Ka Nupepa Kuokoa, Volume III, Number 34, 20 ʻAukake 1864 — Page 4

This text was transcribed by:	Ruth Niino-duponte
This work is dedicated to:	For Lucille Akana and Edmund Lum

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Nupepa Kuokoa.

Ahahui Kaahumanu.

Owau o V.K. Kaninaulani, ame A. Pauahi, ame L. Kamakaeha, na Luna o keia Ahahui, o ke Kulanakauhale o Honolulu, mokupuni o Oahu, o koHawaii Pae Aina. No ko makou makemake ana e hoopuka i keia hana maikai mawaena o makou ame ka lehulehu, nolaila, ke hoohui nei makou ia makou iho e hana i keia mau hana.

NA KUMUKANAWAI.

Pauku I. Ua kukuluia keia Ahahui ma Kawaiahao, Honolulu, i keia la 8 o Augate, A.D. 1864. A kapa ponoia ka inoa o keia Aha, “Ahahui Kaahumanu.”

Pauku II. Eia na Luna o keia Aha, ka Paresidena, a Hope Paresidena, ke Kakauolelo a Hope Kakauolelo, a me ka Puuku.

Pauku III. Ua hookumuia keia Aha i mea e kokua ai kekahi i kekahi o na lala o keia Aha i ko lakou wa e pilikia ai, (oia ka mai, ka ilihune, a me ka make loa.)

Pauku IV. E halawai makahiki keia Aha i ka Monede alua o Augate, o kela makahiki keia makahiki, a e malamaia hoi he Ahaaina makahiki ma ka la hope o Augate, o kela makahiki keia makahiki ma Honolulu nei, ma kahi i hooholoia ai.

Pauku V. Na keia Ahahui no e hoolako i na Buke Oihana o keia Aha, a me na lilo e ae, na ka Paresidena, na ke Kakauolelo, ame ka Puuku.

Pauku VI. Na ka Paresidena e koho i mau Komite Hooko no keia Aha, a nana no e hoomakaukau i ka papa inoa o ka poe ana e manao ai e hoike mai imua o ka Aha.

Pauku VII. A ina e make kekahi o na lala o keia Aha, alaila, na ka Paresidena a hope kokua paha ke ole ka Paresidena, e kauoha aku ma o ke Komite Hooko la, e akoakoa mai ma kahi o ka mea i make no ka hoolewa ana i kona kupapau me ka aahu kanikau.

Pauku VIII. E hiki no i ka Paresidena o keia Aha, e kukulu hou i mau Ahahui ma na mokupuni e ae o keia Aupuni.

Pauku IX E hooponopono no keia Aha i na pilikia a me na hihia i hiki mai imua ona mai na aina e mai.

Pauku X. E hiki no i ka Puuku e hoopukapuka aku i na Dala a pau i waihoia’ku ma kona lima, me ka ae aku o ka Paresidena.

Pauku XI. E uku mai na hoa o keia Aha i hookahi dala me hapalua ($1.50) no kela makahiki keia makahiki, ame ka poe e uku liilii mai ana he hapawalu ($0.12.1-2) i kela mahina keia manina, aole papa keia i ka poe e manao ana e haawi nui ae.

Pauku XII. E hiki no ke hoololi ia na Pauku o keia Kumukanawai i ka hala ana o ka makahiki hookahi.

Na Pono Hou a na Kuhina

I MANAO AI E HAAWI MAI.

HELU 4

Ma na helu mua o keia mau palapala, ua nana kakou i kekahi mau mea hou a na Kuhina i manao ai e haawi mai, i kapaia he mau pono hou, aka, he mau mea no ia a ka lehulehu i manao ai he mau poino nui. Aole nae i pau i ka helu ia e kakou ia mau mea, a he pono e nana kakou ia mau mea i kapaia he mau pono hou.

Penei ka heluhelu ana o ka Pauku 56 o ke Kumukanawai hou a na Kuhina:

“Pauku 56. E haawiia i ka Poeikohoia e na Makaainana ka uku mile, e haawiia i na Makai Nui no ka lawelawe ana i na palapala kena o na Ahahookolokolo, aole no e loaa ia lakou kekahi uku hou aku no ka lakou hana; aka, e hiki no ma keia hope aku, ke manaoia he pono e haawi ai ia lakou kekahi uku, e hoakaka ia no ma ke Kanawai.”

