Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 46, 12 Nowemapa 1864 — Moolelo no ka hoonoho- NOHO ANA O NA ALII AIAUPUNI. A ME KO LAKOU MAU AKUA O NA ALII O KA WA KAHIKO MAI HAWAII A NIIHAU. [ARTICLE]

Moolelo no ka hoonohoNOHO ANA O NA ALII AIAUPUNI. A ME KO LAKOU MAU AKUA O NA ALII O KA WA KAHIKO MAI HAWAII A NIIHAU.

E ka NUPEPA KUOKOA E; Aloha oe: E oluolu paha oe e hookomo iho i keia wahi puolo iloko o kou kino ahonui paupauaho ole, a i hoopihaia hoi i na wai momona lipolipo a ke aloha. Aia hoi, e noho ana au ma ko'u wahi home, naue hele mai ana oe a halawai pu kaua, ai ko'u nana ana iho maloko o kou kino, a ike au i na mea kukulu monaoia no na 'lii ame ka lahui holookoa o keia aupuni, e oielo ana, "Ke emi nei! ke emi nei na'lii!! Ke emi nei! ke emi nei keia lahuikanaka!!" Pela ko'u ike ana ma na Helu i na leo kahea no ke kumu e ulu hou ai na 'lii ame keia lahui. Nolaila, ke hoakaka nei au ma keia kukulu manao ana no na'lii o ka wa kahiko. ua uiu nui na'iii ame na kanaka ia wa. (Maanei kakou e oleioai no ke ano o ko Hawaii aiii aiaupuni ame kona inau Akua }- ) pela i pii ai ka nui o na'lii nme na kanaka o ia wa. KO HAWAII ALII AME K.ONA MAU AKUA. O Palena ke Alii o Hawaii, a eia ka inoa o kona mau Akua ponoi: O Kuaialii, o Kapuniakua, o Pelewaiiine, ame HiiaJiaakua, o na Akua keia o ia Alii, a me kona hookaumaha ana, a kahea aku imua o kona mau Akua, ame kona Kahuna e hoolalia mai i ka nui o na'lii ame na kanaka, ae moi la no kona man Akua, wahi a lakou. A malalo aku na Akua o na kanaka, oia keia : Kini o ke akua, Kalehu o ke akua, Kapukui o ke akua, Lalani o ke akua, me ka oielo aku ka o na kjinakn imua o ko lakou mau akua. " E hoolaha mai oukou e na akua a nui na'lii ame na kanaka," ae inai la no, no ka mea, he mana ka ko lakou mau akua ia wa, pela i nui ai na'lii ame na kanaka.

O na akua wale noia ia wa, aole o lehova, penei lakou e olelo ui, hoohapai mai i keiki, i hanau mai auanei he keikikane, i mahiai, i lawai-a, i kukulu hale, a i hoohiki inoa no oukou e ke akua. A i hanau mai hoi he kaikamahine, he kuku kapa, i kuku malo, i kuku pa-u, i kuku 010-n, » ulana moena, i haliilii hale, a i hoohiki inoa no oukou e ke akua, o ia hoi ka waiwai a ka Pulapula. A o ke oia hoi au c ke akua, akanikooa palaiauhala kolopupu a haumakaiole, o ka oukou ola ia e ke akua," iloko o ka iakou kaūmaha ai ana me ka pololei loa, ame ka malima pono ana o keia kanaka keia kanaka i na kapu o ko lakou mau akua ; a pela no hoi ke Alii, noho no oia malalo o ke kapu o kona mau Akua, no ka mea, ua hooko mai uo ke Akua i ka iakou mea e noi oku ai, o ua ae mai no e hoohua mai i ka nui o na'iii ame na iahuikanaka, o ka hana ia i nui ai na'iii ame ka iahui i ka wa kahiko, no kn lakou maiama pono loa i ke kapu o ke Akua, i ko ke Alii ame ko lakou pu kekahi. K0 MAUI ALII AMC KONA MAU AKUA O Kauiahea ke Alii o Maui, he Alii aiaupuni, a eia iho ka inoa o kona mau Akua: O Kaneioku ame Kukailimoku ; aiua waie no ona mau Akua, pela no ka mea i haiia majuqa ae i nui ai na'lii ame ka.lahuikanaka. No Maui Komohana, elua alii o Woiluku, o Loe, ke Aiii aiaupuni, a eia ka inoa o kona mau Akua, o Kukauakahi, 0 Kukeoioewa. o Kihawahine, ame Kōaiaukani, he hooiaha waie no kona mau Akua i na'lii ame ko na kanaka mau Akua pu kekahi. KO LANAI ALII AME KONA MAU AKUA. O Mopua ke Alii o Lanai, he Alii aiaupuni, a o kona inau Akua ka ke kuinu 1 laha mai ai na'iii ame na kanaka ; a eia iho na inoa o kona mau Akua: O Kanemakua, o Kunihiwahine. o Kamakauwahine o Pahuluakua, ame Kaululaau, o ka hana wale no a kona mau Akua, o ka hooko mai i kana mea e noi aku ai, pela no ka mea i hoakakaia maluna ae. KO MOLOKAI ALII AME KONA MAU AKUA. O Lai hoi ke Alii aiaupuni o Molokai, nona na Akua ehiku, eia na inoa o kona mau Akua: O Kahuilaokalani, o Kalaipahoa, o Kapowahine, o Kauhuhuakua, o Kahiliopua, o Kaalaeahina, ame Makakuikaiani, a malalo mai hoi na akua o na makaainana, a he hooiaha no ka hana a ko lakou mau Akua i na'lii ame na kanaka, a oia ka ka mea i u!u nui ai keia iahui i ka wa kahiko. KO OAHU ALII AME KONA MAU AKUA. O Manouli ke Alii aiaupuni o Oahu, nona hoi na Akua eha, eia na inoa o kona mau Akua: O Kuhooneenuu, o Ka-

