Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 49, 3 Kekemapa 1864 — Kumumanao. PEHEA LA'UANEI E NUI HOU MAI AI O HAWAII, NO KA MEA HOI, UA UUKU IA. [ARTICLE]

Kumumanao. PEHEA LA'UANEI E NUI HOU MAI AI O HAWAII, NO KA MEA HOI, UA UUKU IA.

E kk Nupepa Kuokoa e ; Aloha oe: Ile manaolana ko'u naau e noho nei, a he iini nui hoi kuu poo e hooheielei iho i na paka ua kikiiihuna materia ike oia Puiiiu, iloko iho o kuu kino nui palnhalaha, n nana lioi i hoonioni ae i ke anailiwai like o kuu hapa pulima akau ; e hoo»ia-u iho i kahi huihuini o kuu maka-eila gula, i ka wai hauiiuii iipoiipo eleele o ka inika ko-lu, a e kahakaha kino ae hoi i keia inau hua e kau nei. Pehea la'uanei e nui hou inni ni o liawuii nei, no ka mea ua uuku ia ? " E nana iki kakou i ka nui a me ka uuku o Hawaii nei, ka Pae Aina hoi i olelo ia e ka poe naauao. " Ua hoea ia mai inaiioko mai o ka moana, a o na ahi Peie ka ke kuinu i ike ia'i keia Pae Moku." A ke ku mni la hoi ka mooleio a kannka Hawaii a kiekie, a hoolei iho ia, me ka i iho. " Ua hana maoli ia iio keia Pae Aina e Wakea ma iaua o Papanuihanaumoku, me ko laua mau iima iho" liele a hiki pono peia, uluila, heaha la hoi ke ano o Wakea ma e kohu iike ai ? Moowini waie ka manao ana, a me ka noonoo ana hoi a ke kanaka haku mooleioano like me keia Mookuauhau o Hav.aii nei; noiaiia hoi, e waiho wale kakou i ka manao o ka poe kahiko o Hawaii nei peia, .10 ka mea hoi, aole paka ia he mea ku i ka oiaio ke hana maoii ia keia Pae Moku e ko Wakea ina mau lima iho. Nolaila, o ka nui o keia Pae Moku o Hawaii nei, he umi noia a me kumamamalua, ma ka helu a ka haole, a ma ka helu hoi a ka Hawaii, he ekoiii inau wahi kauna wale iho no, a eia iakou a pau e ku ana ma kau wahi hapaiki o ka moana nui Pakifika, kekahi hoi o na moana nui e hoopuni ana i ka iiihualala o ka honua. A penei no na paiena o kona ku ana. Ma ka Latitu Akau 18° 54', a hiki aku i ka 2*2 3 IV, a ma ka Lonitu komohana lioi 154 0 54', a hiki aku i ka 163 0 52'. E nana ma ka Hoike no ka Poepoe. Aoao 39 no ka Pae Moka o Hawaii. Aina paha pela iho la ka nui a me na palena hoi o kana s ku ana, alaila, auhea la hoi kahi e hiki ai ia'u ke hoonui ae, a ke hoemi iho hoi a uuku ia ai e Ha-

waii'7 Aole 100, no ka mea hoi, oka kē Akua hana wale iho no ia, o ka hoonui ae a n»e ka hoimi iho a pela'ku, mamuli o kona nianao aeia he pono, a mamuli hoi o kona ike kupaianaha mai ka mau loa mai, no ka mea hoi, e loa he paula, he kiekie hoi me ka hohonu kona ike, e like la ine ka hoiki ana nmi a loba, kela kanaka pono kina ole„

