Ka Nupepa Kuokoa, Volume IV, Number 4, 26 January 1865 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa.

Auhea.

l. Auhea, auhea la na hoa kumu ?
Auhea, auhea la na hoa kumu ?
I luuluu i ke ao i na keiki.
Huli mai a oli pu.
A mamuli e maluhia,
A mamuli e maluhia,
A mamuli e maluhia,
Maha pu maha mau.

2. Auhea, auhea la nei lunakula ?
Auhea, auhea la na lunakula ?
I luuluu i ke kii i na keiki,
Huli mai a oli pu.
A mamuli e maluhia,
A mamuli e maluhia,
A mamuli e maluhia,
Maha pu maha mau.

3. Auhea, auhea la na Haumana kula,
Auhea, auhea la na Haumana kula,
I luuluu i ka hele kula,
Huli mai a oli pu.
A mamuli e maluhia,
A mamuli e maluhia,
A mamuli e maluhia,
Maha pu a maha mau.

He Wahi Moolelo no Keaka a me kona Haku.

                O Keaka (Jack) ka inoa o kekahi eleele, he kauwa hooluhi oia na kekahi kanaka. Aihue oia i ka lio, a holo aku ma kahi o kona poe makamaka, a i mai la kona poe makamaka iaia, " mai hoi hou oe i kahi o ko haku, e hooluhiia'i oe."
            Aia hoi, o ka haku o ua kauwa nei, ua hele oia ma kekahi wahi, a ma ia hele ana, ua loaa kana kauwa hooluhi iaia, (oia hoi o Keaka) ma kahi o kona poe makamaka, me kona makemake e hoi me ia kana kauwa, aka, aole e hiki iaia ke kokoke aku i ke kauwa, ua paa mai i na makamaka.
            A nau iho la ke kui o ua kanaka nei me ka inaina loa, a me kona olelo iho, " e loaa ana no oia ia'u."
            A noonoo hou ae la ua kanaka nei, a i aku la, " Ua aihue o Keaka i kuu lio, a nolaila, ke makemake nei wau e hopu iaia, a e hoopaa ma ka hale pouli." Aka, i ua kanaka nei e noonoo ana i kahi e hiki ai iaia ke hopu a paa ke kauwa, palapala mai ana ke kauwa iaia, me ka hoouna pu mai i ka uku o ka ka lio, me ka i mai nae, " Aole wau e uku aku ana no kuu kino nei ia oe, no ka mea, aole ou kuleana i kuu kino nei. Aole no e hiki i ke kanaka ke hoolilo iaia iho, i ona maluna o kekahi kanaka e like me ka hana i ka lio a me na mea like."