I ka wa i hala iho nei, ua uku ia na Lunamakaainana i ekolu dala no ka la, a ma ia uku ponoia ana, ua lanakila na pono a na makaainana. Ina i keakea mai ka Hale Ahaolelo Alii i ka manao o ka Hale o ka Poeikohoia, a ina no ka nui paha o na hana, ua loihi ka Ahaolelo ana, aole no i pilikia na Lunamakaainana, no ka mea, ua mau ko lakou uku la.

Ina i keia hope aku, e uku ole ia ana ka Poeikohoia, a e haawiia paha he uku pau no ka lakou hana, alaila, e pilikia io ana lakou ke hooloihiia ka hoopaapaa ana ma ka Ahaolelo no na pono o ka lehulehu. Eia ka hopena o keia hoololi ana: Ina e ulu mai ke kue ana o na manao o na Hale elua, e kali wale ana no a pololi na Lunamakaainana, o pilikia lakou no ke dala ole, e hookaa ai no ka ai a me ka i-a ma kahi pii o ke kumukuai o ia mau mea, oia hoi ma ke kulanakauhale alii o Honolulu, alaila, o ka ae wale aku no ia i ka na ‘Lii, a lilo na manao o ka Hale o ka Poeikohoia i mea ole. Ina e aeia keia mea, alaiala, e ike auanei kakou ma keia hope aku, ua pau ka mana nui o ka Hale Ahaolelo o ka Poeikohoia; a o ka pau no ia o ka mana o na makaainana ma na hana a a pau o ke aupuni, a me ke kau Kanawai ana.

Ma ka Pauku 65 o keia Kumukanawai hou a na Kuhina, ua oleloia penei:

“Aka hoi, e hiki ke hoopauia kekahi Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a o kekahi aha kakau paha, ma ka olelo aelike i hooholoia e na hapakolu elua iloko o na Hale Ahaolelo elua, no ke kumu kupono i ka manao o ka Moi.”

Aole pela ke Kumukanawai o ka M.H. 1852. Malaila, ua hoomaopopoia, he mea hiki ke hoopauia ka noho Lunakanawai ana o kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a o kekahi aha kakau paha ma ka olelo aelike i hooholoia e na hapakolu elua o na Hale elua o ka Aha olelo, no ka hemahema o kona kino, a o kona manao paha.

He okoa loa keia mea hou e hanaia nei, ma keia Kumukanawai hou, ke makemake ka Moi e hoopau i ka noho Lunakanawai ana o kekahi, a ke ae na hapakolu elua o na Hale Ahaolelo, o kona hemo no ia. He mea keia e kulanalana ai ka noho ana o na Lunakanawai Kiekie, a me na Lunakanawai o na Aha kakau, a he mea hoi e wiwo ai paha, a e ewaewa ai paha ka lakou hana ana.

Ua ike no kakou, o ka maka’u i ka maka o ke kanaka, a me ka maka’u o hemo ka noho ana ma na oihana aupuni, kahi o ka nui o na loaa, he mea nui no ia e luli ai ka manao o ke kanaka. E ike auanei na Lunakanawai ma keia hope aku, he mea hiki i ka Moi ke hoohalahala oia i ka lakou mau olelo hooholo, e hoopau mai ia lakou, ma ka hoohuli ana i ka manao o elua hapakolu o na Hale Ahaolelo elua mamuli o kona manao. Ma ke Kanawai mua, aia a ike ia kekahi o na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, ua lilo i kanaka mai loihi, he lolo paha, a he pupule paha, a no ia mau kumu, ua ikeia he pono ole kona noho hou ana aku ma ia oihana, alaila, ua hiki ke hoopauia kona noho ana, ma ka olelo aelike i hooholoia e na hapakolu elua o na Hale Ahaolelo elua. A ua pono no ia Kumukanawai, aka, ma keia mea hou e hanaia nei, ua hiki ke hoopauia oia no kela kumu keia kumu, a no ka hoohalahala paha o kekahi olelo hooholo, a olelo hoopai paha a ua Lunakanawai la.

Ua ikeia i keia mau mahina i hala iho nei, ua hooponopono ka Aha Kiekie i ka waiwai a ka Moi i make aku nei, o Kamehameha IV. Ma ka hoopii ana a ka Moi Kamehameha V., ua hooponopono ka Aha Kiekie mawaena ona a me ke Aliiwahine kanemake, i aloha nui ia, o Emma ka hooilina a ke Alii i make aku nei.