A penei kana ! E loaa anei ia oe ka ke Akua mā ka noonoo ana ? E loaa pololei loa anei ia oe lia Mea Mana? Ua kiekie ia e like me ka Lani, heaha kau e hana'i ? Ua oi hoi kona hohonu i ko ka po, a keaha ka e ike ai ? Ua oi kona loa enamua o ko Honua, a o ka luulli hoi imuao ko ke kni. E nana'ku kakou e na hoa ma loba 11:7-9. A ina pela ea, o ke Akua wale 110 ka niea hiki i ka hana ana i na niea a pau l»;a, aolo e ae, alaila, aole a'u wahi e kamakamailio hou nku ai no ka aina, no ka mea hoi, na ke Akua i haawi mai; a nana no e hoonui ae, a e hoouuku iho paha, e like la me ka nui loa o kona lokomaikai; aka hoi e kamailio aku ana nae au a nui no ka lahuikanaka a kakou e emi nei i keia manawa. 4{ A pehea la auanei ia e nui hou ai a mahuahua loa'ku, no ka mea hoi, ua uuku ia ?" Auhea oukou o na makamaka o'u e noho ana mai Elawaii a hiki loa'ku i Niihau. He elua mau mea nui iloko o keia Haawina, na mea hoi a kakou e nana pu mai ai e ke kulike mc ke Kumumanao , i haawi ia mai maluna iho o kuu poo. (I) Oka nui oka Lahui. (2J A oka emi ana hoi o ka Lahui a uuku i keia manawa. A iloko o keia mau haina nui elua, ua hoea mai na maua eha i ka mua ; a ekolu hoi mana i ka haina elua, a malalo iho nei hoi e ike ai kakou i na weI hewehe ana he loihi, no ka nui a me ka uuku o keia Lahui.

1. Aole i emi iho keia Lahui kanaka a uuku mamuii o ka uuku o ka Aina, a me ka nele hoi i na kahua kupono ole kahi a ka Hawaii e uwaa'ku ai i ka aina mamahakea, i loaa'i ke ola nona ilio. No ka inea hoi; ua nui ka aina, a ua palahalaha hoi na kulakuia mai o a o. E uana'ku ana kakou i na kuahiwi iipolipo e waiho kahela mai ana, i hele wale hoi a " Luuiuu po i ke ala a ke kupukupu," i na Kualono, i na Kualapa hauliuli, na oawa momona hoi, i noke wale io e na kulu wai kehau anu o ka po a ukele wnle, o na papu, o na kuiakula, o na aalu, o na aualaloi no hoi, o na kuakua me na paeli, « na hakuone hoi me na poalima, a pela'ku, a eia lakou nei a pau e waiho wale ana i keia manawa. A pehea la, ua pau anei ia oe e Hawaii i ka mahi ia nou iho ? A ke ulu nei anei na mea kanu maiuna iho o kou kihapai e Hawaii ? A ke ai nei anei oe a me kou ohana i ka hua oia mea, a kuai paha, a loaa mai a hoouhi iho paa ke olohelohe o kaoiwi ? Aole loa, aka hoi; ua ulu paapu hou ka mamahakea o keia mau wahi mahi ine ka manao palauaielo o ka Hawaii, a ,i ae he piiikia i ka uuku o ka aina, ka pilikia ka hoi ka hana oie. A he kakaikahi wale iho no o na Hawaii e noho hana ana, aka hoi, o ka hapanui o lakou, aia no iloko o kahi pupUpu hale kahi i kikii āi ke alo iluna, a hookahi paha hana he hoohonehone me kahi puaii hoa, e u nonoke ai me na kaunu a ka makemake, a pehea no ia e pomaikoi ai oe e Hawaii. E nana iki paha kakou i keia: hele kekahi kanaka i ka mahiai ma kulakula pah9, a ma kona kihapai no hoi, i ka mahi uala paha, a mahi kalo paha, aka hoi, iiiki e mai la ka la i kona wela ana, me ka ahai pu mai hoi i na hunahuna makalii hoeha iii o kona ikaika ana, a pa iho i ke poo o ua wahi mahiai nei, a i kahi iwi kikaia paha, kahehe, kanono lua keia me he pai io nui la, a o ke kani iho la noia o ke "ke," me ka oleio iho. " Ke! he keu ka hoi keia a kahi ia wela nui wale, aohe hoi pela nehinei la ; 6 ke kapakeu iho )a noia e kapakeu ai." A

