Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 5, 2 Pepeluali 1865 — Ia J. W. Keawehunahala. [ARTICLE]

Ia J. W. Keawehunahala.

E ea Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe :—Ua ane i ae kahi manao, e hooki ae ana i ka hookaiimahaaku ia oe, nka nae hoi, ke ike mai la no oe, ua lanakila ole ia inanao, a ua loli ae e like me ka loli mau ana o na inea a pau o keiaao nani pau wale. O ke kuinu o keia loli ana, • a me keia koiia ana mai, e hookaumaha hou nku i kou lokomaikai, oia no ka ike ana iho i na olelo au i lawe mai ai maluna ae o ka inoa J. W. Keawehunahala. Ua heluhelu au i ua manao la, me ka olio'i nui, ma na wahi a'u i ike iho ai ua ku i ka oiaio kana 1 olelo ai, a ua heluhelu au me ka ehaeha ma na wahi ana i olplo ai no na mea a'u/i ike ai ua kapaeia ia ka oiaio, anolaila, o ka hauoli a me ka ehaeha, ka mea nana i koi mai ia'u e hookauwa ia oe. He makemake me hoi au e ikea maopopo ia, aole au i knkau i keia palapala me ka manao ino, no ka mea, o ka mea nona ka inoa i hniia'e la maluna, he makamaia maikai loa no'u, a he hoa hoi no na ahiahi lailai o ua aina aloha nei,—he hoa kaana, —a he maka nloha maikai no hoi no ka la welnwela o ua Kulanakauhale Alii nei» a no ia mea, ina paha wau e hoopuka aku i kekahi olelo e eha ai o kona manao, ma ka'u mai oia ia mea ma ka ipuka o ko'u manao ino, no ka mea, aole i waiho mai me a'u kekahi o ia inau manao nona. No na olelo ana i hoaiai ai no na Bila Kanawai maikai (paha) ana i waiho mai ai imua o ka Ahaolelo, aole no au e olelo nui no ia mea, no ka mea, he okoa keano o ka huaolelo maikoi iloko o ka manao 'o na kanaka a pau o keia honua,—aole wale i keia au e hele nei, aka, mai kahiko loa mai uo ia mea, he kuee o ka ihe muikoi o nei inea he kanaka, a no ia kuluma mau paha o ke ku-e-e o ka ike maikai o nei mea he kanaka» nolaila, i makapo ai ko'u maka a ikeoleai i kekahi wahi Bila Kanawai maikai i hoopuka ia mai e ua hoa naauao nei o'u. He oiaio, he lehulehu no na Bila Kanawai i hoopukaia e ua J. W. K. nei, aka, o ka mnikai nae o ia mau Bila, aole ; au i ike, a me he mea la no hoi, no ka ike ole ann no hoi o na hoa o ka Ahaolelo; ke kumu i make ai, a i kiola loa ia'i ua Bila nei ma ke knono loi. Ua mahalo īa na Luna o keia kau Ahaolelo no ko lakou naauao, a ina he oiaio ia olelo, (a ke manao nei pela io no,) alaila, he hoike maepopo 110 ia ua hili hewa i ka pua ula mae o ke kula, na Bila a ua iki naa~ uao nei o Waialua i hoopuka ai imua o ia Ahaolelo. Elua Bila Kanawai ano nui i hoopuka -ia mai e ua J. W. K. nei, oia hoi ka Bila e hoopau ai ke kapu e kau nei maluna o ka poe inuawa, a me ka Bila' Kanawai e hoonoa ai i na poe i hooki ia ka mare ana, a e ae ana hoi ia lakou e mare koke, i ka wa e kaawale ai kekahi a me kekahi. I ko'u manao, eia wnle no pahn ka waiwai i manaoia e loaa mai ana ma ia Kanawai, 0 ka hiki i na kanaka a pau ke inu i kaawa, a loaa ka ona, a kamaaina iho ka ona, hiki mai o molowa laua o Palaualelo, a ku ko laua hale iloko o ka naau o ke kanaka, hiki mai o Pololi, a kamakamanina iki iho ia, alaila, hiki mai o Hewa, a o kona ukali no hoi o ka Make, ina o ka hookipa mai i keia mau mea i haiia'ela maluna,a me ka hooulu ana i ka" maluna o na kihapai i kumu e hiki koke mai ai ka nele, oia ka pomaikai i manao ia ma ia Bila Kanawai, a ua ihi naauao nei o Waialua i hoopuka ai, alaila, manomhno io no na pomaikai, aka, 1 ko'u manao ana t he mau mea.; keia e hoopilikia mai ana i keia lahui holookoa,—e hoilihune ana ia lakou,—e kauo anā ia lakou ilokoo ka lua mimilo o ka make, a e hoaiiamo ana no hoi ia lakou 1 na ukana ino a pau o ka pilikia o keia ola ana. A no ia mea,o na Luna nana i pepehi ia Bila Kanawai; o lakōu na makamaka oiaio 0 keia lahui, o lakou ka poe i lilo i poe kinaiahi, —a na lakou i hoopio ke ahi a J. W. K. 1 pulupulu ai a ho-a aku. Nani ka pomaikai. No ka pio ana o ia ahi i keia poealoha aina, a aloha lahui no hoi. Na ke Akua ka mea Nona mai na<mea maikai a pau, e hoopomaikaiaka īa lakou.-—A o ko lakou mau inoa, e liloia i mea e mele ia'i ma na waha o na

