Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 36, 3 September 1864 — Untitled [ARTICLE]

Ua hoikeia mai e ka manawa ame ke kukilakila o na mea i hanaia, ka oiaio o na mea i wanana muaia'ku e keia pepa mamua ae o na la koho Elele no na olelo pahee vvale awapuhi a C. C. • Halaki, Loio Aupuni. E hoomanao iho no ka poe heluhelu o keia pepa i ko makou kauleo e ana'ku, e ao i ka C. C. Halaki hoao mai e hoomakapo i ko oukou mau maka i ka pilikia e haaleale mai ana io oukou ln, me ka i pu aku no hoi ia oukou, " E malama hoi ia oukou no ka poe kaula hoopunipuni ke hele mai io oukou nei me ka aahu hipa; aka, maloko, he poe ilio hihiu hae lakou." E nana oukou no oukou iho, a e i)ooholo iho hoi i ka hooiaio ia mai 0 ka makou mau mea i wanana e aku ai; penei kekahi o na olelo a ua Loio Aupuni nei: 1.— u Ua hai aku au ma ka'u palapala mua, ua like ka manao ma ia olelo hoolaha nie na huaolelo aole ioi ae. Aole no he j makemake, aole no hoi he wahi manao iki o| n?i Kuhina e hookau aku i mau kaumaha | hou maluna ona Makaainana. Aole no e ake ana ika mana. Aole no he manao e hapaiia ka noonoo ana o kekahi mea i ku j ole ika pomaikai oka lahui kanaka, a pela aku." E nana no na Makaainana ina mea 1 hana ia, e nana lakou i ka hooneleia o ka | elua hapakolu paha o keia lnhui ika pono ! koho balota, auhea ka H?le Lunamakaai--1 nana i keia wa ?Ua hooliloia jJiookahi Ha- ! le me ko na 'Lii. I 2.—Eia bou no keia olelo aua Lojo Aupuni Kaullaiaa nei, " Ina e ae ka Ahaolelo Elele « hooholo i Kumukanawai i hooponopohoia, maikai iho la no; a ina aole, alaila, e mau no ke Kumukanawai e like me ia e k hu nei "

3.—Ke ninau aku nei oiakou i ko makou poe heluhelu, aole anei i liio ae na olelo hoakaka o na olelo hoohoio o Kaumakapili i mea kumu, a i mea pono no hoi iloko no o keia puiwa oC. C. Halaki? He oiaio, oke kike olelo ana no keia mea, he mea ole, a aohe no he poino r pili ana ia hana." Ua pono io no ia, o ke ano iho la keia o ka C. C. Halaki mau olelo, aka, eia nae ka mea hilu loa, o ka mea mua no a ka Ahaolelo Elele 1 hana'i, oia no ka lawe ae i ke kulana e pili ana i ka hoolilo i ua Aha Elele la he mea mana nui, mana ma ka hoololi ame ka hoopau ana i ke Kumukanawai, a aole hoi he mana mawaena o ua Ahaoielo Elele nei ame ke Akua Mana Loa. Aka, me he mea la nae o ka Moi mawaena o ua Aha la ame ke Akua Mana Loa, no ka mea, ku mai la oia, a hoopau mai la i ua Ahaelelo Elele nei, a hoopau aela i ke Kumukanawai, a waiho hou mai la i Kumukanawai no kona poe kanaka, ma kona mana iho. He oiaio, he mau hana keia i oi ae mamua o ke " kamailio wale iho." E olelo mai no paha auanei o C. C. Halaki, " he kamailio wale iho la no īa." i | 4. —Eia hou no ke hai hou mai nei ua o C. C. Halaki, " aohe makemake o ka Moi ; e hana mai i Kumukanawai ina ona iho la, ame ka hoololi paha i ke Kumukanawai, aka, he makemake nae e halawai akea, me ka oluolu me na kanaka kuokoa, ka poe hoi | i mana ke hoole i na hoololi, ke hoomaopopo | akaaka oleia'ku ia lakou no ka pono o ka lehulehu ma ua mau hoololi la." Pela anei i hanaia ih'o nei ? Aole anei na Elele i ae ! mamuii o ka lakou i ike ai he mea e pili | ana i ka pomaikai o ka lehulehu, a o na j mea i hoakaka oleia me ka maopopo ua hoole no lakou, a ma ia mea ua poe Elele la i kanu iho ai i ko lakou rnau inoa iluna o ke Kiahoomanao inau loa, oia hoi ka puuwai o keia lahui. s.—Eia hou keia olelo a ua C. C. H. nei. " Nolaila ua kaheaia'ku keia Ahaolelo Elele iloko o ka manawa, i hiki ke ae ole lakou e hoololi, ke kukala i ka Ahaolelo maloko o ka manawa i haiia ma ke Kanawui i keia wa, oia hoi mamua'e o ka la 23 o Augate." Ua hooiaioia anei ua mau olelo la ? E hiki anei ke oleloia he oiaio la mau olelo, a ua ko io ? Ua minamina makou i ka olelo ae, aohe i hooiaioia ua mau oleio la, a ke nonoi aku nei makou i ka mea nana ia mau olelo, e mihi koke no ka hewa i haulehia mai ona mamuli o kana olelo ana pela.