oke kii ae la noia a haalele ika o-o, a o ka hoi aku la noia a kahi pupupu hale ona, kikii ke alo iluiia, kani ke oli, a nonolo kahi puka-ilui, po ae ana ka la, a pela'ku u pau ke amihulu, a heaha la ka mea loaa ? Kahaliana ! o kae mai hoi o ua loaa, ahu ka niuniu. A liuliu iki paha ka noho ana, a kani ana ka hokio a Kilauea, o ka hala jho la no ia i Oahu, (a i\ra loa aku he wa ulu moku hoi a i Oahu nei no la a-a, waiho ana na iwi o kamahele i Kaea.

A pehea no la 'uanei oe e nui hou ai e Hawnii, no ka mea hoi, ua aea oe, ua palaualelo oe, aole hoi i hana e like la me ke kauoha. Ona mea a pau i loaa ai i kou lima e hana'i, hana'ku ine ka ikaika, no ka mea hoi, ma ka luakupapau kahi au e liele aku nei, aole hana ilaila, aole noonoo, aol ike, aole naauao, a aole loa no. Kekahuna 9: 10, a ua olelo ia no hoi, o ka lahui kanaka a mau lahui kanaka paha i hooikaika nui ma ka hana e nui auanei ia lahui kanaka. Eia hoi; aia ma ka palapala hoike a Mr. Knpena Kuke i kona ike mua ana i keia lahui kanaka, ua olelo ia he eha haneri tausani (400,000) ka huina kanaka 0 keia lahui, kaele no ua knnaka Hawaii la ke oinio ia hoike ana. A i ka nana ana aku he oiaio maoii no ia hoike ana a Mr. Kapena Kuke, no ka mea hoi, o na kahua hale a ia poe 1 pukukui iho ai iloko o na kuuua huihui a koekoe hoi o ka noho ana pegana. e i ae la ke waiho wale mai nei, aohe kanaka o luna, ahe kahua hehi ia na na holoholona o keia kau, a o na mahina&i hoi

a ia poe i uwaa'i ine na o-o laau wale iho no, a i ae no la ke ahu wale mai nei uo, aohe meanana e mahi: a hookahi no poe nnna e kalai mai nei ke one o Hawaii o na ilikeokeo o Mareka, ka poe lvoi i hele wale a ulakolako iioko o na mea dnla, o ka noho ana waiwai, kai hele hoi a anki paa, ma ke kulana o ka noho ana hanohano me na 'Lii o ke Aupuni. A i mea hoi e ikeia ai ka oiaio o keia manao ana pela, pono no ke nana'ku i na kahua mahiai ko a ka poe Hui, kahi hoi e ku nei na Hale wiiiko ma Koloa, Lihue, atne Hanalei, ma ka mokupuni « Kauiii. A aia hoi ma Waikapu, he kula ponoa o Kaluapulii i mahiia mai nei e J. M. Alexaneder (Opio,) kela kula pa-pa-a la' hoi a ka bipi i hehi ai, aole i mahiia mamua'ku e ka Hawaii. no ka wai ole, aka, heaha la ia i ka ilikeokeo o Mareka, ame ke ahua lepo ula'ku hoi o Puuohala, e kiei aku la i ke kualapa one o Poliiila, ma ka apana o Wailuku, a o ke kula aa hoi o Waiehu, ame Waihee, a eia hoi ma Lahaina, Lahainaluna, Ulupalakua, Makawao, Haiiimaile, ame Hana, ma ka mokupuni o Maui, a aia hoi ma ka mokupuni o Hawaii nui o Keawe.

