Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 46, 12 November 1864 — Haiolelo a Hon. S. N. Castle, Oka 31, NO KA BILA PUHI WAIONA. [ARTICLE]

Haiolelo a Hon. S. N. Castle, Oka 31, NO KA BILA PUHI WAIONA.

A o na hewa oia hana e pono e kiai ia e na makai, o lilo auanei i mea e luku ai i ka Lahuikanaka. E kulai no oukou ilalo i keia ha)e a ke Aupuni i ae ai, a i haawi mai ai no hoi i ke Aupuni i ka pomaikai, no ka uku hoolimalima, a me ka lako wai, he S 140.00 ika makahiki hookahi; a oia hoi, ina e hookuu ia'ku, wahi n ko'u hoa i olelo ae nei, ua uku mai ia iloko o na mahina 9 i ka poe mahi ko he 525,000.00 no ka iakou molakeke, i haawi ia'ku i na moku kalepa pili aina, he 1300 tona o ka ukana, a he 1000 hou aku hoi, i na moku o Kapalakiko, a me Vanekoua, ua uku mai ia no ka hana a me ka hoomaikai ana i na dala 15 a he 520.000 paha. He naauao anei ka mohai ana i keia mea, no kekahi hana e aku ? a i na ia mea e oi aku a hewa ole, a aole hoi e hiki ia mea ke hoopomaikai i ke Aupum, a me ka Lahuikanaka, e like me keia i hooliloia'i no kona hoomaka ana he $40.000, a ano ke hakoko nei no kona puka aku, a ua uku no hoi ia no ka molakeke, a me ka paahana ana he $50.000 iloko o keia aina, a ua haawi aku no hoi ia he ukana na ko kakou mau moku nei he 18000 tona i ka makahiki hookahi, aole i ko kakou mau moku wnle nei, aka, i ua moku kahi e holo nei, mawaeoa o ko kakou mau Mokupuni a me Kaleponi; a iloko ona makahiki elua e papalua ia no keia mau puka, ina aole mea e ae nana e hoohioio.

He manaoio maikai ae nei keia i ke Aupuni, i ka mohai ana'ku i keia hana i hoomaunaunaia'i ke dala, a i ike ia no boi ka maikai i loaa mailaila mai, no leeia hana i ike ole ia kona pono, a i ike ia hoi ma kahi e, ka nui ona auhau i kau mai i oi aku mamua.o na mea loaa mai, a me ka waiwai i kma mai; aka, e malama kakou ika ilihune, a me ke Karaima ana e lawe pu mai ai me ia. E hiki no ia oukou ke .kulai i keia ilalo, aole no hoi e hiki i kekahi kanaka ke hoole mai ia inea ; a e hiki no paha ia oukou ke kukulu hou i kekahi mea okoa, aole hoi e hiki ia ia ke hana i na mea a keia kumu e hana nei no keia aina, ke ole oukou e hoonee ae i na mea keakea i kona pono, a ina oukou e hana i keia, e inu anei oukou i ke kiaha awaawa ma ka hopena, a kekahi poe hoi i hoao ai mamua. No ka mea, aole hiki ia oukou ke manaolana ae e pakele ana oukou; ua oi nku keia hewa ma ka pahele ana'ku j kana mea e ale ai. Ua manao ia, ua pakeIe ia, a ua ku aku kona iliu i ka pilikia e hiki mai ana, aka, ua īkeia mai oia e kekahi poe, ma kona helehelena, a me kana hele hi-o ana, a me kona hanu haumia—lna he inai niau ia, a me ka laau make, e ola auanei ia ? aka, i ka pilikia mahope aku, aole ia e ola.

Oiai he niea uku auhau au, a he mea hiki ke lawelawe i na mea pili loko, a he mea aloha hoi i ko'u Lahui a me na kanaka ; ke hookomo aku nei au i ko'u io no keia bila, a o ka hua oia hana, e lilo ana ia i mea ino i keia hale hoomaemae, a e oi loa aku hoi ke ino e loaa maiana i ke Aupuni, ma ke ano noho maikai ana, n ma ka loaa ana mai o ke dala, ina e hoala ia keia mea, a hok> iea kana haua.

(No KK Kuokoa.) Honolchj, Nov. 12, 1864. I ke Kuokoa ; Ai,oha oe:—Ua kono ia mai m.ikou e hoouna aku ma ou la, i rtau wahi lalaui pokole. Ma ke kakaka ana iho i na aoao o ka bila Haawina a ke Kuhina Waiwai, a me kona mau hoa i manao ai, a i hooholoai ho'i, oia iho la na pupu mauu e kupono ai ke haawi aku no ka houpo lewalewa o kela Luna keia Luna p paahana ana, no ke Aupuni uliuli o ka moana pakipika nei. Ua inahalo no makou ma kahimea, aka o ka puu dala $300.00 no na makahiki elua i manaoia'i e haawi aku no ka Luna Kaapuni hookahi o ka Mokupuui o Oahu. Malaila ka makou wahi i [ mnnao ai e ka mailio iki. Owai la auanei | ka haole, a me ke kanaka e ae ana e noho ma ia wahi, no ia mau wahi pupu mauu uuku? i hanai ia mai ai ka houpo naenae o kooa mau la ohohina ? Ke ninau aku nei makou i kela a i keia, owai ]a o oukou e lawe maluna iho o ko oukou mau hokua, i ke- | ia aweaioe koikoi, no kahi makana uuku, e like me keia ? Eia wale no, o ke kanaka nona ka puuwai i pihā i ke Aloha Alii, .a me ke aloha i kona lahui e like me ia. Ina kakou a me ka poe nana i hooholo i keia mea i ike i na ininute ona e waiho ana iluna ke alo, ua loohia kona mau ami i na pilikia a ka mai. Me na au i polukuluku- | ia e ka mai, a i opiopi ia mai hoi e na pilikia kino, a waiho a kalua ilUna o kahi moe, me ka ehaeha, ua hOokolokolo aku no ia, i na | oiea a J»u i lawe ia mai imua ona; aole oia i hooki ae i kana hana, a puana ae kona mau lehelehe, me ka i ae, " E hoopanee i keia hana, a oluolu ko'u kmo, alaHa, hookot lokolo ia keia hihia." Mea paha ua ike no r kakou in ia, e hele ana mai kona wahi nohō

