Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 41, 8 October 1864 — Page 2
This text was transcribed by: | Shirley Werner |
This work is dedicated to: | Werner ohana |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
O na Luna a pau o ke uokoa ke kauohaia 'ku nei e hooili koke mai i na dala a pau i ohiia e lakou, a e waiho nei hoi iloko o ko lakou lima. O na dala a pau o ka pepa, ua hala loa ka wa e uku ai, a he pono hoi ke hokaa kokeia mai ano.
MA KE KAUOHA A KA LUNAPAI.
----
KA NUPEPA KUOKOA.
----
HONOLULU, OKATOBA 8, 1864
----
Ua hooluuluuia mai makou i ka hai aku i ka lehulehu i kia apo hou ia ana mai e ka make, o kekahi o na keiki papa a Alii hoi o keia aina, oia o Ka Mea HanohanoL. Haalelea ; ua make oia ma ka la 3 o keia malama, ma kona wahi noho ma Holani" ma Honolulu nei, he mai ma ke ake kona mai i make ai, a o ka nui o kona mau makahiki, he kanahakumamalua (42.) Ua hanau oia ma Lahaina, i ka M. H. 1822, a oia hoi ke keiki a Haalouo, (Alii Aimoku o Molokai, malalo o Kalaimoku.) a o Kipa kona makuahine. Ma kona mare ana ia Kekauonohi kekahi Kaikamahine a Kamehameha I., i ka makahiki 1848 paha, ia wa hooliloia oia i Alii, a mai ia wa mai no a hiki i kona make ana, ua mau kona noho ana i hoa no ka Hale Ahaolelo Alii. O kona Kaikuaana o T. Haalilio, kela Komisina Kaulana i holo ai me Mi. Rikeke i Europa. Iloko paha o na makahiki elima mamua iho nei, mare oia ia Amoe, ke Kaikamahine hanau mua a Keoniina o Hilo Hawaii, a ua haalele iho ka mea i make i kana wahine, i mea nana e paiauma i ke aloha i kona hoa i hala e aku la.
Aohe keiki ana, ua make no kana pua hookahi o Kamalelehua. Ua waiho iho oia he waiwai nui mahope ona. Ua kamaaina pu makou me ia, a me na lehulehu e ae no paha o keia paemoku, a ua hiki ia makou ke olelo, he kanaka hoohaahaa loa ka mea i make a he kanaka akahele no hoi. He kanaka kohukohu no hoi o ko Hawaii nei alo alii ; aohe paha i loaa nui iaia na enemi Ua nui ku makou minamina me ka walania no kona haalele ana mai i keia ao, @ ke aloha, aka, ke hoehaia nei makou i ke aloha no kana aliiwahine a me kona mau kini e noho nei. Aloha wale kana aliiwahine i ka noho u ana no kona hoapili, hoa hoinainau "hoa kaana o ke kuahiwi kualo no, o kela aina aina kuahiwi kualono--e." No ka mea, ua maopopo ia makou, he kane aloha wahine oia, he aikane aloha, he hoa hele oluolu, a he makamaka pumehana ; a nolaila, ke huipu nei makou me ka wahine nele kane a me na kini a pau o ka mea i make, ma ke kaumaha walania a me ka u pu ana me lakou iloko o keia wa pilikia nui i haulehia mai iluna o ka wahine kanemake a me kona mau kini.
Aole nae o kakou pono ke alo ae i ke kauoha maikai a ka Haku Iesu, no ka mea, ke makaukau nei no oia e hoolilo mai iaia iho i puuhonua no ka poe i kaumaha, a nolaila, e haliu kakou iona la, a e hahai mamuli o kana mau mea i kuhikuhi mai ai, i hiki ai ia ia ke lilo mai i puuhonua no kakou, a no ka poe hoi a pau i hookaumahaia.
Hookahi paha mahina, alaila hoolewaia kona kono kupapau.
----
NA MEA HOU O HAWAII NEI.
----
Ma ke ku ana mai nei o Kilauea, loheia mai nei, ua kohoia o Papaua no Kohala, o J. H. Kaunamano no Hamakua, o Heleluhi no Puna, o J. H. Kamalo no Kona Akau ; a o Rev. S. Kahoohalanala, ame Mr. Kuaka, no Molokai, me Lanai.
----
KU PU.--Ku pu launa ole keia mau la e hele nei, aohe wahi mea aheahe makani mai o na auina la e noho mai nei. A o kahi mea aheahe makani iki, aia mai ina ke kukolu hema.