A ahea la oe ala ae e Hawaii e moe nei, o ka noho hoiloli wale iho no ka n ' koo-u na hapapulima, a e hana aku mamuli o kou auo kanaka makua ? Aia anei a pau aku ka aina i na haole, alaila, ku ae oe ma ke ano kamalii a uwe iho no ? Hilahlla ino ka alala wale iho no me ka iniki oleia mai, kai no hoi i ku ka uwe i ka eha. Hokai no hoi ka hoa kamalii la he alala wale, ua holo mua no la hoi ia mele, " Pela no ka hoa kamalii la, he uwe wale—ea." A ke uwe oe e Hawaii i ka pau ana o ka aina i ka haole, no ka mea hoi, ua noho kaua-i-ka-na-na oe malalo iho o na kukuha o ka la, a hookahi mea i koe ia oe ea, o ka honi hooinau i ka mea a ka llipehu, " he hoa-a," ke ko koolua hoi o kā pilikia, o ka hune, o ka ilikole, o ka puhikole, o ka aea haukae, o ka aihue, o ka makilo, o ka mahaoi, ke noi wale, a me ke kuewa wale ana hoi maluna iho o ka ili o ka honua, a pela'ku ; a ina paha |)ela, alaila, pehea no auanei oe e nui how ae ai e Hawaii, no ka mea. aohe paa ou a paa i ka aina, a hala ae paha 'uanei na kauna makahiki i koe eiima, a o ka pau loa aku no ia o ka aina i na haole, a

he haole wale mai no kanaka o ka aina, no ka mea, pupupu wale a lehulehu e pii ae nei a oi ae maluna oue Hawaii, no ka inea hoi, ua lianau mai kau wahi keiki e Hawaii me he mea o-a kukui la ka hele!ei wale iho no.

A kani iho la ha l»knu la namu haole, n lolie ole aku la kakou ka Hawaii, a eia ka ka Imole namu la ia oe, Aohe ou wahi kuleana iki e ke kanaka Hawaii, a aohe no lioi ou wahi lihi o keiil aina, no ka mea hoi, ua pau loa ia makou i ke kuaiia, lepo oe, e ku oe a hele lon pela iloko o ke kai e noho ai, a i ole ia, i ka nahelehele inauna lapalapa pnha, a iloko paha oka poopoo pohaku." Auwe hoi! aloha ino oe e Hawaii, ka hooleina ae me he o-a uina ole la ke kau-oia i o a ia nei, aohe ka hoi a na kupuna, ame na makua hoi, ua hala e aku la i ka make, a ua ike ole lakou i na hnukawewe mai a ka Imole 0 keia noho ana'ku. Aloha no paha oe e Hawaii, ke one hanau hoi o kamalii Hawaii, i ka pau ana o ka io, ameka iwi, ame ka lepo i na haole, no ka mea hoi, ke ike nei kakou i keia wa, o na oihana hohonu ame ka uku kiekie, a malaila oe e uneune liiliiia mai ai e ka Hawnii a kau ae iluna me he ao Ia e puhiia ana e ka makani, no ka mea, e nana ae oe e Hawaii ma ka mokupuni o Niihau, a pela altu no paha auanei e ume liiliiia'i a pau loa, a ina e pau loa keia mau mokupuni mai Hawaii a Kauai, a mahea e lona mai ai ke gula ame dala, ua pau loa ka aina 1 na haole, a o ke ko no ia o ka olelo a Davida Malo, Aia kahi noho o keia lahui i ka nahelehele."-

Eia hoi, o ka nui o na wahi kanaka o Hawaii nei i keia manawa, he kanahiku tausani (70,000 wale 110 ka nui a oiaku, pela kuu ike ana, ke ole nae ia he ike lalau, a ina pela ea, kumakena no hoi ua mea he uuku loa, a heaha la ia mau wahi kanaka, i ka huina o na koa pio a kekahi koa hiwahiwa o ka akau Shereiden, he opala lehua paha, he mea puhipuhi na kn makani o kuu ainn. Ea, pehea 110 la uanei oe e nui hou ai e Hawaii la a mahuahua loa'ku, no ka mea hoi, he kanahiku tausani mau wahi kanaka wale no, he namu ia la na ka haole, " pikanele." He keu aka nele |oa, aohe ka nele a nele, hookahi no ka hoi ka u-u naaupo aka llebera t oneanea ka nina. Kahehe-e, he manao mai la uanei kahi a ka makq_ e nau e Hawaii kahi hakina a hookoe iho, ole, ahu mokaki iho na iwi iluna iho no o ko hokua e Hawaii, a na ka ihu ia o ka palau a ka huole o neia mau la aku e eku mai, a e kokope aku, ke-ke ai na iwi o Hawaii i ka la, a i ae he hoomakaulii aina ka haole, a he huhu hoi ka haole, e ole hoi ko lakou la hoomakaulii aina, maiaila ka hoi e loaa mai ai ke gyla ame ke da!a, i like pu ke ano me ka mea e noho aupuni ana ma na aupuni a pau o ka honua.