            He mea e ka inaina o ua haku nei i ka ike ana i ua palapala nei a Keaka. Me he holoholona hihiu la ka hae, i ka ua mea he huhu, me ka i iho no, " e loaa no oia ia'u." A hooikaika nui iho la oia i ka imi i wahi e loaa ai o Keaka, mamua o kona halawai kino ana me Keaka. I ka loaa ana o ka wa pono i ua o Keaka, o ka mare wahine iho la no ia o ua o Keaka, a hoi laua nei iloko o ka nahele, kahi hoi o na ilio hihiu hae e noho ai. I ka noho ana malaila, aole wahi e mahiai ai, no ka mea, ua paapu i na ululaau nui, a o kahi poe e ae e noho pu ana malaila, hui mai ia lakou, a hookahi ke kua ana i na laau, a huhuki hoi i na aa mailoko ae o ka lepo, a lilo ae la ia wahi i kula palahalaha.
            A i kekahi la hou ae, hele hou lakou nei e kua i na laau ilalo, hele iki aku la keia a ku iho ma kekahi laau, aia hoi, ike eku la keia i kekahi kanaka e ku mai ana, me ka haka pono mai o ka maka ia ia nei, a me ke kau mai i ka waha o ka pu, me ka manao no e ki mai. O ka haku no o ua o Keaka, ua kanaka nei me ka pu.) Aole nae i mamao e ki a make, he ki hoopuiwa wale no, i puiwa oia, holo aku, alaila hopu mai kekahi poe kanaka, e kokua ana i ua haku ino nei. I ke ki ana o ua kanaka nei i kana pu, o ka puiwa ae la no ia o na hoa o Keaka, a o ka holo aku la no ko lakou la, a koe iho la keia, e hoa-a ana i kahi e holo ai, a o ko ianei holo pono aku la no ia ma kahi e hoohalua ana ke kanaka e makemake ana e hopu iaia a paa, me ko ianei ike ole nae he mea hoohalua malaila, holo aku ia keia a hiki ma kekahi okumu laau, ike aku la o ianei e ke kanaka o kona Haku no ia e ku mai ana. Ia wa koke no, a *ea mai ana he bea eleele nui, hele pololei aku la no ka bea i kahi o ke kanaka ino e nahu ia Keaka, a kau aku la i kona mau maiuu maluna o ua kanaka nei. Hoomanao wale ae la no ua kanaka nei i ke kauwa ana ; ike aku la o ua o Keaka i ua kanaka hana ino nei, aia oia iloko o ka mana nui o ka bea. Alaila, lalau iho la keia i ka pu, a ki aku la i ka bea a make, alaila, pakele ae la ke kanaka. I ka ike ana ae o ua kanaka nei i ka mea nana i hoopakele oia, mailoko ae o ka mana o ka holoholona, alaila, ua hoopiliia loaia mai ua kanaka nei i ka hilahila. A eia kana mau huaolelo mua i pane aku, " E Keaka, ua hoopakele mai oe i kuu ola, nani no hoi kou maikai iloko o ko'u wa ino. Ua hilahila loa wau a ehaeha hoi ko'u naau i ko'u manao ana e hopu ia oe. Nolaila, aole loa wau e hana hou aku ma keia hope aku. E lilo hoi oe i kanaka kuokoa mai keia la aku."

