Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 5, 2 February 1865 — KA MOOLELO O KEPAKAILIULA. [ARTICLE]

KA MOOLELO O KEPAKAILIULA.

Ma keia Moolelo hohonu o ka wa kahiko, ua hoopuka mua ia'ku no i ka wa ia H. M. Wini keia nupepa, o ka makahiki i pau ae nei. A no ka hemahema iki, ua waiho loihi ia, a ua hoololiloli hou ia na wahi hemahema, a ua maikai a hiki i keia wa, ke hoopuka hou ia'ku nei. Nolaila, e wiki mai oukou e ka poe puni Moolelo, e lawe nui i keia Pepa. MOKUNA XIII. KE KAUA ANA ME KAILUA, ME 'LII KOA LOA. A pau ae la na'Lii elima i ka make ia Kepakailiula, e like me ka olelo ma ka Mokuna 12 o keia Moolelo — Alaila, lohe iho la hoi keia alii, ua pau kona mau kaikuaana i ka make ia Kepakailiula, alaila, kupu ae la kona manao e kaua'ku i ke Alii nona keia Moolelo, me kona manao e lanakila ana ia ke kaua'ku ia Kepakailiula. No ka mea, me ua'Lii nei na kanaka he lehulehu loa, he 50 paha kautani na kanaka, (he 14 mano hoi oia.) Nolaila, i kona la i pii aku ai, ua mae ka lau o ka nahelehele i ka wawae o na kanaka. A hiki lakou mauka o Kealaehu, ma Laaloa ka pii ana, aka, ua oleloia ma kekahi mana o keia Mooleio, ma Honuaula i Kailua-uka ka pii ana; a ma Puukehoe aku ka hele ana. Aole pela, ma kahi i oleloia maluna ka pii ana; i keia pii ana nae o ke ahiahi ia, a he po mahina hoi ua po la. A hiki lakou iuka, moe lakou malaila a hiki i ka pili o ke kau, pii aku la lakou iuka e poi po aku ia Kepakailiula a me kona poe kanaka. (Oia hoi ke 'Lii nana i kukulu mua i keia kaua ma Hawaii nei, i kapaia he kaua poi-po.) A hiki lakou iuka, aia no o Kepakailiula ma e hiamoe ana me ko lakou ike ole ae he kaue keia mawaho, ia manawa, ua puni ka halau o lakou nei i na kanaka, a me na'Lii, aka hoi, ua lohe aku o Kieimaia i ka owe o ka lauhulu o ka hale o lakou nei, no ka mea, aia na kanaka mawaho e noho like mai ana a puni ka paia o ka hale, me ko lakou manao he kupono ke hapai ae i ka hale, a pepehi iho kekahi poe ia lakou. Ia manawa, maopopo iho la ia Kieimaia, he kaua mawaho, alaila, hooukaʻku la oia ia Kapola, a ala like [ ]. A mahope, ala ae la ke'Lii, a hoomakaukau ia ia iho, a pela hoi i kana poe kanaka a pau me ia. Ia manawa, puka'ku la o Kiihele iwaho a me ke'Lii pu, a ku lakou iwaho,

alaila hele mai la kekahi alii, o Kiha kona inoa, a olelo kakana maila ia Kepakailiula. Ia manawa, o ke kaua iho ia noia o Kepakailiula me Kailua, a hina o Kepakailiula ilalo, alaila, unuhi ae la o Kailua i ka lei omanu ma kona puhaka e oki iho i ke poo o Kepakailiula, no ka mea, ua paa na lima o Kepakailiula ia ia Kailua, a o na wawae ona ma ka a-i kahi i ku ai, me na kanaka eha e paa ana ma na wawae o ke'Lii nona keia Moolelo.