Penei kakou e ike ai i kona emi ana. E hoolawe ia 70,000 ka huina kanaka i keia kau, (ae waiho aku i ka oi) noloko mai o 400,000 ka huina kanaka o na kau i hala'ku la, alaila, he 330,000 ka huina kanaka i pau i ka make, a ke moe nei lakou a pau iloko o ka hale kauoha ole he luakupapau; ka hooilina mau hoi o ko ke Akua hale uhane, he kino lepo, e like me kana kauoha ia Abamu ma na kupuna kahiko o keao nei, penei: " Me ka hou o kou maka oe e ai ai oe i ka ai, a hiki i ka wa e hoi hou aku ai i ka lepo, no ka mea hoi, mailaila oe i lawe ia mai ai, he lēpo no oe, a e hoi hou aku no oe i ka lepo," Kin. 3:19. Nolaila hoi; ua aneane palima ka nui o na mea ola i keia manawa, i like loa'i hoi me ka huina o na make i hala e aku la i ke ala polikua a Kane ma laua o Kanaloa. Alaila, ninau iho oe e Hawaii penei: " £ hia la na makahiki i koe, alaila loaa'e keia mau hua" (Pupuhi kai o Ukoa.J Hookahi kanakeu paha me ka pakeo, a puehu aku, a o ka pau no ia, no ka mea hoi, ua puehu ko hiilu e Hawaii; aia la

ke puhipulū ia mai la e kamalii pnani o Kau, e kupono ana i kahi i paua iu, il Kau i palalieino." Auwe! lealea inoj aku la ia panni, oia nae hoi, na k?maliil no la hoi ia pnani, " Kohikohi kupeleleu ! Kohikohi kupeleleu 1! Nowai ka lima i hawaha\Ba ?!!! " A paele ae lepo ka lima o kekahi keiki ea, a, hu ae la ka a-ka ake anaina kamalii paani. Aiohu no paha oe ē Hawaii. 2. Aole i emi iho keiā Lnhuikanaka ā uuku, ne ke uo ole ia ana mai. O ke kanaha keia o na inakahiki a me kuniamalia .o krt nolio hana» ia ana ou e Hawnii, n, o ka uuku ana no hoi, o na niho ka i hele a kuilena, mau no ka ukiki, ua kuukahi a kuaiua a kuakoiu paha hoi kekahi poe, oia uukuiii no, n ke ainkai lima a ainkni leo nei no hoi na makua pupu elemnkule ia oe e Hawnii me ke aloha no, aole loa akuhi i haalele mai i ke ao ana ia oe e ke keiki, o na poo ka i hele a kuakea i ke oho-hina, a o na linia hoi kekahi i hele a nakunaku i ka iiaaiulu, aka, mau no nae ka malamn ana i ke keiki hoi a lakou i hiipoi nui ai i kona mau Ia opiopio ; kii aku 110, apo aku no, a hoilioi mai no hoi i kona poli, aka, ke iku mni uei na keiki a pesu, a o-e, a nanahu, a iniki, a hakaka pu no hoi me ka makua. lie keu a ke keiki aloha oie i kona mau makua paiupaiu. he pilikia, a piikaualaia aku ana he mau makua okoa, na makua maiihini hoi o keia kau iho nei i kuapnpa nui ai ka aina i ka pono, oia nae hoi, a momona ia hoi lesuluna, keehi iho ia ia.