Aia no i ka Aha Kiekie, a me na Aha kakau ka hooponopono ana no ka waiwai hooilina o ka Moi, a me na ‘Lii, a me na kanaka a pau o keia Pae Aina.

Ma keia Kumukanawai hou, ina e hoohalahala kekahi Moi o Hawaii nei i na olelo hooholo a na Lunakanawai o ka Aha Kiekie no kona waiwai hooilina, a no kekahi kumu e ae paha, he hiki no ia ia e imi aku i alanui e hemo ai kela mau Lunakanawai, a o kekahi paha o lakou.

He pono i ko makou manao, e hana na Lunakanawai o ka Aha Kiekie i ka lakou mau oihana me ka maka’u ole i ka maka o ke kanaka, a i ka maka paha o ka Moi, aka, me ka maka’u ia Iehova wale no.

Mai hoopoina kakou i ka Solomona mau olelo, “O ka maka’u i ke kanaka, he mea ia e hihia ai.”

Na’u na NOHOLIKE.

Komite Umikumakolu o Hanalei.

Aloha ke Kuokoa:-Ma ka la 30 o Iulai, ua akoakoa nui na makaainana o Hanalei a me na wahi e ae e koho i mau Komite he umikumakolu, na lakou e noonoo i mau olelo pane ia H.J. Wana, a i ka lehulehu iloko o ke Kuokoa, ma ka halepule hoole pope ma Waioli.

Ua hoomakaia ka hana ma ke koho ana i Peresidena a i Kakauolelo, a pauia ua lilo ka hale ma ka noonoo ana i ka mea kupono e pane aku ai”

1. Hooholoia. “Ua hoouna aku makou, na makaainana o Hanalei, ia H.J. Wana i Elele, e kukakuka pu me ka Moi a me na Alii e hoololi i ke Kumukanawai, i loaa hou na pono ia makou elike me ka olelo hoolaha alii a ka Moi i hoike akeaai e waiho aku na ka Aha Olelo kau kanawai e hooko io.

2. Hooholoia. “I ka heluhelu alua ana o na pauku he 80 o ke Kumukanawai hou a pau, e waiho aku na ka Aha Olelo kau kanawai e hooholo.”

Me ke aloha,

John KAALOA,

Kakauolelo.

Waioli, 5 ^th Aug., 1864.

He olelo pane a ko Kona Hema

POE MAKAAINANA I KA AHA ELELE MA HONOLULU.

E KA NUPEPA KUOKOAE; ALOHA OE: No ka ike ana i na mea i hanaia ma ka Aha Elele o Honolulu; a me ka waiho ana’ku a ko makou Elele i kana oihana Elele no ke kupaa ana mamuli o ke Kumukanawai kahiko. A ua nele makou i ka Elele ole nana e hana no makou ma ka Aha Elele.

Nolaila, ke hoike aku nei makou ma ke akea imua o ka lehulehu, i ike ai na mea a pau e noho ana mai o a o o keia Aupuni.

O ke kupaa ana o ka Elele o keia apana ma ke Kumukanawai; oia kekahi hana ku i ka naauao loa, a me ka hanohano o ua Elele la. O ke alanui ia nana e hookaulana ia ia ma kekahi mau aupuni e o ka honua. He oi loa’ku kona pono, a me kona maikai mamua o ka poe e hookahuli ana i ke Kumukanawai.

He like no ko keia apana manao me ua Elele la ma ke kupaa ana; aole mana iki o ko keia apana e kauoha’ku i ko lakou Elele e hoololi, a e hana paha i Kumukanawai hou, ke ole i like ia hoololi ana a hana ana paha me ka ke Kumukanawai i kauoha ai.

He like ole ko makou manao me ka olelo ana a kekahi poe Elele e ole ana, “Ua waiho aku ko lakou mau Makaainana he mana ma ko lakou lima e hoololi, a hoole paha i na mea a lakou i ike ai, he pono paha a me ka ole.” Ke olelo nei makou, he kuhihewa loa kela manao. Aole paha kupono kela huaolelo mana ma ke ano hooponopono wale a kuka paha; aia wale no ma ka hooholo loa ana a hoolilo maoli ana ke Kanawai, malaila i kupono ai kela huaolelo mana.

Ua ike makou i ke noi a kekahi Elele i kona poe e ae aku ia ia e hana a e lawelawe ma ka Aha Alele, i ko makou manao he kuhihewa ke noi ana pela, kai noa ua ike no ia i ka mea pono ana e hana aku ai, o ke kupaa ma ke Kumukanawai; a ina he hoololi ana, alaila, e hoololi no e like me ka mea i aeia e ua Kumukanawai la. O ke Kumukanawai wale no ka mea mana oi hookahi ma keia aupuni, a iloko o laila na mana e ae.O ke ano o keia aupuni, he aupuni alii malalo o ke Kumukanawai.