6.—1 ka wa i ninauia'leu ai i ka hoohuiia paha auanei o na Hale Ahaolelo iloko o ka Hale hookahi, ua hai mai oia, ua kumu ole ka manao wale ana iho pela. Ua hiki anei i kekahi ke manao ae aole i manao mua ia e hoolilo i hookahi Hale Ahaolelo ? £ nana ma ka pauku 45 o ke Kumukanawai hou. Aua hoole mai no hoi oia ika hiki ke hoopauia ka Lunakanawai Kiekie e Ka Moi, aka, e nana kakou i ka pauku 65 o ke Kumukanawai hou, a e ike iho no auanei kakou me he mea ia e hiki ana no.

7.— Ua hooinoe loa oia ike kamailio ana no ka hookau ana i ka haawina waiwai maluna o ka poe e kohoia i Lunamakaainana, a me ka poe koho, a i ka Poaono mamua iho 0 ka la koho Elele, akahi no ia a hoopuka mai i ka hookauia o ka haawina waiwai maluna o na kanaka o keia lahui, a ma ia mea e hooneleia ana ka elua hapakolu o na kanaka i ka pono koho balota, he mea nui loa ia, a e oluolu no paha ka poe nana i koho o Kauwahi ame Hanemo, i ka ike ana iho o na Luna a lakou i koho ai, kai kokua nui mamuli o ua hookau nei i ka haawina waiwai maluna o ka poe koho balota. B.—E nana kakou ike paewa nui. Ika hanaia ana o ke Kumukanawai o ka M. H. 1852, ua hahai pono ia no mamuli o ke kuhikuhi a ke Kumukanawai o ka M. H. IS4O. Ua kohoia he mau Komisina e ka Moi, na 'Lii a me na Makaainana, i ka makahiki nmmua iho, e hoomakaukau mua i Kumukanawai. Ua hoomakaukau ua mau Komisina nei, he Kumukanawai, a ua paiia he eono malama mamua ae o ka halawai ana mai o na Hale kau Kanawai, a ma ia manawa, ua hoopaapaa pauku ia mai ka mua a hiki i ka hope, e kela a me keia o na mana nui o ke j Aupuni, me ke kaawale, a mahope o ka noonoo akahele ia ana, aia hoi, ua hooholoia e ka Moi, na'Lii, ame na Makaainana. Ua hooholoia i ka wa awakei o ka la, me ke akea. Aka, oka Moi nae oia wa, he mau hoa kuka ano e kona, he poe i kumakaia ole 1 ka pono o ka lehuiehu, mamuli o ko lakou ake hanohano a me ke kauo a ko lakou mau I pakeke. Iha Ia i halawai iho nei ka Ahaolelo Elele, nana aku la makou i na papalina maikai o ka mea alohaia W. L. Lee e nana iho aua iluna o ka poe e hoopaapaa ana, ua hiki ole ia makou ke alo ae i ka nana aku me ka hookuku aku no hoi i kona ano, a me ke | ano o ka mea nana paha i paipai i keia hana | huliamahi oia hoi o C. C. Halaki. Ina paha e hiki ana i Uona uhane hoonam ia ke hoi hou mai i keia honua, hulihia, a weiiweli paha loko o ka poe nana i okomokomo iho nei i na manao ino iloko o ko kakou Moi aloha, me ka hoao nui ana e kaili aku i ko kakou mau pono na Makaainana, a me ka manao paha e kiola aku ia kakou malalo o Beritania, i loaa'i ka Nu Zilani alua o ka Pakipika, a i hoomaka koke ai ke kue ana e like me ko noho ana i keia wa.