Owai la ma ko Iehova mau aoao.

                Oia ka ninau a Mose, i kona iho mai ana mai ka mauna mai, a ike i ka manao o na kanaka o ka Iseraela, e haalele ia Iehova, a huli i ka hoomanakii. Ua maopopo ko Mose kaumaha nui, a o kona manao aole no e hiki i ka Iseraela e hele imua, aole hoi e loaa ka pomaikai mai ke Akua mai, ina aole i maopopo na mea ma ko Iehova aoao.
            He ninau ano nui no ia i keia wa. He wa koho aoao keia. Aia no kela mea keia mea ma kela aoao paha a ma keia aoao paha o kela, ninau nui keia ninau nui. Aka, o ka ninau nui, oi loa mamua aku o na ninau e ae, e lalau ana ma na mea o ke ao pau ole, oia no, " Owai ka mea ma ko Iehova aoao ?"
            Ina ma ko Iehova aoao kakou, aia no kakou mamuli o kona aupuni, kona kanawai, kona noho alii ana, kona pono. Aole loa e hiki i ke koa e kaua ma na aoao elua, aka, e aloha no ia i kona alii kaua, a i kona Moi ponoi. O ka noho ana mamuli o ko Iehova aupuni, a o ke kaua ana iloko o kona puali koa, oia no ke aloha ana i ke Akua mamua o na mea e ae a pau, ka ae ana i kona makemake, a me ka hoolohe ana i ka leo o kana kauoha. Aole hiki i ke kanaka ke kau aku ia Baala me kekahi lima, a i ke Akua me kekahi lima. " O ka mea aole me a'u nei, o ko'u enemi no ia," wahi a Iesu. Aole hiki i kekahi mea e ku mawaena ; ina aole ma ko Iesu aoao kekahi mea, aia no ia ma ko ka Diabolo aoao.
            E noonoo kakou i ka waiwai o ko Iehova aoao. Oia wale no ka aoao pono. Ma na kaua ana o keia ao, ua okoa ka manao o kela mea keia mea, aole maopopo lea ka pono. Aole hoi pololei wale no kekahi aoao a hewa wale no kekahi, aka, ua huiia ka pono a me ka hewa iloko o kela aoao keia aoao, no ka mea aole i kina ole ke kanaka, aole hoi i pololei ia.
            Aka, ua maopopo lea ka pololei a me ka pono o ko Iehova aoao. Aole hoi he aoao pololei e ae. Ina pela, e hiki anei ia kakou e kanalua a koho ole i ko Iehova aoao.
            O ko Iehova aoao wale no ka aoao o ka malu. He mea ano e paha ke kapa ana i keia aoao, paio mau ka aoao o ka malu. I na ma na kaua o ke ao nei, he mea ano e no. Aka, o ke koa o Kristo, i kahikoia i ke kahiko kaua o Iesu, a e paio ona me ka ikaika, aia no iaia ka malu maoli, " ka malu o ke Akua, ka mea i oi aku i ko ke kanaka manao a pau." " E lilo no ka hana pono ana i mea e malu ai, a o ka hope o ka maikai, he kuapapanui mau loa a me ka malu." " Pomaikai ka lahuikanaka i noho pela, pomaikai no ka lahuikanaka mamuli o Iehova ko lakou Akua." O ka malu ua komo no ia iloko o ka pono, ka pololei a me ka oiaio. He pilikia mau ka aoao o ka hewa. " O ka poe hilinai aku ia Iehova, e like no lakou me ka mauna o Ziona, aole ia e naue, e noho mau loa no. Ua puni o Ierusalema i na mauna, pela o Iehova e hoopuni ai i kona poe kanaka, mai keia wa aku, a i ka manawa pau ole." " O ka poe kapae ma ko lakou ala kekee, e alakai pu aku no o Iehova ia lakou me ka poe hana lapuwale, a he malu no maluna o ka Iseraela."
            O ka aoao o ka Haku oia no ka aoao e lanakila ana. Ma na kaua o keia ao aole maopopo ka mea e lanakila ana. Aole nae he kanalua ma ko Iehova aoao, e lanakila ana ia. Aole oio e ae i kekahi mea hooluolu, aole hoi i kuikahi i kuai ia ; aole no e hiki i kekahi mea e kokua i mea e lanakila ai kona mau enemi ; aka, e like me ke ku mau ana o kona noho alii mai kahiko loa mai a mau loa'ku no, pela ua maopopo kona lanakila ana. Oia wale no ka aoao e ola a e lanakila ana. A o na mea ma kona aoao e lanakila pu auanei no lakou me ia. " A o ke Akua me kakou, owai la ke kue mai ia kakou ?" A o ke Akua ke kue ia kakou, owai la me kakou ? Mai makau, mai hilahila hoi na mea ma ko Iehova aoao e hoike ia lakou iho ma kona puali koa. Pehea hoi e lana ai ka manao o na mea kue ia Iehowa ? Nolaila eia ka ninau nui, "owai la ka mea ma ko Iehova aoao ?"

Ko lakou hoomaikai ana i ke Akua mamua o ka ai ana.