Ua laa ke alii ma keia olelo, a me na ‘Lii, a me na makaainana pu; aole mea o keia aupuni mawaho aku o ke Kumukanawai, ua pau loa iloko. Ke olelo ia nei, aole i hoohiki ka Moi malalo o ke Kumukanawai.

Ke olelo nei makou, i na aole ia i hoohiki maoli, aka, ua hoohikiia nae. E like me ka olelo kauoha a ka Moi Kamehameha III., i ka poe e noho ana mahope ona maluna o ka Noho Alii o keia aupuni, ma ia alanui wale no ka ili ana aku o ka Lei Alii, aole ma kekahi ala e; nolaila, ke olelo nei makou, aole mana iki o keia Aha Elele e hoololi i ke Kumukanawai, a me na Kanawai a pau o ke aupuni.

Ke hilinai nei ka Aha Elele ma ka olelo a na Lunakanawai o ka Aha Kiekie i hoopuka ai, he mana ko keia Aha Elele e hoololi i ke Kumukanawai. Ke olelo nei makou, ua kuhihewa ua mau Lunakanawai la; aohe mana iki o ua Aha la e hoopuka pela, oiai aia no ua Ala la malalo o ke Kumukanawai.

A o na Lunakanawai hoi, ua hoohkiia e malama i ke Kumukanawai, ina pela, alaila, i ko makou manao, he enemi maoli na Lunakanawai o ka Aha Kiekie i ke Kumukanawai, a he enemi maopopo loa hoi no ke aupuni okoa mai o a o. Ke noi aku nei makou e hoopukaia ma ke akea ka olelo hoike a ua Aha la, i hiki ai i na maka a pau ke kau aku maluna o ua olelo la, i ka wa e ulu mai ai kekahi hauaaele e pili ana i keia hana. (Hoololi Kumukanawai.)

O ke alanui e hiki ai ke hana i Kumukanawai hou. Eia wale no; i na ua lilo ke aupuni i kekahi enemi o waho, a enemi kuloko paha, a ua loaa ka Leialii i kekahi ma ia ano; he hiki i ka Aha i kaheaia ia wa, ke wawahi i ke Kumukanawai kahiko, a hana hou i Kumukanawai hou, e like me ke ano o ka Noho Alii ana ia wa, oia wale no ke alanui e hiki ai ke hoololi.

No ko makou aloha ia oe e ka Moi, a me ka paulele ana i ko makou Elele nana i hookupaa i ke Kumukanawai o kou aupuni, nolaila, ke noi haahaa aku nei makou ia oe, e hoohiki mai oe ma ke Kumukanawai, oia ko makou manao hope me ke aloha.

Na na MAKAAINANA.

Kona Hema, Hawaii, Aug. 8, 1864.

Mai Hoowahawaha i ka IWA LAHAINALUNA.

E KA NUPEPA KUOKOA E; ALOLA OE: He mea mau, a he mea maa, a he mea walea, a he mea hoihoi loaia e kekahi hapa o ka Lahui Hawaii e noho nei ka hoowahawaha ana i na Iwa Lahainaluna. Nolaila, e ahonui oe e ka Luna Hooponopono o ka makou nupepa e kau leo welo ae i ka manao o ka makamaka ma na kihi eha o ke “Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii,” i ike mai ai na makamaka i pulupe i ka ua a ke Kiowao o nei mea la he aloha, ame na hoa hoi o’u i noho a lualua wale i ke aupuni o Kamehameha, me na mea a pau i hoolakoia na mea e pomaikai ai keia ola kino ana; kuu mau hoa hoi i pukukui ai i ke anu a ka ua Paupili o Lele, o kela aina hiwahiwa a ke aloha i noho ai, aloha oukou.