----
LUNAMAKAAINANA.--Loaa mai nei ia makou he leta na J. A. Kealohanui o Hilo, e hai mai ana i ko laila mau mea i kohoia i Lunainakaainana, oia hoi o L. Kaapa, a me Paulo, he 175 ka nui o ko laua mau balota pakahi.
----
MAI MAKE LOA--Ma ka auina la iho nei o ka Poaha, holo kekahi lio me ke kaa ma ke alanui Kaahumanu, me ka puiwa nui launa ole ; a ia holo ana kuia me ka hale e hana hou ia nei ma ka Hale Hoomaemae-ko, oia hoi o Haledute kahiko iho nei. Pakele ka lio mai make loa, a naha iki ke kaa.
----
UA MAREIA.--Ma ka Poakahi iho nei, ma ka Halepule ma Peleula, mareia o John Welsh me Kamaikui Davis. Ua nui ka poe i hele e makaikai i ko laua hoohuiia ana i io a i koko hookahi, a i ka nana iho no, ua ku pono no ka hoohuiia ana, no ka mea, ua u noho like no laua iloko o ko Hawaii nei Alo Alii, a ua a-aalo pu hoi me na Haku, i ka ua Kipuupuu o Waimea, a me ke kaha lai o Ehu Kaipo ; aia me laua ko makou hauoli pu ana, a me ke ake hoi e komo mau ia, a e awili hemo ole ia hoi ka oluolu o ko laua noho ana'ku me na Haku o keia ola ana.
HALE PAI KII.--Ua hoi mai nei o Keiki mea pai kii, a ua loaa mai nei na mea pai kii ano hou ; o kona hale pai kii, ua hana hou ia iho nei, i hiki ai ke hoomaikaiia ke kii ke hanaia i keia wa mamua ae o ka wa i hala. E makaukau ana paha oia e pai kii i keia pule ae. A makaukau ka Hale ona, alaila, hele mai no oukau e ike maka.
----
E HOOMANAO IA KILILIKA.--Ke hoolaha nei o Mi. Kililika ma ka pepa o keia la i kona wehe ana'e nei i kekahi Halekuai hou ma Wailuku Maui, a e hoomaopopo aku ana hoi i kona makaukau e hoolako aku i na mea o na ano a pau ma kona Halekuai, i hiki ai i kona mau hoalauna o ia wahi iho ke hele aku iona la e kuai ai, a i lolohili ole ai hoi i ka hoouna i Honolulu. E kipa ae no oukou e ike no onkou @.
----
HALE AINA HOU.--Ma ka Poaha iho nei, wehe ae o W. Pinehasa Wood, he hale aina no na kanaka Hawaii, aia ma Ulakoheo, ma ka Hale pohaku iho nei o Piikoi ; ua hai mai oia ia makou, ua makaukau ka oia e haawi aku i kona mau hoa o ke koko hookahi, i na mea ai maikai o na ano a pau. O ka pono loa no nae, o ka hele kino no o oukou ilaila, i ike maka, a i pau kuhi hewa.
----
PILI KINO.--Ua hoi mai kekahi poe kamaaina o kakou i hele nui aku nei i Kaleponi i ka makaikai, oia o Kauka Minuteole ; Rev E. Corwin, ke Kahunapule o Kaukeano ; a me Halewai ma. Pela wale oukou e ka poe auwana ma na aina e, i hiki aku ka hie i na aina haole, o ke kuko wale no ia o ka manao e kuko ai i na la laelae o Hawaii. Me ka hoi ana o ka manu Nunu a Noa i ka Halelana, pela no hoi oukou e imi ai i na mauna hauliuli me na makani kolonahe o ka aina malu lani o Hawaii.--Hoku Loa.
----
LA KAULIMA MA LAHAINA.
----
E KA NUPEPA KUOKOA E ; ALOHA KAUMAKA
E oluolu oe a me kou mau Luna Hooponopono, e hookomo iho i kela mau hua e kau hoolai ae la maluna, ma kahi kaawale o kou kino holookoa. A nau hoi ia e uleu aku ma na kihi eha o ko Hawaii nei Pae aina, no ka mea, he malihini ko Hawaii nei i keia mea he kaulima ana, ma Honolulu a ma Lahaina nei i ike ia ia.ai.
Eia no ia. "La kaulima ma Lahaina." O ke ano o keia mea he Kaulima ana, oia @ hoi no Kristo. Oia ke ano o keia mea he kaulima ana. Aole e hiki i ke kane a wahine e ai i ka papa aina a ka Haku, ke ole oia e kaulima ia e ka Bihoba nui mamua, aia a kaulima ke kane a wahine e ka Bihoba nui mamua, alaila, lawe e i ke kino o ka Haku.