He mea mau no keia i na keiki i hoohanohano ūi a i hookamalani ia hoi, aia a puipui ae na aoao o kekahi mea, alaila, e ike ole iho auanei i ka poe liilii o ka holohoio pu ana, a he ona aku la ko ia la hoa e kohu like ai, a, pilipili aina ole kahi luaui makua, ka mea nana'ku ia, e umia kahiko ia iho no ka hoi ia, ina ua pio ka oe ahi, a pau hoi ka oe hookano ana. Nolaila hoi, aole paha oe i nuku la e Hawaii no ke ao ole ia, aka, no ka pakeia hookuli inaoli no, no ka inea hoi, ua olelo ia e Solomona pene: E hoolohe oe i ke ao ana a kou inakuukane ka mea nana mai oe, aole hoi e hoowahawaha i ka luahine ana o kou luaui inakuahine. Solomona 23: 22, he kauoha keia e pili ana i na mea ano makua a pau, aua kahea ia mai hoi na mea a pau e ano keiki ana, e hoolohe ia lakou, Aole na'u waie iho no keia olelo, "ua hanai ia oe e Hawaii a momona." Aka lioi, ke hooia mai nei ka moolelo o kou ao ia ana, a me kahi i ao ia'i, a me ka manawa hoi i ao ia'i, no ka mea, ke ku kehakeha mai Ia na Halekuia, a me na Halekula liilii iho a puni oe e Hawaii, aole ia he kumu no ke kanalua ana, e ku ia'i hoi ka manao o ka hoomaloka, a me ka ai-a hoopale Akua, a i iho, aohe i ao ia o Hawaii. Pela ka ike'naaku ika ua hoeha ili, i na pali o Waiehu.

E nana aku ia Lahainaluna, ka mapuna wai huihui au i auau ai e Hawaii a maemae, a oukou hoi e uhauha nei i ka laki o ka makua, a i iho oe nau kau loaa e na keiki haalele makua, nau io. Ua piha ka aina me keia inoa kaulana Lahainaluna, a aole auanei ia e hiolo mai keia hanauna'ku a i ka hanauna pau ole paha, wahi a'u, noka mea hoi, ua lulu ia keia anoano ma ka puuwai o ka Hawaii, a ua kanu ia hoi a paa ma kahi huini o ka hoomana Kristiano Kalevinā, a ke ula wena mai ma ko Nuuhiwa Pae Aina a aia hoi ma Maikonisia kekahi anoano o keia Kulanui. A pela no hoi kekahi kula no na keiki haole ma Kapunahou, ke kula hanai ma Hilo, a ke kula hui hoi ma Waioli a'u i pupuu ai i ka hau anu o Kaukaopua, ke kula hoi o ka aoao Katorika Roma ma Ahuimanu, a me na kula iho he lehulehu wale a puni ka aina, a ke hoike mai nei keia mau mea a pau loa, i ka hoailona o kau ao ia ana, a o ka mea hoole mai i