Eia keia, aia a komo mai ka haumana ma ke Kulanui o Lahaina, a noho oia malaila, aole i puka ae keia manao hoowahawaha i ka poe e noho wale ana mawaho, a pau ka noho ana ma ke kula a hoohemoia mai ka haumana, a loaa ole iho la kahi oihana la, o ka hoowahawaha mai la no ia o ka poe o waho, me ka olelo ana iho, “Ka! ka Lahainaluna no hoi, hele wale aku la no a hoi mai, he kahumu ka hana, a he mahiai, a he noho wale iho no, &c. Makehewa no hoi ka hele ana i Lahainaluna.” E! auhea oukou e na makamaka, mai hana oukou pela, he manao naaupo ia. Aole anei ua olelo mai ka Palapala Hemolele. O na mea a pau i loaa i kou lima e hana ai, e hana oe me ka ikaika, nolaila, o na mea a pau e loaa ana i ko lakou lima oia ka lakou e hana ai, ina paniolo, he mahiai, he lawai-a, &c. Manao anei oukou i ka wa e hemo mai ai ke keiki mai ka opu mai o kona makuahine o kona wa no ia e hana ai, a e hele ai? Aole paha ea. Pela ke nana iho kakou i ka moolelo o Aberahama Linekona ka Paresidena o Amerika Huipuia. Hemo mai anei ia mai ke kula mai, noho koke ae oia i Paresidena? Aole, ua loheia he wahi kanaka wahie ia, ka hana a kekahi poe i hoowahawaha ai, aka, i keia wa, ua pau kana hana ana ia mau mea, a ke kau nei oia ma ka pane poo o na noho ana hanohano o keia ola ana/ Pela no ka noho ana o kekahi o kuu mau hoa o ka malu kukui o Kaukaweli, e nana ia L. Aholo, loihi kona mau la o ka noho wale ana mawaho, me a hana malalo aku o kekahi, aka, pela anei oia i keia wa? Aole, ua pau ia mau hana kaumaha, a ke noho nei oia i kumu no ke Kulanui o Lahainaluna, pela no kekahi poe e ae, nolaila, mai hoowahawaha oukou e na makamaka i ka Iwa Lahainaluna.

Eia hoi keia. O ka poe mea kaikamahine e manao ana e hoomare aku i na Iwa Lahainaluna, i ka wa e noho ana ka haumana i Lahainaluna, kau nui aku na makua mea kaikamahine i ka Lahainaluna, me ka olelo iho. “Noho auanei a nui ae kuu wahi kaikamahine, i kane Lahainaluna ke kane.” Ia wa, hoopalau paha keia makua i kana kaikamahine i ka Lahainaluna, a pau ka noho ana o kela keiki i Lahainaluna, hemo mai la aole i loaa kahi oihana, noho wale iho la no ia aohe wahi loaa, (aka oiai nae laua e noho kaawale ana me ka mare ole,) kupu hou ae la ka manao iloko o na makua o ua kaikamahine nei, me ka olelo iho, “Ka! e aho e wehe ka hoopalau o olua, a e mare aku oe me ke kanaka waiwai, a i ole ia, i haole ea, a i pake paha, &c.” Holo aku la keia manao o ka pau ae la no hoi ia o ka olelo aelike hoopalau, o ka noho keia a ike ua loaa iki ae ua kane mua nei, a ua loaa paha kahi oihana, a ua pono ole iho la ka noho ana o ua kaikamahine nei me ke kane ana i punihei ai, huli hou ae la ka manao, aole e hiki, ua hala ka Puulena aia i Hilo. O ka makua nae e hana ana pela, he makua puni waiwai no ia, o ke ano mau no ia o kekahi poe e noho mai nei. Nolaila, mai hoowahawaha oukou e na makamaka ina Iwa Lahainaluna.

Me ke aloha no,

P.A. KALALAUPUNAAKEONAONA.

Pulupulu!

A UA MAKAUKAU NO HOI AU E KUAI aku i ka pulupulu, penei:

PULUPULU i pau i ka waeia, 20 ken. no ka paona.

PULUPULU me ka anoano i wae oleia, 6 ken. no paona.

E lawe no au i ka welu lole a me ka pulupulu i uku no ke Kuokoa.

H.M. WINI.

100-2m Luna Pai o ke Kuokoa.

A. F. JUDD, ALAPAKI, (oia ke keiki a Kauka, LOIO!

Ma ke kihi o ke Alanui Papu, a me Kalepa.

Honolulu, Oahu, Iune 30, 1864 136-3m.

LAAU LAPAAU!

AIA MA KAHI O KAKELA ME KUKE Ma Honolulu.

J.T. GOWER,-Makawao, Maui.

J.D. HAVEKOST.-Wailuku, Maui.

C. H. WETMORE,-Hilo, Hawaii.

J. SMITH,-Koloa, Kauai.

HEL@ KAHIKO, A HE MAOPOPO

NO HOI.