I ka la 25 o Sepakemaba. Oia hoi ka la sabati. Eha hana i hanaia e ka Bihopa nui a me kona mau hoe. Ka mua i ka hora 9 o ke kakahiaka, ke kaulima ia ana o ka poe e makemake ana e lawe i ke kino o ka Haku, a e lilo hoi i poe kauwa na Iesu Kristo, a e malama hoi i kana mau Kauoha, a me na kanawai he umi. I ka nana aku ua nani maoli no hoi ia poe, a ua ilihia ka hoomakaukau ana i ke ala e hiki aku ai i ke ola mau loa. O ko lakou nui he 19, he umi kane, he eiwa wahine, ua kahiko ia na wahine me na aahu keokeo, a me na uhi keokeo ma ke poo a hala i ke kino, o na kane ka aahu i lawa ia lakou.
Ka lua. Ika hora 10 a hiki i ka hora 11, ka poni ia ana o William H. Kaauwai i kahuna pule, i luna hoi, no ka mea, nana e hai ka olelo Hemolele a ka Haku ma Lahaina nei. I ka nana aku, ua nani luaole ka Bihopa nui i ka poni ana ia William H. Kaauwai. Ua piha pono ka hale pule, aole wahi e noho ai, ku iluna kekahi poe, a ma na puka mai kahi poe e ku ai, o kahi o ka poe e noho ana iluna o na noho, ua hoopiha ia i ke aloha a me na waimaka, no ke aloha ia Kalani Iolani i naue aku nei i ke ala hoi ole mai, pela ke ano i ka ike a kuu maka, No ka mea, nana keia Bihopa i kauoha i Beritania, a oia ke kumu o ka hoopulu ia ana o kahi poe e ka waimaka, a no ka ilihia no hoi kahi i ka hana a ka Haku Iesu Kristo.
Ke kolu. I ka hora 12 o ke awakea, ka papa aina a ka Haku, o ka poe i kaulima ia e ka Bihopa nui, o lakou kai ai i ka papa aina a ka Haku, i ka nana aku, ua maikai ka hana ana o ka papa aina a ka Haku, hookuu ia ke anaina ia manawa.
Ka ha i ka hora eha o ke ahiahi, pule a pau. Pii ka Bihopa nui a me kona mau hope, a me na hoahanau e hoolaa i ka hooilina kupapau. E hoomaka ana ka huakai mai ka hale mai, e hele ana i ka hikina, a hiki i ke kihi o ka hale paahao ma uka, hele i ka akau, aole i loihi ka hele ana i ka akau, hiki i ka pa kupapau, ku ma ka puka a pau ka hana ana malaila, hele i ke komohana, a hiki ma ka aoao makai o ka pa kupapau, a hoomaikai ia ka inoa o ka Haku, a pau ia, hele kaapuni iloko o ka pa, a hoi hou a kahi i hoomaikai ia ai ka inoa o ka Haku no ka hoolaa ana i ka pa kupapau. O ka Mea Hanohano. P. Nahaoleelua kekahi i keia mau hana a po ia la, aole nae oia i kaulima ia, ua lohe wale mai au, a mahope aku kaulima ia o na haole maka hanohano kekahi o ka malu ulu o Lele nei, i keia mau hana a'u i hai ae la maluna.
Ia oe ko'n aloha e ka Luna o ke Kuokoa, a me ka poe hoonoho kepau, ia lakou ae hoi ka iini a ka manao.
O ke kii a ka maka-a
A noi ka lihilihi-a.
D. W. KALAELOA.
Lanikeha, Lahaina, Ssebakemapa, 28, 1864.
KA NU HOU !
Ma ka Poakolu iho nei, ku mai ana ka moku E. H. Iaylor mai Kapalakiko mai iloko o na la he 19. Ua loaa mai ia makou na nupepa o Kapalakiko e hiki ana i ka la 17 o Sepatemaba, a malaila i ikeia iho ai ka nu mai ke kahua kaua mai, e hiki ana i ka la 8 o ia malama no.
Aohe kaua i hooukaia mai nei i keia mau la e ka puali o Gen. Garana ; aka, ke liuliu mau nei no nae na aoao a elua me ka hoomakakiu i ka wa kupono e poi-po aku ai kekahi i kekahi.