keiki opiopio, a me na kaikamahine Hawaii 0 na hanauna e hiki mai ana, no ka mea, ua kanuia ko lakou mau inoa a me ka lakou mau hana iloko o ka iho ponoi o ka lahuika-, naka oKa Moi Aliiolani, — a, aole loa e hiki 1 ka manawa ke anai ae ia mea, mai ka pa-* palinaae o ua toau puuwai Hawaii oiaio la.— Mamina wale ke komo ole ana o ko kuu hoa J. W. K. inoa ma ka helu oia poe. Pehea oe e kuu hoa Pumehona ? Aole no hoi e huli ae—-a hoopiiraku ika Paulo, oi hoi, e huli ae ka pono. No ka Bila Kanawai hou ana i hoopuka mai ai, e i ka ae no e mare koke na poe i hookiia ka mare ana, i ko'u manao haahaa, ua ike na keiki iluna ke alo tka pono ole loa no o ia Kanawai, —no ka mea, ina e hooholoia ia Kanawai, alaila, ua like loa no ia me ka hooholo i Kanawai e hoohaunaele i ka noho ana o na kane me na wahine, na makua me na keiki, a e hoonaueue ana hoi i ka noho maluhia ana o na ohana o keia lahui kanaka. No ka inea, ina la paha e holo ka Bila Kanawai hoonoa mare, i na la ua "hihi kau noa hihi mana," no ka mea, inaina iho la no paha ke kane i ka wahine, hookuakeeo iho la ka manao, hele aku la e kolohe me ka mea e, hopu ia a hoopaiia no ka moekolohe, hoopii. iipua o kekahi Lunakanawai hooki mare. hookiia ka mare, ku ae no mare, hoi ae no kekahi a me kekahi, uiha ae ana no i nei wahine, i nei kane palia, imihala hou aku ana no, a pela mau al<u paha e hana'i, a o ka lilo no ka hope o ka lahui i lahui haunaele, i lahui hoi e kapae loa ana ma ka paia i ka hemolele o keia mea he mare, anolaila, pomaiUai loa ka lahui i ka holo ole ana o ia Bi!a Kanawai, a o ko'u hoike maopoopo loa no, no ka pono ole o ua Bila la, ke kiolaloa ia ana no e na Luna naauao o ka Hale Ahaolelo o ke au mua o Ka Moi Kamehameha V.