Laau Hoopau Naio me na Koe.

A DR. JAYNE.

HE NUI NA PILIKIA O KAMALII I KA Naio a me ke Koe, a pela hoi na kanaka makua. O ka hope ola mau mea kolo, oia ka lolo. Oia mau mea kolo hope ola ka lolo, a o ka make hoi i kehaki manawa, a nolaila mai na mai e ae kekahi, e like me ka lepo paa, nalulu, pehu, uleule, a me na mai e ae.

O ka Laau no keia e pau ai ua mau mea ino nei.

Eia hoi kekahi. O ka laau ku pono kela i ka poe pilikia i ka wela o ka houpo; i ka ono ole i ka ai; i ka nawaliwali o ke kino; i ka mai pehu; i ka nalulu hoopailua; i ka pono ole o ka mai wahine, a me na mea like.

Penei no e inu ai i ka Laau hoopau Naio me na Koe:

Ina no kamalii, e hanai aku i hookahi hapakolu o ka puna ki, i ka manawa hookahi no ke keiki malalo iho o ka makahiki hookahi. Mai ka makahiki hookahi a hiki i na makahiki ekolu, elua hapakolu o ka puna ka pono. Mailaila’e a i na makahiki eono, hookahi no puna okoa ka pono, a mailaila aku a i ka wa kanaka makua, e hanai i elua, a i ekolu paha puna i ka wa hookahi. I ka wa e inu ai, e hui i ka laau me ka pa ha o ka wai maoli. Oia hoi, ina hookahi ka puna laau, alaila, e huila me na puna wai maoli eha; a pela no e inu ai ma ke kakahiaka, awakea a me ke ahiahi. Aka, i nui ka pilikia, alaila, pono no elima inu ana i ka la, penei; kakahiaka, kiekie ka la, awakea, auwi ka la, ahiahi.

E inu mamua o ka ai ana, aole kokoke mahope iho.

Laau hoopaa Hi a Dr. Jayne, JAYNE’S CARMINATIVE BALSAM.

He laau maikei a oluolu hoi keia no ka Ili, ka Nahu, Nalulu, Wela o ka Houpo, Haoa, Hoopailua wale, Luai, Luai moku, ono olo i ka ai. Nahu me ka uwe no hoi o na keiki ouku, a me na mai like he nui.

Emo ole ka oluolu o na mau mai nei i keia laau.

Penei e inu ai, i ka inu ana hookahi. Ina he keiki akahi paha ona malama, a elua paha he unikumamalua paha kulu a hiki i ka iwakalua ka pono.

Ina he keiki mai na malama eono a hiki i na malama ewalu, he hapalua puna ki ka pono. Mai ka makahiki hookani a hiki i elua, e inu no ia i puna ki okoa. Mai ka hiku a i ka walu o ka makahiki, elua puna ka pono, a no kanaka makua, he puna nui ka e inu ia i ka manawa hookahi.

A inu ea, e hui me ka wai maoli uuku, (a like a like ka wai me ka laau,) a pela e inua ae ai. Ekolu, eha elima paha inu ana i ka la hookahi, e like me ka nui o ka pilikia.

I akaka nae. Ina he nui ka wela, a ina ua komo kekahi ai pono ole iloko o ka opu, e aho e moni e mamua i mau Hu’ale Ola, a i ole, e inu i wahi paakai, a i wahi aila paha, i hemo e ka mea ino oloko, alaila e inu i keia Laau hoopaa hi.

Ina e luai ka mea mai, mahope o ka inu ana i ka Laau, a pau a i ka luaila, e hanai hou aku no e like me mamua: a pela no a pinepine, a oluolu hoi ko loko, a waiho malie no hoi ka laau ma ka opu.

Aohe a makou me e noi aku ai i ka lehulehu, hookahi wale no o ke kauoha aku ia lakou e HOAO PONO i na Laau Kunu a Kauka Jayne, hoike aku ai i ke ola o na mea a pau i hoakakaia no kana mua aau.Ua hoola, a e hiki ana no ke hoola i ka mai KUNU, NAHU, a me ke ANU, a me na mai e ae no hoi he nai wale; a o na mai HOKII no hoe i ola nui, na mai i ola ole i na laau e ae. E aho e hoao oukou ka poe i mai ia.

HE KUHA KOKO ANEI KOU?

HE KUNU ANEI KOU?

HE EHA ANEI KOU KANIA-I?

HE KUNU UMII ANEI KOU me ka NAE?