                Hoike mai la kekahi Lukanela (Lieutenant) o ka pualikoa 7 o (New York) i kekahi wahi moolelo.
Penei :— Oiai i ka wa e hoomoana ana na koa Malilana (Maryland, aea aku la wau ma ke kula hookahi la, a ma ia auana ana a'u, hiki aku la wau i kekahi hale mahiai, a malaila wau i ike aku ai i kekahi poe koa, a'u i kuhi ai he poe keiki Makekukeka, (Massachusetts boys,) (i ka hele hoi a like pu,) eia ka he poe Kokilana (Rhode Islanders,) e kamailio nui ana me kekahi wahine, i hele a piha loa i ka makau.
            Hoomalielie aku la lakou iaia, i pau kona makau a me ke kaumaha, he makehewa nae ko lakou hoomalielie ana. Noi aku la lakou i ai iaia, i mai la oia. E lawe i ka mea a pau i loaa ia'u, i kela mea keia mea, koe nae hoi kau kane mai. Auwe, wahi a kahi o ka poe kanaka, mai kuhi mai oe e hanaino aku ana makou ia oe, ua aneane makou e pau i ka wi a ka ai ole, ke makemake nei makou i ka ai wale no. A awiwi iho la ka wahine i ka hana i ka mea ai a kau ma ka papakaukau, me ka makau no kana hana ana i ka mea ai.
            Aka i kona wa i ike aku ai i ka poe koa, e ku nui ana a puni ke pakaukau, me ke kulou o ko lakou poo ilalo, a o ke kanaka loihi o lakou, e o ana i kona lima iluna, e hoomaikai ana i ke Akua no kona lokomaikai, i na mea ai e kau ana maluna o ke pakaukau imua o ko lakou mau alo, a noho iho la ka wahine ilalo e uwe ai.
            Ia wa pau loa'e la ka makau o ka wahine, a noi aku la oia i ka poe koa e kali iki hou : aole i emo o ka makaukau mai la no ia o ke Kope (Coffee) a me kahi mea e ae e hoanoano ai i ka ai ana a ka poe koa.
            Kii aku la ua wahine nei i na ipu wai e inu (canteen) o ka poe koa, a ninini aku la i ka wai lepo oloko, a hoopiha iho la oia i na ipuhao i ke kope. A i ka manao ana o na koa, e uku aku i ka wahine, kahaha loa ka manao o ka wahine.
            I mai la ka Lukanela i oleloia'e nei maluna ; " I ka hoomaikai ana a na koa, ua kahaha loa wau i ko'u ike ana ia mea, i iho la au. Ua pole kana ko kakou aina, ke hele kahi poe ma ka makau ia Iehova e kaua'i."

Na olelo i hoikeia i ka wa pono.

                He wahi olelo e pili ana i kekahi Kanela (Colonel) o kekahi puali koa, i hele aku imua o ke Kiaaina Bukinamu (Buckingham) o ka Mokuaina o Konetikuka (Connecticut,) a noi aku la iaia, e noho i kanaka haipule i ke Akua, i mea nana e malama na uhane o na kanaka, i Kahunapule hoi no kona puali koa.
            I mai la oia, ua hoomaopopo oia i na koa Kristiano, ua oi ae ko lakou eleu i ko ka poe aole lakou he poe Kristiano ; ma ka la i kaua ai, ua aa loa lakou i ke kaua. Hai aku la ke Kiaaina iaia, " e loaa ana no i ko oukou puali koa ke Kahunapule. Mahope iho o keia olelo hoopomaikai, i mai la ke Kiaaina, " Kanela (Colonel,) ua hoike mai nei oe i na mea e lana nui ai ka manao, mamuli o ka manaoio haipule o na koa. He mea pono loa keia ; aka ea, aole anei i loaa ia oe kekahi manao no ka hoola o kou uhane ?" He mau ninau ano e loa keia, haawi mai i kulana hou no kona mau manao. I alakaiia oia, i ike ia kona malama ole i ka manaoio i ke Akua, a me kona kohu ole he manaoio, me he mea la he mau mea i like ole ia eia mamua, a i manao iho hoi nona ka euanelio e like me kekahi poe e ae.
            A i kona hoi hou ana i kona pualikoa, imi aku la oia i ke kokua ana o ka makamaka Kristiano, a ma ia wa no, ua hooponoponoia ka manaoio i ke Kalahala.
            Aole i loihi loa mahope mai, hiki mai ke kaua, hookahe koko o Loanoke (Roanoke) a make iho la keia Kanela o Rukela (Colonel Russell.) Haule oia imua o na koa wiwo ole, na mea hoi ana i manao ai e hoaa i ka manao, ma ke kanu ana i ka maka'u o ke Akua iloko.
            Ua ae no oia i kekahi o kona mau makamaka, o ua mau hua uuku la a ke Kiaaina, oia ka mea i ho-ala ae i kona lunaikehala, a alakai hoi iaia e imi i ko ke Akua aloha. O keia olelo paipai, a hoolana hoi i ka manao a ua Kiaaina nei, ka mea a ka Uhane Hemolele i kokua ai e hoomakaukau i ua Kenela nei, no ke ala hoi ole mai.