Ua ike iho makou i ka hoopuka ana ae o Gen. Garana i kona manao no ke ano o keia kaua ana ame ka hopena pu hoi o ia mea, a penei no kana mau olelo maloko okekahi leta ana i kakau ai ia Hon. E. B. Washburne :
"Dear Sir.--Ua olelo aku au i na kanaka a pau i hele mai i o'u nei, o ka hoihoi hou mai i ka noho hui ana, oia ka manaopaa o na kanaka a pau o ka Akau. O na kipi i keia wa, ua kukulu mai i ko lakou kanaka hope iloko o ko lakou mau laina. O na kamalii ame na elemakule, o lakou ka poe nana e kiai nei i na poe pio, ame na alahaka o na alanui kaamahu, a o lakou no hoi ka poe nana e kiai i ka hapanui o na wahi a pau i hooikaikaia. O ke kanaka i lilo mai o lakou mai, aole e hiki ke paniia kona hakahaka. Ua haowale lakou i ka luli keiki ame ka luakupapau--nolaila i loaa'i ko lakou mau koa e noho nei. A eia kekahi, ke kapae ae i ka poe o lakou i poino ma na kaua pahukala, ke poho nei lakou i kela la i keia la, he hookahi papa koa, noloko o ka mahuka ame na kumu e ae. A oiai e kahe mau mai ana keia mau mea, alaila, he mea maopopo, aohe i mamao loa ka hopena--ke hana oiaio kakou ia kakou iho. Aia wale no ko lakou wahi manaolana iki iloko o ka mokuahana o ka Akau. No ka mea, malia paha ma @ mea e loaa'i ia lakou ke kokua mai @ hoi ma ia mea e hoonawaliwaliia mai ai kakou. Ina no e hooko malieia ka huki ana i na koa, ma ia mea e hooluuluuia ai ka enemi, a e hooikaika nui ole ai no hoi lakou. Aohe o'u kanalua i ka makemake o na kipi e kupaa a pau ka wa o ke koho Paresidena ana. He nui na mea a lakou i manaolana'i e puka mai ana ma ia mea. He nui ko lakou manaolana e kipi kuloko ana ka Akau. He nui ko lakou ake e kohoia i Paresidena ma ka aoao o ka poe hoopau kaua. A o ka oiaio, e like me Micwaber, e kali ana lakou no ka huli ae o kekahi mea. O na makamaka o kakou e makemake nei e hooki i ke kaua, ina lakou e manao ana o ka hookaawale ka mea e maluhia ai, a e oki ai ke kaua ana, alaila, ua kuhihewa loa lakou.
Oia no ka hookumu ana i ke kaua me ka hui aku o na tausani kanaka o ka Akau me ka Hema, no ka hilahila i ko kakou ae wale ana'ku i ka hookaawale. A ina no e pau ke kaua me ke kuikahi ma kekahi ano e ae, alaila, e koi mai ana ka Hema e hoihoi aku i ka lakou mau kauwa i hookuuia iho nei. A e koi mai no hoi lakou la e ukuia aku no na poino i ilihia aku iluna o lakou. A e koi mai no hoi lakou la e hana i ke kuikahi nana ehoolilo mai i ka Akau i mea huli kauwa na ka Hema. GARANA."
MESIKO.
Ua mahuka aku ka Peresidena o Mesiko o Juaez,i Nu Olina, ua haalele i kona one hanau. E hele mai ana ka puali kaua Farani e hoouka aku i ke Kulanakauhale o Moneterei.--Hoku Loa.
NU IOKA, SEPT. 6.--Wahi a na nupepa o Matamorasa, he eha ka pio ana o na koa Farani ma Mesiko. Aole nae i haiia mai ka la o neia mau kaua i hooukaia'i. Ma Beira kahi i kaua ai ma ka apana o Guerrero. O Alavare ka mea nana i alakai i na koa Mesikana. A e like me ka mea i hooholoia no ke kaua, nolaila, aohe wahi ola i haawiia. O na poe i pio o na aoao a elua, ua pau no i ka hoomakeia. Ua hoike mai o Colonel (Kanela) Salacio i kona lanakila ana maluna o na koa Aupuni he 2,000, ma ka la 5 iho nei o Iulai, ma kahi i kapaia o Cauro (Mesiko, a ua pau loa i ka hee ua mau koa Aupuni la o Mesiko.)
NU IOKA, SEPT. 8.--Ua haiia mai mai Matamorasa, ua lawe ae na koa Farani i kahi i kapaia o Bagdad ma ka nuku o ka Rio Grande.
PIO O MOBILE.
Ua loheia ae ma Wasinetona, ua pio mai ka ke kulanakauhale kipi o Mobile. O ka poe ka nana i hai mai ke pio ana o ia wahi, oia no na poe kipi i mahuka mai nei mailaila mai.
FARANI.