O ka Bila Kauawai laiki i oleloia e J. W m Keawehunahala, ua hoopukaia mai ia Bilae Hon. E. H.*Boyd ka Luna Makaainana opiopio loa o Honolulu, ao na kumu o kona hoopukaana mai ia Bila, no kona manao ana e kokua a e hoonui ae hoi ina pono o na poe mahi laiki o kona one hunau nei, i hiki ole ai i ka laiki o na aina e ke komo mai e hokai wale a e hooemi hoi i ke kumukuai o ka laiki i kanuia ma Hawnii nei, a i hooulu ia hoi e ka ty>u o ka lae o ke kanaka Hawaii.—"Ua holopono oe, aohe mea nana e keakea." O ke kumu o ko'u kama(lio ana no ka Bila Kanawai laiki, no ka manaoanao kuhihewa paha auanei ka poe ' heluhelu nupepa o J. NV. K. ka mea nana i hoopuka ia Bila imua o ka Ahaolelo.

O ko'u wahi nae hoi i kaumaha loa'i, o na olelo i hoopukaia e J. W. K., ma ka hopena o kona kukulumanao ana, e piii ana i 1 ka hoinoino «kii ia Hon. L. Kaapa,—o m»»ua pu ia o ka aina ua nui o Hilo, —o maua kai hehi pu ia e kaua hoeha manao e Kaukanilehua, ua lei pu maua i na lei i kui ia me na lehua mai o Waianuenue, —ua ai pu i ka luau, i na kau makapehu o ua aina ua pumehana ]a, ua o like ia maua e ke anu o ka makani kehau, a me ka oiu o ka malanai, no keia mau kumu a me ka ike maoli no hoi i kona ano hoopono, a me kona naauao, nolaila, ua ilihia mai iluna o'u ka hana hanohano o ke pale aku i ka mea ino, o hooiliia'ku iluna o ka mea hala ole, oia ua mea hala ole la e noho ana ma kahi pili koke ole inai i kahi o ka olelo hoino i hoopukaia'i. Ke i mai nei ua hoa J. W. K. nei, mai wikiwiki oukou i ka apono aku ia Hon. L. Kaapa o Hilo, no keaha la ? No koiala paakiki paha mamuli o ka pono, me ka hoowawaha ika hewa? Ke manao nei au, he mea pono loa ia oukou ke mahalo a apono aku ia Hon. L. Kaapa , no ka mea, he kanaka i hoaoia, a ua īkeia kona alohi io i kona lahui, a no ka ike ana o na Kuhina Kalaunu o Ka Moi īa niev, ua oluolu pinepi.ne lakou e hoopuka i ka lakou mahalo nui i ua Luna naauao la o Hilo, j>ela ko makou lohe pono ana i na wa e hoouka ia'i na kaua paio iloko 0 ua Ahaololo hanohano la. aka, aole nae au 1 ike i ka hoopukaia oia mea i ka Luna o Waialua. A pehea la, he hoike anei ia malialo a na Kuhina a me na Luna e ae o ia Hale no ko Hon. L. Kaapa hoopuka ana i "na manao opu nui! " Ke manao nei au, aole ! Aka, he hoikeia no kona naauao a me ka maikai o kana mau olelo, a me kona hooponopono pu no hoi, u he mea kupono ia na ua Luna la o Hilo e haaheo pono ai. A nolaila, he mea maopopo no paha i na poē a pau e heluhelu ana i keia pepa, ua pili pono loa na olelo a ka Haku, a ua J. W. K. la i hoopuka mai nei, ia ia iho ; no ka mea, oia no kai kaena nona iho, a kakou no i ikemaka iho ai ma kana palapnla o ka la 21 o keia malama ana i hoaiai mai nei i na Bila Kanawai opala puhi a ka makani, ana i hoopuka'i imua o ka Ahaolelo. Haanui wale no hoi la e ke hoa. Aloha no oe eJ. W.K. A no ka nea hoi, ua hai e aku nei no au, he kupa kamanaaina au no ka aina ua nni o Hilo, nolaila, aole paha wau e hewa ke kapa a kakau iho ma ka inoa o kekahi ua hoomaui hala oua aina la, oia hoi. Me ka ma halo ia ōe, Kaūamoniala.