No ke keiki a kekahi Misionari.

                Ua makemake nui loa ia ka moolelo no kekahi misionari i kupaa mau ma kana oihana, oia hoi o Rev. W. H. Polimana (Rev. W. H. Pohlman.) no kona noho haipule ana a hiki i kona wa i make ai no ka manaoio.
            A ua hookui hou ia mai no kekahi wahi moolelo, i like a like ka maikai me ko kela i hoike ia maluna. Oia hoi ka moolelo o kana keiki hanau kahi, o Polimana Lieut. William Henry he hope Akukana no ka Pualikoa 59 o Nu Ioka (New York,) ua make oia i ka la 21 o July, 1863, a o kona mau makahiki, he 21, a o ke kumu o kona make ana, no na eha i loaa mai ia ia, ma ke kauo ana ma Getebuga (Gettysburg.)
            I ke ahiahi o ka poalima, oia hoi ka la 3 o July, he hoouka kaua ikaika loa ana, ia la, ia wa ua lele mai kahi poka (Minie ball,) a ua ku kona lima hema a weluwelu loa ; aka o kona mau koa, aole i pio. Ia wa hooikaika mai la kekahi o kona poe e hoi mahope. I aku la oia, " Aole, aole loa wau e ae aku ia manao o oukou, e hoi wau mai mua ae, a i hope, oiai he lima no ko'u e paa ai i ka pahikaua i koe, a e kaua aku no wau me ia lima o'u i na enemi."
            A hala paha ka hora, ma ia hope mai ua lele hou mai kahi poka, a ku ma ke kumu o kana pahikaua, a weluwelu liilii loa, a weluwelu no hoi kona pulima akau, a ino loa no hoi ke aa lele o kona lima, o ka pau iho la no hoi ia o kona hana ana.
            Ma keia kaua ana, aole oia i kaua nona iho, aka no ke aupuni, oiai oia e lawelawe ikaika ana, aole loa oia i kali iki no kekahi mau minuke ma ke kaua.
            Eia kana olelo i na koa e koe ana, e lawe ia ia mahope; E na keiki, e kupaa oukou ma ko oukou wahi i ole ai e hemahema ka aina.
            Pau ae la kana kamailio ana me lakou, a hookahi ana mea i minamina loa ai o ka pahikaua o kona makuahine hanai, i haawi mai ai nana, lilo aku ka pahi, koe mai ka wahi, ua paumaele i ke koko, aka, o na huaolelo i kakau ia mawaho o ka wahi aole ia i ino, " No ke Akua a me ko oukou aina," a he mea makamae loa keia a keia makuahine hanai i hoolako ai i ke keiki makuaole.
            I kona hiki ana aku i kahi hoomoana maule iho la oia, no ke kahe o ke koko, a hoomoe pu ia aku la oia me kona Kanela (Colonel.)
            Eia kahi, aole he kanaka manao nui ia ia iho, kii aku na mea kakau nupepa, e noi aku i kona inoa e kakau ia ma ka nupepa, a me na moolelo o ke kaua ana. I mai kela, aole o'u makemake e hoolaha ia e hai, na'u no e hoike malie aku i o'u mua makamaka aloha.
            A penei kana kakau ana ia lakou, " O na pomaikai i loaa pinepine mai ia'u iloo na kaua he 13, ua haalele mai lakou ia'u iloko o ke kaua 14 ana. Ua loohia wau i na eha hanohano no kuu aina."
            Ina e hoike mai kekahi kanaka i kona makemake e komo iloko o ka Ekalesia o Kristo, he mana io anei ko ke Kahu Ekalesia e pale aku iaia ?
            O Iesu Kristo, oia ka mea nana i hookumu i ka Ekalesia Kerisiano ma keia ao. O ka Ekalesia, oia ka poe hui ma ka manaoio ia Kristo. No ia mea, ua hoolilo oia i kekahi poe i Lunaolelo, a i kekahi poe i Kaula, a i kekahi poe i Kahuna-haiolelo, a i kekahi poe i Kahu Ekalesia a me na kumu. I mea e hooponopono ai i na haipule no ka oihana Kahuna, a no ke kukulu paa ana i ke kino o Kristo, oia hoi kona Ekalesia.