Ua hanau hou mai nei ka Emeperesa o Farani he keiki, aia ma kekahi wahi noho Kau kahi i hanau ai ; a ua hoopuniia o Farani i ka hauoli no ka malihini hou i hoea mai nei. He keiki kane.
KE AWAAWA O KA SENEDOA.
Ke ku man nei no na koa ma ke awaawa o ke Senedoa, aohe he hoouka kaua nui i hooukaia ilaila, aka, ua kaua liilii mau no nae mawaena o na aoao kaua.
O ka mea i loheia mai nei mai ke alo mai o ka puali o Garana (Pitabuga,) ke houluulu nui nei o Lee i kona mau koa ma ke alanui kaahao o Weledona ; ua manaoia, aia mai nei me ia kekahi o na koa o ko Gen. Early puali, aohe nae i maopopo loa. Hookahi mea i ike lea ia, o ko Lee hooikaika nui ana e hoopio hou aku i ke alanui kaahao o Weledona, ke walania nui nei oia, no ka waiho o ia mea ma ka lima o na koa o Garana.
ATALANATA.
O ka nui o ka poino o ka puali koa o en. Hood i kona wa i noho iho nei imua o Atalanata, he 28,400 koa, ke huiia ke pio na make ame ka poe i hoehaia. A he hookahi mahina ma ia hope mai, poino hou iho la oia ma ke pio ana o Atalanata, ame ka hapanui pu hoi o kona puali.
NO EUROPA.
Ua ala iki mai kekahi wahi haunaele iki ma Alagia, a ua hoopio kokeia no nae.
Ua hoopukaia mai he olelo kauoha e pili ana i ka hoouna mai i na moku i Mesiko, i hiki ai ke hoihoiia na koa e makemake ana e hoi i Farani. E hoomaka ana na moku e holo mai i na la mua o Aukake iho nei.
No na mea hoi e pili ana ia Mesiko iho, ua loheia mai ma Farani mai, ua loaa mai ka ia Emepera Maximillian kekahi olelo hooia mai a Linekona mai, e hooia mai ana i kona ae no i kekahi Kuhina a Mesiko e hoouna aku ai e noho ma ke alo alii o Wasinetona, ame kona makemake no hoi e hoouna mai i Kuhina enoho ma ke alo alii o Mesiko.
Ua ikeaia iho, ua hoohui ae he elua tausani koa pualu ma Auseteria, me ka manao e holo mai i Mesiko e noho ai malalo o ka Moi Hou.
----
NA PALAPALU.
----
HE WAHI MANAO HOOHALAHALA.
----
E KA NUPEPA KUOKOA E ; Aloha oe : @ ia ma ke kahua kaua o ka la 24 o Sept., ua ike @ ke ano io ole o na leta @ ka oleto o na mea hou o Hawaii; aole no @ malaila wale, ai aku no ma na Helu mua o ke Kuokoa ; oia na Helu e kau ana na olelo pane a Kapepeekauila in P. A. Kalalaupunaakeonaoka ; ua ike ia no ke ano ku pono ole o na olelo i ka hoonaauao ana'e ia laua, a i ole i ka lehulehu paha ; aka, i kuu kalena pono ana ae i keia olelo pane hou a K. i paiia i ka la 24 o Sept., me kuu hoomaopopo mai ka lele a ka lele, a mai ka hiki mua hoi a ka ukali o ua kukulu manao ana la ; ua ikeia ke no ino, a me ka pelapela wale no ipuka ae. Aole no hoi paha i ku pono ia laua ke kapa pono ia aku, he kumu alakai maikai o ka lehulehu ma ke kukulu manao ana ; a me ka hoolaha ana iwaena o ka Lahui, aole he mea ia nana e hoohoihoi ae ai i ko kakou kino ; oiai ka molowa ehooluhi ana, ke ole na manao maikai iloko o ka kakou pepa, no ka mea, oia no kekahi mea nana e hoowalea ia kakou i kahi mau minute kaawale ; a me ka la noho wale no hoi. He oki loa no. He ano hauoli iki no kahi manao i ka P. A. K., aka, o ka hauoli loa, a me ka hoonanea, a me ke ku no hoi i ka makemake o ka poe lawe pepa, oia ka mea iini ia, no ka mea, o ka maikai o na manao o loko o ka pepa, oia no ka mea nana e paipai ka lehulehu e lawe nui i ke Kuokoa; a o ka mea no hoi ia e holo ai ka hana, a e mau ai ke ola o ka pepa ; o ka nui o ka poe lawe. O ka maikai no hoi ona manao, oia no kahi mea nana e hoeueu i ke kanaka, e imi i mau manao maikai nona ; i mea e kookela ae ai oia ma ia hana, o ka hoopuka manao me ka maikai.