keia, helo loa ne pela, walii a'u, no ka mea hoi, aohe i ku ia hoohnlahnla i ka oiaio. O na palapala heluhelu wnle o kela ano keia ano, kekahi houilona noia o Uou ao ia ana e Hawaii, e pai buke ia n hoolaha ia'kn ma kela kihi a ina keia kihi o ka aina, me kn uku kekahi a me ka uku ole ia hoi kekahi, n nie na nupepa hoi i pai ia i kela n me keia mnkahiki i mea hoonaauao mai, a i ftiea h*>i e ike ia'i ke ano a fttē ka noho aha o kekahi iahui kanaka a mau iahui kanaka pnlia, nm kekahi aupuni a mau uupuni hoi a i ole keia iiiau niea a pau, alaila, he like noia me ka aina e noho au& iloko o kn pouli & me ka poeleele, a iloko hoi o ka nolio ana hupo me «Waawaaikinaaupo, a he hoike ana malaelae hoi ia o ka aina ao ole ia, e like la me kekahi o na Mokupuni peSana o ke kai e ahu inui nei, nole i loaa nui mai malaila he mau buke ao mai e like la me oe e Hawaii. Ano keaha la ka ukiwku ana ? Noka hea ole iu'ku nnei, malia e hiamoe ana no i ke kai oko Haku ? Oia ana hoi hn. E Hawaii e, e ala oe! E Hawaii e, ala'e oe!! E Hawaii e, oka moe no ka kau aia ka Hokuloa la iluna lilo !!! E ala'e hoi paha oe e mahi i ka nina, no ka mea hoi, he nui okoa no kalii i koe. Ka'aha'ahn, o ka hoololohe a ka mea nui la, ike ole ia ka ne ana'e. 3. Aole i emi iho keia Lahuikanakh a uuku, no ka ike ole ana i ke Akua olaio a ine kana olelo. Ua piha ka aina me ka ike ana i ke Akua oiaio a me kana olelo, ia lehova Sabaota a me kana keiki hiwahiwao lesu Kristo, mai Hawaii a hiki loa'ku iNiihau, no ka mea hoi; aia ma ka lima o na'Lii a me na ilikole pupupu hale ole n«i mea he Baibala, a ke heluhelu ia nei oia mai Kinohi a Hoikeana, nia na Luakini,a ma na haiehnlawai no hoi, a ma ka ohana no hoi keka'ni i kela la a i keia ia a puni ka makahikl.

Pela kuu ike ana ma Wailuku, ka oknna aina a'u i holoholo mau ai iloko o no makahiki elua i halu'e nei, a pela no lioi ma Makawao, a me na wahi c aku paha a'u i ike ole ai e heluhelu mau in'na, a heaha la ka mea i koe ? Ke olelo oiaio nei au, o ka Lahuikanaka a mau Laliuikanaka paha i ike lea i ke Akua oiaio, a maiama hoi i kona pono uhane, heluhelu i kana olelo, makau i ka hewa, a hookaokoa hoi ia mea ino loa i ukiuki ia, alaila, e nui auanei ia Lahuikanaka, a like paha ka pupupu me namamoa Aberahama & ke Akua i haawi hoopomaikui mai ai nana, mamuli o ka nui o kona iokomaikai. A e mahuahua mau aku auanei kona piiana, a i ke awakea loa, me he La la hoi i kona pii ana'e e kiekie, a pela iho la no ka pii ana o ka Lahuikaeaka malama i ke Akua a me kana pono. Nolaila hoi, e naaa iki kakou i kekahi mau haipule o Hawaii nei, o Kaahumanu 1, he luahine haipulekeia i kona mau la. aole i manao nui ma kona ano alii iho a hookiekie ae, a hana'ku la hoi e like me ke ano mau o na 'Lii, aole loa, aka hoi; hoohaahaa iho la kela iaia iho, aae aku la hoi i ka launa pu ana, a i kn haipule pu ana hoi ine ka Hu makaainaoa luahine; ma na mea oka uhane, a hiki wale aku i kona la i moe iani ai iloko iho o ka hale anuanu a Kane ma laua o Kanaloa, he luakupapau. No ka mea hoi, na keia Aliiwahine i hoopakele ae ia Mr. Rikeke i ka waha nanahu o ka eneni, kai apuapu okoa mai hoi e pio na ka make; aka, ma ka nui aloha oke Ahiwahine, a mamuli hoi o ke akamai o Davida Malo, ke kanaka noiau, a kuhikuhi puuone hoi o ka wa naaupo, ua hoopakele ia mai o Mr. Rikeke i ka make kino ana. He nui no na haipule i ike i ke Akua oiaio a i malama hoi i kana pono, oia o Batimea, Puaaiki, Hoapili kaneme Hoapili wahine, Timoteo, Keaweiwi, 'o Davida Malo no hoi, a me ka Mea Kiekie Kaahumann l, a peia'ku paha. Āolt i pau.