lamainuu, o Kamehaikanu, ame Haiimeakua, a o ke iikua o na m&kaainana hoi malalo aku o ke Akua o na'lii, a pe!a no hoi iakou e noi mau ai i ko lakou tnau Akua, e hooulu mai i ka nui o na'lii ame na kanaka, ua hookoia mai no. KO KAUAI ALII ASIE KONA «AU AKUA. O Mnnokea no hoi ke Alii aiaupuni o Kauai, a eia ka inoa o kona mau Akua : 0 Kuhaimoana, o Kuikepoo, ame Kukahaea, a malalo mai l/oi na Akua o na inakaainana, o ka hana no a keia poe Akua, o ka hoolaha no i na'lii ame na kanaka, no ka mea, ua like no ka noho ana o nei mau Ahi, ame k» lakou malama pono ana i ke kapu o ko lakou mau Akua inai Hawaii a Niihau, a ma ia mea 1 ulu nui ai na'lii ame na kanaka ia wa. KO NIIHAU ALII AME KONA MAU AKUA. .... O Manoopupaipai hoi ke Alii o Niihau, a eia hoi ka inoa o kona mau Akua: o Lonopule, o Lonoimua, ame Lonokahuna, ua like no ka hanaana mai Hawaii a Niihau, aole paewa o ka lakou mau inea e malama ai ame ka pololei loa, a malaila i hooko mai ai ko lakou mau Akua i ka lakou noi aku, a piha pono ka aina i ka nui o na'lii anie na kanaka, pa ha a pa lima ke kanaka no ke kihapai hookahi ke mahai i ka Wa kahiko. Nohila, e nnna pu mai kakou e like me na kuhikuhi ame na haina o keia moolelo, no ka mea, ke kaniuhu nei kekahi poe no ke emi loa o keia lahui ame na'lii i keia wa, ua uuku loa lakou i koe. Auhea oukou e ka poe huipule o ke Akua, ka poe hoi e pilipili kana aku i ka Haku, aohe he wehena ilaila. E ka poe haipule oiaio nia i Hawaii o Palena, a Niihau o Manoopupaipai, e noi nui aku kakou i ke Akuā, i hooulu mai ai oia i keia hanauna a nui, e like me ka lehova i kauoha mai ai ia Aberahama } penei: " Ma nei hope aku, e hoolilo ana au i kau mau maino i hanauna nui e like me na hoku o ka lani, ine ke one o kahakai ame ka lauoho o ko oukou inau poo, aole e pau i ka helu ia," a pela kakou e nana ai, a i pomaikai ai hoi keia lahui, a me ke aupuni o ko kakou Moi aloha lahui e noho nei Kamehameha V. Me ka mahalo no, P. S. K. Pakele. Kakanoui, Ripahulu t Maui, Oka. 22,1864. I