Aole no paha owau wale ka-i hookae i keia, malia oia la no kahi, &c. Eia kahi, aia huli ae a nana me ka noonoo nui i ke ano o kela huaolelo, i kapaia'i o P. A. K., he Generala, he ano henehene no ia, oiai aole i ku pono oia inoa i ka mea i ao ole ia ; no ka mea, aole he kula koa ma Lahainaluna ; e aho paha o Hilo, a me ke Kula huli ike loa ma Punahou i Oahu ; ua ikeia na koa i ka la Hoike kula, a lilo koke ole ka hoi ke koa e paa ana i ka pu i Generala ia wa no ; aia he manawa loihi ke ao ana, alaila lilo paha, me ka ole no, ina e nana pu mai kau i na hanuu e hiki ae ai i ka noho ana Generala ; noho mua i ke koa, a ikeia ka makaukau, lilo ae i Kopala, ina no he eleu, lilo ae i Kakiana, pela'e i Lutanela, ai kau Akau, a i ole kau Hema paha ; pela'e i Capena, ai Majoi, ai Agukana Generala ; pela'e i Generala. (Alihikaua)
No ka hai ana mai nae paha i ka nui o ka make iloko o ka makahiki i hala'e. Oia ka mea i henehene ia'i ea ? Auhea oukou, aia kekahi Kumukula, ua haawiia e ke Aupuni iaia e kakau i ka make, hanau, mare, a hala ka makahiki, hoike oia imua o ke Kahukula o kona Apana, olelo oia, "eia ka make ma ko'u Apana, 1968." Kapa koke aku anei keia kahu, he Gen. oe, ua loaa ia oe ka huinahelu o ka make--oia anei ke akamai e lilo ai i Gen., aole, aole loa no ? ua oki ia henehene. Ua mahalo no au i ko kapa ana'ku i ke pana noho wale no i Lahainaluna, i kuhi ia'ku e makou he naauao, pela io no ; aka, ua hilinai wale oe i Lahainaluna ka manao, aole pela, o ke kumu o ka naauao ea ; o ka mak'u aku ia Iehova, oia ka mole, ka io, ka iwi, &c. Ina no la o ko naaupo a e hoohalike ia e oe me Ioane Kalavina, i ka wa i kapaia mai'i e Maretina Lutera he ilio ; oia ka wa o ka hooponopono Ekalesia ; eia ka Ioane Kalavina, ina ia o (Lutera) "e kapa mai ia'u o (Ioane Kalavina,) he ilio," alaila, e kapa pono aku au iaia, he kanaka no ke Akua; ua mahalo loa ia o Kalavina ma ia olelo.
Eia keia, aole no o'u hoapono i ka P. A. K. nuku ana ma kahi wahi, aka e aho iki nae ma kahi wahi, o ke oki loa no ka Kapepeekauila.
Eia no hoi keia, ua mahalo no hoi au i ka Lihau Anuenue mau olelo ao i na kumu, oia mau olelo maikai no ia, he ku i ka hoonaauao, aka o ka hewa o Kumuao i mahaoi e aku nei, me ke kue i ka ka Baibala, penei : "O ka mea hoowahawaha i ke ao ia mai, he holoholona ia." E waiho ia no la hoi a pau ka ia la mau rula, alaila hai ae ho hoi o Kumuao i kana mau rula ; ina ua pono, ua olelo mai no hoi kela aole i pau ; mahaoi ia'ku. No ka hilahila paha i ke ao ia mai e kahi kumu, nolaila i keakea'i ?
I kuu manao, ina he kumu au ; aole au e pane aku, o ko'u olu ia o ka nui o ka'u ; he pomaikai ili wale mai ia, a ina e hemahema ; kapae ae ma kula-kula. Eia no hoi kahi, o ke kapa aku'ku i ka palapi o ka Lahainaluna, ina io he Lahainaluna o L. Anuenue, alaila ea ; aole makou e ike i ka palapi o kahi o olua, ma ia mau olelu waha kale wale no. Ina olua e hoao ma na @ ka noonoo hohonu, akaila, e akaku paha. Ina no he mau Lahainaluna olua, na lai no ; a ina he Hilo o Kumuao, a he Lahainaluna o Lihau Anuenue, aole i akaka ka palapi, na wai la ? A hem mau hoopaapaa maikai no ia, he ku i ka hoala noonoo-o kahi poe naauao o oukou.