AOLE ANEI HE KUNU OO OU?

AOLE ANEI OU MAI KUNU?

AOLE ANEI OU MAI NAENAE?

AOLE ANEI OU EHA MA KA umauma?

AOLE ANEI OU KUNU KALEA?

AOLE ANEI OU HU MA KA iwiaoao

A ina ua loaa ia oe ia mau mai, alaila, e ike oe i ke ola i ka LAAU KUNU a Kauka Jayne.

NA MAI HOOPAILUA.

Mai o ke Ake!

Mai Nalulu a me ka mai Dyspepsia.

(O ka nawaliwali o ka puu hoowali ai, iloko o ko kakou mau waihona ai.)

He pono ke ai koke i ka laau a Huaale Ola a Kuaka Jayne, he laau oluolu, a he oia no hoi. Aohe no he mai i nele ke makemake i na laau hoonaha; a mai nui no hoi ka poe e ola ana, me ka oluolu no hoi, ina e hoomaopopoia. a e inu ia no hoi ua mau laau la. Aole no e’oluolu pono kekahi mea, oiai e inoino ana oloko o kona kino; a ua ulu nui ae no hoi ka mai, a i kekahi manawa ua make no, a ina e malama pono ia a e inu hoi i na Huaale Naha, alaila, oia no. No ka hoolalo ia ana mai o keia mau mea, nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka Huaale Ola a Dr. Jayne.

Me ka hiki ke hooia’ku i ka maikai a na ka hoao ana i hoike maopopo mai i ka oi o ke ola o keia laau mamua o na laau e ae, a me ka maikai no hoi o ka inu ana, a me ke ola maoli no hoi. A ina no e inu ana ia laau, aole no he mau mea i hookapuia, oia ka ai ana a me ka inu ana. Aole e ino ke waiho loihi, no ka mea, ua hanaia no a maikai loa. A ina e inu ia ua hikiwawe loa ka hehee iloko o ka puu waiho ai Ma ka inu ana ma ka haawina liilii, he maikai loa no ka naha ana, a he oluolu no hoi, a me ka holoi pau i ke ino oloko o ka opu.

DISIPEPESIA,

(Oia ka mai ono ole o ka ai i kekahi manawa, a me ka hoowali pono ole ia hoi o ka ai iloko o ka puu moni ai.)

O keia Huaale Hoola a Kuaka Jayne, he maikai loa no ka ihooikaika ana ia mau oihana o ko kakou mau kino. Ina ua oihi loa ka mai ana, alaila, e hikiwawe ke ola ke inu puia ka Huaale me ka Laau Hoomaemae Koko a hoopau NAIO me ne KOE, A Kauka JAYNE, e like me ka mea i kuhikuhiia mawaho o ka wahi o ka laau.

NO NA MAI MA KE AKE, MAI LENA, MAI MA KA OPU HANAWAI, NA MAI WELA, KA HAALULU, KA MAI O KA ILI, KOKO INO, MAI NALULU, PAA O KA LEPO, MAI KUNA, MAI WAHINE, ame ka MAI HOOPAILUA.

Ua maopopo loa ke OLA o keia mau HUAALE. Ao ka mea wale no i koe i ka lehulehu o ka hoao pono ia mau hua. A he maikai no hoi na laau a Kauka Jayne, no ka hooia ana i na mai PUHA, ALAALA, KAOKAO, PUUPUU, PEHU, KUNAKUNA, Hanene, Lolo, na mai wahine a me na mai e ae, no ke KOKO a inoino mai no i kana LAAU HOOMAEMAE KOKO.

88-1y

HALE PAI

MALUNA AE O KA KEENA PAI O KA “Nupepea Kuokoa.”

Emi ka uku no ke kii. E paila no ke kii ihana o ke ANIANI a me ka PEPA.

E hele mai o na makamaka e pai i ko oukou mau kii.

H.L. CHASE (Keiki)

142-6m Mea Pai Kii.

A.W.B. NAHAKUALII, He Loio! A he Kokua

AIA KONA KEENA OIHANA LOIO MA ka hale waiho Ipukukui Mahu, ma ke Alanui Maunakea, makai iho o Leberty Hall, (Lepekaheau) Ua makaukau oia e kokua ia oukou ma na mea a pau a oukou e makemake ai e hoopii iloko o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, ma na mea hiki ia ia ke kokua ia oukou, a ua makaukau oia o kakau i ko oukou mau Palapala, oia na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, Palapala Moraki, Palapala Aelike, Palapala Hoolilo, Palapala Hoopaa, a me na palapala o kela ano keia ano, e hana no oia i na mea a pau e like me ko oukou makemake. A ke kahea aku nei oia ia oukou a pau, e kipa mua mai oukou i ona ia, a mahope i na Loio e ae. E ninau no ia ia, no ka aku oluolu.

