. No ia manao no o ua haole la, ua hele aku oia a ma kela kahuahale kahiko, e waiho la ma kela apana aina, ma ka aoao hikina o ka pa o ka "Halemai o ka Moi Wahine," aia malila kona wahi i waele ai a maikai, i wahi e waiho ai ka lepo i kawiliia, a i hookomoia hoi iloko o ka holowaa liilii, e like ka nui me ka uinihepa; a in a eloaa ka mea maikai, alaila, o kona kukulu no ia i imu e kalua ai i na lepo i hoomakaukauia ai ma kela kahua i oleloia ae nei. Ina pono keia hana, loaa hou keia mea maikai o Hawaii nei, o ka pau no hoi ia o ke kii ana i na aina haole i ka uinihepa.

            Kaa Lio i holoia e ka Pupule.- Iloko o kekahi mau la i hala ae nei. ua kau ae o Rev. B. D. Snow maluna o ke kaa o Kauka Gulika, a holo aku oia ma Nuuanu, a hiki ma kahi o na makamaka, ku ke kaa mawaho, a komo keia iloko o kahi o ka makamaka; ia wa a Rev. B. G. Snow i komo ai iloko, o ka manawa iho la no ia i hiki mai ai ka pupule, a kau no maluna o ke kaa, a o ka hala no ia i kai nei o ke Kaopuaua. A hiki ua pupule nei ma Kaopuaua me ke kaa, alaila, puanaia e kanaka me na kamalii, alaila, eia ka hua o ka lea a ua pupule nei, "E hookuu ae paha oikou i ko ʻ u kaa e paa nei oukou, a hala iho ka manawa ai o kuu haole, o oukou ke kukuia mai ea, hookuu mai oukou, pau olelo me ka luina. kapena kuu hoa olelo!" la wa, ua hooleiia ka pupule ilalo, a ua hoihoiia ke kaa i ka mea nona ke kaa e kekahi kanaka naau maikai.

 

HUNAHUNA MEA HOU O AINA E MAI.

            Makena ua mea he Puhi.- Ma ke kula nakauhale o Kaletona i Makekuseta, i kela malama i hala aku nei, ua paa na piula wai. aohe kahe iki o ka wai. I ka imi ia ana o ke kumu i paa ai o ka wai, loaa iho la iloko o kekahi piula wai na puhi 2500. Aohe no o kana mai ua mea he puhi, in a paha i Hawaii nei, pau i ka alapohoia, a i oleia, menei ua laweia e ka poe pakukau i mea hoopukapuka.

            He Kanawai Koa.- I kela mau malama i hala aku nei, aia hoi e holoholo ana o Kenela Kalani, ka Alihikaua o ka ao ao Akau, ma kahi e kapili ia ai na moku manuwa, a ma kahi hoi i kapaia o Lae Kulanakauhale (City Point.)  Ia ia e holoholo ana, unuhi ae la oia i kona kika (cigar,) a puhi ae la. Mahope iki iho, hele mai la kekahi wahi koa nika, a hoopa i kona lima, me ka olelo mai. "aole puhi paka ma keia wahi." Ninau aku la ke Kenela, "o na kauoha anei keia i haawiia ia oe?" Ae," wahi a ka nika, me ke kunou aku o ke poo. "He mau Kanawai maikai loa keia," wahi a Kenela Kalani. Ia manawa koke no, o kona kiola koke aku la no ia i kona kika iloko o ka wai.

No Madegaseka.

 

            Ua ike iho makou maliki o kekahi pepa i paiia ma Enelani i kekahi leta mai Madegaseka mai. Ua haalele iho ke Aliiwahine me na hoa on a ia Anatanarivo (Antanrivo) ke Kulanakauhale Alii, ma ka la 15 o Mei, o ka makahiki i hala aku nei, a ua hele aku ia i ka makaikai ma Amabohimanaga (Ambohimanga.) He Kulanakauhale ikaika loa keia no ka poe hoomanakii.

            O ke Aliiwahine mua i make aku nei, o Ranawalona, ua kanuia iloko o keia Kulanakauhale, a o kona luakupapau, ua hooliloia e na makaainana i wahi hoano. O na kanaka o keia wahi, he poe hoomanakii hana ino, a i mea e hooluolu ai ia lakou, ua hooholoia kekahi Kanawai, aole e kukuluia kekaki luakini Keristiano, aole no hoi e ae ia ka hoomana akea ana i kekahi hoomana Keristiano ma ke Kulanakauhale o Amabohimanaga.

            I keia manawa mai nei, ua hai aku ka poe hoomanakii i ka Moiwahine i ka hoomana ohana o ka poe Keristiano ma Amabohimanaga. No ia mea, ua kuahaua ʻ e ka Moiwahine ma kekahi olelo hoolaha, e hookapu ana i na hoomana Keristiano o kela ano keia ano ma ke akea, a ma kahi malu, ma Amabohimanaga, o ka hoopai o keia, o ka hoopaahaoia, a i ole ia o ka make.

            Aka, ma na wahi e ae o Madegaseka, ua ae ia ka ekalesia o Iesu a ke hele kuemi ole nei imua. He nui na halepule i kukuluia ma kahi i pepehiia ʻ i na kanaka Keristiano no ke aloha o Iesu, i ka wa e ola ana ka Moiwahine mua. Ua kapaia keia mau luakini. he mau "Luakini Hoomanao," i kukuluia e na dala hookupu i haawiia mai e na hoa ʻ loha o Mika Elisa (Ellis) ma Enelani. Ua kukuluia no hoi kekahi Halemai Misionari ma ke Kulanakauhale Alii ma Anatanarivo.

 

No Tahiti.

            Malako o kekahi nupepa Farani i paiia ma Tahiti i ka malama o Novemaba, makahiki 1862, ua ike iho makou, ehiku keiki alii o Tahiti i holo aku i Farani, maluna o ka moku manuwa Isisa. (Isis) E aoia lakou i na mea naauao ma kekahi kula-hanai ma Peloeremela (Ploermel,) e pili ana me Nanatese (Nantes,) a koke hoi ma ka aoao komohana o Farani. E noho lakou malalo o ka malu o kekahi mau moneka (monks) i kapaia na "Hoomana o ka oihana Keristiano." Iwaena o keia poe keiki, kekahi keiki a Pomare, oia ka ha o kana mau keiki a o kona inoa o Tuavira.

            Hookahi o lake i make koke i ko lake ku ana ʻ ku, a koe eon. A iwaena o keia poe keiki eono, eha o lakou he poe perosetanete (Protestants,) (ka hoomana Euanelio.) Ua hooholo iho ke Aupuni Farani e hookomo i ekolu o lakou iloko o ke kula Perosetanete a Mika Cabosa ma Neraca (Nerac) ma ka aoao hema o Farani, kahi o lakou i noho ai no kekahi mau malama. A no Tuatira ke keiki a Pomare, oiai e ka manao o kona makuahine, o kona noho ma ka aoao hoomana Perosetane, aka, ua hooholo iho ia me ke Kiaaina Farani, o Tahiti, e noho no o Tuavaira ma ke kula-hanai ma Peloeremela.