Eia keia, aole nae e lilo keia i mea e keakea ai i na olelo pane ku pono i ka hauoli o ka naau ; e like me ka wa o ka Hae Hawaii, oia na olelo pane a D. Keaopolohiwa ma, a me ka wa o ka Buke 1 o ke Kuokoa, oia na olelo pane a C. M. Koha, a me kekahi poe e ae ; aole e keakea ia ka poe kakau Mooolelo, o kela ano keia ano, na hoolaha, na mele, na Mooolelo o na Ahahui, &c., e hiki no ke hopuka, ke olu ka Luna Hoopuka, aia no iaia ka puka, ka ole.
Aole ho hoi i keakea ia na lalani mele i pili pono i ka olelo pane, he mea olioli no ia, aka, o ka nuku wale ana, i ka pinana o ka lehelehe nui ; i ka nuku puu a pela'ku, ea, ua oki ia Lapuwale. Auhea oukon e ka poe hoolaha manao maikai, mai apu koheoheo kakou i ka kakou kauwa maikai, aole no hoi e lawe iki mai i ka rula o ka poe ino, no ka mea, o ka mea nana na olelo ino kai olioli i ka puka ana o kana, a o ka lehulehu paha, ua wahawaha, a he kumu ia e emi ai ka poe lawe pepa ; pela kuu ike, aia ma na la i kaa hope ae, ua lohe au i ke kupinai. E olelo ana, "piha welu ke Kuoku, kali aku o ka hoea mai o Kilauea me ke Kuokoa, i hiki mai ka hana a nana iho, o na bipi kuapuuu no a Kapepeekauila ma, pa-kuwa &c." Aole no o Kuokoa ke ino, aka, no ka ino i hooiliia iho i ke kauwa maikai, lilo ai ia i ino.
Eia no hoi kahi, malia o lilo kahi mau manao maikai o loko o ka kakou pepa, i kumu alakai no na keiki hou, ninau paha ia. "Papa, no wai nei mau manao maikai ?" Pane ka Papa, "no kahi kanaka ano like me oe." Pane ia, "hiki anei ia'u ?" Ae aku ka Papa, "ae," "ke noi aku nei au i ke Akua e kokua pu ae i ka imi naauao maikai ; a lilo oe i mea akamai mahope." Ea ! auhea oukou e na Genttman, ke nonoi aiu nei au ia oukou, mai lawe i ka rula o ka poe lapuwale, oia ka nuku wale ana, &c. He iki no na wahi olelo ea, o ke kuhohonu nae i ka piko olu o Himere a me kahi oi o Cencrife, au lii no ; aka, o ka waha kole, he hana inea ia, pela kuu ike iho, he wahi ike uuku no ko'u : Aole akamai loa, aka, ua loaa ia'u ka hoowahawaha i ka nuku wale ana, maloia paha no ka mau no o kahi poe ake akamai o Hawaii nei, nolaila, ina he mea oluolu i ka Luna Hoopuka e waiho akea ae i keia, alaila, ua pono. Me ka mahalo no. J. W. MIKASOBE.
----
NA MAKAAINANA O KONA H. HAWAII, IA J. A. NAHAKU OLE WALE.
--
No ko makou ike ana iho i kau e J. A. N. (Elele o Kaanapali,) nona ke poo ikapaia'i na hua nui kohu ole penei : "He olelo pane i na Makaainana o Kona Hema. Hawaii."
Nolaila, aole e hiki ia makou ke aua iho, a hamau iho i ko makou leo pane aku ia oe a hala ae ke kau o keia wa poluluhi, oiai e wailanaia ana makou, a ua ukiuki ko makou naau me he Bea la i kaili ia'ku kana keiki a ke ahia ae nei ke au o ka maluhia, a e @ ae paha auanei ia a maalo ae ; a hiki io mai auanei ua mau mea @ o ka wa anei ia e hikiai ia makou ke ku-e aku i kau, e kahi kanaka lawaia o kai papau ?
Auhea oe e J. A. N.--Hi-pa ! Hi-pa ! Hu-ro ! ! ! o Kanahua o halalo iho oe i ka mea a kou lunaikehala e hamau ae la iloko ou, e hoahewa ana i kou pulima : e kue mai ana me na leo kaulua ikaika, penei : "E" u-oki kou hoopa ana i ka peni a kakau iho i keia mau mea leo makona iluna o ka pepa, a hookomo aku i ke "Kuokoa" e kaua'ku i na Makaainana o Kona Hema, me na pali wakawaka o ka lokoino !
Oia hoi keia, e hoeha ana ia makou. E nana i ko Nahaku ma ka Helu 37 Buke III o ke Kuokoa, penei : "He poe hoopuka makou i ka olelo waiwai ole, a he olelo @ i ka nana'ku, a pela iho la ke ano nui o ka makou olelo."