            I ka wa o na Lunaolelo, ua nui ka poe manaoio ia Iesu i hui puia me ka Ekalesia o Kristo. A ua nui no hoi na Ekalesia i kukuluia ma na aina e, aole hoi i nui ka poe hookamani i ao e komo i ka Ekalesia o Kristo ia wa, no ka mea, he mea e ka hoomaau ia o ka poe mamuli o Kristo ia wa.
            Aka, ma Hawaii nei, ua nui ka poe makemake e komo i ka Ekalesia o Kristo, mai ka wa i hookumu ia'i ka Ekalesia o Kristo ma keia Pae Aina, a hiki i keia wa. Ua makemake kekahi poe e komo i ka Ekalesia o Kristo ma ka manaoio ia Kristo, a me ka manaolana i ke Ola mau loa ma kela ao. Ua makemake kekahi poe e komo i ka Ekalesia o Kristo me ka manaoio ole ia Kristo a i ke Akua ka Makua, e manao ana i ka mahaloia mai e kanaka.
            A no ka lilo ole o ke kumu o ka po e makemake ana e komo i ka Ekalesia o Kristo, nolaila, he mea pono i ke Kahu Ekalesia e hoomaopopo i ke kumu o ka makemake o kela mea keia mea e komo i ka Ekalesia o Kristo. Penei :
            Ina e hoike mai kekahi i kona makemake e komo i ka Ekalesia o Kristo, a me ke kumu oia makemake, a ua maopopo i ke Kahu Ekalesia ke kumu o kona makemake, ua ku i ka manaoia ia Kristo, a i ka hanau hou ia e ka Uhane Hemolele, a me ka mihi io i kona mau hewa, a ke maopopo hoi i ke Kahu Ekalesia, ua like kona manao me kana hana, e like me ka Iakobo 2 : 22. " Ua ike no oe, e hooikaika pu ka manaoio me kana hana ana, a ma ka hana ana i pono ai ka manaoio," a ke maopopo hoi ka hua o kana hana e like me ka Iesu olelo ma Mataio, 7 : 16, 20, " Ma ko lakou hua e ike aku ai oukou ia lakou," a me ka Ioane Babetito ma Mataio 4 : 8, " E hua'e oukou i ka hua e ku i ka mihi." Alaila, aole mana o ke Kahu Ekalesia e hoopale aku ai ia kanaka, no ka mea, ua hoonohoia oia he Kahu e kiai, a e hanai i ka Ekalesia o ke Akua, a e hookomo i na hipa a pau iloko o ka pa hipa, oia hoi ka Ekalesia o Kristo. E like me ka Iesu olelo ma Ioane 10 : 16. " A he poe hipa e ae no ka'u, aole no keia pa, he pono hoi no'u e alakai mai ia lakou, a e lilo i hookahi ohana hipa, hookahi hoi Kahu-hipa." " E hoomanao i ke noi a ka Luna o Kanedake ia Pilipo, ia laua e holo ana ma ke kaa, mahope o ka Pilipo hoakaka ana i ke ano o ka olelo a ke Akua e pili ana ia Iesu, i ka hana mai, " Aia ka wai, heaha ko'u mea e bapetizo oleia'i ?" I ae la o Pilipo, " Ina i manaoio oe me kou naau a pau, ina ua pono." I mai la kela, " ke manaoio nei au, o Iesu Kristo, oia ke keiki a ke Akua." Olelo aku la ia, " E ku malie ke kaa ; iho pu iho la laua ilalo i ka wai, a bapetizo ae la oia ia ia." Aole i hoole, no ka mea, ua maopopo lea i kona manao, he makemake kona me ka manaoio ia Kristo.