mai a i ka Halehookolokolo, me ke kokua o ke kookoo. Ina a pau ioa e ike ika pilihua n tne ka inea o kona noho ana ma ka oihana i keia maU inakahiki ehiku, a ewalu ana i noho. iho nei, iloko o na ao poluluhi o ka mai, alailn, e ike auanei kakou," he aloha kona i ka lahui, ia oe e ke kanaka kalewa poi, īa oe e ke kanaka piele mauu, a ia oe hoi e ke kahaka lopa o Honolulu nei; no ka mea, he e*ha kona naau i kou noho loihi loa iloko o kahi a ke Kanawai i kena ai ia oe, ke ike ia aole i kupono kona kenaia ana iloko o laila.

Aole paha he haole, a aole no hoi he kanaka, i oi aku ka hoomanawanui ana i ka oihana e iike me ia. Owai ia ke kanaka, a me ka haoleehiki-jke hana i ka hana, me kona alo e halui ana iluna, helu hoi i ka aho o kāupaku o kona pupupu hale, me ka hooko pu aku hoi i na mta a pau a kona kuiana i koi mai ai e hana, a e hooko. Ia ia iloko o kona māu popilikia nui, a na ka make i ahonui mai ia ia, a waiho mai no hoi ia ia me kakou, i mea nana e kaupaona pono mai i ko kakou mau pono, ma ka anuu alua, aole i ikeia'ku ka puana ana mai a kona mau lehelehe i ke kaniuhu no kona popiiikia nana i hoouna ia ia e lawe i Jtana oihana, maluna o kahi moe, aole no hoi i loheia'ku ka poha ana ;uai a kona puuwai ahonui, i ka nonohua.

E hiki auanei ia oe e ka haole e haiamu mai la iluna o 'ke kaa, a e hooluolu ia mai la hoi ena rockers oka noho paipal ? E hiki auanei ia oe ke lawelawe i kau oihana maluna o kahi moe, e like me kana hana, oiai ua loohia kona kino i ka pilikia, a me ka paipai ia ana o na lala, a hiki ole ke noho ae iluna. Aole! ke hoole paa nei makou me ka puuwai -wiwo ole, a menemene ole, i ka aka ia mai e hai.

A o ka lokomaikai a.uanei keia, a ka po i hooholo ai, no kona mau makahilei hana ana i hōomanawanui lua ole ai ? O ka popo anei keia e ola ai na palapu o kona hooikaika ana ? O ka mea anei keia e hooluolu mai ai i kona mau ohohina, i kuakea iloko o ka oihana Aupuni ? A o ka mea kupono anei keia a lakou i manao ai e haawi no ke kanaka i noho loihi ilo'ko oka oihana ? A o ke kaniakoo no koe iloko olaila ? E olelo mai paha ieahi poe, aohe hana nui ana, e pau loa ana paha 1 ka hoihoiia i ke Keena, a aohe hana a ka Lunakanawai Kaapuni o ka Mokupuni o Oahu, aka, e hooinanao ae kakou, ka oioina alua -kei-a, a o kahi hoi e kalana alua ia mai ai ko kakou pono a me4io kakou hewa. £na e lawe ia kakou mai na Aha malalo loa, a i ke Keena, a mai laila aku i ka Jure, alaila e nui paha ka pilikia e loohia ai kakou, no ka »nea o na Luna e nohoana ma ke Keena, o lakou no na kiai e noho mai ana, ma ka makaaha o ka poe Jure. Aka ke hilinai nei makou no ka uku o keia Luna, i ke-ahonui o ka Ahaolelo, a ina e hooholo lakou e like me ka ka Bila Haawina, aiaila ua pau ae li makou "ua hua aelo." Ke kumu oko makou kono ia ana mai e kauieo aku, no ka mea eia no kekahi hnole, aole i oi ae kona mau makahiki, i Ua noho oihana ana, mamua o kona, a ua haawiia me ka hana ole, he puu dala, i papalua, a i papakolu i ka puu dala i manao ia ai e haawi no ka Lunakanawai Kaapuni, e noho ana nei. Makemake no makou e ike i ke ano o keia mea, aole anei ka.pupu mauu e kupono ke haawi ia na ka bipi hana; aka, maanei o ka bipi hana ole ke hoonui ia nei kona ola, a o ka bipi hana, ua houuku ia. He kaupaona Hee anei keia ? * # *•