E ! aloha oe ka mea nana e hoolilo nei i ka aeto manu gula ($10.00) i dala pulewa i a i ka hao io hoi i kakaki. Mahea la ka hiki pono ia oe ke kapa mai he olelo waiwai ole ka makou ? a ma ka mea hea e ike ai oe ua kuhihewa makou ? he oi aha tausani ia anei ka ike o ko maka elua wale no, mamua o ko makou mau onohi maka, he mau tausani ko mea i kapa mai ai ua kuhihewa makou ! He mea kuhihewa anei ia makou ka heluhelu ana iho i ke ano o ka oukou mau hana i pai ia ma ka "Nupepa Kuokoa," a me ka"Gonvention ?" Ua oi aku anei ka noonoo o kou opu hookahi mamua o ko ka lehulehu i hiki ai ia oe ke kapa mai he olelo waiwai ole ka makou, ka me i noonoo ia e na opu he lehulehu ? oi paha a hanini ma ka nihomole. I ka ka mea paha a kahi a komo ae i ke kulana o ka poe hio o ka ihu i hookohukohu iho ai e pane, me he mea la he oiaio. A ke ao mai nei i ka lehulehu e huli ae a nana, a kilohi iho ; a puana ae la i na hua hoohewa makehewa--menemene wale hoi ko makou mau maka ke ike iho. Aka, kuemi hope hou no makou a kilohi ae i ka hae kowelo nona ke oo i kakauia ma ka papa o ka naau penei ; "Leo no Kona Hema, Hawaii," a i ka nana ana mai ka mua a hiki i ka hopena o ua leo la, aia la mahea o kuhihewa, a manao iho la no hoi makou aole io la he hoopilimeaai ua o ia la, i ka nana ana ; aole a waiho hunahuna iki o ke kuhihewa ko makou ke kapa aku ia oe he hooopilimeaai, a o na mea a pau iloko o kou naau a me kau hana o na la iloko o ka Aha Elele, ua pili wale ae no, a kanaho ae malalo o ka mana o ka mea "kauoha," a ilaila kou wahi i hookomo poo wale au ai ho, o nahili ma ka hoehoe ana i kahi waa kialoa a kau ana i kahi one ma-o aku o ko wahi e hoho la, o Kapua paha ka inoa o ua wahi la.
Ilaila ko wahi i hoo-aeae ae ai i ko wahi mele hupo, hupo haalele loa, a hilahila makou i ka ike ana, a na ia mea i hoike mai ia makou, a akaka lea kou ano he wahi kanaka oe no Kawaapae.
"Ke ole la ka he ono ai,
I ka lio makapaa" &c
O oe no paha ka makapaa au i hoopili ae ai o ka makou elele, (ka hiwahiwa loua ole o na elele) ka mea a makou i koho pono ai, i elele no makou, a hele aku ia ma ke aianui i kahaikaha ia i keia mau hua olelo. "O ka pono ka ikaika aohe kia ikaika ka pono," a malaila hoi oia i kupea loa ai, aole e, o ka pololei ke kekee." E Hipa ! pehea keia ? O ka hoohiiki ana anei o ka makou elele e kupaa ma ke Kumukanawai o ka makahiki 1852 oia iho la ka mea au i kapa mai ai ua alakai hewaia e makou, a ua hoohiki ma ke ano kohu ole ? Pela paha. He ikena kau, e opiopi i keia manao ou, a hoani ae iluna o ka lapalapa enaena o ke ahii lilo koke i lehu ; i ole e hoohilahila mai ia oe. no ka hemahema launa ole o ia manao ou. A ke ao aku nei makou ia oe a i makemake oe e pane, e noho mua ilalo e noonoo ai, mai wikiwiki e pane mai o kuia ko ihu, eia ke au ka ia nuku oi. Ke kimo aku neipuka pu ko wahi waa panana o @ la, a @ oe la eha i ka pua Koaie ; no ka na e ; he puni ka wauwau i ke poo.
I ka nana ana i ka makou ka mea a makou e ulono nei nona na huaolelo aloha i kapaia. "He leo no Kona Hema Hawaii." Ua haloiloi ko makou waimaka a @ iwaho, ho ka mea, he leo aloha io no ua leo la, a ke hea mai nei ua leo la, me ka haahaa, me he leo la no ke keiki aloha i kona makuakane, a he hewa ole no hoi, a loaa ana ka ka mea nana e hooahewahewa ae oia hoi o Nahaku Hipa! Hipa huro!!! o Kaanapali. Menemene makou i ka ike ana a ukuhiia iho ko makou puuwai e ke aloha