            Eia hoi, aole no he mana o ke Kahu Ekalesia e hoopale aku i ka poe manaoio, a me ka poe i hanau hou ia e ka Uhane Hemolele, no ka mea, e a-a mau ana ke aloha o Kristo iloko o lakou. E like me ka wahine Kamana i hoi ai ia Iesu, i ka i ana mai, " E ka Haku, ka mamo a Davida, e aloha mai oe ia'u, ua uluhia loa kuu kaikamahine e ke kaimonio ; aole ia i olelo iki aku ia ia." I aku la kana poe haumana ia ia, " E hoihoi aku oe ia ia, no ka mea, ke walaau mai nei ia mahope o makou ;" olelo mai la ia, i mai la, " Ua hoouna ia mai nei au i ka ohana hipa auwana o ka Isalaela wale no." Hele mai la na wahine la, moe iho la imua ona, i mai la, " E ka Haku, e kokua mai oe ia'u." Olelo aku la o Iesu, i aku la, " Aole e pono ke lawe i ka ai a na kamalii, a hoolei aku na ka ilio." I mai la kela, " He oiaio, e ka Haku, ua ai no na ilio i na hunahuna i helelei iho malalo o ka papa-aina a ko lakou Haku." Alaila, olelo aku la o Iesu ia ia, i aku la, " E ka wahine, nui kou manaoio, me kou makemake, pela e hana ia'ku ai nau." A ola iho la kana kaikamahine ia hora, pela no, aole e hiki i na Kahu Ekalesia ke kinai iho i ka manaoio, a me ka manaolana o ka haipule io, no ka mea, ua like lakou me ka malamalama e aa mau ana i ke awakea loa.
            Nolaila hoi, o ke Kahu Ekalesia e hana ana pela, ua kinai ia i ka uhane o ke Akua, a ua kue i ka makemake o kona Haku, no ka mea, ua palapalaia, " O ka mea i ike i ka hana pono, aole nae i hana, o ka hewa no ia nona." Iakobo 4 : 17. " O ke kauwa i ike i ka makemake o kona Haku, aole hoi i hana mamuli o kona makemake, oia ke hahau nuiia." Luka 12 : 47.
            Eia hoi, i na i hoike mai kekahi kanaka i kona makemake e komo i ka Ekalesia o Kristo, me ka hoike mai hoi i ke kumu o kona makemake, a ua maopopo i ke Kahu o ka Ekalesia, aole i kupono kona makemake i ka manaoio no ke ola mau loa, aole hoi i like kana olelo me kana hana, aole hoi i maopopo na hua maikai ana i hoohua mai ai, alaila, he mana no kona e hoopale aku ia kanaka, no ka mea, maluna ona kekahi hewa ke hookomo oia me ka maopopo ole o kona manaoio, no ka mea, penei ka Iokobo. " Heaha ka pono, ke olelo kekahi, he manaoio kona, aole hoi ana hana," a ina ua paa ka manao o na Luna o ka Ekalesia, a me ka apono pu o ka Ekalesia, a ua kupono ole i ka manao o ke Kahu, e pono i ke Kahu ke noi aku e hookuu ia ia mai ka noho kahu ana no ia Ekalesia, pela e hala ole ai ia i ke koko oia kanaka komo ole ma ka puka iloko a ka pa-hipa, no ka mea, penei ka Iesu ma Ioane 10 : 1, " Oiaio, he oiaio ka'u e olelo aku nei ia oukou, o ka mea komo ole ma ka puka iloko o ka pa-hipa, aka, e pii ae ma kahi e, he aihue ia a me ka powa."
            Ma keia mau manao i hoakaka ia, ua maopopo lea, aia ma ke kumu o ka makemake e maopopo ai ka mana, a me ka mana ole o ke Kahu Ekalesia e pale aku i kekahi poe e makemake ana e komo i ka Ekalesia o Kristo. Ina aole i kupono ka makemake o kekahi kanaka i manao ai e komo i ka Ekalesia, i ka manaoio, ka mihi, a me ka hana hou ia e ka uhane, na hoailona e maopopo ai he Krisiano ia, he mana no ko ke Kahu e hoopale aku me ka wiwo ole.
            A ina ua maopopo ua kupono kona makemake i ka manaoio, ka mihi oiaio Euanelio, a me ka hanau hou ia e ka Uhane — na hoailona e maopopo ai he Krisiano ia, aole mana e pale aku ai, no ka mea, aole mea nana e hookaawale kona poe mai ke aloha'ku o Kristo, aole ma ka lani, aole ma ka honua nei.