Honolulu, Iulai 23, 1864 140-6m

J.P. HUGHES.

MEA HANA NOHO LIO!

AIA MA KA HALE KUAI O KA MEA nona ka inoa maluna nei, he Noholio Pelekane a me Noholio Meleka, a me na Noholio Wahine, o na ano a pau, na Noho Paniolo Nu Hou.

Na Hao Waha a me na Kepa o na ano a pau,

Na Kaulawaha, a me na mea e pono ka lio,

Na Ili Kauo o na ano a pau,

Na Hao Keehi,

Na Palaki Lio,

Na Kahi Lio,

Na Eke Ili,

Na Huipa.

A me na mea e ae a pau loa e pili ana i na Lio a me na Kaahelo. a e kuai ana no ia mau mea,

NO KE KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

Aia no ke waiho mau nei malaila na Pela Mauu.

O na Pela Pulu, na Pela Hulu a me Pela Uwaea. E hanaia no e like me ka mea i kauohaia mai.

Ua hanaia no na Kaa Lealea me ka maikai lea, a me ka makepono hoi.

Ua hana ho ia na mea a pau e pili ana i ka’uoihana me ka maikai.

E malama pono ia no na mea a pau i kauohaia mai e pili ana i ka’u oihana. E loaa no wau ia oukou ma Monikahaae ma ke kihi o ke Alanui Kokele a me ke Alanui Papu.

J.P. HUGHES.

Honolulu, Sept. 17, 1862. 100-1y

MAKEMAKE IA! MAKEMAKE IA!

Ka Loli! Ka Loli!! Ka Loli!!!

KE MAKEMAKE NEI KA mea nona ka inoa malalo nei, e kuai aku i na LOLI o na ano a pau, ke nunui kupono, oia hoi ka LOLI mai ka aha iniha ka loa a hiki i ka alima, a noho no hoi; me ke kaulai pono ia a maloo maikai, a penei ka hana ana e pono ai; E ho-o i ke kai maoli o ka moana iloko o ipuhao. a e elua paila ana, a e hoopoha uuku no ma ke kua o ka LOLI. i hookahi paha iniha-mai oki a hoopoha hoi mamua o ka opu o ka LOLI, aohe pono ke hoopaku ia ka naau; a pau ia mau mea i ka hanaia, alaila, kuulai a maloo maikai. A ina e hanaia pela, o uku no ao i Eono Keneta (O, no ka pa LOLI hookahi; a ina no hoi e nunui loa ke kino o ka LOLI, alaila, nui ae no ka uku. Penei ke kuai ana: Ina elima iniha ka loa o ka Loli, Eono keneta no ka paona; a ina eono iniha, Ehiku keneta no ka paona; a ina ewalu inih, Eiwa keneta no ka paona hookahi, a pela aku.

EIA KEKAHI:-He makemake no wau e kuai i ka LALA MANO ame ka PEPEIAO LAAU. A nolaila, e na makamaka, i lawe ae oukou i ka Loli, Lala Mano, ame ka Pepeiao Laau ma ko’u Halekuai, ma ke Alanui Nuuanu makai iho o ka Halekuai o AKE, a mamua mai hoi o ka Hale Paina o na kanaka Hawaii, oia hoi o Haleola. Me ka mahalo.

AKUWAI,-Mea Kalepa.

Honolulu, Aperila 22, 1864. 126-3m

OLELO HOOLAHA.

NO KA MEA, UA NOIIA MAI KA MEA nona ka inoa malalo nei, a KAONOHIMAKA, no ka hoolalo ana i ka palapala kauoha a Nawahine (w.) o Lahaina, Maui, i make aku nei: Nolaila, ke hoikeia nei i na mea a pau, ke pili, o ka Poakahi, oia ka la 22 o Augate, 1864, i ka hora 10 o kakahiaka, oia ka la a me ka hora i oleloia no ka hoolohe i ka oiaio o keia palapala kauoha, a me na mea hoole i hoikela, aia ma ko'u Keena Hookolo ma Lahaina, Maui, kahi e hana ai.

AHR. FORNANDER.