Ia manawa, ua hiki mai ka pilikia nui mawaena o Kiihele ma, a me lakou a pau, aka, ua luku aku o Kiihele ehiku lau kanaka i make, no kona manao e make ana ke keiki, nolaila, i ka manawa i unuhi ae ai o Kailua i ka leiomanu ana, a oki iho i ka a-i o Kepakailiula, ia manawa holo mai la o Kapola a moe iho la ma kahi e oki ia ana ka a-i o ke 'Lii, ia manawa, o-oki iho la o Kailua i ka a-i o Kapola, ia manawa koo iki ae la o Kepakailiuia, aka, aole nae e hiki ua paa, eia nae ia wa, mahope iho o ka make ana o Kapola ke kauwa o ke 'Lii o Kepakailiula. Elua paha minute, uumi ikaika iho la o Kepakailiula i kona hanu, me ka hoolu i kona kino i ka wa e o-oki ana o Kailua i kona a-i, ia manawa koke no, lapuu ko ia nei wawae, a kuhihewa na kanaka e paa ana i ka wawae, ua make la i ka lapuu io oia nei, ia wa e oni ae ana kela me ka ikaika loa, a hemo, a ku ae la iluna, ia hemo ana o Kepakailiula, holo aku la o Kailua, a ku mai Ia ma kahi mamao aku. la manawa no hoi, o ka hora ehiku paha ia o ke kakahiaka nui, ia manawa ike mai la na makua ua hemo a pakele ka laua kamakahi o ka laua alii, ia wa, haawi aku la o Kieimaia i ka ihe laumaki ana ia Akanikolea, a nonoi aku la i wai ia Kiihele, no ka mea ua paapaa loa kona puu, a inu iho la ke 'Lii a kena ae la. Ia wa no hoi; pane aku la o Kepakailiula i kona hoa paio, "e! i holo hoi i ke aha, ano e kaua kaua, aole no au e makau ana ia oe no ko'u pakele ana i ka make mai ia oe mai. Nolaila ke nonoi aku nei au ia oe, e kaua kaua," alaila i mai la ua 'Lii nei, "aole oe e makau ia'u no ko pakele ana aku nei i kuu niake mua?" Hoole kela, "aole au maka'u." Ia manawa ku haaheo mai la o Kailua, me ka helei mai i na maka ona ia Kepailiula, me ka olelo mai. "He pio o Kepakailiula nana," (aka, mai pio io no.) Nolaila hoi, i ka ae ana o Kailua i ke kaua, kulike laua he alo a he alo, eha anana paha ke kaawale o kahi a me kekahi, a ku iho la laua, a holo ka olelo, na Kailua no ka mua, ia wa no, pahu mai la o Kailua i ka ihe ana, aohe oia nei ku, pela mai ka hana ana a i ka lima o ka ihe ku ka wawae o Kepakailiula ma ka oloolo. A noho keia ilalo me ka oni i ka lepo, me ka hana maalea loa, ia manawa, ike hou mai la o Kailua, ua hina ke 'Lii i lalo e oni ana i ka lepo, i holo mai ka hana, iaia nei no hoi ke kokoke, e iliki aku ana o Kepakailiula i ka ihe laumaki ana, ku ma ka piko, ia ku ana o Kailua i ka ihe newa ona e hina, ike hou no keia, ua ona, e iliki hou aku ana keia i ka ihe a ku hou no ma ia wahi a pahu kahi a ka ai e waiho ai, a hina iho la o Kailua i ka honua a make, a oki ia kona poo. A make iho la keia alii, alaila maluhia iho la ka aina i na malama eono, a ma ia hope mai, aohe alii nana i a-a mai keia e kaua aku, no ka mea, ua pau ae la no na 'Lii ai moku I ka make, a koe wale no la no o na 'Lii maori. Aka, he poe maikai lakou, aohe o lakou manao kipi i ke 'Lii kaulana nona keia Moolelo, no ka mea, ua ike lakou i kona koe lua ole.

A ma ia hope mai, hoomaha iho la o Kepakailiula ma ke kaua ana, a hoi ae la oia a noho makai o Puu, i Holualoa, a malaila i hookupu ai na makaainana ia ia, a ku ka puu o ka waiwai e like me

ka hana ana a ko Howaii nei poe i ko lakou mau alii a pau. A ma ia inoa, i ke ku ana o ka puu o ka waiwai me he puu la, nolaila, ke hea mau ia nei kela ma Holualoa o Puu, a hiki mai i keia la. A ma ia mau la mai, kapu heiau iho la ke 'Lii, a mohai aku la i kekahi o na waiwai i hookupu ia mai, na kona akua na Kaili, a ma ia ahiahi no, lilo o Kieimaia i alii mahope ona. A pela oia i noho alii ai, a hiki wale i ke kaua ana o Kepakailiula me Kaikipaananea ke 'Lii o Maui. (Aole i pau.)