A. F. JUDD,
ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka,) LOIO !

Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa,
Honolulu, Oahu; Iune 30, 1864. 151-3m

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O
KAKELA ME KUKE
Ma Honolulu.
J. T. GOWER, — Makawao, Maui. J. D. HAVEKOST. — Wailuku, Maui. C. H. WETMORE, — Hilo, Hawaii. J. W. SMITH, — Koloa. Kauai.
HE LAAU KAHIKO, A HE MAOPOPO NO HOI.
Laau hoopau Naio me na Koe, A DR. JAYNE.
            HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka. O ka hope oia mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope oia ka lolo, a o ka make hoi i kekahi manawa, a nolaila ma ia mai e ae kekahi, e like me ka lepo pou, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.
            O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.
            Eia hoi kekahi. O ka laau ka pono keia i ka pau pilikia i ka wela o ka houpo: i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino, i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na nea like.
            Penei no e inu ai i ka laau hoopaia Naio me na Koe.
            Ina no kamalii, e haawi aku i hookahi kupakolu o ka paua ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki eono, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila'e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka na kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ka o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huiia me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono oe elima inu ani i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.
            E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.
Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne,
JAYNE'S CARMINATIVE BALSAM.
            He laau maikai a oluolu hoi kela no ka Hi, ka Nahu, Nalulu. Wela o ka Houpo, Haoa, Huapailua wale, Luai, Luai moku. ono olo i ka ai, Nahu me ka awe no hoi o na keiki uuku, a me na mai like he nui.
Emo ole ka oluolu o ua mau mai nei i keia hana.
            Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi hiki i ka iwakalua ka pono.
            Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookahi a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a akaa a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.
            A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku. (a like a like me ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha, elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.
            I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua kumu kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau hua'ale Ola. a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i kumu e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia laau hoopaa hi.
            Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaiia, e hanai hoi aku no e like me mamua; a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.
            Aohe a makou mea e noi aku ai i ka ka hui uku hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, i hoike aku ai i ke oia o na mea a pau i hoakakaia oa kana mau laau. Ua hooia, a e hiki ana no ke hooia i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he mai wale ; a o na mai Hukii no ho i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou o ka poe i mai la.
HE KUHA KOKO ANEI KOU?
HE KUNU ANEI KOU?
HE EHA ANEI KOU KANIA-I?
HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?
AOLE ANEI HE KUNU OO OU ? AOLE ANEI OU MAI KUNU? AOLE ANEI OU MAI NAENAE? AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma? AOLE ANEI OU KUNU KALILI? AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao?
            A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola o ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.
NA MAI HOOPAILUA.
MAI o ke Ake!
Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.
            (O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)
            He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kauka Jayne. he laau oluolu, a he ola no hoi. Aohe ae ke mai i nele ka makekemake i na laau hoonaha ; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia, a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino ; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, ola no. No ka hooiaio ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.
            Me ka hiki ke hoola'ku i ka maikai, a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no
ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai. Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.
DISIPEPESIA.
            (Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.) O keia Huaale Hoola a Kauka Jayne, he maikai loa no ka hooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua loihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu pu ia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau KAIO me na KOE A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.
NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA,
MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU,
KA MAI O KA ILI, KOKO INO,
MAI NALULU,
PAA O KA LEPO, MAI KUNA,
MAI WAHINE, a me ka MAI HOOPAILUA.
            Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. A o ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hoola ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine, a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.
162-1y